PRZEWIDYWANIE SKUTKÓW WPROWADZANIA WARIANTÓW

. Po opracowaniu wariantów zachodzi potrzeba oceny skutków ich wpro­wadzenia. Zadanie to nie jest łatwe. Jednak uwzględnienie pełnej listy wszyst­kich istotnych konsekwencji realizacji proponowanych wariantów jest nieodzowne. To także jeden z ważniejszych elementów w analizie przedsięwzięć decyzyjnych. Wyraźne przedstawienie wszystkich znaczących skutków ma bowiem umożliwić. dokonanie trafnego wyboru wariantu. Jest to możliwe, jeśli w tym kolejnym bardzo ważnym etapie pracy umysłowej kierownika. nastąpi ustalenie kryteriów skutecznej dcyzji.

Każdy z analizowanych wariantów powoduje zwykle znaczną liczbę skutków, które możemy oceniać w rozmaity sposób. Pewne skutki są pożądane, gdy sprzyjają osiągnięciu celu i dlatego noszą nazwę korzyści. Skutki, które są niepożądane i które pragniemy wyeliminować lub przyna­jmniej ich wielkość zminimalizować, nazywane są kosztami. Trzecia kate­goria skutków to tzw. skutki zewnętrzne, mające niewielki wpływ na po«ro­dzenie lub niepowodzenie w osiągnięciu
celu. Istotne jest także, aby pamiętać o tym, że te same skutki mogą być raz odbierane jako korzyści, a w innej sytuacji jako koszty (straty).

Z rozpoznanymi i opisanymi skutkami wariantów, które zostały za­kwalifikowane do ostatecznej oceny, zapoznaje się decydenta. Owe skutki stanowią jedną z podstaw oceny wariantu. Analiza literatury przedmiotu dowodzi, iż skutki mogą być:

1. oceniane (mierzone) dokładnie i podane w ich jednostkach natural­nych, na przykład sztukach, kilogramach, wartościach pieniężnych itp.;

b) wyrażone za pomocą oszacowań liczbowych;

c) określane za pomocą stwierdzeń nie dających się uporządkować.

W praktyce można spotkać kilka metod przedstawiania skutków. Naj­częściej stosuje się jednak następujące metody:

• metodę niezagregowaną, czyli pełnego przedstawiania skutków każ­dego wariantu według jednego lub kilku sposobów;

• metodę agregacji polegającą przypisaniu każdemu skutkowi wagi odpowiadającej jego względnemu znaczeniu i ujęciu w jeden współmier­ny wskaźnik taki, jak: wartość i użyteczność.

Bardzo obrazowym sposobem prezentacji wyników jest metoda tabel porównawczych. Polega ona na przedstawieniu w jednej tabeli poszczegól­nych wariantów i rodzajów skutków, a także ich rozmiarów. Korzyści płynące ze stosowania tabel porównawczych zależą od konk­retnego problemu poddawanego analizie. Z praktyki wynika, że najczęściej można wskazać następujące zalety takiej prezentacji wyników:

• za ich pomocą można przedstawić wiele skutków;

• osoba podejmująca decyzję może przypisać każdemu z przedstawio­nych skutków własną-uznaną przez nią za właściwą-wagę;

• łatwo można dostrzec względne zalety i wady poszczególnych warian­tów;

• można w ten sposób przedstawić skutki niewymierne;

• osoba oceniająca może zmieniać swoje subiektywne uwagi przypisywa­ne skutkom i oceniać, jak zmiana ta wpłynie na ostateczny wybór wa­riantów;

• jeśli mamy do czynienia z większą grupą osób podejmujących decy­zję, to, posługując się tabelą porównawczą, łatwiej jest zdecydować, który z wariantów chcą wybrać (być może z różnych powodów), niż jakie wagi chcą przypisać poszczególnym skutkom..

:Metoda zagregowa­na umożliwia więc decydentom stosunkowo łatwe i szybkie porównanie poszczególnych wariantów. Należy jednak pamiętać, że:

• trudno jest wyważyć skutki, gdy są to skutki niewymierne;

• w procesie agregacji traci się wiele informacji;

• każda skalarna miara wartości w dużym stopniu zależy od wag przy­pisywanych różnym skutkom i od założeń, na których się oparto, spro­wadzając je do wspólnej jednostki miary;

• metody agregacji dobrze służą jednemu decydentowi lub blisko zwią­zanej grupie decydentów. gdy opierają się one na ich sposobie war­tościowania (systemie wag). Trudno je jednak stosować w przypad­ku, gdy mamy do czynienia z dużą liczbą osób odpowiedzialnych za decyzję;

• występuje niezależność poszczególnych skutków od rozmiaru pozos­tałych skutków.
  
  

---