METODYKA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO - ćwiczenia
Termin drama pochodzi od greckiego słowa drao - działam, usiłuję. Jest jedną z metod, których celem jest pobudzenie aktywności w procesie kształcenia, stanowiącej potrzebę spontanicznych zachowań w autentycznych sytuacjach. Jest sposobem naturalnego przyswajania tzw. wiedzy życiowej. Ponadto jest tą metodą pedagogiczną, która dzięki odwoływaniu się do indywidualności dziecka sprzyja wydobywaniu i rozwijaniu najbardziej pożądanych cech jego osobowości oraz wzmacnia wiarę w siebie.
W swoich założeniach nawiązuje do idei prezentowanej przez Johna Deweya i jego koncepcji Nowego Wychowania, a także do Nowoczesnej Szkoły Francuskiej Technik Freineta.
Drama to umiejętność poruszania się po życiu, jest „ ćwiczeniem życia”, poprzez przeżywanie sytuacji innych osób oraz tego, co może przydarzyć się w przyszłości.
Podstawą dramy jako działania edukacyjnego jest uczenie się poprzez doświadczenie dokonujące się przez aktywność twórczą uczestników. Aktywność twórcza stanowi naturalną potrzebę biologiczną dziecka. Jego rozwój kieruje się w stronę świata ludzi dorosłych, stąd intensywna potrzeba naśladowania i identyfikowania się z człowiekiem dorosłym. Tę naturalną drogę rozwojową należy wykorzystać, podsuwając pożądane wzory do naśladowania, tworząc odpowiednie sytuacje i sprzyjającą atmosferę do twórczej aktywności. Drama umożliwia wykorzystanie naturalnej skłonności dziecka do naśladownictwa i zabawy, przez co rozwija nie tylko aktywność intelektualną, ale także emocjonalną i ruchową. Głównymi celami dramy są:
· Rozwijanie wrażliwości
· Rozwijanie umiejętności rozmowy o uczuciach ( własnych przeżyciach, stanach, lękach, kłopotach i radościach)
· Wyrażanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć
· Uświadomienie własnej indywidualności przy jednoczesnym poszanowaniu odrębności innych
· Kształcenie określonych zachowań społecznych
· Panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie
· Doskonalenie mimiki, ekspresji, operowanie ciałem
· Wzbogacanie słownictwa, zakresu pojęć
· Rozwijanie fantazji, pobudzenie do aktywności
· Przygotowanie do korzystania z dóbr kultury ( muzyka, taniec teatr)
Najczęściej prezentowaną w literaturze klasyfikacją dramy jest klasyfikacja wg Gavina Boltona. Wyróżnia on cztery poziomy, które uwzględniają stopień złożoności i organizację zajęć. Są to:
A
· Proste doświadczenia
· Wprawki dramowe
· Ćwiczenia dramowe
· Gry
· Inne formy artystyczne
B - Gry dramowe
C - Teatr
D - Drama właściwa.
Proste doświadczenia obejmują ćwiczenia i zabawy rozwijające wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, smaku, węchu poprzez bezpośrednie oddziaływanie na te zmysły ( wsłuchiwanie się w uliczny gwar, nasłuchiwanie głosów ptaków, postrzeganie różnic w zmianie ułożonego ciągu przedmiotów, rozpoznawanie dotykiem otoczenia rozpoznawanie węchem przypraw kuchennych, łączenie smaku z określonymi produktami).
Wprawki dramowe odwołują się do przypominania wrażeń zmysłowych bez bezpośredniego oddziaływania bodźców na analizatory ( naśladowanie głosów zwierząt, ćwiczenia intonacyjne, ruchowe, mimiczne, rzeźba- przyjęcie pozy zgodnej z sugestią prowadzącego, zastygnięcie na nieokreślony czas w bezruchu).
Ćwiczenia dramowe charakteryzują się sytuacjami, w których istnieje konflikt (dokończenie opowiadania, zmiana zakończenia, scenki, wywiad, etiudy pantomimiczne, improwizowanie inscenizacji).
Gry obejmują działania rozwijające sprawność intelektualną i fizyczną uczestników. Integrują zespół, ucząc reguł współżycia i współdziałania w grupie. Rozwijają koncentrację, refleks, wyzwalają aktywność ( stawanie się przedmiotami, istotami różnych rodzajów i rozmiarów, gry w wyobrażonych sytuacjach, w wyobrażonej przestrzeni)
Inne formy artystyczne rozwijają dyspozycje artystyczne uczniów, pobudzają wyobraźnię, wyzwalają twórcze myślenie. Obejmują one: układanie opowiadań, pisanie swobodnych tekstów, poetyckie próby, malowanie, rysowanie, rzeźbienie, tworzenie melodii do tekstów, ilustrowanie muzyką opowiadań.
Gry dramowe są najbliższe dramie właściwej. Mają wytyczone cele. Określone jest miejsce akcji, czas, role dla uczniów, rola nauczyciela, sytuacja wyjściowa. Gry dramowe dotyczą przede wszystkim doświadczeń i przeżyć w określonych sytuacjach.
Teatr służy dramie, gdyż wprowadza rytm, tempo, pauzy, werbalne i niewerbalne środki wyrazu, określone symbole i rytuały. Występuje tu wyraźny podział na widzów i aktorów. Uczestniczący w zajęciach mogą korzystać z gotowych scenariuszy, lecz najczęściej sami je tworzą. W dramie najistotniejsza jest nie gra, ale rozwój jednostki, stąd sposób wchodzenia w role nie jest poddawany ocenie ani krytyce.
Drama właściwa w klasyfikacji Gavina Boltona znajduje się na samym szczycie, jako najwyższy punkt wtajemniczenia. Na tym etapie zajęć osoba prowadząca określa role oraz sytuację wyjściową. Planuje też temat, cel, strategię, miejsce zdarzeń i techniki. Uczestnicy pracują bez scenariusza. Rekonstruują doświadczenia społeczne innych ludzi zachowując własne postawy i emocje.
Techniki dramowe
Rozmowa - najprostsza (bycie w roli). Polega na dawaniu i przyjmowaniu odpowiedzi
Ćwiczenia pantomimiczne - stosowany w pracy z małymi dziećmi. Sprzyja rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji, fantazji np. rozwijanie kwiatu, mycie się, zmaganie z wichrem.
Improwizacje - ma miejsce, gdy uczestnicy otrzymują role, temat i próbują działać zgodnie z postawionym zadaniem, jednak bez scenariusza. Oparte są często na opowiadaniu, utworze literackim.
Inscenizacja - ma miejsce gdy zachodzi wyraźny podział na aktorów i publiczność .
Rzeźba - zastygnięcie w bezruchu, naśladowanie
jakiejś postaci, wymowa ciała, mimika ma komunikować uczucie lub sytuację.
Żywe obrazy - najważniejsze wydarzenie zostaje
uchwycone w bezruchu, np. las i śmieci.
Film - stanowi kontynuację stop - klatki, akcja przebiega w tempie zwolnionym w najbardziej dramatycznym momencie.
zwolnionym i przyspieszonym.
Rysunek - rysunek bohaterów, wyrażanie uczuć za
pomocą technik plastycznych.
Ćwiczenia głosowe - np. odgłosy przedmiotu, szelest kartek, skrzypienie butów, przesuwanie krzeseł.
List. - dla dzieci starszych- forma pisemna
Dziennik lub pamiętnik. - dla dzieci starszych- forma pisemna
Zasady
1. Uczenie i wychowanie przez dramę zaczynać od niespodzianki, zagadki, elementu tajemniczości,
niezwykłości.
2. Zaczynać od technik najprostszych -uniknie się zniechęcenia trudnościami.
3. Rozpoczynać od pracy w małych grupach (parach) i przechodzić do grup cztero-, pięcio-, sześcioosobowych.
4. Na ogół ćwiczenia ruchowe wyprzedzają słowa (monologi, dialogi).
Etapy dramy
1. Polecenie nauczyciela.
2. Przygotowanie się uczniów (chwila zastanowienia).
3. Prezentacja roli (improwizacji, sceny).
4. Omówienie ćwiczenia (prezentacji). KONIECZNIE!
Proste doświadczenia:
1. Ćw. rozwijające zmysł wzroku:
a) obserwacja przedmiotów ułożonych na stole (ok.20sek.). U. zamykają oczy, N. chowa niektóre. Co zginęło?
b) obserwacja zdjęcia (model) i tworzenie portretu pamięciowego
c) obserwacja ćwiczeń ruchowych (w parach).Jeden U. pokazuje, drugi odtwarza.
2. Ćw. rozwijające zmysł słuchu:
a) słuchanie dźwięków dochodzących z ulicy, korytarza,....U. nazywają dźwięki i budują opowieść
b) słuchanie dźwięków muzycznych i odtwarzanie ich
c) zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych wyrazów (np. części mowy)
3. Ćw. rozwijające wrażliwość dotykową:
a) dotykanie powierzchni o różnych fakturach (szkła, papieru ściernego, tkanin,...) i wymiana informacji nt. doznań dotykowych
b) rozpoznawanie partnerów (dotyk dłoni)
4. Ćw. rozwijające wrażliwość smakową i węchową:
a) rozpoznawanie po zapachu pokarmów ukrytych w pojemnikach
b) rozpoznawanie pokarmów za pomocą smaku
Wprawki dramatyczne polegają na odwoływaniu się do przypominania wrażeń wzrokowych, słuchowych, dotykowych, węchowych, smakowych. Nie ma tu bezpośredniego oddziaływania bodźców na analizatory:
1. wprawki intonacyjne (językowe): Powiedz jak człowiek przerażony, zdenerwowany, jak władca,...
2. wprawki ruchowe: idziemy pod górę, schodzimy po stromym zboczu, chodzimy jak koty, chodzimy po rozgrzanej plaży,
przeskakujemy rów, ...
3. wprawki mimiczne: przedstawianie różnych stanów uczuciowych: strach, złość, zdziwienie, radość, przerażenie
Ćwiczenia dramowe
1. Dokończ opowiadanie
2. Zmień zakończenie opowiadania
3. Praca w parach: wywiad, przekonywanie kogoś do czegoś
4. Scenki i sytuacje improwizowane: odtworzenie zajścia na podwórku, próba rozwiązania konfliktu rodzinnego
5. Inscenizacje improwizowane, które nie wymagają scenariusza:
Uczniowie po zapoznaniu się z tekstem wchodzą w role i wypowiadają się własnymi słowami starając się zachowywać
zgodnie z treścią
Gry
1. Gry z wyobrażonymi przedmiotami: na sygnał dzieci bawią się ,,swoimi'' przedmiotami. Inne mogą odgadywać.
2. Gry w wyobrażonych sytuacjach:
N-l kładzie na stole przedmiot.
- podejdź do niego i patrz tak, jakby pochodził on z kosmosu
- bardzo cię interesuje
- lękasz się go
- zachwyca cię
- jesteś zdziwiony tym, co widzisz
- bierzesz go do ręki, a on cię parzy, ziębi, gryzie, łaskocze ...
3. Gry w wyobrażonej przestrzeni ( N. snuje opowieść)
- Jest mgła, a ty zgubiłeś się w lesie....
- Zabłądziłeś w górach w czasie śnieżycy ....
4. Powstawanie z niczego
- Jesteś małym nasionkiem, które ktoś włożył do ziemi, kiełkujesz, rośniesz, stajesz się pięknym kwiatem. Teraz
przyszła ulewa, tulisz płatki, kurczysz się, malejesz.
Inne formy artystyczne
- układanie opowiadań
- tworzenie melodii do tekstów
- tworzenie tekstów do melodii
- ilustrowanie zwrotek wiersza wytworami plastycznymi
- malowanie obrazów słowami
- swobodny tekst
- ilustrowanie muzyka opowiadania nauczyciela
Gry dramowe
Są najbliższe dramie właściwej. Mają:
1. swoje miejsce akcji
2. sytuację wyjściową
3. uczestnicy wchodzą w rolę
4. całość ma charakter dramowy
np. Na lotnisku czekają rodziny osób lecących samolotem, który
zaginął (zachowanie, dialogi)
Drama właściwa
1. Drama różni się od teatru - nie ma podziału na aktorów i widzów.
2. Uczestnicy improwizują - działają bez scenariusza.
3. W dramie najważniejszy jest całościowy rozwój indywidualności człowieka.
4. Istotą dramy jest konflikt.
5. Głównym sposobem pracy jest ,,bycie w roli''