Drodzy studenci I roku WPiA,

Chcąc ułatwić Państwu naukę i przygotowanie do egzaminu z historii państwa i prawa Polski przygotowaliśmy przykłady pytań, które stosujemy na egzaminie z naszego przedmiotu.

Egzamin z historii państwa i prawa polskiego składa się z trzech części. W pierwszej znajdują się pytania testu zamkniętego, w drugiej trzeba omówić wskazane instytucje, w trzeciej zaś rozwiązać kazusy. We wszystkich trzech częściach znajdują się pytania tak o instytucje prawne, jak ustrojowe. W każdej części znajdziecie Państwo pytania dotyczące wszystkich epok objętych programem: od średniowiecza do XX - lecia międzywojennego. Najważniejsze i najwyżej oceniane są kazusy. Zadania nie są rozwiązane. Prosimy o samodzielną pracę i w razie trudności ewentualną konsultację z prowadzącymi zajęcia pracownikami naszego zakładu. Życzymy powodzenia.

Pracownicy Zakładu Historii Państwa i Prawa Polski Instytutu Historii Prawa U.W.

CZĘŚĆ I

• Regalia to:

1. dziedziny działalności gospodarczej zastrzeżone dla monarchy

2. obowiązki wojskowe posiadaczy dóbr na prawie rycerskim

3. ogół tzw. ciężarów prawa książęcego

• Do schyłku XV w. funkcjonowały w Polsce

1. wyłącznie sejmy walne

2. wyłącznie sejmy prowincjonalne

3. zarówno sejmy walne jak i prowincjonalne.

• Wyrok sądu szlacheckiego w XV w.

1. był ostateczny

2. podlegał zaskarżeniu do króla

3. podlegał zaskarżeniu do sądu wiecowego

• Ekscepcje dylatoryjne w procesie ziemskim powodowały:

1. odroczenie rozpoznania sprawy

2. oddalenie pozwu

3. procesową dyskwalifikację dowodów uzyskanych z naruszeniem prawa

• Sąd podkomorski obejmował swą jurysdykcją:

1. szlachtę nieosiadłą

2. szlachtę osiadłą

3. ogół szlachty

• Czwarciznę stosowano przy dziedziczeniu:

1. ogółu dóbr dziedzicznych

2. tylko dóbr macierzystych

3. tylko dóbr ojczystych

• Posłów na sejm walny wybierały sejmiki:

1. elekcyjne

2. deputackie

3. przedsejmowe

• Powiaty w Polsce wykształciły się jako:

1. okręgi administracyjne (starostwa)

2. okręgi sądowe (sądów ziemskich)

3. okręgi wojskowe (chorągwie pospolitego ruszenia rycerstwa)

• Pożyczkę zabezpieczano:

1. umową ewikcji (zastępu)

2. zakupem renty

3. umową zastawu

• Zapis dożywocia zapewniał wdowie/wdowcowi:

1. odziedziczenie majątku po zmarłym małżonku

2. prawo dożywotniego pobierania czwartej części dochodu z majątku zmarłego małżonka

3. prawo dożywotniego użytkowania całego majątku zmarłego małżonka, bez prawa obciążania go

• Zasada dyspozytywności w dawnym procesie polskim oznaczała:

1. konieczność wyznaczenia obrońców z urzędu

2. możliwość przejęcia przez władcę do własnej jurysdykcji każdej sprawy

3. możliwość zmiany przez strony reguł procesowych

• We wsiach na prawie niemieckim w XV w. od wyroku ławy wiejskiej:

1. można było apelować do najbliższego sądu wyższego prawa niemieckiego

2. można było apelować do pana wsi

3. nie było odwołania

• Ustawa "O ważności zapisów" została przez sejm Rzeczypospolitej uchwalona w roku:

1. 1573

2. 1588

3. 1611

• W I poł. XVII w. Królewiec i Tylża leżały na terytorium, które było:

1. częścią Korony

2. częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego

3. lennem Rzeczypospolitej

• Trzesne to nazwa:

1. opłaty sądowej na rzecz sędziego

2. świadczenia w naturze płaconego przez chłopów z okazji narodzin pierworodnego syna szlachcica

3. opłaty, którą wnosiło opole, jeśli odmówiło prowadzenia śladu.

• W Księstwie Warszawskim sądownictwo administracyjne sprawował(a):

1. król

2. Rada Stanu

3. Trybunał Administracyjny

• W czasie powstania listopadowego:

1. sejm nie obradował

2. sejm podporządkował się całkowicie dyktatorowi powstania

3. sejm zastrzegł sobie władzę najwyższą

• Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego z 1825 r.:

1. przywrócił kościelną formę zawierania małżeństwa jako wyłączną

2. wprowadził świecką formę małżeństwa

3. uznał obie formy za równoprawne

• Senat Rzeczypospolitej Krakowskiej to:

1. ciało prawodawcze

2. najwyższy trybunał

3. naczelna władza wykonawcza

• Powiatami w Księstwie Warszawskim kierowali:

1. kasztelanowie

2. prefekci

3. podprefekci

• W tzw. guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego jako prawo cywilne obowiązywał do 1840 r.:

1. III Statut Litewski

2. Kodeks Napoleona

3. Kodeks Tagancewa

• Wedle konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r. prawo inicjatywy ustawodawczej przysługiwało:

1. Królowi

2. namiestnikowi

3. Radzie Administracyjnej

• Ustawa hipoteczna uchwalona przez sejm Królestwa Polskiego w 1818 r. wprowadzała:

1. wyłącznie zasady hipoteki francuskiej

2. wyłącznie zasady dawnej hipoteki polskiej.

3. połączone zasady dawnej hipoteki polskiej, norm pruskich i francuskich.

• Statut Organiczny, wydany w 1832 r. przez cara Mikołaja I:

1. rozpoczął likwidację odrębności ustrojowych Królestwa

2. wprowadził Kodeks Karzący KP

3. wprowadził nowe zasady czynnego prawa wyborczego do sejmu

• Juliusz Makarewicz był współtwórcą:

1. kodeksu karnego

2. kodeksu postępowania cywilnego

3. kodeksu zobowiązań

• Według Konstytucji i ordynacji wyborczej z 1935 r. wybory do Senatu były:

1. cenzusowe

2. powszechne

3. proporcjonalne

• Na czele administracji rządowej powiatu w II Rzeczypospolitej stał:

1. komisarz rządu

2. marszałek powiatu

3. starosta

• Sądy przysięgłych w II Rzeczypospolitej działały:

1. w byłych zaborach: austriackim i rosyjskim do 1928 r.

2. na całym terytorium państwa do 1919 r.

3. w byłym zaborze pruskim do 1919r. oraz do 1938 r. w byłym zaborze austriackim

• Prawo samorozwiązywania się przyznawała Sejmowi:

1. Konstytucja z 1921 r.

2. Nowela sierpniowa z 1926 r.

3. Konstytucja z 1935 r.

• Polskie postępowanie cywilne było w 1938 r. było:

1. skodyfikowane

2. nieskodyfikowane

3. skodyfikowane częściowo (bez części tyczącej postępowania egzekucyjnego)

• Według konstytucji RP z 1935 r. prerogatywy Prezydenta to akty:

1. nie wymagające do swej ważności kontrasygnaty prezesa Rady Ministrów i właściwego ministra

2. niezaskarżalne przed Trybunałem Stanu

3. zaskarżalne tylko przed Trybunałem Stanu

• W II Rzeczypospolitej skargę do Najwyższego Trybunału Administracyjnego mógł wnieść:

1. tylko urzędnik skarbowy

2. każdy, kogo prawo naruszono, lub obciążono go obowiązkiem bez podstawy prawnej

3. tylko urzędy administracji państwowej

• Ministrów w myśl Konstytucji Marcowej z 1921 r. powoływał:

1. sejm

2. prezydent na wniosek premiera

3. premier

• W 1933 r. wydano w formie rozporządzeń Prezydenta R.P.:

1. kodeks zobowiązań i kodeks handlowy

2. prawo spadkowe

3. prawo rzeczowe

• Pod rządami Konstytucji marcowej występowała(y):

1. tylko odpowiedzialność solidarna rządu

2. tylko odpowiedzialność indywidualna ministrów

3. oba rodzaje odpowiedzialności

• W II Rzeczypospolitej samorząd na szczeblu województwa funkcjonował:

1. w całym kraju

2. w województwach: lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim

3. w województwach: poznańskim i pomorskim

PYTANIA DO KRÓTKIEJ CHARAKTERYSTYKI

1. Zasady prawa rycerskiego

2. Zasada bliższości do dowodu w polskim procesie skargowym

3. Środki dowodowe w średniowiecznym procesie skargowym.

4. Skład i kompetencje Izby Poselskiej w Rzeczypospolitej Szlacheckiej

5. Skład i kompetencje Senatu w Rzeczypospolitej Szlacheckiej

6. Dożywocie w polskim prawie ziemskim

7. Ustawa o ważności zapisów z 1588 r.

8. Zasady ustawy hipotecznej z 1818 r.

9. Rada Stanu w Królestwie Polskim do powstania listopadowego

10. Odpowiedzialność ministrów w świetle konstytucji marcowej

11. Główne postanowienia noweli sierpniowej.

12. Prerogatywy prezydenta w konstytucji kwietniowej

13. Zasady polskiego prawa karnego w II R.P.

14. Zasady kodeksu zobowiązań z 1933 r.

15. Organizacja samorządu terytorialnego w II R.P.

16. Próby kodyfikacji prawa małżeńskiego w II R.P.

KAZUSY:

1. Chorąży Bogumił z Kozichgłów na polecenie króla Władysława Jagiełły został w 1429 r. uwięziony bez wyroku sądowego, a majątek chorążego skonfiskowany. Czy działania króla w każdym z tych przypadków były słuszne? Dlaczego?

2. Podczaszy krakowski Stanisław Kazimierz Kruszyński po śmierci swej żony Anny, z którą zawarł był umowę dożywocia, sprzedał część ich wspólnego majątku. Syn był oburzony postępowaniem ojca, zapowiedział, że odda sprawę do sądu. Czy miał rację?

3. Staś Łukaszun - poddany Jana Kiersnowskiego – został w 1628 r. zraniony w zwadzie przez Wojciecha Szyłana, poddanego Hieronima Gosiewskiego. Przed jakim sądem Łukaszun mógł dochodzić sprawiedliwości? Uzasadnij właściwość wskazanego sądu.

4. Na sejmie w 1647 r. większość posłów ziemskich zezwoliła na podatek. Nie zgodzili się tylko posłowie powiatu mozyrskiego. Czy mimo to król mógł uzyskać ten podatek od szlachty powiatu mozyrskiego i w jaki sposób?

5. Gerard Denhof - ekonom malborski procesował się w 1646 r. z wojewodą Jakubem Wejherem o spadek po zamężnej za Denhofem siostrze Wejhera. Przepisy jakiej kodyfikacji stosowali? Dlaczego?

6. W 1408 r. szlachcic ziemi łęczyckiej Spytko z Zadzimina, cieszący się dobrą sławą, został po raz pierwszy oskarżony przez urodzonego Maćka z Milejowa o kradzież koni. Przy pomocy jakiego środka dowodowego mógł wykazać swoją niewinność?

7. W 1792 r. Jan Łuszczewski, poseł sochaczewski, przed podpisaniem ustawy o gotowości do obrony pospolitej postanowił zapoznać się z innymi konstytucjami sejmowymi w tej materii. W jaki sposób mógł szybko dotrzeć do tych informacji?

8. Krzysztof Ossoliński został 11 IX 1629 r. obrany przez szlachtę województwa sandomierskiego jednym z kandydatów na podkomorstwo. Przywilej na ten urząd otrzymał 11 I 1630 r. Kto wystawił ten przywilej? Do kiedy mógł pełnić urząd?

9. Zmarli w 1601 r. Kazimierz i Helena Strusiowie pozostawili dzieci: dorosłych już, 24 - letnich, braci bliźniaków: Władysława i Stanisława, oraz 19 – letnią córkę Joannę. Joanna chce wyjść za mąż za podkomorzego przemyskiego Mikołaja Odrzykowskiego. Kto powinien wyznaczyć jej posag?

10. W 1664 r. na Radzie Senatu zapadła decyzja o postawieniu przed sąd Jerzego Lubomirskiego pod zarzutem zbrodni stanu. Jaki sąd był właściwy? Z kogo się składał? Jaka kara mu groziła?

11. W 1247 r. Bracia Sieciesław i Witosław uważali, że opat klasztoru w Henrykowie niesłusznie dzierży część ziemi w ich okolicy. Ich zdaniem ziemia należała do ich przodków i prawem retraktu chcieli ją odkupić. Zdecydowali się oddać swoją sprawę do sądu. Jaki sąd był właściwy dla tej sprawy i dlaczego?

12. W 1611 r. Wincenty Soplica i Jan Odlanicki, szlachta powiatu nowogródzkiego spierali się między sobą o granice leżących między ich dobrami łąki i lasu. Jaki sąd mógł rozsądzić ich spór? Czy od wyroku tego sądu mogli wnosić apelację?

13. Hubert Mścisławski, pożyczając w 1829 r. sporą sumę od bankiera Hieronima Kronenberga chciał, dla zabezpieczenia wierzytelności, obciążyć hipotecznie swój letni dom w podwarszawskim Świdrze. Czy mógł, na podstawie jakiego prawa?

14. W 1908 r. Maria Dulębianka we Lwowie zgłosiła swą kandydaturę do sejmu w kurii miast większych. Otrzymała 511 głosów, które komisja wyborcza unieważniła.

Dlaczego? Jakie były zasady prawa wyborczego w tej kurii?

15. Jesienią 1828 r. Jakub Nowodworski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim, przyjechał w interesach do Warszawy. Kiedy po suto zakrapianej kolacji wracał wieczorem do domu został napadnięty i tak ciężko pobity, że wkrótce zmarł. Zabójcę ujęto. Był to mieszkaniec Warszawy, Kazimierz Wróblewski. Jaki sąd był właściwy dla osądzenia tej sprawy? Jakie prawo miało zastosowanie przy sądzeniu?

16. Rada Stanu Księstwa Warszawskiego w 1808 r. pod nieobecność w Warszawie księcia Fryderyka Augusta chciała zwołać sejm celem przeprowadzenia korekty budżetu Księstwa w przededniu wojny z Austrią. Czy mogła to uczynić?

17. W 1825 r. Antoni Grabowski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim, został senatorem w sejmie Królestwa Polskiego. Kto o tym zadecydował i w jakim trybie?

18. Mieszkaniec Warszawy, Jan Zieliński wiosną 1928 r. poznał nader atrakcyjną rudowłosą Amelię Podgórską. Myślał - nawet - o poślubieniu jej. Od 1924 r. był jednak żonaty z zamieszkałą również w Warszawie Janiną Zielińską, tak jak i on wyznania rzymsko - katolickiego. Czy i jakie kroki mógł przedsięwziąć Jan Zieliński, by zalegalizować swój drugi związek?

19. Kandydujący do Sejmu R.P. z Warszawy w wyborach 1938 r. płk. Walery Sławek uzyskał w głosowaniu trzeci wynik w okręgu. Czy mógł zostać posłem? Dlaczego?

20. 1925 r. we Wrześni miejscowy kupiec Kazimierz Ratajczak wystąpił z powództwem o odszkodowanie przeciw wrzesińskiemu murarzowi Antoniemu Kaczmarczykowi. Kaczmarczyk - według Ratajczaka - wybudował mu tak niestarannie skład towarów, że część z nich zamokła i spleśniała. Według jakich ustaw toczyć się będzie ten proces?

21. W 1935 r. 42 - letni major artylerii Jan Poryciński kawaler orderu Virtuti Militari, odznaczony "Medalem Niepodległości" chciał kandydować do Sejmu. Czy mógł? Jakie przepisy i w jaki sposób regulowały taki przypadek?

22. W 1922 r. w Sejmie głosowano wniosek o votum nieufności dla Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Czy wniosek taki był dopuszczalny? Proszę uzasadnić odpowiedź.

23. W 1933 r. czterech posłów - członków Klubu Ukraińskiego i trzech posłów - członków Klubu Niemieckiego uznało niektóre artykuły tzw. ustawy scaleniowej za sprzeczne z konstytucją. Czy mogli oni wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o uchylenie ustawy? Dlaczego?

24. Generał Michał Rola - Żymierski został w 1927 r. postawiony w stan oskarżenia za aferę defraudacyjną przy okazji zakupów masek gazowych. Jaki sąd był właściwy w tej sprawie? Jakie prawo?

25. Jesienią 1920 r. Skarb Państwa rozważał możliwość przejęcia na własność dóbr po Cerkwi Prawosławnej. Potrzebna była opinia na temat prawnych aspektów tego przedsięwzięcia. Jaki organ państwowy zobowiązany był do takiej pomocy dla Skarbu Państwa?

26. Art. 42 ust. 4 Konstytucji kwietniowej brzmiał: Poseł zatrzymany w czasie trwania sesji sejmu nie z nakazu sądu będzie na żądanie Marszałka Sejmu niezwłocznie wypuszczony na wolność.

W dn. 2 stycznia 1936 r., po zamknięciu sesji zwyczajnej, poseł Antoni Lubelski udał się wraz z innymi posłami na kolację celem uczczenia owocnej pracy. Kolacja, cokolwiek zakrapiana, przeciągnęła się do późnej nocy. Panowie rozchodzili się w różnych porach, nie bardzo pamiętając co robili. Jeden efekt był niewątpliwy: poseł Lubelski odnalazł się w areszcie policyjnym. Zeznania policjantów uzasadniały zastosowanie aresztvu tymczasowego. Poseł groził, że wystarczy jeden telefon Stanisława Cara - marszałka sejmu i zaraz zostanie wypuszczony. A wtedy... Czy z prawnego punktu widzenia poseł wygłaszał sąd trzeźwy? Dlaczego?

27. W lipcu 1935 r. starosta powiatowy we Włodzimierzu Wołyńskim otrzymał wiarygodne dane policyjne o współpracy tamtejszego lekarza Arseniusza Ryczyńskiego z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów. Informacje te uzyskane drogą agenturalną – nie nadawały się jednak do przedstawienia w sądzie. Czy starosta miał jakieś prawne możliwości przetrwania, lub chociaż utrudnienia współpracy Ryczyńskiego z OUN? Jakie?

28. 25 – letni Jan Kowalik z Warszawy został skazany 13 IX 1935 r. przez tamtejszy sąd grodzki za obrazę Antoniego Drabka, urzędnika Zarządu Miejskiego, na dwa tygodnie aresztu. Skazany nie pogodził się z – nieprawidłowym jego zdaniem wyrokiem i postanowił go zaskarżyć. Wahał się między: Najwyższym Trybunałem Administracyjnym a sądami: okręgowym i apelacyjnym. Jaki sąd winien wybrać? Dlaczego?

29. W 1903r. Wincenty Łukasiewicz z żoną Weroniką i trzyletnim synkiem Kazimierzem wyemigrował z Jasła za chlebem i osiadł w okolicach Wiednia. Ćwierć wieku później, po śmierci rodziców, Kazimierz postanowił wrócić do Polski., osiadając na ziemi nabytej z parcelowanego majątku. W tym celu zwrócił się do ministra spraw wewnętrznych o nadanie mu polskiego obywatelstwa. Minister odmówił. Czy miał rację? Jakie środki prawne mógł ewentualnie wykorzystać Łukasiewicz, by zamienić tę niekorzystną dla siebie decyzję?

30. Prezydent Stanisław Wojciechowski, powziąwszy wiadomość, iż działania jednego z polskich ambasadorów grożą skandalem dyplomatycznym, zażądał odwołania dyplomaty. Nie podzielali jednak tych obaw: ani Premier ani minister spraw zagranicznych i nie zamierzali przedłożyć stosownego wniosku. W tej sytuacji prezydent zdymisjonował ministra spraw zagranicznych. Czy to było zgodne z konstytucją?

---