Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe to stan charakteryzujący się niższym od przeciętnego ogólnym poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w zakresie przystosowania się (zaburzenia uczenia się, przystosowanie społeczne)

Rozpoznajemy upośledzenie, gdy:

• poziom funkcjonowania procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych i wykonawczych jest istotnie niższy od przeciętnej

• poziom dojrzałości społecznej, tempo nabywania wiadomości i umiejętności są niższe

Niedorozwój umysłowy - upośledzenie rozpoznawane od urodzenia, mimo prawidłowych warunków wychowawczych

Otępienie - powstaje po 3 r.ż, którego istotą jest postępujące obniżenie funkcjonowania intelektualnego i wieku inteligencji.

Upośledzenie umysłowe nie jest traktowanie jako choroba, lecz jako skutek działania różnych czynników patogennych. Jest to stan nieodwracalny.

5 kryteriów upośledzenia umysłowego stosowanych w diagnozowaniu:

1. kryterium poznawcze - ocena całej osobowości

2. ewolucyjne - porównywanie poziomu rozwoju procesów

3. społeczne - stopień zaradności ogólnej

4. pedagogiczne - tempo nabywania wiadomości

5. lekarskie - całokształt badań lekarskich

Ogólna symptomatologia niedorozwoju umysłowego:

• rozwój posiada maksymalnie poziom myślenia konkretnego

• opóźnienie mowy, słownik ubogi, wady wymowy

• opóźnienie funkcji poznawczych: spostrzeżenia, pamięci, uwagi

• dojrzałość społeczna w przypadku upośledzenia w stopniu lekkim dobra

• zróżnicowanie ze względu na sfery emocjonalno-motywacyjnej, mała zdolność koncentracji emocji

• właściwości neurodynamiczne: zmienność reakcji, sztywność działania, stereotypy

Czterostopniowa klasyfikacja upośledzenia umysłowego:

• upośledzenie w stopniu lekkim

• umiarkowanym

• znacznym

• głębokim

Inteligencja niższa niż przeciętna - 5 grup o odmiennym obrazie klinicznym:

1. dzieci zaniedbane pedagogicznie

2. z deficytami parcjalnymi niektórych funkcji np. percepcji wzroku

3. o powolnym, choć poprawnym przebiegu procesów intelektualnych

4. upośledzenie w stopniu lekkim, które uzyskują wyższe wyniki wskutek silnego stymulowania

5. o niższym niż przeciętny poziom funkcjonowania intelektualnego i społecznego

Postępowanie korekcyjno-wychowawcze

Ważne jest oddziaływanie stymulujące rozwój, korygujące zaburzenia jak i prewencyjno-zapobiegające postępowaniu wtórnych zaburzeń emocjonalno-motywacyjnych.

Oddziaływanie musi być systematyczne i obejmować wszystkie aspekty rozwoju fiz i psychoruchowego. Często konieczna jest opieka lekarska. Skorygowanie wad rozwoju ułatwia prace pedagoga.

Jest szereg reguł postępowania z dzieckiem w środowisku rodzinnym:

• obserwacja dziecka

• ważny wkład pracy w rehabilitację, ciągła obecność, pomoc

• pilnować kolejność etapów rozwoju

• uczyć zachowania zgodnego z normami społecznego współżycia

• wdrażanie do obowiązków domowych

Ważne jest ćwiczenie w formie zabawy, nie słów, wyjaśnień.

Zasady w wychowaniu i nauczaniu:

• indywidualizacja i elastyczność postępowania

• dostosowanie wymagań i oddziaływania

• ciągłość i systematyczność oddziaływań

• dostarczenie dziecku satysfakcji z jego osiągnięć

Metoda instrumentalna - wzmacnianie, czyli nagradzanie (wzmocnienie pierwszosygnałowe - przedmiot, społeczne np. uśmiech)

Rehabilitacja dzieci upośledzonych w stopniu lekkim.

Takie dziecko uczęszcza do normalnych przedszkoli (nie wyróżnia się zachowaniem, jest trochę dziecinne), a następnie do szkół specjalnych.

Dzieci te mają trudności z rozwiązywaniem zadań problemowych, myślenie cechuje mała giętkość, wolne tempo myślenia, mały krytycyzm, duża podatność na sugestie, mała samodzielność, słaby rozwój potrzeb intelektualnych. Wolne tempo uczenia się, nie rozumie zasad moralnych, mała samodzielność myślenia. Dzieci te nie muszą sprawiać trudności wychowawczych. Praca z nimi musi być indywidualna, ważne jest akceptowanie dziecka. Problemy z mową, mowa prymitywna, uboga.

Sposoby postępowania:

• nie dopuścić do niewłaściwych nawyków

• przemyślana, planowana praca dydaktyczno-wychowawcza powoduje, że dziecko koncentruje uwagę, korzysta z zajęć. Ważny jest dobór stopnia trudności

• właściwe kierowanie zachowaniem dziecka (wskazówki pozytywne i konkretne, kierowane do dziecka z gestem, stosowanie nagród, zwracanie uwagi na poprawne zachowanie)

• nie wolno pomagać, ponaglać

• przedszkole uspołecznia dzieci i przygotowuje do szkoły

Duże znaczenie ma praca w zespole. Dzieci uczą się przez naśladownictwo. Atmosfera wspólnego wysiłku mobilizuje je. Dzieci funkcjonują w środowisku rówieśniczym, współdziałają, uczą się samodzielności. Trzeba aktywizować dziecko. Należy egzekwować podstawowe minimum materiału nauczania. Ważne jest poznawanie wielozmysłowe, poglądowość, system wzmocnień. Kontynuowanie ćwiczeń powinno odbywać się też w domu.

Rozwój mowy werbalnej, trudności matematyczne, symbolika, dzieci są bierne, mało aktywne poznawczo.

Rehabilitacja dzieci głębiej upośledzonych

Dzieci uczą się w szkołach specjalnych, „szkołach życia” i zakładach zamkniętych.

Kształtowanie reakcji uczuciowych i społecznych oraz przeciwdziałanie zaburzeniom zachowania, a później uczenie samoobsługi (pod nadzorem). Praca indywidualna.

Celem pracy jest:

• uzyskanie poprawy w rozwoju, kształtowanie komunikacji, nie wolno doprowadzić do pogłębiania

• wychowanie tak, by praca była lżejsza w sensie fizycznym i psychicznym

• spontaniczne reakcje na dziecko, postawa opiekuńcza rodziców

Dwie formy wypowiedzi do dziecka:

• informacja, polecenie i pytanie jednowyrazowe, dobitne i wyraźne

• mowa intonacyjna

ważny jest dialog bezsłowny: emocjonalny (np. uśmiech), oraz dialog czynnościowy (wyciąga ręce do rzuconej piłki)

Terapia ma na celu skierowanie uwagi dziecka na przedmioty i czynności, by odwrócić jego uwagę od własnego ciała (kiwanie się) np. słuchanie muzyki, zabawa w piasku, wodzie, plasteliną, klockami, monotonne zabawy, lusterko, terapia zajęciowa.

---