(wykład II)

R O D Z A J E P R Z E D S I Ę B I O R C Z O Ś C I

1. Przedsiębiorczość niezależna i korporacyjna:

Przedsiębiorczość niezależna jest to proces, poprzez który osoba lub grupa, działając niezależnie od istniejącej organi­zacji, tworzy nową organizację.

Tworzenie to odbywa się poprzez podjęcie działalności i re­alizację przedsięwzięć.

Może ono odbywać się poprzez powielanie dotychczasowych sposobów działań lub poprzez wprowadzenie innowacji.

Przedsiębiorczość korporacyjna (wewnętrzna, intraprzedsiębiorczość) jest to proces, poprzez który osoba lub grupa osób, w powiązaniu z istniejącą organizacją wprowadza jej odnowę lub innowację do organizacji, albo też tworzy nową organizację.

Przedsiębiorczość korporacyjna obejmuje trzy typy zjawisk:

• przebudowę istniejących organizacji poprzez restruktury­zację, odnowę lub zmianę kluczowych idei ich funkcjono­wania,

• wprowadzenie innowacji,

• utworzenie nowych jednostek gospodarczych w ramach istniejącej organizacji.

Wymienione zjawiska mają charakter działań przedsiębior­czych, przy czym mogą być ze sobą powiązane i razem wprowadzane, ale nie muszą.

Wiele osób łączy pojęcie przedsiębiorczości tylko z praktyką działalności małych przedsiębiorstw, co nie jest stanowi­skiem słusznym.

Definicja przedsiębiorczości korporacyjnej wskazuje, że do­tyczyć ona może zarówno małych, jak i średnich oraz du­żych przedsiębiorstw.

Uwzględnić jednak należy zwykle zróżnicowanie atrybutów przedsiębiorczości w obrębie różnych grup przedsiębiorstw.

Charakterystyczne jest, że w miarę wzrostu skali działalności coraz większe znaczenie w rozwoju przedsiębiorczości od­grywają metody i techniki organizowania i zarządzania.

I tak w odniesieniu do dużych i bardzo dużych przedsię­biorstw przyjmuje się, że model działań przedsiębiorczych dużych przedsiębiorstw, wyraża się m. in. w:

• rozwoju przedsiębiorczego klimatu i kreatywności,

• rozwoju instrumentów stymulujących innowacje w zakresie procesów i organizacji,

• racjonalizacji prowadzenia działalności i wykorzystania posiadanych zasobów,

• pełnym zaangażowaniem kierownictwa korporacji w spra­wę przedsiębiorczej swobody,

• opracowaniem odpowiedniego systemu wynagradzania in-traprzedsiębiorców.

Najczęściej tutaj stosuje się pojęcie intraprzedsiębiorczość.

2. Przedsiębiorczość indywidualna i zespołowa:

W zależności od współdziałania ludzi i sposobu prowadzenia biznesu można wyróżnić:

* przedsiębiorczość indywidualną, założenie i prowadzenie własnego przedsiębiorstwa;

•> przedsiębiorczość zespołową, grupującą indywidualnych przedsiębiorców, którzy działają wspólnie dla założonego celu (np. zespoły, grupy, spółdzielnie, itp.)

Podejmowanie współdziałania firm może wynikać z:

• dążenia do utrzymania firmy w przyszłości,

• niedostatecznego kapitału,

• zmiany struktury organizacyjnej firmy,

• poszerzenia zakresu i skali działania,

• ekspansji działalności,

• przyjęcia strategii poprawy jakości produktów,

• zmiany sposobu zarządzania organizacją.

Obecnie ludność nie ma dostatecznych środków na rozwój dotychczasowych przedsięwzięć lub też uruchamianie no­wych, dlatego istnieje potrzeba rozwoju przedsiębiorczości zespołowej.

Pomoc państwa i samorządów w rozwoju przedsiębiorczości zespołowej oraz instytucjonalne jej wspomaganie.

Główne korzyści rozwoju przedsiębiorczości zespołowej:

• zwiększenie alokacji posiadanych środków,

• obniżenie kosztów wytwarzania produkcji, dzięki wykorzy­staniu korzyści skali i zakresu,

• uzyskanie większej mocy przetargowej poprzez skonsoli­dowanie wysiłków wszystkich jej uczestników,

• zwiększenie siły oddziaływania na rynek,

• korzyści efektywnościowe w skali produkcji i sprzedaży,

• korzyści w sile rynkowej jako wzrost udziału w rynku,

• zwiększenie siły oddziaływania na rynek, wspólna promo­cja itp.

Organizacja sieciowa jako forma przedsiębiorczości zespo­łowej (klastralnej).

Organizacja sieciowa jest zbiorem kilku samodzielnych orga­nizacji, które powiązane są ze sobą więziami kooperacyjnymi.

Istota funkcjonowania sieci polega na ścisłej, dobrowolnej i świadomej współpracy firm.

Podstawowe rodzaje sieci stanowią:

1. Sieci zbudowane wokół silnych firm (integracja pionowa);

2. Sieć terytorialna utworzona przez przedsiębiorstwa wytwa­rzające podobne wyroby (integracja pozioma)]

3. Sieć mniejszych przedsiębiorstw utworzonych przez jedno duże przedsiębiorstwo (dezintegracja pionowa);

4. Sieć utworzona poprzez inkubację

Przedsiębiorstwa podejmując takie działania, liczą na dosko­nalenie systemu zarządzania poprzez:

• możliwość uzyskania redukcji i kontroli kosztów działalno­ści poprzez wykorzystanie efektu skali i kluczowych umiejętności;

• rozproszenie ryzyka działalności;

• możliwość przesunięcia swoich zasobów na działalność podstawową oraz skoncentrowania się na tych procesach, w których mają strategiczną przewagę;

• uwolnienie środków finansowych zamrożonych w działal­ności pomocniczej i ich wykorzystania w działalności pod­stawowej.

Jednocześnie współpraca taka prowadzi do doskonalenia ja­kościowego zarządzania, obejmującego m. in.:

• zmianę form organizacji pracy i zarządzania,

• przenoszenie jakości zarządzania z jednej firmy do drugiej,

• zwiększenie jakości produkcji,

• wypełnianie luk w zasobach i umiejętnościach,

• wspólne prowadzenie badań i tworzenie nowych technologii,

• inwestowanie w konsumenta.

Organizacja sieciowa a wzajemne zaufanie i lojalność przed­siębiorców w realizacji przyjętych zadań.

3. Rodzaje przedsiębiorczości w zależności od jej uży­teczności dla społeczeństwa:

Biorąc pod uwagę użyteczność dla społeczeństwa podejmo­wanych działań przedsiębiorczych można wyróżnić nastę­pujące rodzaje przedsiębiorczości:

1. Przedsiębiorczość społecznie obojętna - działania przed­siębiorcze danej osoby, osób, czy przedsiębiorstw przy­czyniają się tylko do poprawy ich bytu (taka sytuacja wy­stępować może w przypadku działalności nie powiązanej z rynkiem, prowadzonej bez zatrudnienia osób z zewnątrz).

2. Przedsiębiorczość społecznie użyteczna - działania przed­siębiorcze danej osoby, osób, czy przedsiębiorstw przy­czyniają się poprawienia zarówno ich bytu, jak i innych (poprzez zatrudnienie osób, zakup surowców itp.).

3. Przedsiębiorczość egoistyczna - działania przedsiębiorcze danej osoby, osób, czy przedsiębiorstw przyczyniają się poprawienia ich bytu, ale kosztem innych (takie charakter mogą mieć działania konkurencji, jak i działania własne związane z rozwojem, innowacją itp.).

4. Przedsiębiorczość patologiczna - działania przedsiębior­cze danej osoby, osób, czy przedsiębiorstw mają charakter patologiczny (np. powstrzymywanie ceny zboża poprzez jego celowe zniszczenie) i przyczyniają się poprawienia ich bytu kosztem innych.

4. Modele działań przedsiębiorczych:

W zależności od cech osobowościowy przedsiębiorców i ich podejścia do zmian z punktu widzenia czasu, ryzyka i tempa, można wyróżnić:

1. Przedsiębiorczość ewolucyjną - charakteryzująca się stop­niowym wprowadzaniem zmian, podejmowania nowej lub zwiększania dotychczasowej działalności. Komponentami tego rodzaju przedsiębiorczości są wielo-etapowość w dochodzeniu do celu, profesjonalizacja zawo­dowa, wytrwałość oraz społeczna akceptacja takich działań.

2. Przedsiębiorczość żywiołową - cechującą się wysokim stopniem ryzyka i silnym dążeniem do osiągnięcia sukcesu, co może prowadzić do działań na pograniczu prawa. Zwykle charakteryzuje się dużą pomysłowością i innowacyjnością.

3. Przedsiębiorczość etyczną - odbywająca się zgodnie z obowiązującym systemem wartości i norm zachowań, rze­telną i uczciwą pracą.

4. Przedsiębiorczość systemową - charakterystyczną dla rozwiniętej gospodarki rynkowej, w której państwo stwarza warunki dla rozwoju przedsiębiorczości, stając się jej pro­motorem i sprzyjając powstaniu społeczeństwa przedsię­biorczego.

Atrybuty tej formy przedsiębiorczości: pomysłowość, inno­wacja, instytucjonalna pomoc, działania zgodne z prawem.

(wykład III)

O G Ó L N A C H A R A K T E R Y S T Y K A P R Z E D S I Ę B I R S T W A

1. Istota przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo stanowi zespół ludzi, środków materialnych i finansowych powołany
do prowadzenia określonej działalności gospodarczej i wyodrębniony pod względem techniczno-produkcyjnym, techniczno-usługowym, przestrzennym, organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym

Celem podstawowym przedsiębiorstwa jest zwykle cel sformułowany w kategoriach finansowych m.in. jako;

- rentowność (zysk)

- dochód

- dochód przeliczony na 1 akcję

- wysokość dywidendy

- dochód z zainwestowanego kapitału

- przetrwanie

P.Drucker uważa, że podstawowym celem przedsiębiorstwa jest przetrwanie. Przedsiębiorstwo musi być:

- rentowne, aby przetrwać

- organizować się w sposób zapewniający mu przetrwanie w istniejącej sytuacji społeczno-ekonomicznej

- wprowadzić innowacje zapewniające przetrwanie produktów lub usług na ciągle zmieniających się rynkach

2. Przedsiębiorstwo jako jednostka gospodarcza

Podstawowe wyznaczniki działalności przedsiębiorstwa:

1. Jest podmiotem gospodarczym działającym w sferze produkcji i wytwarzającym dobra i usługi na potrzeby odbiorców.

2. Podstawą funkcjonowania przedsiębiorstwa jest kapitał finansowy i rzeczowy
   (ziemia, środki trwałe i obrotowe)

3. Kapitał ten - uczestnicząc w działalności gospodarczej - jest czynny, przy czym może być wykorzystany częściowo lub całkowicie.

4. Decyzje dotyczące zorganizowania przedsiębiorstwa oraz kierunków i zakresu działalności, podziału wytworzonego zysku itp. - podejmuje przedsiębiorca.

5. Przedsiębiorstwo działa w celu maksymalizacji korzyści materialnych.

6. Ekonomicznej podmiotowości przedsiębiorstwa towarzyszy podmiotowość prawna, polegająca na przypisaniu osobie fizycznej lub prawnej skutków działań przedsiębiorstwa.

7. W systemie gospodarczym przepisy prawne decydują, które formy organizacyjne mogą występować na rynku jako przedsiębiorstwa.

Podejmować działalność może każdy, jeśli spełnia warunki prawa, zwłaszcza dotyczące:

- ochrony życia i zdrowia ludzkiego

- przestrzegania przepisów ochrony środowiska, sanitarnych, przeciwpożarowych
oraz budowlanych

- posiadania przez wykonawców odpowiednich kwalifikacji

- wykonywania czynności, które nie są prawnie zabronione

3. Efektywna skala działalności przedsiębiorstwa;

Główne wskaźniki rozwoju organizacji:

- wzrost ilościowy - mierzony wielkością zatrudnienia, obrotu itp.

- udziału produktu firmy e rynku lokalnym, regionalnym i globalnym

- wzrost kapitału, zysków i rentowności

- zaawansowanie technologiczne i nowoczesność wyrobów

- zróżnicowanie produkcji

- złożoność problemów występujących w organizacji

Efektywność przedsiębiorstwa:

- specjalizacja produkcji

- różnicowanie produkcji

- koncentracja produkcji

- korzyści i niekorzyści skali

- optymalna skala działalności

- sposób zarządzania

- jego odchudzanie (działalność, zasobów i wielkość produkcji)

Maksimum produkcji a optimum ekonomiczne, które nie muszą iść w parze ze sobą.

Korzyści skali:

-wewnętrzne - powstają w przedsiębiorstwie

-zewnętrzne - będące wynikiem działania firmy w określonym otoczeniu

Rzeczywiste korzyści skali:

- produkcyjne - specjalizacja, wydajność pracy, racjonalniejsze wykorzystanie zasobów itp.

- zarządzanie- zatrudnienia specjalistów, doradców, komputeryzacja, przepływ informacji itp.

- sprzedaży i marketingu - zorganizowanie sprzedaży i marketingu, porozumień w tym zakresie, itp.

- transportu i magazynowania - wykorzystaniu zdolności przewozowych i magazynowych, właściwa logistyka, itp.

Względne korzyści skali:

- redukcja cen

- rabaty przy zakupie większej partii towarów

- obniżka stawek transportowych

- niższe koszty reklamy

- niższe oprocentowanie kredytów, wydłużenie okresu spłaty, itp.

Wady niekorzyści z koncentracji działalności:

- długie cykle inwestycyjne

- większe straty w czasie awarii i przerw remontowych

- alienacja pracowników

- znaczna inercja i trudność wprowadzania zmian

- większa uciążliwość do otoczenia

- niedocenianie małych korzyści

4. Teoria przedsiębiorstwa:

A. Teoria firmy w ujęciu klasycznym

- celem działania firmy jest maksymalizacja zysków

- firmy działają na rynku, na którym panują warunki doskonałej konkurencji i przenośności zasobów wytwórczych.

- każda firma ma pełną informację o rynku, co sprzyja optymalnej alokacji zasobów zgodnie
z zasadą gospodarności

B. Teoria firmy w ujęciu neoklasycznym:

- celem działania firmy jest maksymalizacja zysków przy istniejących technologiach i przy znanych ograniczeniach wprowadzanych przez rynek

- dla przedsiębiorcy najważniejsza jest znajomość zasad optymalizowania decyzji

C. Koncepcja menadżerska:

Wg której firmy optymalizuje proces zarządzania, tzn. poszukuje najkorzystniejszych struktur i procedur podejmowania decyzji zarządczych zgodnie z celami stawianymi
przez menadżerów

Maksymalizacja zysków menadżera nie zawsze prowadzi do maksymalizacji zysku właściciela.

E. Przedsiębiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów:

1) Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje na podstawie:

- mechanizmu zmian cen rynkowych

- planowania i koordynowania działań w firmie

2) Działanie mechanizmu:

- mechanizm rynkowy działa bezosobowo

- mechanizm w przedsiębiorstwie polega na funkcjonowaniu hierarchicznej struktury zarządzania, w której są podejmowane decyzje alokacyjne i uruchamiane środki na ich realizację.

3) Zawieranie kontraktów:

- na produkty dokonuje się na rynku

- związanych z zatrudnieniem ludzi - w firmie

4) Ustalenie kosztu transakcji - porównanie transakcji rynkowych i w przedsiębiorstwie.

(wykład IV)

O G Ó L N A C H A R A K T E R Y S T Y K A P R Z E D S I Ę B I O R C Y

1. Pojęcie przedsiębiorcy w literaturze przedmiotu

Dwa podstawowe ujęcia przedsiębiorcy:

-atrybutowe - wg zespołu cech ludzkich (postawy)

-czynnościowe - wg działania (procesu zmian)

• Ekonomia klasyczna nie poświęcała wiele miejsca przedsiębiorcy, traktując go jako właściciela, cechującego się umiejętnością oszczędzania i mobilizowania kapitałów, ale przy dużej ostrożności ich zainwestowania (A. Smith)

• Ekonomia neoklasyczna podobnie definiował i najważniejsze było przedsiębiorstwo, doskonała konkurencja i działanie przedsiębiorcy dostosowane do istniejących warunków, a więc przedsiębiorca bez przedsiębiorczości.

• Pojęcie przedsiębiorcy po raz pierwszy w literaturze ekonomicznej użył R. Cantillon w 1755r. odnosząc go do osób umiejących dostrzec szansę zysku w rozbieżności cen na różnych rynkach, przy występującym ryzyku co do pewności trafności przewidywań transakcji. Właściwie to ryzyko czyni z gospodarującego przedsiębiorcę.

• J. Say w 1803r. określił, że przedsiębiorca jest osobą, która:

- „tworzy przedsiębiorstwo lub obejmuje nad nim kontrolę, dostrzega sprzyjającego interesom okazje i wykorzystuje je oraz jest siłą motoryczną ekonomicznych zmian
i postępu”

- „przenosi zasoby ekonomiczne z obszaru niższej na obszary wyższej wydajności zysku”

• T. Veblen w 1904r. zwrócił uwagę na oddzielenie własności od zarządzania i widział funkcje przedsiębiorcy w fachowym zarządzaniu produkcją.

• J. Schumpeter w 1912r. określił przedsiębiorcę jako osobę, która w poszukiwaniu zysku wprowadza innowacje, burząc tym samym istniejący stan równowagi na rynku.

• F. Knigth w 1921r. określił przedsiębiorcę jako osobę działającą w warunkach niepewności, ryzykując posiadanym kapitałem (własnym i powierzonym) i uzyskując dzięki temu nadzwyczajne zyski.

• Współcześnie uwzględnia się wpływ na działania przedsiębiorcy procesów rynkowych i otoczenia, a więc konieczność analizy ich do celów przyszłych, zwłaszcza
  do dostosowania przedsiębiorstwa do istniejącej sytuacji (ekonomiści austryjaccy: L.von Mises, F.A>Hayek i I.Kirzner).

2. Teoria przedsiębiorcy

Przedsiębiorca w gospodarce rynkowej odgrywa kluczową rolę, dlatego tez wiele różnych koncepcji ekonomicznych określa jego działania i zachowania, przyjmując za punkt wyjścia pełnionej przez niego role, np. takie jak:

- właściciele lub inwestor

- dysponent zasobów wytwórczych

- organizator lub koordynator

- menedżer, decydent lub nadzorca

- osoba dokonująca wyboru, innowator czy ryzykant

Motywy działań przedsiębiorczych mają różny charakter, nie tylko ekonomiczny. Jednakże ich kontynuowanie wymaga zapewnienia rentowności działań, dlatego też dochód lub zysk
są podstawą teorii przedsiębiorcy.

A.Teoria zysku przedsiębiorcy:

Zysk jest nagrodą dla przedsiębiorcy za działania ale też również celem jego działania

Sposoby zachowania się przedsiębiorstw (wg różnych teorii)

- maksymalizacja zysku

- maksymalizacja utargu

- zwiększenie udziału w rynku

- dążenie do przetrwania w długim czasie

- teoria zadowalającego postępowania (wzrostu i zysku)

B.Koncepcje przedsiębiorcy i niepewności Knighta:

Zysk zapewnia przedsiębiorcy rekompensatę za obarczenie go niepewnością i działania
w warunkach ryzyka.

Zysk powstaje - jako wielkość rezydualna - w wyniku działania firmy w zmieniającym
się środowisku, w którym osiągane wyniki - mimo przyjętych planów - są niepewne.

Przedsiębiorca decyduje o przedsięwzięciu i ponosi za nie pełną odpowiedzialność.

C.Przedsiębiorca jako innowator - J.A.Schumpeter:

Przedsiębiorczość polega na wprowadzaniu nowych procesów produkcji, wytwarzaniu nowych produktów lub doskonaleniu istniejących.

Przedsiębiorca tworzy nierównowagę, wypełnia lukę między podażą a popytem, zgarnia korzyści w postaci zysków nadzwyczajnych, dopóki naśladowcy nie zrównoważą cen kosztami.

D.Teoria arbitrażu

Przedsiębiorca śledzi rynek w celu określenia pojawiających się okazji oraz rozbieżności między podażą a popytem na różnych rynkach.

Funkcją przedsiębiorcy jest arbitraż, czyli przenoszenie towarów z jednego rynku na drugi
lub przenoszenie kapitału (zwłaszcza wolnego).

Osiąganie zysku jest możliwe na skutek różnic między ceną towarów a cenami nakładów czynników wytwórczych lub tez poziomami stóp procentowych.

3. Cechy przedsiębiorcy

Przedsiębiorca

• Właściciel firmy (cel: maksymalizacja zysków)

• Zarządzający i sprawujący kontrolę nad firmą (cel: sprawne zarządzanie
  i wynagradzanie za pracę)

• Inicjator nowego przedsięwzięcia (cel: prowadzenie i wynagradzanie za wykonaną pracę)

Przedsiębiorca a menedżer lub nadzorca:

- zakres przedsiębiorczej swobody

- uprawnienia decyzyjne

Profil przedsiębiorcy:

CHARAKTERYSTKA	CECHY
Wiara we własne siły	Wiara w siebie, optymizm, niezależność, indywidualizm
Orientacja na zadania, rezultaty	Potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk, wytrwałość, upór, determinacja, energia, konsekwencja, inicjatywa
Podejmowanie ryzyka	Umiejętność i chęć podejmowania wyzwań, zdolność do podejmowania ryzyka i oceny istniejących warunków realizacji pomysłów
Przywództwo	Dobry organizator, zachowanie przywódcze, duża siła przebicia, dobra współpraca z ludźmi
Orientalność	Innowacyjność, kreatywność, otwarty umysł, niezawodność, dążenie do bycia dobrze poinformowanym
Zorientowany na przyszłość	Umiejętność przewidywania i postrzegania, stałe wyznaczanie sobie coraz ambitniejszych celów i zadań.

11

---