ZAAWANSOWANI - ZDOLNOŚCI PRZEDSZKOLNE I SPOŁECZNE

PROGRAM: OKREŚLANIE LUDZI, MIEJSC I RZECZY

Procedura programowa:

1. Ludzie — usiądź na krześle naprzeciw dziecka i skup jego uwagę. Następ­nie zapytaj: „Kim jest... (wybrany zawód, np. bibliotekarz)?". Pomóż dziecku w udzieleniu poprawnej odpowiedzi (np. „Jest to ktoś, kto pracuje w biblio­tece"). W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo na­gradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Miejsca - usiądź na krześle naprzeciw dziecka. Skup jego uwagę i zapytaj: „Co to jest... (np. biblioteka)?". Pomóż dziecku w dokładnym opisaniu tego miejsca (np. „Jest to miejsce, gdzie można wypożyczyć książki"). W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniej­sze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

3. Przedmioty - usiądź na krześle naprzeciw dziecka. Skup jego uwagę i zadaj pytanie: „Co to jest... (np. książka)?". Pomóż dziecku w zdefiniowaniu określo­nego przedmiotu (np. „Służy ona do czytania"). W trakcie trwania sesji zmniej­szaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

(4) Prezentuj dziecku po kolei zadanie 1, 2 i 3.

Sugerowane warunki pracy: nazywanie ludzi różnych profesji, określanie funkcji przedmiotów; opis przedmiotów poza zasięgiem wzrokowym; zadawanie ogólnych pytań na temat wybranych obiektów; powtarzanie fraz zdaniowych.

Pomocne wskazówki: przedstaw dziecku prawidłową definicję.

Pytanie	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1-4) „Co to jest...?"	(1) Zdefiniowanie róż- nych zawodów (2) Zdefiniowanie miejsc (3) Zdefiniowanie przed- miotów (4) Na przemian 1, 2 i 3
Przykłady: 1. Strażak Wóz strażacki 2. Doktor Szpital Lekarstwo 3. Nauczyciel Szkoła Tablica	„Ktoś, kto gasi pożar". „Coś, czym jeździ stra­żak". „Ktoś, kto mnie leczy, kiedy jestem chory". „Jest to miejsce, w któ­rym znajdują się cho­rzy". „Jest to coś, co po­łykam, kiedy jestem chory". „Jest to ktoś, kto mnie uczy". „Jest to miejsce, gdzie uczę się". „Jest to coś, na czym piszemy w szkole".

Uwaga: Możesz do tego programu wykorzystać zdjęcia ludzi różnych zawo­dów, a także zdjęcia miejsc i przedmiotów.

PROGRAM: NAŚLADOWANIE RÓWIEŚNIKÓW

1'rocrdiira programowa:

1. /Ws/r czynności ruchowe - posadź dziecko na krześle naprzeciw jego lówic.-.iiika. Poproś drugie dziecko o wykonanie prostej czynności ruchowej (np. •./.i-pti-m powiedz mu, aby klasnęło w ręce i w ten sposób twoje dziecko nie usłyszy polecenia). Podczas, gdy rówieśnik przedstawia polecone mu zadanie, pnpioś dziecko: „Rób to samo, co robi... (imię kolegi)" (np. „Rób to samo, co i(il>i Michał"). Pomóż dziecku w wykonaniu zadania. W trakcie trwania sesji /.ninicjszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakoń­czenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

1. Wykonywanie bardziej skomplikowanych czynności - posadź obok siebie dziecko i jego rówieśnika. Podpowiedz koledze dziecka, aby wstało z krzesła, wykonało określoną czynność i wróciło na swoje miejsce (np. „Idź i wrzuć piłkę do kosza"). Wtedy powinien on wykonać zadanie (powinien wziąć piłkę i utwo­rzyć kosz). Kiedy już kolega skończy swoje zadanie, kolej na twoje dziecko. Powiedz mu: „A teraz twoja kolej". Dziecko w tym momencie powinno wstać i wykonać identyczną czynność. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę pod­powiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

2. Ustne polecenia — usiądź na krześle naprzeciw dziecka i jego rówieśnika. Powinny one siedzieć obok siebie. Następnie przedstaw dowolny rysunek dla kolegi. Dziecko nie powinno go zobaczyć. Zapytaj: „Co to jest?" Po opisaniu ry­sunku, zapytaj następnie twoje dziecko: „Co widział... (imię kolegi?". Podpo­wiedz dziecku, co było przedstawione na obrazku. W trakcie trwania sesji zmniej­szaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Sugerowane warunki pracy: naśladowanie zachowań dorosłych; powtarzanie sekwencji zdaniowych; wykonywanie jednostopniowych instrukcji. Pomocne wskazówki:

(1-2) Pomóż dziecku w przedstawieniu poprawnej odpowiedzi. (3) Przedstaw dziecku odpowiedź ustną lub w trakcie zadawania pytania pokaż mu odpowiedni rysunek.

Instrukcja	Reakcja	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
(1) „Rób to, co... ro- bi". (2) „Teraz twoja kolej. Zrób to, co... zrobił". (3) „Co widział...?"	(1-2) Naśladowanie czynności wykonanej przez kolegę. (3) Określenie tego, co widział na rysunku kolega.
1. Proste czynności ruchowe
2. Bardziej skompliko­wane czynności
3. Ustne polecenia

Uwaga: Jeśli dziecko ma problemy z wykonaniem polecenia 1, możesz dziecku zasygnalizować polecenie już w trakcie wykonywania czynności przez rówieś­nika. Podpowiedz koledze dziecka, aby demonstrowało czynności, które zarazem są zabawą. W miarę postępów zmień instrukcję 2, mówiąc dziecku: ,,A teraz twoja kolej", bez dodawania: „Rób to, co zrobił...". Postaraj się również, aby twoje dziecko nie słyszało instrukcji, które wydajesz jego koledze.

PROGRAM: WYDAWANIE RÓŻNYCH POLECEŃ I PRÓŚB

Procedura programowa:

1. Instrukcje słowne - podczas zabawy z rówieśnikami zawołaj swoje dziecko i powiedz mu: „Idź i zapytaj... (imię kolegi), czy chce pobawić się... (w określoną zabawę)" (np. „Idź i zapytaj Billego, czy chce się pobawić samochodzikami"). Pomóż dziecku podejść do wybranego kolegi, zwrócić jego uwagę i wypowiedzieć prośbę (np. „Billy, czy chcesz pobawić się samochodzikami?"). W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniej­sze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

1. Bez instrukcji słownej - połóż na podłodze kilka zabawek, którymi dziec­ko chętnie bawi się. Gdy dziecko wraz z kolegą wejdzie do pokoju, poczekaj i przekonaj się, do której z nich kolega dziecka podejdzie. Jak tylko zdecyduje się na zabawkę (np. podejdzie do pociągu), natychmiast podprowadź dziecko do kolegi i pomóż zachęcić go do wspólnej zabawy (np. powiedz: „Billy, chodź pobawimy się pociągiem"). Pozwól im wspólnie pobawić się. W trakcie trwania sesji zmniejszaj liczbę podpowiedzi. Początkowo nagradzaj najtrafniejsze, a na zakończenie tylko bezbłędne odpowiedzi.

Sugerowane warunki pracy: powtarzanie sekwencji zdaniowych; przedstawia­nie instrukcji słownych; prośba pełnym zdaniem; wykonywanie dwustopnio­wych instrukcji; zabawa różnymi zabawkami.

Pomocne wskazówki: pomóż dziecku w przybliżeniu się do kolegi i zademonst­ruj mu przykładowe pytanie.

Instrukcja: „Idź i zapytaj..., czy chce pobawić się w..."	Reakcja: Przybliżenie się do rówieśnika i prośba o wspólną zabawę.	Data wprowadzenia	Data opanowania czynności
1. Instrukcja słowna
2. Bez instrukcji słow­nej

Uwaga: Musisz upewnić się, że kolega twego dziecka jest chętny do wspólnej zabawy. Gdy już dziecko opanuje tą czynność, naucz je, aby umiało zachować się w sytuacji, gdy kolega odmówi wspólnej zabawy (np. naucz dziecko, aby zapro­ponowało inną alternatywę).

PROGRAM: PRZEDSTAWIANIE NOWYCH REAKCJI NA PODSTAWIE CIĄGŁYCH OBSERWACJI

Procedura programowa:

1. W odniesieniu do nieznanych rysunków - usiądź na krześle naprzeciw dziecka i jego kolegi. Dzieci powinny siedzieć blisko siebie. Następnie zaprezen­tuj dziecku zdjęcie nieznanego mu dotychczas przedmiotu. Zadaj pytanie: ,,Co to?"; dziecko powinno udzielić odpowiedzi: „Nie wiem". To samo zdjęcie przedstaw kolejno dla kolegi dziecka (zdjęcie powinno przedstawiać coś, co kolega dziecka natychmiast rozpozna). Powinien on właściwie odgadnąć przed­miot znajdujący się na przedstawionym rysunku. Potwierdź właściwość od­powiedzi („Masz rację"). Ponownie przedstaw to samo zdjęcie dziecku. W tym momencie powinno bez problemów udzielić poprawnej odpowiedzi (czyli po­wtórzyć odpowiedź kolegi).

2. W odniesieniu do nieznanych pytań - usiądź naprzeciw dziecka i jego kolegi. Zadaj dziecku pytanie, na które nie będzie znało odpowiedzi. W takiej sytuacji powinno odpowiedzieć: „Nie wiem". Zadaj to samo pytania koledze, który powinien znać odpowiedź. Musisz w takiej sytuacji potwierdzić popraw­ność jego odpowiedzi (np. „Bardzo dobrze!"). Ponownie zaprezentuj to samo pytanie dziecku i w tym momencie nie powinno już mieć problemów z odpo­wiedzią (powinno dokładnie powtórzyć odpowiedź kolegi).

Materiały: zdjęcia, które nie są rozpoznawalne przez dziecko, a jedynie przez jego kolegę.

Sugerowane warunki pracy: stwierdzanie „nie wiem", jako reakcja na nie­znane rysunki i pytania; naśladowanie odpowiedzi kolegi.

Pomocne wskazówki: pozwól dziecku usłyszeć odpowiedź kilka razy.

Pytanie	Reakcja	Data wprowad ze nia	Data opanowania czynności
(1) „Co to?" (2) Nowe pytania	(1) Właściwe udziele- nie odpowiedzi, po wy- powiedzeniu jej przez kolegę. (2) Właściwe udziele- nie odpowiedzi, po wy- powiedzeniu jej kolegę.
1. Zdjęcia
2. Nowe pytania

Uwaga: Upewnij się, że dziecko przysłuchuje się odpowiedzi kolegi. W trakcie trwania sesji zwiększaj czas pomiędzy udzieleniem odpowiedzi przez kolegę, a ponownym powtórzeniu pytania w stosunku do dziecka.

2

3

---