Inżynieria bezpieczeństwa rok III sem.6 r.ak. 2014/2015

Prowadzący: dr inż. Mirosława Przybylska

Przedmiot: „Bezpieczeństwo obiektów i prac budowlanych”

Zestawienie zagadnień egzaminacyjnych 2014/2015

A. Podstawy budownictwa

1. Ogólne pojęcie budownictwa.

Gałąź działalności człowieka związana ze stawianiem obiektów budowlanych, podległa dziedzinie nauki jaką jest Inżynieria lądowa. Jest to również gałąź wiedzy praktycznej, techniki stosowanej przy budowaniu. Jego głównym zadaniem jest tworzenie nowych obiektów budowlanych. Zajmuje się także przebudową, odbudową, modernizacją i konserwacją obiektów już istniejących.

2. Obiekt budowlany.

Budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi, budowla stanowiąca całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami, obiekt małej architektury (zgodnie z Prawem Budowlanym)

3. Budowla.

Każdy obiekt trwale połączony z gruntem (niedający się przemieszczać), wykonany w celu zaspokojenia określonych potrzeb gospodarczych, kulturalnych lub innych, lecz niewyodrębniający przestrzeni wewnętrznej na stały lub czasowy pobyt istot żywych (np.: lotniska, drogi, mosty, maszty antenowe, instalacje przemysłowe, sieci uzbrojenia terenu, cmentarze).

5. Budynek.

Obiekt budowlany, trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych (ścian i stropów), użytkowany na stałe lub czasowo przez człowieka dla potrzeb: mieszkalnictwa, pracy, hodowli zwierząt, magazynowania itp. Posiada fundament i dach.

6. Podział budownictwa ze względu na przeznaczenie budowli i budynków.

• Budownictwo miejskie: budownictwo mieszkaniowe - budynki mieszkalne i usługowe, w tym także handlowe, biurowe, użytku kulturalnego, szkoły, szpitale; Budownictwo to dzieli się na: jednorodzinne, wielorodzinne, zbiorowe; budownictwo komunalne - sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, elektryczne, także budowle tzw. małej architektury jak: zieleńce, ogrodzenia, pomniki, śmietniki;

• Budownictwo przemysłowe - służące technologii produkcji, jak np. hale dla stanowisk produkcyjnych, silosy, estakady, kominy, chłodnie kominowe, szyby górnicze oraz towarzyszące im: składowiska, magazyny, obiekty administracyjne, socjalne, itd. Wyróżniamy tu podgrupy obiektów przemysłu: wydobywczego, hutniczego, cementowego, włókienniczego, energetyki.

• Budownictwo komunikacyjne - drogi kołowe i żelazne (koleje) wraz z dworcami, skrzyżowania dróg, mosty, obiekty ich zaplecza technicznego;

• Budownictwo rolnicze - służy bezpośrednio produkcji rolnej, np. suszarnie: pasz, owoców, tytoniu; chlewy i obory, stawy rybne, składy płodów rolnych, ale także rolnicze zabudowania mieszkalne;

• Budownictwa wodne: morskie - falochrony, nabrzeża, mola, latarnie morskie; śródlądowe - zapory wodne, jazy, umocnienia brzegów rzek.

7. Podział obiektów budowlanych ze względu na usytuowanie względem powierzchni terenu.

• nadziemne - słupy energetyki, maszty anten nadawczych;

• naziemne - drogi kołowe, szlaki kolejowe;

• podziemne - sieci podziemnego uzbrojenia terenu, szyby, tunele.

8. Podział obiektów budowlanych ze względu na założoną trwałość.

• tymczasowe - elementy zagospodarowania placu budowy, rusztowania, objazdy drogowe;

• stałe - gdy czas trwania nie jest z góry określony; użytkowane są aż do zniszczenia naturalnego, czyli do tzw. śmierci technicznej, lub gdy przestają spełniać aktualne wymagania funkcji (np. zbyt wąski most, mieszkanie bez wyposażenia instalacyjnego).

9. Pojęcie konstrukcji budynku.

Jest to struktura obiektu, składająca sie z ustrojów konstrukcyjnych (kompleksu elementów nośnych), zapewniająca jego stateczność, przenosząca zarazem na podłoże gruntowe ciężar własny budowli czy budynku, oraz działających na nie obciążeń otoczenia atmosferycznego. W przypadku budowli podziemnych, konstrukcja przenosi dodatkowo obciążenie ze strony otaczającego ją ośrodka gruntowego lub górotworu.

10. Przykłady typów konstrukcji budowlanych.

• konstrukcja o ścianach nośnych (spotykana najczęściej w praktyce budownictwa) - jej zasadnicze nośne elementy pionowe ukształtowane są w postaci ścian;

• konstrukcja szkieletowa - jej głównymi elementami są na ogół smukłe elementy (słupy, belki) żelbetowe, drewniane lub stalowe, połączone odpowiednimi węzłami przegubowymi lub sztywnymi, stanowiące wspólne szkielet nośny;

• konstrukcja bezszkieletowa - jej główne elementy nośne spełniają jednocześnie funkcję przegród (ścian);

• konstrukcja pneumatyczna - czynnikiem nośnym jest sprężone powietrze, wypełniające przestrzeń ograniczoną wiotką powłoką (np. tymczasowe pawilony wystawowe, przekrycia obiektów sportowych);

• konstrukcja prefabrykowana (najczęściej betonowa lub żelbetowa) - elementy nośne wykonane są w zakładzie prefabrykacji, a następnie (już jako gotowe) przewiezione i zmontowane na budowie, zaliczamy tu konstrukcje wielkopłytowa w której ściany nośne są zmontowane z prefabrykowanych bloków o dużych wymiarach, np. bloki okienne, bloki drzwiowe;

• konstrukcja wisząca - jej głównymi elementami nośnymi są liny stalowe lub liny z tworzyw sztucznych, jak np. w przypadku mostów wiszących;

• konstrukcja wspornikowa - z drewna, żelbetu lub stali, zamocowana jednostronnie w podporze - np. balkony, wykusze;

• konstrukcja mieszana - pod tym pojęciem rozumie się alternatywnie: konstrukcje wykonaną w kombinacji z różnych materiałów (np. kamień + cegła lub drewno);

11. Elementy konstrukcyjne budynku: ściany, nadproża, stropy, schody, dach i jego odwodnienie.

• ściany zewnętrzne izolują wnętrze budynku od wpływów atmosferycznych, hałasu, dostępu osób postronnych; ściany wewnętrzne budynku dzielą obiekt na poszczególne pomieszczenia; rozróżnia się także: ściany nośne (konstrukcyjne) - gdy przenoszą na fundament lub na inne elementy konstrukcyjne obiektu ciężar własny, ciężar stropu, ciężar wyposażenia, obciążenia np. od strony klatki schodowej, dachu czy balkonu (łącznie z ciężarem śniegu), a także obciążenia z tytułu parcia wiatru; ściany działowe - zazwyczaj wewnętrzne, o małej grubości, rozdzielające poszczególne pomieszczenia, pełniąc funkcję przegrody wzrokowej i przeciwdźwiękowej.

• Stropy - dzielą budynek na kondygnacje i przekazują obciążenia na otaczające ściany.

• Schody - zapewniają komunikację pieszą między poszczególnymi kondygnacjami budynku i przenoszą obciążenia na ściany sąsiednie.

• Dach - chroni budynek przed opadami atmosferycznymi, składa się z konstrukcji nośnej i pokrycia dachowego.

• Nadproża to płaskie lub łukowate przekrycia otworu w ścianie, zazwyczaj nad oknem lub drzwiami.

12. Plac budowy - zagospodarowanie placu budowy.

Jest to tymczasowy warsztat, podporządkowany potrzebom wykonawstwa konkretnego zadania inwestycyjnego; zazwyczaj obejmuje obszar budowy z jego otoczeniem. Jego usytuowanie i wyposażenie precyzuje projekt zagospodarowania placu budowy (ZPB), określając: rodzaj i rozmieszczenie budynków tymczasowych (administracja budowy, obiekty socjalne, warsztatowe i magazynowe); powierzchnię i rozmieszczenie składowisk materiałów budowlanych; lokalizację stanowisk urządzeń budowlanych (np. dźwigi, dawniej - węzeł produkcji masy betonowej); doprowadzenie instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej, elektrycznej itd.; szlaki dróg dojazdowych i wewnętrznych; rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego; obrysy ogrodzenia.

13. Pojęcie gruntu budowlanego.

Jest to zewnętrzna warstwa lub warstwy skorupy ziemskiej, w których osadza się obiekt budowlany. Dzieli się na naturalny: rodzimy (powstały w miejscu zalegania) lub naniesiony (przez wiatr,wodę); oraz antropogeniczne (działalność człowieka np. wykopy)

14. Roboty ziemne - cel, charakterystyka, podział, sprzęt, forma.

Celem robót ziemnych jest przygotowanie podłoża dla posadowienia budynku lub budowli naziemnej lub nadziemnej, budowli ziemnej lub podziemnej, albo też - zmiana ukształtowania powierzchni terenu.

Roboty ziemne obejmują: odspojenie od calizny, wydobycie odspojonego materiału zwanego urobkiem, transport urobku, układanie i zagęszczanie masy ziemnej.

Podział robót ziemnych ze względu na:

• sposób urabiania gruntów: ręczne - dotyczy to gruntów mało spoistych i rozluźnionych, stosuje się w przypadku małego obmiaru robót; za pomocą sprzętu mechanicznego (koparki, spycharki, zgarniarki) - w przypadku dużego obmiaru robót; za pomocą materiałów wybuchowych - gdy mamy do czynienia z gruntami litymi, skalistymi.

Dla potrzeb zagęszczania gruntu stosuje się ubijaki i walce.

Najczęściej spotykaną formą robót ziemnych są:

• wykopy wąsko- lub szerokoprzestrzenne: tymczasowe, np. gdy w ich przestrzeń wbudowany zostanie obiekt, a reszta ulega likwidacji; trwałe, np. na trasie budowy autostrady, linii kolejowej.

• nasypy: kontrolowane, gdy układa się je warstwami i zagęszcza np. pod nawierzchnię dróg, przy likwidacji rowów dla ułożenia przewodów instalacji podziemnej; niekontrolowane - jako odkłady zwałowane lub pryzmowane.

B. Materiały budowlane

1. Rodzaje materiałów budowlanych:

Podział :

• w zależności od przeznaczenia: konstrukcyjne, izolacyjne, instalacyjne

• ze względu na rodzaj tworzywa: materiały kamienne, ceramiczne, betony, drewno, metale, tworzywa sztuczne itd.

• w zależności od zastosowania: do wykonania stropu, ścian, dachu, fundamentu itd.

2. Przykłady spoiw mineralnych i kruszyw.

Spoiwo mineralne - gips, cement, wapno

Kruszywo - piasek, żwir, keramzyt

3. Pojęcie zaprawy budowlanej i betonu.

Zaprawa budowlana - mieszanina wody i spoiwa z drobnym kruszywem lub innym wypełnieniem mająca na celu wiązanie, czyli przejście ze stanu płynnego, plastycznego w stały. Stosowana do łączenia elementów, wypełniania spoin itp.

Beton - kompozyt powstały ze zmieszania spoiwa (cementu) i wypełniacza (kruszywo), ewentualnych domieszek nadających pożądane cechy oraz wody. Jest jednym z najbardziej powszechnych materiałów budowlanych we współczesnym budownictwie.

4.Tynki budowlane - rodzaje i podział.

Podział:

• miejsce zastosowania - tynki zewnętrzne, wewnętrzne,

• sposób przygotowania masy tynkarskiej - przygotowywane w całości na budowie, przygotowywane zsuchych mieszanek zarabianych wodą na budowie, gotowe masy tynkarskie,

• sposób nanoszenia - nakładane ręcznie, mechanicznie (maszynowe).

Rodzaje:

Tradycyjne, lekkie, cienkowartwowe, ocieplające itd.

5. Co to jest żelbet.

Element konstrukcyjny powstały przez połączenie betonu z wkładkami stalowymi. Połączenie tych dwóch materiałów jest powszechnie stosowane w budownictwie. Do zalet żelbetu, jako materiału konstrukcyjnego, należą: ogniotrwałość, odporność na znaczne obciążenia statyczne i dynamiczne, swoboda w kształtowaniu elementów, duża odporność na korozję (przy zachowaniu właściwej otuliny wkładek stalowych i poprawnym zagęszczeniu układanej mieszanki betonowej). Odporność na wpływy atmosferyczne można podnieść wykonując stosunkowo tanie zabezpieczenie powłokowe. Zabezpieczenia te stosuje się przede wszystkim w konstrukcjach mostów i wiaduktów.

6. Metale żelazne i nieżelazne stosowane w budownictwie.

Metale żelazne - stal i żeliwo, nieżelazne - wyroby hutnicze: aluminium (blachy, pręty)

7. Przykłady zastosowania drewna i materiałów drewnopochodnych.

Są to różnego rodzaju deski, parkiety, płyty, belki, płyty drewnopochodne (sklejki)

8. Materiały stosowane na stropy.

• drewniane (z belek, podsufitki i podłogi);

• murowane z cegły lub kamienia:

• płaskie - przezbrojone;

• łukowe (sklepione).

• żelbetowe - formowane na budowie za pomocą deskowania;

• układane z prefabrykowanych płyt stropowych;

• gęstożebrowe - jako zestaw belek-półek i kształtek ceramicznych lub betonowych, które zalewa się od góry betonową masą zasklepiającą.

9. Materiały ścienne.

Ściany mogą być:

• składane z drewna - za pomocą obróbki ciesielskiej;

• betonowane w deskowaniach;

• murowane z kamienia, cegły czy prefabrykatów drobnowymiarowych (bloczki betonowe, pustaki itp.);

• zestawiane z prefabrykatów średnio- i wielkowymiarowych.

10. Rodzaje izolacji, materiały izolacyjne.

Izolacje budowlane obejmują izolacje wodne (hydroizolacje), izolacje wilgociowe, izolacje termiczne i inne grupy izolacji. Istnieje także następujący podział: izolacje poziome, izolacje pionowe, izolacje powierzchniowe.

Jest to np. styropian, wełna szklana, wełna mineralna, szkło piankowe (cieplne i akustyczne); dachówka, papa, folia, lepik asfaltowy (izolacje przeciw wodzie, wilgoci)

11. Pokrycia dachowe.

• Dachówka - materiał ceramiczny

• Blacha miedziana- stalowa ocynkowana, powlekana tworzywem

• Papa - pokrycie dachów płaskich lub o małym spadku

• Eternit - szkodliwe dla zdrowia ze względu na zawartość azbestu

12. Wykładziny podłogowe.

• Wykładziny tekstylne

• Wykładziny z gumy i tworzyw sztucznych

13. Zastosowanie szkła w budownictwie.

• Przeszklenia zewnętrzne

• Szklane ściany

• Balustrady

• Dachy

• Ścianki działowe

• Szklane podłogi

• Luksfery

• Drzwi, okna

14. Przykłady materiałów malarskich i okładzinowych.

Farby, płytki ceramiczne, płytki kamienne.

C. Bezpieczeństwo podczas wykonywania poszczególnych rodzajów robót budowlanych

1. Warunki przygotowania i prowadzenia robót budowlanych.

2.Zagospodarowanie terenu budowy.

3.Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne.

4.Bezpieczeństwo eksploatacji maszyn i urządzeń budowlanych.

5. Rusztowania i ruchome podesty robocze.

6. Zagrożenia przy następujących robotach roboty na wysokości.

7. -„- roboty ziemne-wykopy.

8. -„- roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe.

9. -„- roboty murarskie.

10. -„- roboty tynkarskie.

11. -„- roboty ciesielskie.

12. -„- roboty zbrojarskie.

13. -„- roboty betoniarskie.

14. -„- roboty montażowe.

15. -„- roboty spawalnicze.

16. -„- roboty dachowe.

17. -„- roboty dekarskie.

18. -„- roboty izolacyjne.

19. -„- roboty malarskie.

20. -„- roboty rozbiórkowe.

21. -„- roboty budowlane wykonywane z użyciem materiałów wybuchowych.

22. Zagrożenia czynnikami fizycznymi czynniki mechaniczne.

23. Zagrożenia czynnikami fizycznymi na budowie. Hałas i drgania mechaniczne.

24. Zagrożenia czynnikami fizycznymi -mikroklimat.

25. Zagrożenia czynnikami fizycznymi -prąd elektryczny.

• zły stan zestyków lub niewłaściwy dobór aparatów łączeniowych

• zły stan lub niewłaściwy dobór zabezpieczeń przetężeniowych (nadprądowych)

• zły stan izolacji lub niewłaściwy rodzaj izolacji elektrycznej

• nadmierne nagrzewanie się urządzeń elektrycznych podczas ich pracy

• błędne połączenia lub zwarcia w instalacjach (np. pomiędzy przewodami N i PE)

• występowanie łuku elektrycznego

• brak ostrożności przy pracach spawalniczych

• niewłaściwe użytkowanie urządzeń grzejnych

• wewnętrznych zwarć w aparatach i urządzeniach zawierających palny olej mineralny

• występowania przepięć pochodzenia atmosferycznego i łączeniowego.

• konserwacje maszyn i urządzeń

• naprawy instalacji

• rutyna na stanowisku pracy

• brak zabezpieczeń przed porażeniem na stanowiskach pracy

• nieprzestrzeganie zasad BHP

Przykłądy urządzeń: Instalacje elektryczne oraz przewody, gniazdka, wtyczki elektryczne, rozdzielnice, urządzenia elektryczne i elektromaszyny.

26. Zagrożenia czynnikami fizycznymi -oświetlenie.

27. Zagrożenia czynnikami chemicznymi i pyłami.

D. Zagadnienia ogólne

1. Przykłady największych katastrof budowlanych na świecie.

2. Katastrofy budowlane w Polsce.

3. Zagrożenia ogólnie i w szczególności w budownictwie.

4. Bezpieczeństwo w sektorze budowlanym w świetle zainteresowań Unii Europejskiej.

5. Dyrektywy unijne w zakresie bezpieczeństwa w sektorze budowlanym.

6. Bezpieczeństwo w sektorze budowlanym w Polsce - jednostki zainteresowane problemem - konferencje w Szczecinie nt. awarii budowlanych, konferencje w Krynicy, ITB, WAT.

7. Polskie akty prawne dotyczące bezpieczeństwa w budownictwie - ich zakres.

8. Rola i zadania uczestników procesu budowlanego.

9. Nadzór budowlany - jego rola w realizacji zadań związanych z bezpieczeństwem obiektów budowlanych.

• badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych,

• kontrola posiadania przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie uprawnień do pełnienia tych funkcji,

• prowadzenie ewidencji decyzji, postanowień i zgłoszeń oraz zawiadomień o kontrolach,

• badanie prawidłowości postępowania administracyjnego przed organami administracji architektoniczno-budowlanej oraz wydawanych w jego toku decyzji i postanowień,

• sprawdzanie wykonywania obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydanych na podstawie przepisów prawa budowlanego,

10. Państwowa Inspekcja Pracy i jej działalność na rzecz budownictwa.

11. Działalność Straży Pożarnej na rzecz sektora budowlanego.

12. Najbardziej niebezpieczne prace w budownictwie:

Roboty na wysokości,

Prace ziemne - wykopy.

13. Zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości - siatki bezpieczeństwa.

14. Działalność Urzędu Dozoru Technicznego na rzecz budownictwa

E. Plan Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia na budowie

1. Na kim spoczywa obowiązek sporządzenia planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (PLAN BIOZ).

Obowiązek sporządzenia planu BIOZ należy do kierownika budowy, a dokładniej musi on zapewnić jego sporządzenie. Zatem nie musi robić tego osobiście - wykonanie tego zadania może powierzyć osobie lub firmie posiadającej odpowiednie kompetencje w tym zakresie.

2. Budowy, na których PLAN BIOZ jest obowiązkowy.

• Kiedy przewiduje się, że planowane roboty budowlane trwać mają dłużej niż 30 dni, a jednocześnie ma być zatrudnionych co najmniej 20 pracowników,

• Kiedy pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni,

• Kiedy na budowie wykonywane są czynności takie jak:

• roboty budowlane, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko

• roboty budowlane, przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub czynników

• roboty budowlane stwarzające zagrożenie promieniowaniem jonizującym,

• roboty budowlane stwarzające ryzyko utonięcia,

• roboty budowlane prowadzone w studniach, pod ziemią i w tunelach,

• roboty budowlane prowadzone przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych, których masa powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości, biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi, przekracza 1,0 t.

3. Jakie elementy zawiera PLAN BIOZ i czego one dotyczą.

Część tytułowa - zawiera podstawowe dane, takie jak: nazwa i adres obiektu budowlanego, imię i nazwisko (lub nazwa) inwestora, imię i nazwisko oraz adres kierownika budowy, który sporządził Plan BIOZ.

Część opisowa:

• zakres robót dla całej inwestycji oraz kolejność realizacji poszczególnych etapów,

• wykaz istniejących obiektów,

• wykazanie zagospodarowania terenu lub działki, które może stwarzać zagrożenie,

• informacja dotycząca przewidywanego występowania zagrożeń dla ludzi wraz z określeniem skali, rodzaju zagrożenia oraz czasu i miejsca ich wystąpienia,

• informacja o oznakowaniu miejsca prowadzenia robót budowlanych,

• informacja o sposobie instruktażu pracowników przed rozpoczęciem wykonywania robót szczególnie niebezpiecznych,

• określenie postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,

• informacja o rodzajach stosowanych środków ochrony indywidualnej przez pracowników,

• określenie sposobów przechowywania i transportowania materiałów niebezpiecznych na terenie budowy,

• wskazanie środków technicznych i organizacyjnych mających zminimalizować ryzyko wystąpienia zagrożenia na budowie,

• wskazanie środków służących do sprawnej komunikacji, oraz w razie potrzeby umożliwiająca szybką i sprawną ewakuację,

• wskazania miejsca przechowywania dokumentacji budowy.

Część rysunkowa - jest uzupełnieniem części opisowej i stanowi element pomocniczy przy odczytywaniu części opisowej. W tej części powinny się znaleźć między innymi: czytelna legenda, oznaczenie czynników mogących stwarzać zagrożenie oraz rozmieszczenie

sprzętu pożarniczego i ratunkowego.

---