Wykład 1
Funkcja ustrojodawcza
Strona formalna jest to procedura związana z uchwaleniem i zmianą ustawy zasadniczej (art. 235)
Strona materialna jest to określenie w Konstytucji zasad ustroju politycznego i społeczno-gospod., określenie aparatu państwowego oraz statusu jednostki w państwie.
Tryb zmiany Konstytucji obejmuje inicjatywę ustrojodawczą, którą posiadają;
-1/5 ustawowej liczby posłów (min. 90)
-Senat w całości
-Prezydent
Obywatele nie mają inicjatywy ustrojodawczej.
Zmiana konstytucji odbywa się poprzez uchwalenie dwóch jednakowo brzmiących ustaw, najpierw w Sejmie, większością kwalifikowaną 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, a następnie w Senacie, który uchwala ustawę oz mianie Konstytucji większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów ( nie później niż w ciągu 60 dni od momentu uchwalenia uz przez Sejm)
Sejm nie może przełamać uchwały Senatu, w którym odrzucono ustawę o zmianie Konstytucji. Uchwalona ustawa o zmianie UZ musi być podpisana w ciągu 21 dni.
Zmiana rozdziału I, II, XII może być poddana pod głosowanie w referendum ogólnonarodowe.
(tryb referendum określa art. 125).
Inicjatywę ustawodawczą posiadają:
-posłowie( co najmniej 15 lub komisja sejmowa),prawo posłów i komisji do złożenia projektów wynika z Regulaminu Sejmu
-Senat
-Prezydent
-Rada Ministrów
-100 tys. Obywateli
(art. 118 konstytucji)
Wymagania dla projektu:
- forma pisemna
- reprezentant projektu
- uzasadnienie, które zawiera cel i potrzebę wydania ustawy, porównanie stanu faktycznego ze stanem projektowanym, przedstawienie skutków finansowych, gospodarczych oraz źródeł finansowania ustawy, pakiet aktów wykonawczych
Jeżeli są wątpliwości czy projekt nie jest sprzeczny z prawem, Marszałek prosi o opinię Komisję Ustawodawczą, a ta wyraża opinię większością 3/5 głosów.
Projekt musi być także zgodny z prawem UE, opinię wydaje Komisja ds. Europejskich.
Wykład 2
Problematykę wniesienia projektu aktu normatywnego przez obywateli reguluje ustawa z 24 czerwca 1999r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.
Inną ważną ustawą w kwestii procedury legislacyjnej jest ustawa z 7 lipca 2005r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
Procedura uchwalania ustawy:
inicjatywa ustawodawcza
ustawa w Sejmie
w Senacie
w Sejmie
u Prezydenta
ogłoszenie w Dz. U.
Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu może skierować zapytanie do Komisji Ustawodawczej o zgodność projektu z prawem. Komisja Ustawodawcza większością 2/3 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Jeżeli projekt jest zgodny z prawem Marszałek Sejmu zarządza pierwsze czytanie. Sejm rozpatruje zgodnie z art. 119 ust.1 projekt ustawy w trzech czytaniach.
I czytanie projektu ustawy odbywa się na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, chyba, że projekt dotycz zmian konstytucji, ordynacji wyborczych na urząd Prezydenta, ordynacji samorządowych, ustaw dotyczących ustroju państwa, ustaw podatkowych, ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, kodeksów wówczas I czytanie musi odbyć się na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Posłowie mają 7 dni na zapoznanie się z projektem.
I czytanie obejmuje uzasadnienie projektu, ogólną debatę i pytania posłów.
Prace komisji nad I czytaniem kończą się przygotowaniem sprawozdania niezbędnego do II czytania.
II czytanie zawsze odbywa się na posiedzeniu plenarnym i obejmuje sprawozdania z prac komisji oraz debatę, w czasie której następuje badanie wniosków i poprawę. Wnoszenie poprawek:
wnioskodawca
co najmniej 15 posłów
Rada Ministrów
Wnioskodawca może wycofać projekt do czasu zakończenia II czytania.
Niezwłocznie po zakończeniu II czytania może odbyć się III, jeśli projekt nie jest kontrowersyjny. Kontrowersyjny zaś odsyła się do komisji celem dalszych prac, a po zakończeniu wyznacza się sprawozdawcę, który przedstawia w III czytaniu rezultat prac komisji.
III czytanie obejmuje także głosowania ( najpierw wniosek najdalej idący, potem ewentualne poprawki i na końcu przegłosowanie ustawy w całości zgodnie a art. 120 Konstytucji. Sejm uchwala ustawy większością zwykłą w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że konstytucja przewiduje inną większość lub Sejm postanowi inaczej.
USTAWA W SENACIE
Marszałek Sejmu przekazuje ustawę do Senatu. Marszałek Senatu ma 30 dni do zajęcia stanowiska w tej sprawie. Senat może zając 3 stanowiska:
odrzucić ustawę w całości
wnieść poprawki
zaaprobować ustawę w całości
Jeśli Senat zaproponuje odrzucenie ustawy Sejm może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów. Również poprawki Senatu Sejm odrzuca bezwzględną większością głosów. Jeżeli dana poprawka nie zdobędzie większości uważa się ją za przyjętą bezwzględną większością głosów. Jeśli senat aprobuje ustawę w całości, Marszałek Sejmu przekazuje ją Prezydentowi do podpisu.
USTAWA U PREZYDENTA
Prezydent ma 3 możliwości
podpisuje ustawę w ciągu 21 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dz. U.
składa wobec ustawy tzw. weto zawieszające.
Sejm odrzuca weto prezydenckie większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, a Prezydent po odrzuceniu weta w ciągu 7 dni musi ustawę podpisać i zarządzić jej ogłoszenie w Dz.U. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi nie przysługuje już prawo wystąpienia z ustawą do TK.
W przypadku zaś, kiedy Prezydent skieruje ustawę do TK, TK ma 3 możliwości:
a) stwierdza konstytucyjność ustawy, wówczas Prezydent musi ustawę podpisać
b) stwierdza niekonstytucyjność ustawy w całości wtedy ustawa „idzie do kosza”- następuje przerwanie trybu legislacyjnego
c) TK może stwierdzić niekonstytucyjność kilku przepisów ustawy, bez których może ona jednak funkcjonować samodzielnie, wtedy Prezydent po zasięgnięciu opinii Marszałek Sejmu podpisuje tę konstytucyjną część ustawy, a niekonstytucyjną odsyła do Sejmu celem rozpoczęcia ścieżki legislacyjnej.
WYKŁAD 3
FUNKCJA KONTROLNA
Funkcja kontrolna obejmuje:
wotum zaufania
wotum nieufności
udzielenie absolutorium z wykonania budżetu
uwagi NIK do sprawozdania rządu z wykonania ustawy budżetowej
działanie komisji sejmowych (dezyderaty, rezolucje i opinie)
interpelacje i zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących
Funkcja kontrolna drugiej izby jest w zasadzie ograniczona do uwag związanych z informacją bieżącą.
Senat może uchwalić też rezolucje, oświadczenia i apele, a także uruchomić kontrolę konstytucyjną prawa w liczbie 30 senatorów.
Interpelacje przewiduje art. 115 Konstytucji, w którym także znajdziemy zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących.
Interpelacje i zapytania poselskie składa się na ręce Marszałka Sejmu na piśmie. Pytania w sprawach bieżących formułuje się ustnie.
Interpelacje i zapytania kieruje się do Prezesa RM i poszczególnych ministrów, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego i Prezesa PIP. Adresat ma obowiązek udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni. W przypadku interpelacji istnieje możliwość przeprowadzenia debaty. Interpelacje składa się w sprawach o zasadniczym charakterze dla państwa i narodu. Zapytanie, gdy chodzi o uzyskanie informacji o faktach.
Do innych form zaliczamy:
rezolucje- uchwała całej izby skierowana do RM, wiąże ona organ
dezyderaty- uchwały komisji sejmowej skierowane do tych samych organów, nie mają charakteru wiążącego, ale istnieje obowiązek ustosunkowania się do nich w ciągu 30 dni
FUNKCJA KREACYJNA, czyli powoływanie określonych organów państwa, powołuje je wszystkie bezwzględną większością głosów, bez Prezesa IPN (3/5)
Sejm sam powołuje:
- Prezesa RM
- sędziów TK
- sędziów TS i zastępców przewodniczącego
2) Sejm z Senatem:
- RPO i RPD
- Prezes NIK
- GIODO
- Prezesa IPN (3/5)
3) na wniosek Prezydenta:
- Prezesa NBP
oraz: 4 posłów do KRS, 2 do KRRiT i 3 do RPP
Senat: 2 senatorów do KRS, 1 do KRRiT i 3 do RPP
PREZYDENT
(rozdz. V konstytucji)
Układ parlamentarno-prezydencki
7 kwietnia 1989-pojawienie się instytucji Prezydenta
Grudzień 1989 - nazwa Rzeczypospolita
Pierwszego Prezydenta wybierało Zgromadzenie Narodowe (W. Jaruzelski)
Wybrany na 6 lat był prezydentem tylko 1 rok
27 września 1990- pierwsza ustawa o wyborze Prezydenta RP, wprowadziła bezpośrednie wybory prezydenta przez naród
Instytucje wyboru bezpośredniego sankcjonowała konstytucja z 1997r. „Naród wybiera Prezydenta RP”
35 lat
obywatelstwo
pełnia praw wyborczych
Wybory mogą odbywać się w 2 turach.
W 1 turze za wybranego uważa się tego z kandydatów, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma tej ilości, 14 dnia po 1-wszej turze przeprowadza się 2-gą turę. Przechodzi do niej 2 kandydatów, którzy w pierwszej turze mieli najwięcej głosów. W razie szczególnego nieszczęśliwego przypadku (śmierć lub brak głosów) o urząd prezydenta ubiega się trzeci w kolejności, zaś gdy i on nie może brać udziału w wyborach Marszałek Sejmu na nowo rozpisuje wybory ( tak samo jest, gdy 1 i 2 kandydat zrezygnują).
Kadencja trwa 5 lat- istnieje jednokrotna reelekcja (konieczna jest przerwa kadencyjna)
Urząd Prezydenta tylko raz można sprawować na Malcie i w Turcji, możliwość ponownego wyboru: Albania, Estonia, Grecja, Niemcy, Słowenia, Bośnia-Hercegowina, Bułgaria.
Konstytucja Białorusi- też dwie, ale na mocy przepisów szczególnych kadencja może być przedłużona.
Nie więcej niż 2 kadencje: Czechy, Austria, Rosja, Polska.
Portugalia- nie może być wybrana na 3 kadencje chyba, że upłynie kolejny termin wyborów.
Włochy, San Marino- brak ograniczeń
Kadencja:
S. Marino-6 lat,
Bośnia-H, Islandia, Łotwa, Mołdawia, Rosja- 4 lata
5 lat- Albania, Czechy, Bułgaria, Estonia, Białoruś, Niemcy, Chorwacja, Polska, Grecja itd.
6 lat- Austria i Finlandia
7 lat- Irlandia, Włochy i Turcja
Parlament wybiera Prezydenta w Albanii, Grecji, Łotwie, Malcie, Turcji, Węgrzech,
1 Izba: S. Marino
Kadencja Prezydenta rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu, następuje ono po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym.
Ważność wyborów prezydenckich stwierdza SN.
Kompetencje Prezydenta:
związane z Sejmem
związane z RM- z wł. wykonawczą
związane z wł. sądowniczą
jako głowy państwa
ad. 1) - zarządza wybory do Sejmu
- zwołuje pierwsze wybory do Sejmu
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej
- ma prawo weta zawieszającego do ustawy
ad. 2) - powołuje rząd (RM)
- dokonuje zmian na wniosek premiera w składzie RM
- zwołuje tzw. Radę Gabinetową- RM pod przewodnictwem Prezydenta, nie przysługuje jej kompetencja RM art. 141 Konstytucji
ad. 3) - powołuje sędziów wszystkich sądów ( z wyjątkiem sędziów Trybunału)
- powołuje Pierwszego Prezesa SN, Prezesa i wicep. TS, TK, Prezesa NSA i wice prezesów.
Ad. 4) - najwyższy przedstawiciel i gwarant ciągłości władzy państwowej
- czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji
- stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności jego terytorium
- nadaje obywatelstwo, ordery i odznaczenia, stopnie generalne i tytuły profesorskie
- stosuje prawo łaski
- przyjmuje przedstawicieli państw obcych akredytowanych przy urzędzie Prezydenta (ambasadorów)
i ich listy uwierzytelniające
- mianuje ambasadorów
- ratyfikuje umowy międzynarodowe
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA:
Art. 145
- Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnione przestępstwo może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS
- odpowiada wyłącznie konstytucyjnie, nie odpowiada politycznie przed parlamentem
- za działalność Prezydenta polityczną odpowiedzialność przed parlamentem ponosi Prezes RM kontrasygnując jego akty urzędowe
- sprawy cywilne-sądy powszechne
- Prezydenta w stan oskarżenia stawia uchwałą podjętą większością 2/3 ustawowej liczby Zgromadzenie Narodowe na wniosek 140 członków Zgromadzenia
AKTY PRAWNE:
prerogatywy Prezydenta, uprawnienia osobiste, nie wymagają kontrasygnaty Prezesa RM, Konstytucja wymienia je enumeratywnie jest ich 30 (art. 114 ust. 3), m.in. inicjatywa ustawodawcze
Prezydent wydaje:
rozporządzenia (wykonawcze)
zarządzenia
postanowienia (np. skrócenie kadencji Sejmu)
art. 234 - Prezydent wyjątkowo na wniosek RM, w czasie nieobradowania Sejmu, może wydać rozporządzenie z mocą ustawy, które musi zostać zatwierdzone przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Marzec 1982 - zmiana konstytucji, wprowadzono TK i TS jako organy konstytucyjne, zamieszczone razem z NIK, Trybunały nie sprawują wymiaru sprawiedliwości.
Wymiar sprawiedliwości- rozstrzyganie sporów przez podmiot obiektywny, nia zaangażowany w spór, na podstawie prawa i w trybie przez prawo ustanowionym
TS- 86r.
29 kwietnia 1985- ustawa o TK (9 sędziów, co 3 lata zmienia się 1/3)
1 stycznia 1986- data wejścia w życie
(w tym czasie orzeczenia TK nie były ostateczne)
1 sierpnia 1997 - nowa ustawa o TK
2 kwietnia - zmiana konstytucji
Pozycja ustrojowa TK:
TK nie jest sądem i głównym jego zadaniem jest eliminowanie z porządku prawnego normy prawne niezgodne z konstytucją, określany jest mianem „negatywnego ustawodawcy”, aczkolwiek posiada wiele analogii z sądami.
Zgodnie z art. 194 ust.1 sędziów TK jest 15, wszystkich powołuje Sejm na wniosek 50 posłów lub Prezydium Sejmu, a Sejm głosuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.
Kadencja sędziów jest jednokrotna, 9-cioletnia.
Kwalifikacje:
- sędzia TK musi mieć kwalifikacje niezbędne do zajmowania stanowiska sędziego SN lub sędziego NSA (10 lat praktyki)
- wyróżniać się wiedzą prawniczą, autorytet
Sędzia TK:
jest niezawisły
podlega wyłącznie konstytucji (bez ustaw)
ma prawo wrócić na poprzednio zajmowane stanowisko po zakończeniu kadencji
ma prawo do godnego wynagrodzenia
zasada incompatibilitas
zakaz prowadzenia działalności gospodarczej nie dającej pogodzić się z niezależnością i niezawisłością ( art. 195 ust. 3)
nie może należeć do partii politycznych, związków zawodowych
chroni go immunitet formalny (zatrzymanie wyłącznie za zgodą Prezesa TK, zaś zatrzymanie Prezesa za zgodą Prezydenta)
powoływany jest przez Sejm, zaś Prezes i wiceprezesi Trybunałów powoływani są przez Prezydenta
nie może być odwołany ze stanowiska
Przesłanki wygaśnięcia mandatu sędziego:
zrzeczenie się stanowiska
komisja lekarska orzeka o trwałej niezdolności do sprawowania urzędu z powodu choroby, ułomności, upadku sił
wyrok skazujący
skazania prawomocnym orzeczeniem sądu dyscyplinarnego na karę usunięcia z zajmowanego stanowiska
Funkcje TK:
TK jest sądem prawa a nie sądem faktów.
funkcja orzecznicza - badanie zgodności z Konstytucją aktów pochodzących od naczelnych organów państwa ( akty prawa miejscowego są poza jego funkcjami)
art. 188 - bada także zgodność umów międzynarodowych z ustawami i Konstytucją oraz ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
art. 193- kiedy sąd rozpatruje indywidualną sprawę mogą nasunąć się pytania czy dana ustawa jest zgodna z konstytucją, wówczas kieruje do TK pytania prawne
funkcja sygnalizacyjna - art. 188 ust. 4- orzekanie w sprawie zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
skarga konstytucyjna- art. 188 ust. 5 + art. 79
Rodzaje kontroli sprawowanej przez TK:
kontrola następcza (badanie zgodności ustaw z konstytucją, bez prawa miejscowego, ale z regulaminem Sejmu, na podst. Art. 188 ust. 1.3, na podstawie już istniejących aktów
- może mieć charakter:
kontroli abstrakcyjnej- dotyczy ogólnie ustaw
kontroli indywidualnej- pytanie prawne lub rozpatrywanie skargi (inaczej konkretna)
kontrola prewencyjna - Prezydent przed podpisaniem ustawy kieruje ją do TK, sprawowana tylko i wyłącznie przez TK z wniosku Prezydenta i może odnosić się do ustaw już uchwalonych przez Sejm i Senat, a jeszcze nie podpisanych przez Prezydenta
Podmioty uprawnione do wniesienia wniosku do TK dzielimy na:
podmioty legitymowane generalnie (Prezydent, marszałkowie Sejmu i Senatu, Prezes RM, 50 posłów, 30 senatorów, Prezes NSA, Prezes NIK, RPO)
podmioty, które mogą występować z wnioskiem jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem ich działania:
- organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego
- ogólnokrajowe organy związków zawodowych
- kościoły i związki wyznaniowe
KRS może występować do TK wyłącznie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów
Każdy czyje konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone może wnieść skargę konstytucyjną, każdy sąd może wnieść pytanie prawne.
W zakresie sporów kompetencyjnych mogą występować Prezydent, prezesi sądów czy Prezes NIK
Orzeczenia TK dzielą się na wyroki i postanowienia.
Podział wyroków (orzeczeń merytorycznych):
- stwierdzenie niezgodności z Konstytucją- wyrok negatywny
- stwierdzenie zgodności - wyrok afirmowany
- wyrok interpretacyjny - TK konfrontując badany przepis z wzorcem konstytucyjnym musi najpierw nadać rozumienie temu wzorcowi konstytucyjnemu, który nie jest jasno sformułowany, a następnie dokonać wykładni przepisu ustawy w zgodzie z Konstytucją. Jeśli okaże się, że nie rozumiemy tekstu ustawy, TK musi najpierw dokonać jego charakterystyki, a dopiero później badać zgodność
- wyroki aplikacyjne - w wyroku o niezgodności przepisów z Konstytucją, TK rozstrzyga dodatkowo o wpływie tej niezgodności na stosunki społeczne, np. stwierdza, że podatek orzeczony na podstawie niekonstytucyjnego przepisu nie podlega zwrotowi.
TRYBUNAŁ STANU - 24.04
Trybunał stanu jest instytucją, która powstała w 82 roku i zaczął działać natychmiast (marzec 82)
TS związany jest z SN, ponieważ Pierwszy Sędzia SN jest przewodniczącym TS.
Delikt konstytucyjny to naruszenie przepisów Konstytucji lub ustaw przez osobę, która takiej odpowiedzialności podlega w związku z zajmowanym stanowiskiem i w zakresie urzędowania.
Czyn ten nie stanowi zarazem przestępstwa oraz może być popełniony z winy umyślnej i nieumyślnej- przesłanki deliktu.
Przed TS odpowiada: Prezydent RP ( zastępuje go Marszałek Sejmu/ Senatu)
Odpowiedzialność Prezydenta przed TS jest zupełna tzn. obejmuje wszytskie przestępstwa, których dopuścił się w okresie sprawowania urzędu
(delikt konstytucyjny oraz, że może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed TS)
Taki sam zakres odpowiedzialności służy Marszałkom Sejmu i Senatu gdy sprawują zastępstwo Prezydenta. Wniosek składa 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
Przed TS odpowiada także Prezes RM i członkowie RM.
Odpowiadają przed TS za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione tylko w związku ze sprawowanym urzędem art. 156 ust.1 ( nie jest to odpowiedzialność zupełna).
Odpowiedzialność konstytucyjna jest zawsze odpowiedzialnością indywidualną.
W stan oskarżenia RM może postawić: Prezydent, 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Odpowiadają także: Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych oraz osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie resortem. Osoby te odpowiadają przed TS na wniosek Prezydenta, 115 posłów i komisji śledczej.
Przed TS odpowiadają także posłowie i senatorowie za naruszenie art. 107 Konstytucji, czyli za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego. Posłowie i senatorowie odpowiadają na wniosek odpowiednio Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu.
Wszyscy odpowiadają za popełnione przestępstwa i za przestępstwa skarbowe.
POSTĘPOWANIE:
Sejm-Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej
Procedura odpowiedzialności konstytucyjnej skupia się w KOK, która zachowuje się tak jak prokurator (przesłuchuje świadków, posługuje się biegłymi, zleca dokonanie kontroli NIKowi i po dogłębnym przeanalizowaniu sprawy podejmuje uchwałę o umorzeniu postępowania w sprawie bądź o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej.
KOK przekazuje tę ustawę Sejmowi, a ten głosuje w tej sprawie większością bezwzględna, tak więc to Sejm, a nie KOK, decyduje ostatecznie o pociągnięciu do odpowiedzialności.
Uchwała Sejmu jest aktem oskarżenia przed TS. TS jest związany granicami aktu oskarżenia. Postępowanie przed TS jest kontradyktoryjne i dwuinstancyjne ( I-wsza- 1+4, II-ga: 1+6, bez tych co orzekali w pierwszej instancji (Prezes + sędziowie)
Orzeczenie może być uniewinniające, skutkuje ewentualnym powrotem na stanowisko poprzednio zajmowane i skazującą sankcją- ex lege jest definitywną utratą urzędu. Mogą być sankcje dodatkowe, np. utrata orderów, odznaczeń.
Kary: -utrata praw wyborczych od 2 do 10 lat
- zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych (2-10)
- utrata odznaczeń i orderów i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania
- pozbawienie mandatu
Jeżeli orzeka się o przestępstwie to kary łączą się z karami z k. k.
SKŁAD: Prezesem TS jest Pierwszy Prezes SN
- dwóch zastępców i 16 członków wybieranych spoza grona posłów i senatorów
- wybiera ich Sejm, ale spoza własnego grona
- zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa składu TS musi mieć wykształcenie niezbędne do zajmowania stanowiska sędziego
- sędziowie TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom.
Wykład 17.05
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH- od 15 lipca 1987r.
Polska była pierwszym państwem postkomunistycznym, która wprowadziła ten organ ustawowy.
Grudzień 89- został organem konstytucyjnym.
ZADANIA:
jest on samodzielnym organem, państwowym, opierającym swój byt na normach konstytucyjnych
związany z parlamentem, powiązanie to zwiększa się także przez powoływanie RPO przez parlament
działalność jest niesformalizowana, przez co bardziej dostępna dla społeczeństwa
Z reguły nie rozstrzyga napływających do niego spraw, ale ma możliwość ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy
Jego zadania mieszczą się w funkcji kontrolnej parlamentu
STATUS RPO:
Funkcje:
- Informuje corocznie Sejm o stanie pracy
1) stoi na straż wolności praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktach normatywnych
2) corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich
3) wysłuchuje skarg obywatelskich na nieprawidłowe działanie organów państwowych
4) współdziała w sprawach dzieci z RPD
5) współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony praw człowieka i obywatela
Status:
- niezawisły
- niezależny ( tylko przez wybór powiązany z parlamentem)
- immunitet formalny ( po zatrzymaniu M. Sejmu może go zwolnić)
- kadencja 5-cioletnia (tylko jednokrotna reelekcja- 10 lat nie więcej)
Powołanie:
-kandydatury zgłasza M. Sejmu lub grupa co najmniej 35 posłów
- Sejm dokonuje wyboru RPO za zgodą Senatu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Brak zgody Senatu (zwykła większością głosów) powoduje, że cała procedura wyboru rozpoczyna się od nowa
- RPO składa ślubowanie przed Sejmem
aktualnie RPO jest dr Kochanowski (Wa-wa, Kraków, Kraków, Wa-wa)
Wymagania:
-doświadczenie zawodowe
- wysoki autorytet moralny
- wybitna wiedza prawnicza
RPO nie można odwołać chyba, że:
sam zrzekł się stanowiska
jest trwale niezdolny
popełnił przestępstwo z winy umyślnej, sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu
RPO może:
- prosić M. Sejmu o zlecenie kontroli przez NIK
- zbadać nawet bez uprzedzenia każdą sprawę na miejscu
- domagać się złożenia wyjaśnień, przedstawienia każdej sprawy prowadzonej przez wszystkie organy
- przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, prokuratora i org. Ścigania
- zlecić sprawozdanie ekspertyz i opinii i domagać się wszczęcia postępowania przygotowawczego, a także przystąpić do postępowania na prawach prokuratora
- przystąpić do skargi konstytucyjnej i wystąpić o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją
Cechy charakterystyczne skargi:
- niesformalizowana
- każdy może wystąpić sam lub za czyimś pośrednictwem ( adres, w czyim imieniu, jaka sprawa, po wyczerpaniu drogi prawnej)
Do RPO mogą wystąpić osoby fizyczne, także cudzoziemcy (przebywający w RP), osoby prawne, np. spółki akcyjne, spółki z.o.o., fundacje, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, jeśli mogą być podmiotem praw i obowiązków, np. spółka jawna.
KRAJOWA RADA RADIOFONII i TELEWIZJI
Powstała w 1992 r ustawą i nowelizowaną konstytucją- organ ustawowy i konstytucyjny
KRS stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji i interesu publicznego w radiofonii i telewizji (+telekomunikacja)
SKŁAD:
2- przez Sejm, 1 przez Senat, 2 przez Prezydenta
niezależność mediów:
a) niezależni członkowie KRRiT
członkowie wyróżniający się w sposób szczególny
składają tylko sprawozdania
niezależni od rynku
- wszyscy członkowie powoływani są na jednolitą kadencję 6 lat bez zmian
- członkowie Rady powinni być powoływani spośród osób wyróżniających się wiedzą w zakresie środków masowego przekazu, nie mogą pracować w partii politycznej, związkach zawodowych i prowadzić działalności niemożliwej do pogodzenia
-jeśli Sejm odrzuci sprawozdanie, odrzuci je też Senat i podpisuje je Prezydent - wygasa kadencja wszystkich członków Rady
Akty prawne ( art. 213 ust.2)
- rozporządzenia
- uchwały w sprawach indywidualnych
NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI
Jest to organ kontroli państwowej, konstytucyjny, 23 grudnia 1997- ustawa
Kontrola to porównanie wzorca ze stanem faktycznym bez możliwości władczych
Nadzór to porównanie wzorca ze stanem faktycznym z możliwościami władczymi
-organ niezależny
NIK jest
- naczelnym organem państwowym
- podlega Sejmowi
- uzupełnia kontrolę parlamentarną
KOMPETENCJE:
zatwierdzanie analizy wykonania budżetu i założeń wykonania polityki pieniężnej
-uprawnienia stanowiące:
uchwalanie opinii i absolutorium RB, wniosków do Sejmu o rozpatrzenie danej sprawu
projekt statutu NIK (M. Sejmu go nadaje)
- uprawnienia opiniodawcze:
dotyczące informacji o wykonywaniu kontroli, programów, kontroli spraw wniesionych przez Prezesa NIK lub 1/3 członków NIK
STRUKTURA:
Prezes powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów bezwzględną większością głosów - 6cioletnia kadencja, brak zgody Senatu powoduje rozpoczęcie od nowa
- chroni go immunitet formalny
- zasada incompatibilitas (może być tylko profesorem szkoły wyższej)
2) Skład:
2-4 wiceprezesów powoływanych przez Sejm na wniosek Prezesa NIK
Kolegium NIK ( 14 członków, Prezes i wiceprezes)
- przedstawiciele nauk prawnych i ekonomicznych
- powoływani na wniosek Prezesa
+ dyrektor generalny
Podział: - departamenty (kontrolują naczelne i centralne org. Państwa)
- delegatury ( od 4- 5 województw
NIK działa wg kryteriów:
Legalności
Celowości
Rzetelności
Gospodarności
( w przypadku samorządów bez celowości)
Prokuratora Generalnego powołuje Prezydent. :)