Opracowanie Maria Szymborska

„POSTAWY RODZICIELSKIE”

MARIA ZIEMSKA

Najbardziej rozpowszechniona w psychologii definicja postawy - tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu, czyli, ogólniej mówiąc, jakiegoś przedmiotu, na który jest skierowana.

Można, więc wstępnie określić, że postawa rodzicielska - macierzyńska czy ojcowska - jest tendencją do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka.

Każda postawa zawiera trzy składniki:

- myślowy - może być wyrażony słownie w formie poglądu na przedmiot postawy;

w zakresie naszych rozważań - w formie poglądu na dziecko

- działania - przejawia się w czynnym zachowaniu wobec przedmiotu postawy.

- uczuciowy - znajduje wyraz zarówno w wypowiedziach, jak i w zachowaniu przez swoisty

rodzaj ekspresji, która im towarzyszy.

W konsekwencji przyjętej postawy dziecko jest spostrzegane, oceniane i traktowane przez matkę czy ojca w ten specyficzny sposób, jaki warunkuje postawa. Przy czym za najbardziej charakterystyczny dla danej postawy przyjmuje się ładunek uczuciowy. Większość badaczy przyjmuje czynnik emocjonalny lub jego odpowiednik oceniający jako podstawę
do rozpoznania i ewentualnego pomiaru postawy. Posiadanie uczuć pozytywnych
lub negatywnych uważa się za czynnik charakterystyczny dla postaw i pozwalający odróżnić je od opinii.

Przez działanie, przez zachowanie rodziców wobec dziecka, a także przez to, co mówią
o dziecku i jak o nim mówią możemy poznać ich postawę rodzicielską.

Postawa rodzicielska jest, więc nabytą strukturą poznawczo-dążeniowo-afektywną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka. Ta tendencja do reagowania
w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona,
aby zyskać miano postawy rodzicielskiej. Są one zazwyczaj plastyczne i podlegają zmianom w miarę, jak zmienia się ich przedmiot.

Rozdz. 3 Wyniki dotychczasowych badań nad postawami rodzicielskimi

Wpływ postaw rodzicielskich na zachowania dzieci.

Barbara M. Bishop

Obserwacja swobodnych interakcji matka - dziecko w wielu przedszkolnym - zabawa

Przy braku akceptacji przez matkę działań dziecka występowały u niego silne tendencje
do reakcji agresywnych i negatywizmu.

Nastawienie krytyczne, dziecko reagowało brakiem współdziałania lub niechętną, przyhamowaną współpracą.

Jeśli nastawienie krytyczne plus usuwanie się od kontaktu z dzieckiem - poza niechęcią do współdziałania, silne agresywne pobudzenie i reakcje odmowy.

Utrwalone postawy wobec dziecka, nasilające wybiórczo pewne typy interakcji, sprzyjają powstawaniu pewnych cech osobowości dziecka.

Baldwin, Kalhorn i Breese stwierdzili istotne statystycznie różnice w rozwoju intelektualnym w zależności od typów postaw rodziców.

Najbardziej pobudzającym rozwój umysłowy dziecka był demokratyczny typ

zachowania rodziców. Rozwojowi umysłowości dziecka sprzyja swoboda, ciepło uczuciowe i stymulacja rozwojowa, związana z akceptująco-demokratycznym zachowaniem rodziców.

Dzieci rodziców pobłażliwych cechuje brak oryginalności, a także niższy stopień wytrwałości, ciekawości i fantazji.

Zbytnie ochranianie dziecka, traktowanie go jak młodszego, ogranicza jego możliwości i nie sprzyja rozwojowi umysłu.

Dzieci rodziców odrzucających cechuje raczej tendencja do obniżania niż wzrostu ilorazu inteligencji. Charakteryzuje je także słabe wykorzystanie posiadanych zdolności i też brak oryginalności, niski stopień wytrwałości, ciekawości i fantazji.

Badaczy interesuje także związek między postawami rodzicielskimi a powodzeniem dziecka w nauce szkolnej.

Negatywne postawy rodziców wobec dzieci mogą prowadzić do wykształcenia u nich negatywnych postaw wobec siebie samych, co z kolei może wpływać na postępy szkolne nawet przy normalnym poziomie sprawności umysłowej.

Poziom umysłowy dzieci jest pobudzany przez postawę akceptacji ze strony rodziców, a hamowany przez postawę odrzucenia. Przy tym poziom sprawności umysłowej u córek wydaje się bardziej związany z akceptacją czy odrzuceniem ich przez rodziców niż u synów.

Postawy rodziców mają także wpływ na kształtowanie się życia uczuciowego dzieci. (Baldwin, Kalhorn, Breese)

U dzieci odrzucanych:

wysoka afektywność przy niskiej kontroli życia uczuciowego

brak stałości emocjonalnej

buntowniczość

agresywność

kłótliwość

większa aktywność i ożywienie

Dzieci rodziców o postawach demokratycznych:

łagodne i pogodne usposobienie

mniejsza aktywność fizyczna

Rozwój społeczny dziecka w zależności od postaw rodzicielskich:

Dzieci rodziców o postawach demokratycznych:

Rozwój społeczny początkowo (od przedszkola) wolniej, za to już w wieku szkolnym pełna dojrzałość społeczna. Brak aktywnej, agresywnej dominacji, dobry humor, koleżeńskość, przyjazny stosunek pomysłowość, te zalety zapewniają im popularność i przywództwo w grupie.

Dzieci rodziców pobłażliwych:

W wieku przedszkolnym bądź koleżeńskie, bądź kłótliwe, ale zawsze mało aktywne, w wieku szkolnym mniej uspołecznione niż dzieci rodziców o postawach demokratycznych. Bardziej od nich niepewne i nieśmiałe, niezbyt koleżeńskie, nieagresywne i nadal mało aktywne. Postawa pobłażliwość ze strony rodziców nie zapewniała im poczucia bezpieczeństwa.

U dzieci rodziców odrzucających:

Już w wieku przedszkolnym sprzeciw wobec dorosłych, który w wieku szkolnym przybierał postać kłótliwości oraz buntu wobec nacisku i ograniczeń ze strony środowiska. Wzrastał opór wobec dorosłych. Silniej zaznaczone wrogie nastawienie wobec rodzeństwa.

Przy nadmiernej opiekuńczości:

Poważne trudności w rozwoju dojrzałości społecznej i w przystosowaniu dzieci. Postawę tą cechują: tendencja do przedłużania niemowlęcych form opieki nad dzieckiem, przerost kontroli hamujący jego aktywność, rozwiązywanie za nie trudności. Dzieci tak wychowywane są społecznie niedojrzałe, podatne na frustracje, nieprzystępne, nieopanowane, pobudliwe, o słabej zdolności koncentracji.

Pozytywnie oddziałuje na dziecko postawa akceptacji, Porter - zachowania rodziców akceptujących dziecko:

- darzą dziecko uczuciem oraz uznają potrzebę i prawo wyrażania tego uczucia;

- zostawiają dziecku swobodę w wyrażaniu uczuć

- gdy dziecko przejawia uczucia negatywne, nie zmieniają swojego stosunku uczuciowego, są wyrozumiali i odwzajemniają się uczuciem pozytywnym;

- utrzymują stały kontakt z dzieckiem i śledzą uważnie wszystko, co wymaga ich interwencji:

- obserwują swoisty rozwój dziecka, starają się tą swoistość pielęgnować w granicach zdrowej osobowości i społecznego przystosowania;

- uznają u dziecka potrzebę bycia sobą i wyodrębniania się jako samodzielnej jednostki.

- kochają dziecko bez zastrzeżeń;

U chłopców samoakceptacja jest wysoko skorelowana z akceptacją przez nich ich ojców i nauczycieli.

Matki, które akceptują siebie akceptują także swoje dziecko.

Trzeba podkreślić - postawy rodziców określają tylko pewne kierunki czy tendencje w kształtowaniu się osobowości dziecka, natomiast nie tłumaczą w pełni jego zachowania się.

PRZEGLĄD TYPOLOGII POSTAW RODZICIELSKICH

(próby tworzenia typologii od lat 30 tych XX wieku)

Najpierw nadmierna opiekuńczość u matek - D. Levy

Kanner - niepełna

postawy	Charakterystyczne wypowiedzi	Traktowanie dziecka	Reakcje dziecka
Akceptacja i uczucie	Dzięki dziecku dom jest ciekawy.	Okazywanie czułości; zabawa cierpliwość.	Poczucie bezpieczeństwa; normalny rozwój osobowości.
Jawne odtrącanie	Nienawidzę go; nie chcę się dręczyć z jego powodu.	Zaniedbywanie; cierpkość i unikanie kontaktu; surowe kary.	Agresywność; wykolejenie; zahamowanie rozwoju uczuć wyższych
Perfekcjonizm	Nie chcę go takim, jakim jest. Muszę uczynić go „naj”…	Dezaprobata; obwinianie; wymuszanie	Frustracja; brak zaufania we własne siły; obsesje
Nadmierne chronienie	Oczywiście, że go lubię, widzicie, jak się dla niego poświęcam.	Psucie dziecka; ustawiczne wtrącanie się, zbytnia pobłażliwość lub przytłaczanie autorytetem	Opóźnienie dojrzałości i usamodzielnienia; zależność od matki; zachowanie typu „zepsute dziecko”

Slater - opiera się na retrospektywnych sprawozdaniach z zachowania rodziców.

Separowanie się Pobłażliwość

(luźny stosunek)

Chłód Tolerancja

Brak tolerancji Ciepło

Surowość uzależnienie (uwikłany stosunek)

Biegunowo przeciwne postawy: pobłażliwość - surowość

Tolerancja - brak tolerancji etc.

Osie - cztery sektory zachowania rodzicielskiego.

Koło sugeruje płynność przejścia między typami.

Typy podobne obok siebie - po obu stronach osi pionowej, nie poziomej.

Należy przypuszczać, że pożądane postawy to tolerancja i ciepło.

Anna Roe 1957 - model zawiera zbyt mało pożądanych zachowań rodziców

Zaniedbujące przypadkowe

Unikanie akceptacja

Odrzucające Kochające

Chłód ciepło

Uczuciowa

Koncentracja

na dziecku

nadmiernie wymagające nadmiernie chroniące

Schaeffer

AUTONOMIA

swoboda

luźny stosunek uznanie praw

obojętność uznanie praw

zaniedbywanie współdziałanie

odrzucenie akceptacja

WROGOŚĆ MIŁOŚĆ

żądające nadmierna pobłażliwość

przeciwstawianie się

chroniące pobłażanie

autorytatywne nadmierne chronienie

dyktatorstwo

posiadanie

WŁADZA

Obok siebie postawy najbardziej do siebie zbliżone.

Zastrzeżenia, wybór podstawowych wymiarów, przeciwstawienie miłości - nienawiść, nie wrogość. Trudno też stwierdzić, czy matka chroniąca dziecko mniej je kocha niż pobłażliwa. To pytanie jest źle postawione, ale model sugeruje, że tak jest. Miłość za szerokie pojęcie, trudne do zoperacjonalizowania. Autonomia też nie dobrze, jest to jedna z postaw i ilość autonomii przyznawanej wzrasta wraz z wiekiem dziecka. Oprócz tego, pobłażliwi rodzice pozwalają dziecku na więcej niż niepobłażliwi dlatego powinni być umieszczeni bliżej osi swobody. Wymiary pozytywne powinny mieć swoje optimum w środku skali.

Wszystkie te typologie uwzględniają głównie postawy niepożądane. Zakładają też, że na dobre rodzicielstwo dobra jest tylko jakaś jedna recepta. Nie pokazano kierunku terapii.

4. GŁOWNE TYPY POSTAW RODZICIELSKICH - Ziemska

Wstępne założenia modelu.

Ułatwić diagnozę, prognozę i wytoczenie kierunku terapii.

Wyróżniła postawy cząstkowe, np. wścibstwo i postawy złożone, np. postawa nadmiernego ochraniania. Cząstkowe składają się na złożone i stanowią podstawę do ich rozpoznania. Cząstkowe mogą wchodzić w skład dwóch złożonych.

Dwie drogi badania postaw rodzicielskich:

Opieranie się na wypowiedziach rodziców, poznanie ich przekonań i ocen przy pomocy specjalnego kwestionariusza.

Obserwacja zachowania matki i/lub ojca wobec dziecka, łącznie ze swobodnymi wypowiedziami o dziecku

Model typologii postaw rodzicielskich

U podłoża niewłaściwych postaw rodzicielskich leży na ogół bądź nadmierny dystans uczuciowy wobec dziecka, bądź nadmierna koncentracja na nim.

Charakterystyczne formy w jakich przejawiają się zaburzenia kontaktu z dzieckiem

NADMIERNY DYSTANS NADMIERNA KONCENTRACJA

Kontakt agresywny Kontakt uporczywie korygujący

albo albo

Ucieczka od kontaktu Kontakt zbyt bliski na poziomie wcześniejszej fazy rozwojowej

U rodziców zbytnia dominacja lub uległość (w pionie

Dominacja - twardość w zachowaniu rodziców, tendencja do ograniczeń i surowości

Uległość - miękkość, nieudolność, niezdolność do kierowania dzieckiem, żądania są nieliczne i łagodne.

DOMINACJA

Kontakt agresywny kontakt uporczywie

korygujący

NADMIERNY NADMIERNA

DYSTANS KONCENTRACJA

Ucieczka od kontaktu kontakt zbyt bliski

ULEGŁOŚĆ

Co sprzyja kształtowaniu się właściwego kontaktu z dzieckiem?

Podejście do dziecka bez nadmiernej koncentracji, ale i bez nadmiernego dystansu, czyli nawiązywanie z nim swobodnego kontaktu, zrównoważone, swobodne, skierowane „ku dziecku” i nastawione na jego rzeczywiste potrzeby. Nie władczo czy dyrygująco, ale nie uległe czy bierne, lecz oparte na pewnej autonomii wewnętrznej, w miarę stanowcze i stałe, konsekwentne, mogące stanowić dla dziecka oparcie.

Autonomia wewnętrzna i zrównoważenie uczuciowe rodziców umożliwiają im dobry kontakt z dzieckiem i traktowanie go jako odrębną wzrastającą jednostkę. Pozwalają na wzajemną wymianę uczuć, przy czym rodzice nie wstydzą się i nielękają okazywać dziecku swych uczuć, ich ekspresja jest swobodna. Ponadto rodzice są wyczuleni na odbieranie różnego rodzaju oznak sygnalizujących potrzeby dziecka.

DO WŁAŚCIWYCH POSTAW RODZICIELSKICH NALEŻĄ:

1. Akceptacja dziecka

2. Współdziałanie z dzieckiem

3. Dawanie dziecku właściwej do jego wieku, rozumnej swobody

4. Uznanie praw dziecka w rodzinie jako równych, bez przeceniania i niedoceniania jego roli.

1. Nadmierny dystans uczuciowy i dominacja - postawa ODTRĄCAJĄCA - dziecko postrzegane jako ciężar, nierzadko rodzice szukają miejsca by je oddać, nie lubią dziecka i nie życzą go sobie, uczucie rozczarowania, zawodu i urazy, opiekę uważają za odrażającą lub przekraczającą siły. Komponenty - nieokazywanie uczuć pozytywnych, a nawet demonstrowanie negatywnych, dezaprobata i otwarta krytyka dziecka, podejście dyktatorskie, rozkazy, liczne żądania i kary, zastraszanie, brutalne postępowanie

Wykresy, ten wyżej i ten niżej nakładają się

Odtrącająca Nadmiernie wymagająca

Akceptacja uznanie praw

Zrównoważenie

uczuciowe

współdziałanie rozumna swoboda

Unikająca Nadmiernie chroniąca

2. Nadmierny dystans uczuciowy + uległość i bierność - UNIKAJĄCA - uboki stosunek uczuciowy między rodzicami a dzieckiem lub wręcz obojętność uczuciowa rodziców, obcowanie z dzieckiem nie sprawia im przyjemności, a czasem bywa odczuwane jako trudne. Kontakt z dzieckiem luźny albo pozornie dobry i maskowany prezentami, nadmierną swobodą i rzekomym liberalizmem. Postawy cząstkowe - ukryta lub jawna beztroska o dobro dziecka aż do braku odpowiedzialności, ignorowanie dziecka bierność, unikanie i ograniczanie kontaktu z dzieckiem do minimum, zaniedbywanie dziecka, niedbałość i niekonsekwencja przy wymaganiu, lekkomyślność wobec niebezpieczeństw

3. Nadmierne skoncentrowanie się na dziecku + uległość - NADMIERNIE CHRONIĄCA - podejście do dziecka bezkrytyczne, dziecko wzór doskonałości. Postawy cząstkowe - traktowanie dziecka jak dzidziusia, przesadna opiekuńczość i nadmierna pobłażliwość, niedocenianie możliwości dziecka, rozwiązywanie za nie trudności, niedopuszczanie do samodzielności, nadmierne zaabsorbowanie zdrowiem, chronienie od niewłaściwych kolegów, zachęcanie do jednostronnego rozwijania zdolności, zaspokajanie kaprysów, brak rozumnej swobody.

4. Nadmierne skoncentrowanie na dziecku + dominacja - NADMIERNIE WYMAGAJĄCA< ZMUSZAJĄCA KORYGUJĄCA - dziecko naginane do wzoru, bez liczenia się z jego indywidualnymi cechami i możliwościami, dziecko pod presją. Postawy cząstkowe - stawianie wygórowanych wymagań, narzucanie autorytetu i rządzenie dzieckiem, nie przyznawanie praw do samodzielności, ograniczanie swobody, nagany, sztywne reguły (już mam dość ) , dążenia do przyspieszenia rozwoju, nastawienie na osiągnięcia, wypowiedzi rodziców charakter oceniający.

Mogą być mieszanki, wyobrażamy sobie…

GŁÓWNE TYPY POSTAW RODZICÓW A ZACHOWANIE SIĘ ICH DZIECI.

1. ODTRĄCAJĄCA - sprzyja agresywności, nieposłuszeństwu, kłótliwości, kłamstwa, kradzieży, zahamowania rozwoju uczuć wyższych, zachowania aspołecznego, a nawet antyspołecznego. Albo zaostrzanie, bezradność, trudności w przystosowaniu się na skutek zahamowania, otyłość, pozory niedorozwoju, też reakcje nerwicowe.

2. UNIKAJĄCA - może być niezdolne do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych, uczuciowo niestałe, nastawione antagonistycznie, zmienne w planach, niezdolne do obiektywnych ocen, skłonne do przechwałek, może czuć się prześladowane i współczuć sobie, samo się pocieszać, może być niezdolne do koncentracji i wytrwałości, nieufne, bojaźliwe, lżejsze objawy wykolejenia. Starsze dziewczynki mogą nie dbać o swój wygląd

3. CHRONIĄCA - może powodować, opóźnienie dojrzałości emocjonalnej, infantylizm, opóźnienie dojrzałości społecznej, zależność dziecka od matki, bierność, brak inicjatywy, ustępliwość, zachowania typu „rozpieszczone dziecko” - nadmierna pewność siebie, poczucie większej wartości, niepowściągliwość, zuchwalstwo, zarozumialstwo, awanturniczość, a gdy jest samo niepewne, niespokojne i nieszczęśliwe.

4. WYMAGAJĄCA - brak wiary we własne siły, niepewność, lękliwość, obsesje, przewrażliwienie i uległość, pobudliwość i brak zdolności do koncentracji, trudności w szkole, czy przystosowaniu społecznym, osłabione gdy dziecko ma dobry kontakt z rówieśnikami

5. AKCEPTACJA - zdolność do zawiązywania trwałej więzi emocjonalnej, przywiązania, zdolność do wyrażania uczuć, dziecko wesołe przyjacielskie, usłużne, współczujące, odważne.

6. WSPÓŁDZIAŁANIE - dziecko ufne wobec rodziców, zwraca się do nich po rady i pomoc, wytrwałe, zdolne do współdziałania, potrafi się troszczyć o własność swoją i innych

7. SWOBODA I ZAUFANIE - zdolne do współdziałania z rówieśnikami, uspołecznione, pomysłowe, bystre, trzeźwe, w miarę pewne siebie, kończy czynności rozpoczęte, gotowe do przechodzenia przeszkód, etc.

8. UZNANIE PRAW DZIECKA - lojalne i solidarne w stosunku do innych członków rodziny, nie musi zawsze polegać na rodzicach i być od nich zależne, podejmuje czynności z własnej inicjatywy

TRUDNOŚCI W KSZTAŁTOWANIU SIĘ WŁAŚCIWYCH POSTAW RODZICIELSKICH

Przyczyny

- brak pozytywnego dziedzictwa społecznego dla tworzenia się ról rodzinnych - brak rodzica, przejmowanie jako wzór zachowań rodzica, który nie miał prawidłowej postawy

- okres oczekiwania na dziecko - dziecko niepożądane, niechciane, dziecko cel do czego innego, nadmierne nadzieje wiązane z urodzeniem się dziecka, rozczarowanie co do płci, życzenia związane z wyglądem dziecka

- brak u rodziców satysfakcji z własnego aktualnego współżycia społecznego, brak satysfakcji z małżeństwa.

- wpływ babci lub innej osoby z otoczenia mającej wpływ na postawę szczególnie matki,

- aktualne zaburzenia osobowości rodziców, występowanie jawnych czy ukrytych lęków

Dziecko płaczliwe, nie dobrze jedzące - neuropatyczne, mimo że matka miała najlepsze podstawy do wykształcenia dobrych postaw, może być frustracja i postawa nadmiernie wymagająca

Postawy rodzicielskie wg Ziemskiej

Ziemska bierze pod uwagę

• cechy osobowości rodziców

• dominacja - twardość, tendencja do ograniczeń i surowości, rygorystyczne wymagania

• uległość - miękkość, nieudolność lub niezdolność do kierowania dzieckiem, nieliczne i łagodne żądania

• kontakt rodziców z dzieckiem (odległość psychiczna)

• nadmierna koncentracja - przesadnie bliski kontakt, uczuciowa nierozłączność, pełne zaabsorbowanie dzieckiem, mało swobody dla dziecka, czujne nadzorowanie zachowania się dziecka

• kontakt uporczywie korygujący

• kontakt zbyt bliski na poziomie wcześniejszej fazy rozwojowej

• nadmierny dystans - ucieczka, obojętność, powściągliwe i powierzchowne kontakty albo jawne odtrącanie

	Twardość, dominacja	Miękkość, uległość
Dystans	postawa odtrącająca rodzic przeciwko dziecku kontakt agresywny postrzeganie dziecka jako ciężaru, niechęć do opieki poszukiwanie zakładu, który przejąłby obowiązki rodziców, nielubienie dziecka, uczucia rozczarowanie i zawodu wobec niego komponenty postawy: nieokazywanie uczuć pozytywnych pełna dezaprobata, dostrzeganie samych wad dziecka, otwarta krytyka represywne żądania surowe kary zastraszanie dziecka, brutalność zachowania dziecka: agresja, kłótliwość, nieposłuszeństwo, zahamowanie rozwoju uczuć wyższych, zachowania aspołeczne i antyspołeczne, zastraszenie, bezradność, trudności w przystosowaniu się	Postawa unikająca rodzic z boku ucieczka od kontaktu ubogi stosunek emocjonalny, obojętność, traktowanie rodzicielstwa jako trudnego zadania, luźny albo pozornie dobry kontakt z dzieckiem (prezenty, dawanie swobody) komponenty postawy brak zaangażowania w sprawy dziecka ignorowanie dziecka bierność w nawiązywaniu kontaktu zaniedbywanie dziecka lekkomyślność w ocenie zagrożeń dla dziecka zachowania dziecka: niezdolność do nawiązywania związków uczuciowych, poczucie bycia prześladowanym, nieufność, bojaźliwość, problemy z koncentracja, lżejsze objawy wykolejenia
Bliski kontakt	postawa nadmiernie wymagająca rodzic nad dzieckiem duże oczekiwania wobec dziecka, tendencje do uginania dziecka do wzoru, stała presja, by dorównać ideałowi komponenty postawy: wygórowane wymagania narzucanie decyzji w sposób autorytatywny nieustępliwość, stosowanie sztywnych reguł krytyka i dezaprobata wobec działań dziecka podporządkowanie dziecka zachowania dziecka: lękliwość, uległość, brak zdolności do koncentracji, problemy w życiu społecznym, większa podatność na frustracje, brak wiary we własne siły	postawa nadmiernie ochraniająca rodzic przy dziecku bezkrytyczne podejście do dziecka, idealizowanie dziecka komponenty postawy: przesadna opiekuńczość nadmierna pobłażliwość niedopuszczanie do samodzielności dziecka obawa o dziecko, usuwanie wszelkiego ryzyka izolowanie społeczne dziecka wścibstwo zaspokajanie zachcianek dziecka akceptacja niechcianych zachowań dziecka zachowania dziecka opóźnienie dojrzałości emocjonalnej i społecznej, bierność, ustępliwość albo „bycie rozpieszczonym”, wywyższanie się, tyranizowanie rodziców, pewność siebie

Co sprzyja kształtowaniu się właściwego kontaktu z dzieckiem:

• zrównoważenie uczuciowe: nawiązanie swobodnego kontaktu z dzieckiem - niezbyt napiętego, ale i nie za bardzo luźnego - skierowanie „ku dziecku”

• podejście do dziecka oparte na pewnej autonomii wewnętrznej, w miarę stanowcze i stałe, konsekwentne

Zachowania pożądane są oparte na zrównoważonym kontakcie emocjonalnym z dzieckiem, z nastawieniem na potrzeby dziecka

Postawy pożądane
postawa przeciwna do postawy odtrącającej: postawa akceptacji przyjmowanie dziecka takim, jakie jest lubienie dziecka nieukrywanie pochwał ganienie konkretnych zachowań, a nie samego dziecka rozpoznanie i zaspokojenie potrzeb dziecka pozwolenie na uczuciową niezależność tworzenie poczucia bezpieczeństwa zachowania dziecka: zdolność do nawiązywania trwałej więzi emocjonalnej, do przywiązania, zdolność do wyrażania uczuć	postawa przeciwna do postawy unikającej: postawa współdziałania współpraca z dzieckiem dostosowana do rozwoju dziecka aktywność w nawiązywaniu wzajemnych kontaktów wzajemna wymiana uwag, obserwacji, zdań zachowania dziecka: ufność wobec rodziców, zdolność do współdziałania i podejmowania zobowiązań
postawa przeciwna do postawy nadmiernie wymagającej: postawa uznania praw dziecka uznanie praw dziecka w rodzinie jako równych - bez niedoceniania lub przeceniania jego roli pozwolenie na inicjatywę i działalność dziecka oczekiwanie od dziecka odpowiedzialności i „dojrzałego” zachowania szacunek dla indywidualności dziecka oparcie dyscypliny na wzajemnych ustaleniach i racjonalnych podstawach - sugestie, wyjaśnienia, tłumaczenia zamiast narzucania i wymuszania zachowania dziecka: lojalność i solidarność w stosunku do członków rodziny, inicjatywa	postawa przeciwna do postawy nadmiernie ochraniającej: postawa rozumnej swobody coraz większy zakres swobody w miarę dorastania dziecka obiektywizm w ocenie ryzyka i zagrożeń dla dziecka zachowania dziecka: zdolność do współdziałania z rówieśnikami, bycie uspołecznionym, pomysłowość, bystrość, łatwe przystosowanie do różnych sytuacji społecznych

Co utrudnia kształtowanie się prawidłowych postaw?

• brak pozytywnego dziedzictwa społecznego dla tworzenia się ról rodzinnych (brak odpowiedniego wzoru z domu rodzinnego)

• czynniki związane z okresem oczekiwania na dziecko: dziecko oczekiwane lub niepożądane (przez jednego lub oboje rodziców), oczekiwania wobec płci dziecka

• brak u rodziców satysfakcji z własnego, aktualnego współżycia społecznego

• wpływ osoby trzeciej, np. babci

• aktualne zaburzenia osobowości rodziców

Jakość postawy:

• stopień identyfikacji z rolą rodzicielska

• przystosowanie się do roli rodzicielskiej

• treść motywacji współżycia rodzinnego

12

---