Prowadzące:

Pietryga Anna i Makowska Agata

Data: 29.10.2012

Temat: TECHNIKI PROJEKCYJNE

Zastosowanie

• w pedagogice - do badania środowiska wychowawczego

• w psychologii - do badania osobowości, relacji międzyludzkich, sfery emocjonalnej, lęku, stosowanych mechanizmów obronnych, inteligencji oraz postaw wobec różnych sfer rzeczywistości społecznej

Na początek zajmijmy się słowem PROJEKCJA - oznacza ono wyrzucanie, wyciąganie. Projekcja rozumiana jest również jako ”psychiczny mechanizm” dzięki któremu osoba przenosi uczucia, postawy, właściwości lub pragnienia na innych (osoby lub przedmioty) - w szerokim znaczeniu

W wąskim znaczeniu jest to mechanizm obronny, służący przystosowaniu jednostki, stosowany zbyt intensywnie powoduje zab. W funkcjonowaniu osobowości i pogorszeniu zdolności przystosowawczych oraz zablokowanie jednostki. Krótko mówiąc nie można być zbyt nachalnym lub upartym w dążeniu do zdobycia wiedzy o badanym, bo może się np. wystraszyć.

Projekcja w ujęciu klasycznym

• Charakter obronny

• Pozwala usunąć poza świadomość wszelkie zjawiska niepożądane zachodzące w psychice

• Przypisywanie cech niepożądanych światu zewnętrznemu („to nie e jestem zły, to inni są źli”)

Projekcja atrybutywna

• Przypisywanie własnych motywów, uczuć i zachowań negatywnych innym ludziom

Np. To nie moja wina, że nie zdałem egzaminu tylko wykładowcy, bo mnie nie nauczył

Projekcja autystyczna

• Modyfikowanie wyobrażeń o przedmiotach według własnych potrzeb, postaw, uczuć

• Fatamorgana - widzimy to, co jest zgodne z naszymi potrzebami a czego tak właściwie nie ma

(np. silna potrzeba miłości może doprowadzić do tego, że złe, niepożądane zachowania są odbierane jako dobre i pełne miłości)

Projekcja racjonalistyczna (zracjonalizowana)

Jest podobna do klasycznej, ale przebieg procesu jest nie uświadomiony, przez osobe badaną - w przeciwieństwie do jej zachowania, które przebiega świadomie, jednostka stara się je usprawiedliwić i wymyśla uzasadnienie. Np. wszyscy dostali 1 z sprawdzianu

Techniki projekcyjne

• Rzutowanie wewnętrznych stanów subiektywnego podmiotu na rzeczywistość zewnętrzną

• Jako metoda badań: zespół celowo skonstruowanych bodźców (zadanie lub zespół zadań), których instrukcja i materiał posiadają niski stopień strukturalizacji (wieloznaczności zadania), mogąc tym samym wywoływać osobistą, prywatną, bezpośrednią opinię badanego

Założenia technik projekcyjnych

W czasie badania stwarzamy określoną sytuacje, w której badane cechy czy zjawiska mogą się ujawnić pośrednio.

Przyjmuje się zatem założenie, że wszystkie obserwacje, ujawniające się zachowania odpowiadają osobowości czy też wyróżniają na nie swój nieobserwowalny stan wewnętrzny

I tu wyróżniamy podstawowe założenia technik projekcyjnych

1. Przez zachowanie odzwierciedla się osobowość (reakcja odzwierciedla stan wewnętrzny)

2. Bodźce muszą być wieloznaczne

- im bardziej wieloznaczne, tym większy poziom projekcji mogą wywołać (im więcej pytamy tym więcej możemy uzyskać odpowiedzi)

c. reakcje zgodne są z motywacją, percepcją, emocjami

tzn. Że musimy popatrzeć na podstawowe badanego czy jest osobą zamkniętą w sobie czy otwartą.

Cechy charakterystyczne technik projekcyjnych ze względu na różne kryteria

1. Właściwości wypowiedzi badanego:

• Wrażliwość na nieświadome, utajone aspekty osobowości lub życia rodzinnego

• Duży zakres dopuszczalnych odpowiedzi badanego, który zależy od własnego, wewnętrznego systemu znaczeń i organizacji, a nie założeń badacza

• Nieświadomość badanego w odniesieniu do celu stosowania testu

• Bogactwo i złożoność reakcji ocenianych pod względem ich ilości i treści

• Przejawienie się fantazji w reakcjach, których struktura nie jest wyznaczona przez żadne reguły typu „dobrze - źle”, ustalone przez diagnostę.

2. Analiza reakcji osób badanych:

• Duży zakres możliwych kierunków analizy te same reakcje można analizować pod kątem różnych zjawisk i cech - tzn. osobowości, procesy poznawcze, inteligencja, poziom rozwoju różnych cech, relacje rodzinne, sytuacja szkolna).

• Możliwość analizy holistycznej - całościowy charakter danych i wielość możliwych kierunków analiz pozwalają na analizę całej złożoności jednostki ludzkiej wraz z powiązywaniem jej konkretnych cech z kontekstem sytuacyjnym

3. Cechy charakterystyczne bodźca działającego na badanego:

• Możliwość wykorzystania różnych bodźców do analizy poszczególnych zjawisk

Klasyfikacja technik projekcyjnych

1. Techniki skojarzeniowe (Zadaniem tych technik jest reagowanie na bodźce przedstawiane przez diagnostę pierwszym nasuwającym się słowem, wyobrażeniem, spostrzeżeniem. Ważna jest tutaj natychmiastowość reakcji, która ogranicza włączenie się procesów myślowych, co umożliwia wgląd w głębsze ukryte warstwy psychiki)

2. Techniki konstrukcyjne (Zadaniem dla badanego w tych technikach jest stworzenie czegoś, co przybiera formę zazwyczaj artystyczną np. opowiadania, obrazu. Technika ta minimalnie ogranicza swobodę reakcji osoby badanej. Przedmiotem analizy jest tutaj efekt końcowy pracy badanego, a nie jego zachowanie w trakcie badania.)

3. Techniki uzupełnienia (Zadaniem jest uzupełnienie niekompletnego materiału testowego w dowolny sposób. Ważne są tutaj bodźce i reakcje, które mają postać bardziej złożoną, z czego wynika że reakcja jest mniej bezpośrednia.)

4. Techniki wyboru lub porządkowania (Zadaniem jest dokonanie wyboru tej spośród szeregu możliwości, która spełnia określone wymagania)

5. Techniki ekspresyjne (Są to techniki bardzo ciekawe, gdyż służą nie tylko celom diagnostycznym, ale i celom terapeutycznym. Ekspresja siebie wyrażana w różny sposób sprzyja polepszeniu funkcjonowania i przygotowania badanego do określonych wymagań i oczekiwań otoczenia. Wyróżnia się techniki zabawowe, psychodramę, malowanie, rysowanie, odgrywanie ról.)

(E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna)

Techniki projekcyjne dzielimy na kilka grup (Skałbania)

- wizualne (obrazowe)

Werbalne

Graficzne i zabawowe

W zdaniach niedokończonych badany uzupełnia rozpoczęte zdania pierwszym skojarzeniem, a wnikliwa analiza wypowiedzi pozwala ocenić jego stosunek do określonego problemu, relacje, potrzeby, obawy

Opowiadania niedokończone - dają wgląd w sferę przeżyć, emocji i indywidualnych uczuć dziecka w różnych sytuacjach jego funkcjonowania.

Analiza treści rysunku pozwala na uzyskanie informacji dotyczących postrzegania rodziny przez dziecko, jego relacji i więzi z poszczególnymi osobami, identyfikacji czy określenia pozycji dziecka strukturze rodzinnej.

Podstawowe zasady i reguły stosowania technik projekcyjnych

1. Należy dostosować technikę do jednostki badanej (jej wieku, możliwości i umiejętności, zainteresowań, poziomu słownictwa, płci , sposobu myślenia, zdolności percepcyjnych, rozwoju wyobraźni)

2. Tworzenie nieformalnej, życzliwej atmosfery badania. (przebieg badania zalezny jest od warunków)

3. Nie informujemy dziecka o badaniu, przedstawiamy je jako formę zabawy lub gry, chyba że dziecko miało już wcześniej kontakt z podobnym badaniem, to należy podać dokładny cel badania, ale przedstawić to w taki sposób, który nie odstraszy dziecka.

4. Powstrzymywanie się od oceniania, krytykowania i nadmiernego śledzenia wykonywanych poleceń. (zarówno pozytywnego jak i negatywnego, co nie oznacza, że nie należy zachęcać do wykonania ćwiczenia)

5. Badanie musi dotyczyć faktycznej sytuacji rodziny. Badanie projekcyjne musi być skonfrontowane z faktyczną sy­tuacją rodzinną, a szerzej - społeczną dziecka, żeby nie wyciągać nie­prawidłowych wniosków lub uniknąć przyjęcia niewłaściwego kierun­ku interpretacji (np. postawa życzeniowa, która może przejawiać się w fikcyjnym przedstawianiu sytuacji rodzinnej.

6. Dokonujemy analizy formalnej i treściowej oraz analizy sytuacji wykonywania zadania.

Istotny w procesie badania (każdą inną techniką także, ale tu szczególnie) jest fakt, iż z punktu widzenia prawidłowej diagnozy ważny jest nie tylko sam wytwór, ale cały kontekst sytuacyjny jego tworzenia (sposób zachowania się, reakcje emocjonalne i wypowiedzi werbalne, kolejność rysowania, bloki i zahamowania w trakcie pracy, szybkość pracy, nerwowość lub spokój dziecka). Innymi słowy, doko­nuje się łącznie analizy formalnej i treściowej oraz analizy sytuacji wykonywania zadania.

7. Interpretacja wyników według zobiektywizowanych schematów interpretacyjnych.

Otrzymane wyniki należy interpretować według zobiektywi­zowanych schematów interpretacyjnych, by uniknąć subiektywizmu w ocenie sytuacji badanego.

8. Uzupełnianie innymi technikami diagnostycznymi. Materiał informacyjny zdobyty technikami projekcyjnymi (ry­sunkiem) uzupełnia się materiałem diagnostycznym zebranym z wy­korzystaniem innych technik (projekcja służy wstępnej diagnozie lub pogłębieniu informacji o niektórych sferach funkcjonowania dziecka).

PODSUMOWANIE

ZALETY:

• Przydatne szczególnie do badania dzieci

• Badania często łatwe i przyjemne

• Dodatkowy materiał diagnostyczny

• Techniki projekcyjne dają dodatkowe informacje ukierunkowujące dalsze postępowanie diagnostyczne

WADY:

• Mała obiektywność

• Brak dostatecznie ugruntowanych podstaw teoretycznych oraz standaryzacji narzędzi

• Duży subiektywizm w ocenie i przy wynikach

• Trudne w interpretacji - potrzebna jest ogromna wiedza psychologiczna i przygotowanie praktyczne i kliniczne

Diagnosta staje się elementem narzędzia, jego szacowania stanowią wyniki badań. Zatem osoba prowadząca badania powinna: dobrze znać zasady prowadzenia technik projekcyjnych, stosować technikę zgodnie z instrukcją, poszerzać swoją wiedzę w posługiwaniu się danym testem, konfrontować wyniki z informacjami z innych technik - klinicznych i psychometrycznych.

---