POLITOLOGIA RELIGII 21.02.06 W6
c.d. REFORMACJI
MYŚL KATOLICKA XVI w
N E O S C H O L A S T Y K A [ druga scholastyka ]
Niejako kontynuuje scholastykę średniowiecza. Neoscholastyka - centrum : Hiszpania, Uniwersytet w Salamance, było tam skupisko wybitnych osobistości.
Hiszpania w XVI w -przeżywa swój złoty wiek.
Najbardziej znana postacią związaną z druga scholastyką i Uniwersytetem w Salamance był
Franciszek
z Vittori
Filozof , obejmuje katedrę w Salamance w 1520 r , tam też wykłada cykl 12 wykładów teologicznych dotyczących zagadnień prawa narodów. Dzięki tym 12 wykładom Franciszek z V. Uważany jest za twórcę nauki o prawie narodów ( doktryna prawa narodów ) . Zakłada jedność świata.
DOKTRYNA PRAWA NARODÓW:
Zgodnie z tradycja podstawą scholastyki jest CEL. Państwo jako część dobra wspólnego całego świata ( w perspektywie pewnej całości ) . Państwo jest naturalną nadbudową narodu, jej odpowiednikiem. Każdy naród zasługuje na posiadanie własnego państwa. Przyczyny państwa i pośredniego pochodzenia państwa od Boga . Nie wychodzi ono bezpośrednio od Boga, ale dał człowiekowi naturalną potrzebę utworzenia państwa. Bóg nakłada na ludzi obowiązek stworzenia państwa i określenia celów.
Wyższość prawa bożego nad prawem pozytywnym .
Franciszek z Vittori opowiadał się za monarchią dziedziczną, odrzucał demokrację jako twór niestały i skłonny do tworzenia tyranii. Interesowało go zagadnienie suwerenności narodu. Społeczność narodowa jako wolna. Staje na stanowisku, iż ludzkość jest całością.
Prawa narodów nie są wynikiem umowy, nie mogą być narzucane przez poszczególne państwo. Prawa narodów maja charakter obiektywny i ponadpaństwowy. Podkreślał dobro wspólne świata jako dobro niezależne od polityki i porozumień międzynarodowych.
Cel nadrzędny stosunków międzynarodowych to według niego dobro wspólne. Opowiada się za wolnością współżycia między narodami , odnosząc się do wszystkich narodów, łącznie z tymi nowo odkrytymi ludami ( np. Ameryki ) .
„ Die Indianorum” - jego słynne dzieło, gdzie bierze w obronę ludy indiańskie.
Jego zdaniem nic nie usprawiedliwia dyskryminacji tych nowo odkrytych narodów. Dotyczy to np. przymusowego narzucania chrześcijaństwa. Koncepcje te były jak na te czasy nowatorskie.
Franciszek
SUEREZ
Zajmował się zagadnieniami kościoła, narodu i państwa. Stawia się mu zarzut , że był pierwszym wyrazicielem ( poprzednikiem ) J.J.Rousseau
ZAGADNIENIE CELU PAŃSTWA - wskazuje , że jego celem jest dobro wspólne całej społeczności.
Jednak on inaczej ujmuje te cele i dobro, bardzo mocno podkreśla różnice między dobrem prywatnym a dobrem publicznym.
wnioski o własnym życiu państwa, różnym od życia prywatnego , większy akcent po stronie państwa.
Corpus misticus politicus - jako określenie państwa F. Suereza
wyraźne podniesienie roli państwa, co było zgodne z rozpoczynającym się absolutyzmem w ówczesnych czasach.
Jego KONCEPCJA POCHODZENIA WŁADZY
[ koncepcja Suereza i Bellarmina - od nazwiska F. Suereza i Roberta Bellarmina ]
K O N C E P C J A P O C H O D Z E N I A W Ł A D Z Y
św. Jan Złotousty
Tłumaczył to, że wszelka władza pochodzi od Boga, nie jest to jednoznaczne z tym, że władza ta spływa bezpośrednio.
Powstaje pytanie z czyim pośrednictwem się to odbywa?
Izydor
z Sewilli
zasada, iż samo społeczeństwo jest tym podmiotem pośrednim ( ciałem) daje władze innym podmiotom.
Zasada ta przeniknęła do scholastyki i za pomocą Suereza i Bellarmina uzyskała kształt rozwiniętej teorii. Musiano bronić ją przed licznymi atakami.
TEORIE REGALISTYCZNE - mówiące o bezpośrednim spływaniu władzy od Boga na panujących , występujące w średniowieczu np. król Henryk IV .
1610 r - parlament paryski potępił książkę Bellarmina.
Zażądał tez od Jezuitów potępienia tej książki.
Św. Tomasz z Akwinu - uzasadnia możliwości buntu przeciwko niesprawiedliwemu władcy.
Szersze rozwinięcie :
Kardynał Tomasz z Gaety ( przełom XV/ XVI w ) . W swojej summie teologicznej pisał , że Bóg dał władze społeczeństwu, a nie jednostce. Społeczeństwo może rządzić się samo, władza królewska to wybór ludu.
Bellarmin uczył, że wszelka władza konkretnie istniejąca jest w całej społeczności. F. Suerez dodawał, iż Bóg dawał władze społeczeństwu zorganizowanemu. Twierdził, iż władza bezpośrednio do Boga spoczywa w społeczeństwie, a ono przenosi ją na osobę ( władcę ) . Inna sprawa jest jednak z wyborem papieża ( władza spływa bezpośrednio od Boga ) . Jest to zasada translatio ( przenoszenie) - czyli przenoszenie władzy z Boga na społeczeństwo i na władcę.
Pojęcie układu czy „kontraktu” - przenoszeniu władzy ze społeczeństwa na króla towarzyszy układ, który jest zawierany i na mocy którego społeczeństwo oddaje władze, a król zobowiązuje się rządzić sprawiedliwie. Gdyby nadużywał swoją władzę społeczeństwo może wypowiedzieć posłuszeństwo (uzależnienie prawowitości władzy od zgody społecznej ) .
Leopold Ranke - znany myśliciel, uważał, że koncepcja Suereza Bellarmina jest podobna do koncepcji J.J. Rousseau.
Jednak podobieństwa te są pozorne, chodzi tu przede wszystkim o pojęcie kontraktu.
Wg Suereza lud jest pierwotnym podmiotem władzy, a u Rousseau podmiot tej władzy nigdy się nie wyzbywa. Lud u Suereza może tą władzę zmienić tylko w przypadku konieczności, a u Rousseau może to zrobić w każdym momencie, kiedy zechce. Umowa u Suereza dotyczy przeniesienia władzy, a u Rousseau umowa społeczna w zasadzie tworzy społeczeństwo, państwo. Rousseau wprowadza władze z woli ludzkiej, a nie jak S. - z woli boskiej.
Koniec XVIII w - powstanie teorii desygnacyjnej władzy, była reakcją na koncepcje w stylu Rousseau. Propagatorami byli konserwatyści.
Podsumowując teorie dotyczące władzy :
Teoria regalistyczno - galikańskia - mówi iż władza pochodzi od Boga, należy do panującego bezpośrednio
Teoria Suereza - mówi, że władza pochodzi od Boga na lud, a społeczeństwo za pomocą kontraktu przenosi na króla
Teoria Rousseau - władza pochodzi od ludu i należy do ludu i sprawowana jest przez mianowanych komisarzy sprawujących władzę w jego imieniu.
Postacie , które wpłynęły na rozwój chrześcijańskiej filozofii politycznej :
Pedra de la _________, Huano deMariane ( który opracował psychologie tyranii )
U T O P I E C H R Z E Ś C I J A Ń S K I E XVI i XVII w
UTOPIE - występowały już wcześniej ( np. Platon )
Jednak w XVI i XVII w dochodzi element krytyki panującego w danym państwie. Nazwa od książki Thomasa Morusa ( T. MORE ) „Utopia” . T. Morus - w czasach kiedy żył nie mógł sobie pozwolić na otwartą krytykę ówcześnie panujących ( za panowania Henryka VIII ) . Poróżnił się z królem o akt supremacyjny. Według T.M. akt supremacyjny jest nielegalny.
„Utopia” powstała w 1516 r . Książka ta ma charakter opowiadania podróżnika ( nazywa się Hytthoday ) , który opowiada o wyspie o nazwie Utopia, na której panuje ustrój podobny do komunizmu. Wszyscy noszą takie same ubrania, pracują a za prace płaci się w naturze, określa się nawet liczbę dzieci. To opowiadanie Morusa poprzedza krytyka angielskich władców, arystokratów. Wyspa ta jest przeciwstawieniem obrazu życia które ukształtowało się w Europie. Jednak T.M. nie był komunistą ;)
Morus nie polemizuje z podróżnikiem, nie identyfikuje się z nim. Ogólny sens opowiadania jest taki, że jeśli jakaś pogańska ludność może tak żyć to tym bardziej chrześcijańska. T.M. nie opowiada się za własnością wspólną.
INNE UTOPIE :
Tomasz Campanella - autor książki „ Państwo Słońca” ( Civitas Soil ) napisana w 1623 r . Traktował swoją książkę jak program społeczny chrześcijańskiego społeczeństwa. Jednak jest tu dużo sprzeczności - np. nie ma rodziny w jego książce. Książka ta ma formę dialogu i dotyczy miasta- państwa słońca ( położonego na wyspie). Państwo - miasto to jest zbudowane w określony sposób, zamieszkane jest przez pewną bezklasową wspólnotę. Panuje duży porządek społeczny. Panuje tu zasada bezwzględnego posłuszeństwa teokratycznej władzy. Władza miała spoczywać w rękach 3 wielkich współrządców. Obok religii szczególne miejsce zajmowała nauka. Twierdzi się, że ten model był pewną inspiracją dla jezuitów, którzy tworzyli tzw. Redukcje Paragwajskie (zakładali państwo - republika Guaranów czyli redukcje paragwajskie ) .
Franciszek Bacon autor książki „ Nowa Atlantyda” - nawiązuje tutaj do wieści o Atlantydzie przekazanych przez Platona. Wyspę tę zamieszkuje ludność o szczególnej religijności. Ustrój panujący na wyspie nie jest komunistyczny, nie ma tam egalitaryzmu społecznego, chciwości. Ustrój jest tam monarchiczny - urzędy mędrców. Instytucja - Dom Salomona - szczególna instytucja, na kształt Akademii Nauk.
Stanowisko kościoła wobec koncepcji utopijnych było negatywne. Kościół nie akceptuje ich. Wynika to z odmiennej koncepcji antropologicznej człowieka - przekonanie o nieograniczonych możliwościach rozwoju człowieka ( postawa optymistyczna) , człowiek jest ze swojej natury dobry ;]
Jednak częsta jest w utopii postawa pesymistyczna czyli „uszczęśliwianie na siłę” poprzez środki przymusu, manipulacji.
Nauka chrześcijańska stoi na stanowisku realizmu w stosunku do człowieka i jego postawy. Według tej nauki człowiek nie może zbudować społeczeństwa idealnego - ludzka natura jest skażona.
M A C I A V E L L I Z M
„Książe”
Maciavelli - największy teoretyk polityczny renesansowego państwa
jego dzieła były w indeksie ksiąg zakazanych
był urzędnikiem Republiki Florenckiej
został uwięziony i torturowany, po uwolnieniu zaczyna pisać swoje dzieła
„Książe” był dedykowany Wawrzyńcowi Medycejskiemu
Koncepcje w dwóch głównych dziełach Maciavellego:
M. Był pierwszym, który nadał nowoczesny sens nazwy republika ( stało się nazwą gatunkową, odnoszącą się wyłącznie do niemonarchicznych typów ustroju )
Nie interesował go w ogóle legitymizm
Mamy do czynienia tu z pewna tautologią
Tytuł książki jest mylący, nie powinien był być przetłumaczona jako Książe, a jako rządzący, władca.
rozdział 15 - jego zdaniem/ celem nie jest pisać użyteczne rzeczy dla tego kto go rozumie
zalecenia dotyczą sposobu zdobycia i uzyskania władzy
koncepcja dwóch sposobów walki ( drapieżnego lwa i podstępnego lisa)
dopuszczał stosowanie terroru dla dobra ogólnego
Dokończenie Maciavellego [ W7 ]
Maciavelli :
naiwny zarzut niemoralności
Prywatnie prowadził przykładne życie, wzór sumienności, posiadał cnotę uczciwości zawodowej. Autor „Księcia” nie zaprzeczał obiektywnemu istnieniu dobra i zła, nazywał rzeczy po imieniu.
Twierdził , że w działaniu politycznym postępki przynoszą korzyści , podczas gdy powstrzymywanie się prowadzi do zguby. Nigdy nie głosił , że naganne i sadystyczne rzeczy należy popełniać. Potępiał sadyzm jako taki. Ten kto tak postępuje wzbudza powszechny wstręt. Chodzi o chęć minimalizacji terroru zbrodni. Według M. Dobrze użytymi mogą nazywać się, te które popełnia się raz i w określonym celu, gdy przyniosą użytek.
Próbuje dowieść , że w polityce nie można uniknąć czynów, które w życiu prywatnym uchodzą za nieetyczne. M. Jest amoralny a nie niemoralny.
Stosunek Maciavellego do religii
M. nie polega na ateizmie osobistym, bo prywatnie był katolikiem ( wg jego domniemanego testamentu ) . Odseparowanie polityki od religii ( katolickiej) . Motywacja do tego jest to iż zasady religii katolickiej kolidują z polityką.
W swojej książce nie podejmuje dyskusji dotyczącej religii, tylko mówi, że w polityce te wartości są niefunkcjonalne.
W Historiach Florenckich M. Powołuje się na maksymę że „ nie rządzi się odmawiając Ojcze Nasz” . Zawsze poleca władcy wybór podejścia osobnego do polityki.
Najważniejsi maciavelliści :
Kardynał Licherlieu , Telleyrandt , G. Sorell itd.
„Książe“ był czasem nazywany podręcznikiem dla gangsterów ;D
Krytyka maciavellizmu z punktu widzenia katolicyzmu
Papież _______ IV - poleca wciągną „Księcia” do indeksu ksiąg zakazanych. Potwierdza to sobór trydencki.
Papież Sykstus V - ponoć nie rozstawał się z egzemplarzem „Księcia” :-)
W dobie reformacji - liczni pisarze kościelni krytykowali np. R.Fore, T. Bosius, A.Posewino
Protestanci też krytykowali dzieło Maciavellego, porównywali go do postępowania katolików;)
W Angli - „dramat elżbietański” gdzie katolickie Włochy stanowią archetyp zła, ponurej krainy gdzie ludzie nie rozstaja się z egzemplarzem „Księcia”
Podobnie w kilku dramatach Szekspira ( podobne przedstawienie maciavellizmu ) .
4