WYBRANE PROBLEMY PATOLOGII SPOŁECZNEJ 2005-09-20

PATOLOGIA - odstępstwo od normy, dewiacja, cierpienie społeczeństwa

1. patologie indywidualne - np. samobójstwa, alkoholizm

2. patologie grupowe - np. dysfunkcja rodziny

NORMA

• prawna czyli skodyfikowana ( za nie przestrzeganie wyznaczane są sankcje karne )

• moralna, obyczajowa

• statystyczna

• kliniczna ( mogą to być normy subiektywne i obiektywne tj. test, pomiar temperatury )

• teoretyczna tj. wzór idealny, który wyznacza nam kierunek postępowania

3 STOPNIE PREWENCJI :

1. staramy się zapobiegać zjawisku patologii społecznej kierując komunikaty do całego społeczeństwa nie tylko do wybranej jednostki np. kampanie reklamowe „alkohol szkodzi zdrowiu”, debaty, bilbordy

2. prewencja jest skierowana do osób, które znajdują się w grupie ryzyka np. młodzież, homoseksualiści, bezdomni, bezrobotni itp.

3. osoby które weszły już w mechanizmy tj. zjawiska patologii społecznej i które uczestniczą w zjawiskach patologii staramy się wyprowadzić z w/w zjawiska poprzez resocjalizację

W 2 i 3 stopniu prewencji mówimy już o psychokorekcji w związku ze zmianą osobowości

!!! Pytanie na egzamin

POSTAWY SPOŁECZEŃSTWA WOBEC ZJAWISKA PATOLOGII SPOŁECZNEJ :

1. INDYFERENTNA czyli obojętna - nikt się nie interesuje tym, że np. kogoś okradają czy biją

2. FATALISTYCZNA - nie mam wpływu na to co się dzieje, życie toczy się swoim losem

3. CYNICZNA - wszyscy kierują się niskimi popędami np. zyskami, pieniędzmi, sławą

4. RELIGIJNA - opatrzność boska czuwa nad nami tj. złych ukarze a dobrych nagrodzi

5. SENTYMENTALNA - ludzie żałują sprawców np. ataków bombowych

6. KONFORMISTYCZNA - np. jadę nocnym autobusem gdzie nikt nie kasuje biletu - ja też nie kasuje

7. OPORTUNISTYCZNA - człowiek ulega i wykorzystuje zjawiska patologii społecznej do swoich korzyści

8. HEROICZNA - tzw. „Matka Polka”, osoba taka sama próbuje zwalczać przyczyny patologii

9. NAUKOWA - to postawa obiektywna

Najwięcej patologii społecznej występuję wówczas gdy dochodzi do poważnych kataklizmów na ziemi np. tajfuny, trzęsienia ziemi, potopy itp.

Podłożem patologii społecznej jest nieprzystosowanie społeczne jednostki.

ZAKRESY NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO :

1. SZEROKI - to każdy kto ma jakikolwiek konflikt w społeczeństwie i cierpi z tego powodu np. osoba niewidoma, osoba dokonująca kradzieży itp.

2. WĄSKI - jednostka mimo tego iż zna normy i zasady panujące w społeczeństwie postępuje wbrew tym zasadom, np. jednostka jest złośliwa wobec innych

ANAGONIZM DESTRUKCYJNY - osoba postępująca wbrew zasadom i normom postępowania

Niedostosowanie społeczne przechodzi w głębsze niedostosowanie tzw. ASOCJALNOŚĆ czego efektem są antyspołeczne zaburzenia osobowości. / po 18 roku życia/

Lekarze używają określenia - anty społeczne zaburzenia osobowości

Psychiatrzy używają określenia:

* SOCJOPATIA - uwarunkowania środowiskowe

* CHARAKTEROPATIA - zaburzenia neurologiczne

* PSYCHOPATIA - zaburzenia genetyczne

!!! Pytanie na egzamin

4 GRUPY DEFINICJI NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO :

1. OBJAWOWE - koncentrują się na opisaniu objawów osób niedostosowanych społecznie

2. OPERACYJNE - pozwalają zoperacjonalizować czyli zmierzyć poziom niedostosowania społecznego

3. TEORETYCZNE - przedstawiają pewne teorie, założenia tłumaczące powstanie niedostosowania społecznego

4. UTYLITARNE - definicja praktyczna, w oparciu której formułujemy zalecenia, wskazuje mechanizmy niedostosowania społecznego

3 ETAPY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO :

1. ODTRĄCENIE EMOCJONALNE - np. osoba liczyła na wsparcie matki a została odtrącona

2. UTRWALENIE WROGICH REAKCJI WOBEC AUTORYTETU - np. brak zaufania

3. AUTONOMIZOWANIE DZIAŁALNOŚCI ANTYSPOŁECZNEJ - np. osoba zaczyna być niezależna w działaniach antyspołecznych

CHEMOFILIA SPOŁECZNA - osoby niedostosowane społecznie spotykają inne osoby niedostosowane społecznie np. sekty

• Osoby HIPERKINETYCZNE - to osoby nadpobudliwe, impulsywne

• Osoby HIPOKINETYCZNE - to osoby zamknięte w sobie

TYPY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO :

1. NEUROTYCZNY - niedostosowanie wynika z nadmiernej wrażliwości

2. PSYCHOPATYCZNY - osoba taka jest bez lęku, wykonuje czynności bez zahamowań, występuje agresja

CECHY OSOBOWOŚCI ANTYSPOŁECZNEJ wg DSN4

Podstawowe OBJAWY osobowości antyspołecznej :

- brak umiejętności dostosowania się do norm społecznych ( osoby takie często popadają w konflikt z prawem )

- skłonności do oszukiwania innych

- impulsywność i brak umiejętności planowania

- drażliwość i agresywność

- lekkomyślność ( osoby takie lekceważą bezpieczeństwo swoje i innych )

- całkowita nieodpowiedzialność

- brak wyrzutów sumienia

!!! Pytanie na egzamin

GENEZA PSYCHOPATII :

1. teoria NEUROLOGICZNA - zaburzenia występują w obrębie czołowych płatów mózgowych

2. teoria GENETYCZNA - wg niej rodzimy się z zaburzeniami, występuje dodatkowy chromosom Y

3. teoria CIĄGŁOŚCI ZABURZEŃ ANTYSPOŁECZNYCH - powodem są narastające zaburzenia

( najpierw małe później większe ); rodzaje ciągłości zaburzeń :

• HOMOTYPICZNA - jednostka ciągle powtarza te same czynności, zachowania antyspołeczne itp.

• HETEROTYPICZNA - osoba zmienia swoje zachowania antyspołeczne np. raz zabija - raz kradnie - raz gwałci itp.

4. teoria PSYCHOLOGICZNA - osoby ze słabym EGO i słabym ID

• EGO - kieruje się rozsądkiem

• SUPER EGO - wzór, norma społeczna

• ID - rządzą wszelkie popędy

Psychologia SYSTEMOWA - psychopatia jest efektem funkcjonowania dysfunkcyjnego funkcjonowania w systemie, w rodzinie np. dzieci są zaniedbywane w rodzinie

5. teoria WŁADZY, ZARZĄDZANIA< DOMINACJI - u osób chorych tj. psychopatów obserwujemy deficyt władcy, przywódcy; są to osoby, które chcą rządzić lecz nie koncentrują się na sobie

Psychopata FUNKCJONALNY - osoba, która ma cechy psychopatyczne i dobrze radzi sobie w społeczeństwie, często są to : np. politycy, policjanci, prawnicy, sprzedawcy itp.

6. teoria UCZENIA SIĘ - osoby psychopatyczne łatwo i szybko uczą się zachowania antyspołecznego zaś nie potrafią uczyć się zachowań prospołecznych; osoby takie nie potrafią połączyć kary i nagrody, tj. konsekwencji zachowań ( psychopaci nie uczą się jeśli kary bądź nagrody są odległe w czasie - muszą być wykonane natychmiast by dały oczekiwany efekt ).

SAMOBÓJSTWA

• Na świecie występuje ok. 1000 skutecznych samobójstw dziennie

• Na świecie występuje ok. 10 tyś. prób samobójczych dziennie

• 2/3 samobójców to osoby deklarujące, że są katolikami ( są religijni )

• Mężczyźni są skuteczniejsi

• Kobiety częściej podejmują próby samobójcze

• Osoby starsze są skuteczniejsze niż osoby młode

FARBER rozpatruje samobójstwo w oparciu o wymiary tj. ZAMIARU i SKTKU.

1. samobójstwo zamierzone i skuteczne

2. samobójstwo zamierzone i nieskuteczne

3. samobójstwo niezamierzone i nieskuteczne

4. samobójstwo niezamierzone i skuteczne

!!! Pytanie na egzamin

ETAPY ROZWOJU SAMOBÓJSTWA :

1. samobójstwa wyobrażone - występują ok. 16 roku życia

2. samobójstwa upragnione - to sposób na rozwiązanie problemów np. sercowych

3. samobójstwa usiłowane - osoba zaczyna próbować dokonywać samobójstwa, zaczyna szukać sposobów popełnienie samobójstwa

Przyczyny samobójstw :

- choroby psychiczne

- silna depresja

TYPY SAMOBÓJSTW wg Emila DURKHEIM

1. ALTRUISTYCZNE - osoba wyeliminowana ze społeczeństwa świadomie popełnia samobójstwo ( np. w plemionach indiańskich )

2. ANOMIJNE - dochodzi do rozpadu norm i wartości społecznych

3. EGOISTYCZNE - wynikiem braku więzi emocjonalnej ze społeczeństwem

PERSPEKTYWY SPOJRZENIA NA SAMOBÓJSTWO :

1. SPOŁECZNA - samobójstwo jest niepożądane społecznie gdyż z każdym samobójstwem społeczeństwo traci jednostkę, która powinna spełniać określoną rolę społeczną np. rola babci, ojca, ucznia, pracownika itp.

2. RELIGIJNA - samobójstwo to grzech i jest niedopuszczalne w myśl religii ( to nie my daliśmy sobie życie i nie wolno nam go samemu sobie odbierać )

3. PSYCHOLOGICZNA - osoba doświadczyła kryzysu społecznego, nie radzi sobie w życiu, nie otrzymała wsparcia i pomocy

OKRES PRESUICYDALNY - to tzw. okres przed-samobójczy

1. zawężenie interpersonalne - osoba rezygnuje z kontaktów i ogranicza grono swoich znajomych nie tworząc nowych związków interpersonalnych

2. zawężenie wartości - dotychczasowe wartości tracą swoje znaczenie, swoją atrakcyjność

3. zawężenie sytuacyjne - osoba uczestniczy w mniejszej ilości wydarzeń, uważa że nie ma wpływu na wydarzenia czy sytuację - wszystko co się dzieje jest niezależne od niego

4. zawężenie dynamiki - zachowanie apatyczne przechodzące w agresję, złość - wybuchy te często są nieadekwatne do sytuacji ( byle powód wyprowadza ich z równowagi )

PRZYCZYNY SAMOBÓJSTW :

1. zaburzenia równowagi psychicznej

2. choroba, kalectwo ( nieuleczalna, przewlekła )

3. obniżenie nastroju i depresje, które mogą być :

• endogenne - czynniki, które spowodowały depresję są pochodzenie wewnętrznego np. zatrucia po lekach, ogólne zatrucie organizmu - konieczne wówczas jest oddziaływanie farmakologiczne

• egzogenne - czynniki zewnętrzne, np. ktoś zmarł z bliskich osób, częste kłótnie rodziców, rozstanie z bliską osobą; w skrajnych sytuacjach dochodzi do STUPORU tj. odrętwienia, osłupienia, bezruchu - konieczne wówczas jest oddziaływanie psychologiczne

4. lęk i niepokój

5. nastawienia urojeniowe, mania prześladowcza

6. konflikty rodzinne, ofiary przemocy ( systematyczne, towarzyszące patologii )

7. zawód miłosny

8. niepowodzenia w nauce - silna presja rodziców

9. środki odurzające zwiększają pojawienie się myśli samobójczych

10. brak odporności na stres

11. poziom demoralizacji, im większy tym łatwiej popełnia samobójstwo

12. osamotnienie

13. nerwica egzystencjonalna zwłaszcza u młodych osób - pojawia się brak poczucia sensu życia

14. efekt WERTERA - nagłośnienie samobójstwa osoby znanej powoduje, że „samobójca” utożsamia się z tą osobą i twierdzi, że tylko taki sposób ( popełnienie samobójstwa ) jest wyjściem z sytuacji

POSTACI SAMOAGRESJI

1. samobójstwo - skrajna forma autoagresji

2. automutylacja - pośrednia forma autoagresji ( samookaleczenia, przyczyną może być lęk, gniew, instrumentalna, podkulturowa )

3. masochizowanie się czyli nadmierne obwinianie się - forma autoagresji

AKOHOLIZM

Alkoholizm - to zespół uzależnienia do alkoholu

- ma pewne objawy choroby

- jest to choroba nieuleczalna

- choroba pierwotna tzn. nie jest pochodną innej choroby np. nerwicy

- jest chorobą postępującą tj. rozwija się

- jest chorobą śmiertelną

Abstynencja - nie sięganie po alkohol

Terapia :

- ośrodki AA

- kluby abstynenta

- terapia zmienia sposób myślenia

- terapia zmienia nawyki, sposoby postępowania m. inn. Asertywności - w jaki sposób odmówić picia alkoholu

- terapia uczy wglądu we własne uczucia ( uczy je rozpoznawać )

- terapia musi być prowadzona do końca życia

OBJAWY alkoholizmu :

1. poczucie chęci wypicia - przejawią się lękiem, niepokojem, natrętnymi myślami o piciu alkoholu

• zalecenia - wypisać na liście korzyści i straty w czasie picia; zająć się swoim hobby w momencie pojawienia natrętnych myśli odnośnie alkoholu; ciągłe dbanie o sytość żołądka ( osoba głodna myśli o alkoholu ); należy umacniać wiarę we własne siły, że jest się w stanie pokonać tą chorobę; zmiana miejsca - sytuacji, w których najczęściej sięga po alkohol ; kontakt z osobami które go wesprą w trudnych sytuacjach np. terapeuta AA; ćwiczenia fizyczne, relaks; prowadzenie dzienniczka uczuć; nauka nowych zachowań nie zbliżonych z alkoholem

2. głód - objawy organizmu sygnalizują chęć napicia się alkoholu np. osoba taka ma sny z związane z alkoholem, ma poczucie smaku alkoholu w ustach, ma poczucie braku „czegoś”, ma problemy z koncentracją i trudności w logicznym myśleniu

3. trudności z kontrolą rozpoczęcia i zakończenia - utrata kontroli ilości wypitych kieliszków

• objawy utraty kontroli -zaczyna szukać okazji do wypicia alkoholu

- zaczyna ponaglać do wypicia, inicjuje toasty

- stosuje różne zabiegi przed wypiciem alkoholu np. najedzenie się do syta,

wypicie gorącego rosołu

- trwa na imprezie dopóki jest alkohol

- częściej upija się niż zwykle

- zrywa kontakty z osobami niepijącymi

- dbanie o to aby alkohol zawsze był „pod ręką”

- picie w pracy

- jazda samochodem pod wpływem alkoholu

- picie w samotności

- sztywne narzucanie okresów abstynencji np. post

- ciągi alkoholowe

- rezygnowanie z dotychczasowych wartości np. z przyjaciela, z miłości itp.

- poszukiwanie przyczyn do wypicia alkoholu no. Kolacja służbowa, zupa za

słona, narodzenie się dziecka itp.

4. osoba widzi szkodliwość alkoholu - mimo tego wciąż pije

5. zmiana progu tolerancji na alkohol - kiedyś wystarczyło 1 piwo, potem 2 piwa aż w końcu cała skrzynka

• każda osoba ma inny próg tolerancji na wypicie alkoholu - osoby ze „silną głową” szybciej się uzależniają; osoby ze „słabą głową” uzależniają się wolniej gdyż mają objawy „dnia następnego” tj. źle się czują

6. zaniedbanie sfer zainteresowań - życie zaczyna toczyć się wokół alkoholu

MECHANIZMY UZALEZNIENIA alkoholowego :

1. powoduje ZMIANY SFERY UCZUĆ

• nałogowe regulowanie uczuć - reakcja organizmu na zewnętrzne bądź wewnętrzne zmiany, bodźce np. szybsze bicie serca, drżenie rąk, pocenie się dłoni; uczucia są pozytywne bądź negatywne

2. powoduje ZMIANY TREŚCI MYŚLENIA

• mechanizm iluzji i zaprzeczeń - tendencja do zapobiegania monotonii, szukanie wrażeń, uszkadza zdolność do spostrzegania i osądu np. samooszukiwanie się

3. powoduje ZMIANY INNEGO DOŚWIADCZENIA WŁASNEJ OSOBY

• mechanizm dumy i kontroli - rozproszone „JA”, widzi szkody i straty moralne, zostaje zatracona tożsamość - nie wie kim jest, osoba bez alkoholu ma poczucie winy, że wczoraj się upiła lecz wypite dzisiaj piwo poprawia jej samopoczucie - czuje się znowu odważny, otwarty i pewny siebie

„Nałogowa logika” opiera się w szczególności na następujących zasadach :

1. TO NIE JA

2. TO NIE DLATEGO

3. TO NIE TAK BYŁO

4. TYM RAZEM NA PEWNO MI SIĘ UDA

5. OD JUTRA BĘDZIE ZUPEŁNIE INACZEJ

6. ONI SĄ DO MNIE UPRZEDZENI

7. NIEWYGODNE FAKTY ZNIKAJĄ GDY SIĘ O NICH NIE MYŚLI

8. WYSTARCZY MOCNO CHCIEĆ ABY TO MIEĆ

9. CO BY NIE BYŁO TO JAKOŚ TO BĘDZIE

10. CO SIĘ STAŁO TO SIĘ NIE ODSTANIE

- minimalizowanie

- zaprzeczanie

- racjonalizowanie ( kwaśne winogrona - słodkie cytryny )

- odwracanie uwagi

- koloryzowanie, upiększanie

- marzeniowe planowanie

- intelektualizowanie

Zalecenia dla osób uzależnionych

- unikanie miejsc, gdzie jest alkohol np. sklepy monopolowe, imieniny, imprezy okolicznościowe

- unikanie osób będących pod wpływem alkoholu

- unikanie rozmów z osobami będącymi pod wpływem alkoholu

- prowadzenie dzienniczka głodu

- prowadzenie planu na 24 godz.

6

---