Mechanizm rynkowy

1. Rynek i jego elementy ( podaż, popyt, cena ), oraz uczestnicy rynku ( nabywca, sprzedawca)

2. Rodzaje rynków

3. Popyt i jego rodzaje

4. Czynniki kształtujace popyt

1. potrzeba

2. dochody

3. cena

4. cena dóbr substytucyjnych

5. moda, trendy, tradycja

5. Indywidualna a rynkowa krzywa popytu

6. Cena a popyt

a) popyt,

b) reakcja normalna ( krzywa popytu),

c) reakcja nietypowa (paradoks Giffena, efekt Velbena, efekty :spekulacji, snobizmu, popularności),

7. Dochody a popyt. Prawo Engla

8. Przesunięcia krzywej popytu

9. Podaż i czynniki ja kształtujace

10. Wielkość podazy a wielkość produkcji i sprzedazy

11. Podaż a cena

a) reakcja typowa, krzywa podaży,

b) reakcja nietypowa , podaż sztywna i nieelastyczna,

12. Przesunięcia krzywej podaży,

13. Prawo popytu i podaży. Cena równowagi,

14. Rynek producenta i konsumenta.

1, Elementami rynku są: popyt, cena i podaż.

Popyt - zapotrzebowanie zgłaszane na towary w danym okresie do sprzedaży przez producentów

Podaż - wielkość produkcji zaoferowanej w danym okresie do sprzedazy przez producentów

Cena - to pieniężny wyraz wartośći towaru

Uczestnikami rynku są:

• Konsumenci ,nabywcy zgłaszaja popyt na dobro i usługi,

• Producenci, sprzedawcy - oferują podaż.

Rynek to ogół transakcji wymiennych między sprzedającymi a kupującymi oraz warunki w jakich sie te transakcje odbywają.

2, Rodzaje rynków :

Wg kryterium powszechnego to ogół rynków wymiennych na danym obszarze np;

• Lokalny -rynek lubelski,

• Regionalny - Małopolska,

• Krajowy - Polska,

• Światowy - międzynarodowy

Wg kryterium uczstników rynku:

• Zbytu - dokonuje się sprzedaży,

• Skupu - skup np. płodów rolnych,

• Hurtowy - dokonuje się obrotów hurtowych,

• Detaliczny - dokonuje się transakcji pomiędzy poszczególnymi jednostkami

Wg kryterium budżetowego:

• Produktów - rynek środków produkcji (praca, kapitał)

-- rynek dóbr konsumpcyjnych,

• Usług,

Wg kryterium towarowego - w odniesieniu do konkretnego towru lub grupy towarów

• Rynek owoców i warzyw,

• Rynek węgla,

3. Popyt i jego rodzaje

Wg przedmiotu :

• Popyt na towary,

• Popyt na usługi,

Wg przeznaczenia przedmiotu zaspakajającego popyt:

• Konsumpcyjny- na środki konsumpcji,

• Produkcyjny - na środki produkcji,

Wg stopnia zaspokojenia popytu:

• Zaspokojony - mozna go bez trudu zaspokoić, nie ma trudności w zakupie,

• Niezaspokojony - nabywcy nie w pełni zaspakjają popyt z braku towru w ogóle lub z konieczności kupują substytut nie w pełni odpowiadający aspiracjom,

Wg charakteru nabywców:

• Popyt konsumentów indywidualnych

• P konsumentów zbiorowych ( np.ochrona porządku)

• P producentów (np.czynniki wytwórcze)

Popyt potencjalny - zgłaszany na zasadzie co bym kupił, gdybym miał pieniądze,

Popyt efektywny - odpowiada faktycznej wielkości dokonanych zakupów.ma pokrycie w funduszunabywczym ludności.

4,Czynniki kształtujące popyt.

1. Potrzeby,

2. Cena danego dobra oraz ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

3. Dochody (realny fundusz nabywcy)

4. Podaż

5. Liczba i struktura ludności wg płci, wieku, wykształcenia itp.

6. Czynniki materialno-rzeczowe ( poziom zamożności, stan posiadaniadóbr np.mieszkanie samochód,

7. Czynniki społeczne (poziom kultury, zwyczaje, tradycje, presja społeczna, moda, gusty i preferencje konsumentów)

8. Bezpośrednie- zarządzenia administracyjne państwa (reglementacje,kartki)

5. Indywidualna krzywa popytu a krzywa rynkowa

indywidualna krzywa popytu to krzywa popytu pojedynczego konsumenta,

rynkowa krzywa popytu zestawienie całkowitych ilości jakie będą nabywane przez wszystkich konsumentów po wszystkich możliwych cenach. Funkcja powstała jako suma popytów indywidualnych

6. Cena a popyt popyt reaguje na zmiany cen. Generalnie jest to zalezność odwrotna

reakcja normalna

wraz zez wzrostem ceny wielkość popytu maleje, a wraz ze spadkiem rośnie - prawo popytu

krzywa popytu ma nachylenie ujemne

D p- cena

D - popyt

m - dochody

D1 S - podaż

D2 D

p1 p2

Reakcja nietypowa.

Paradoks Giffena

Obserwacje dotyczyły wzrostu cen artykułów zywnościowych pierwszej potrzeby ( chleb,) oraz reakcji na ten wzrost ludzi o niskich dochodach.

Przy wzroście cen artykułów pierwszej potrzeby popyt na nie również wzrósł. Ludzie o niskich dochodach zmuszeni bylizredukować wydatki na droższe artykuły żywnościowe i zwiększyć popyt na artykuły które podrożały, ale i tak były relatywnie tanie. Dotyczy to nie tylko chleba , ale także tańszych gatunków mięsa, tłuszczów, tańszych tkanin itp.

W przypadku takich dóbr wzrost ceny powoduje wzrost wielkośc popytui odwrotnie. Krzywa

Popytu ma wtedy nachylenie dodatnie. Jest to wyjatek od prawa popytu.

D D

P

Efekt VERBLENA dotyczy dóbr luksusowych i grup konsumentów wysoko sytuowanych..

Produkt lub usługa poszukiwane są przez ludzi zamożnych ze względu na stosunkowo wysoką cenę, z czym łączy się społeczny prestiż zakupu. Wysoka cena dóbr luksusowych jest przyczyną wysokiego popytu. Wraz z obniżką ceny popyt spada. Mamy tu do czynienia z jednokierunkową zmiana ceny i wielkości popytu. Jest to wyjątek od prawa popytu

Efetk spekulacji nabywcy sądzą, że wzrost cen artykułów zapowiada dalszy ich wzrost. Z tym przewidywanie zwiększają popyt, nabywając większe ilości dobra.

Spekulacja polega na zakupie po niższych cenach i od sprzedazy po cenach wyzszych. Przewidując wzrost cen możemy takze kupować na zapas, aby zaoszczędzić na wydatkach w przyszłości ( cukier przed sezonem przetworów owocowych).

Podobnie jak poprzedni wzrost cen powoduje wzrost wielkości popytu i odwrotnie.

Efekt snobizmu pobudzenie popytu na pewne towary następuje w wyniku świadomości, że mało osób ich używa (efekt demonstracji)

Efekt popularności pobudzenie popytu następuje w wyniu świadomości, że wiele osób w danej grupie społecznej używa danych dóbr( efekt naśladownictwa)

7. Dochody a popyt . Prawo ENGLA

Engel badajac budżety rodzinne sformułował prawidłowość znana jako prawo ENGLA

Wraz zez wzrostem dochodów udział dochodów wydawanych na żywność spada. Nie oznacza to, że ludzie mniej jedzą, tylko, że dochody rosną szybciej niż wydatki na żywność czyli stosunek części dochodów przeznaczonych na zakup żywnośći do ogólnego dochodu ludnośći maleje wraz ze wzrostem tego dochodu.

8. Przesunięcia krzywej popytu

Czynniki wpływajace na wzrost popytu:

1. wzrost atrakcyjnośći dobra, zmiana gustów,

2. wzrost ceny dóbr substytucyjnych (wzrost ceny masła powoduje wzrost popytu na margarynę),

3. wzrost liczby nabywców,

4. spadek ceny dóbr komplementarnych (spadek ceny benzyny powoduje wzrost popoytu na samochody),

5. wzrost dochodów,

6. oczekiwania co do przyszłej ceny dobra i co do wzrostu dochodów w przyszłości,

7. zmiana mody,

Czynniki wpływajace na spadek popytu:

1. spadek konkurencyjności dobra,

2. zmniejszenie się liczby nabywców,,

3. spadek cen substytutów,

4. wzrost cen dóbr komplementarnych,

5. spadek dochodów (nie zawsze),

6. oczekiwany spadek przyszłej ceny danego dobra lub ceny substytutu, albo przyszłego dochodu

Wielkość popytu, to ilośćjaką zamierzamy i mozemy kupić w danej jednostce czasu. Jest to punkt na krzywej popytu. Zmaina wielkości popytu toporuszanie się po krzywej „D”. Wielkość popytu zmienia sie więc wraz ze zmianą ceny przy założeniu, że inne czynniki wpływające na popyt są stałe.

Przesuniecie krzywej popytu w górę D

lub w dół oznacza wzrost lub spadek

popytu przy danej cenie gdy zmienia d2

się jakikolwiek z pozostałych

czynników wpływajacych na popyt. D2

d1 D1

d3 D3

p1 p

D1 D2 wzrost popytu

D1 D3 spadek popytu

9. Podaż i czynniki ją kształtujące .

Podaż ujawnione przez sprzedajacych zamiary sprzedaży określonej ilości produktów i usług w danych warunkach i po danej cenie.

Czynniki kształtujące podaż:

1. popyt,

2. możliwości produkcyjne i ich powiększanie w wyniku inwestycji,

3. cena,

4. zmiany produkcyjności wskutek zmiany technologii,zmiany opłacalności,

5. zmiany dostępności dochodów,

10. Wielkość podaży a wielkość produkcji

podaż nie musi się równać ani produkcji ani sprzedaży. Podaż równa jest produkcji towarowej - przeznaczonej na sprzedaż. Przedsiębiorstwo może takze wytwarzć na własne potrzeby (rolnicy). Po za tym podaż moze być wzbogacona w stosunku do bieżącej produkcji o zapasy nagromadzone w pzeszłości, a także o produkty pochodzące z importu(nie produkowane w kraju lub produkowane w niedoststecznie dużej ilości).

Podaż nie moze byc mniejsza niż sprzedaż. Może być jej równa lub wyższa, gdy nie wszystkie towary znajda nabywców.

11. Podaż a cena

Reakcja normalna

Wraz ze wzrostem ceny wielkość podaży rośnie,a wraz ze spadkiem spada. Podaż i cena zmieniają się w jednym kierunku. Krzywa podaży jest rosnąca.

S

S2

S1

p1 p2

reakcja nietypowa

podaż sztywna- podaż nie reaguje na zmianę ceny, np.ograniczone możliwości produkcyjne

s

s

p

Podaż nieelastyczna wraz ze wzrostem ceny wielkość podaży spada i odwrotnie.

Przyczyny:

• koszty produkcji rosna szybciej niz cena, spada opłacalność produkcji,

• płdy rolne u drobnych producentów

• 
  
  cena spada ( p) podaż rośnie ( s), bo producenci chcą mieć wyższe dochody,

• 
  cena rosnie podaż spada bo aby uzyskać okreslone dochody nie muszą zwiększać sprzedazy, moga zwiększyc konsumpcje własną

S

s

p

12. Przesunięcia krzywej podaży

Zmiana wielkości podaży to poruszanie się po krzywej „s”. Wielkość podaży zmienia się więc wraz ze zmianą ceny dobra przy założeniu, że inne czynniki wpływające na podaż nie zmieniaja się.

Jeżeli przyjmiemy, że cena jest stała, zmiana jakiegokolwiek czynnika ( po za ceną ) wpływającego na podaż powoduje przesuniecie krzywej podaży.

S s2 S1 S3 S1 S2 wzrost podaży

S1

S3 spadek podaży

S2 bardzo ważne jest

oznaczenie osi

S1

S3

p1 p

wzrost podaży może być spowodowany

• Obniżką kosztów produkcji w wyniku zastosowania nowej technologii, pozwala oferować więcej przy danej cenie,

• Wzrost opłacalności produkcji powoduje przesuwanie zasobów i wzrostu produkcji i podaży,

Spadek podaży może być spowodowany:

• Wzrost kosztów produkcji, wzrost zasobów, powoduje spadek opłacalności i ograniczenie podaży,

• Przewidywanie wzrost poppytu i cen powoduje, że firma zmniejsza bieżącą sprzedaż trzymając zapasy na lepsze okazje,

• Rzadkość zasobów wpływa na wzrost kosztów i ograniczenie podazy przy danej cenie,

13. Prawo popytu i podaży. Cena równowagi.

Ilość towarów jaką możemy sprzedać na rynku (popyt zmienia się w odwrotnym kierunku niż cena a ilość towarów dostarczanych na rynku -podaż-zmienia się w tym samym kierunku co cena.

Cena równowagi zrównuje p

wielkość popytu z wielkością podaży. S

Jest to cena, przy której rynek jest p1

doskonale oczyszczony.

pR

p2 D

D1 S2 D2 S2 D,S

Przy cenie p1 ,podaż przewyższa popyt. Znajda się tacy producenci, którzy gotowi będą sprzedać taniej aby tylko pozbyc sie towaru. Cena jest zbyt wysoka i żeby sprzedać nadwyżkę towaru trzeba ją obniżyć.

Przy cenie p2 (ponizej ceny równowagi) popyt podwyższa podaż. Brak towaru spowoduje, że ceny wzrosną, bo znajda się chętni, by zapłacic wyższa cenę, aby nabyć towar.

Nadwyzki i niedobory popytu w stosunku do podazy mogą wyeliminowane poprzez zmiany cen(np. zeby zlikwidować nadwyzke towaru obniżyć cenę, żeby zlikwidować niedobór ceny podnieść )

14. Rynek producenta i konsumenta

Przy cenie p1 podaż przewyższa popyt. p S

Mamy do czynienia z nadwyżką

towarów- niedostatek popytu. p1

Rynek nabywcy występuje

gdy podaż > popyt oraz jest znim zgodna

pod względem asortymentowym, czasowym i D

przestrzennym.

D1 S1 D,S

Nabywca jest w lepszyej sytuacji. Zamiar zakupu moze być zrealizowany natychmiast. Zamiar sprzedaży nie moze być w pełni zrealizowany. Nierównowaga wymaga aktywnej postawy sprzedawcy, musi on poszukiwac nabywcy, zabiegać o jego względy dbać o jakość i reklamę.

Przy cenie p2 podaż jest mniejsza od popytu. p S

Mamy do czynienia z niedoborem towaru.

Rynek sprzedawcy występuje gdy podaż

jest mniejsza niz popyt lub niezgodna z nim p2 D

pod względem asortymentowym, czasowym,

przestrzennym.

S2 D2 D,S

W lepszej sytuacji jest sprzedawca. Nie musi zabiegać o nabywcę, dbać o jakość towaru, innowacje. Występują trudności w zakupie towarów.

---