Ogólne wiadomości o lekach. Farmakologia- jest to nauka o środkach leczniczych czyli lekach i ich działaniu na organizm. Lek- jest to substancja każda niezależnie od pochodzenia naturalnego lub syntetycznego , a także roślina zależna która jeśli działania niepożądane wywołane przez nią nie przekraczają pozytywnych efektów przenoszonych przez ten środek stosowana w pewnych sytuacjach i w odpowiednio dobranych dawkach wobec organizmów żywych (ludzi , zwierząt) doprowadza zmienioną chorobowo czynność organizmu do stanu normalnego. Wyróżniamy leki pochodzenia: -roślinnego np. związki wyodrębnione z roślin, jak alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki, również przetwory galenowe sporządzane z różnych części surowca roślinnego -zwierzęcego np. preparaty hormonalne, wyciągi tkankowe, surowice, niektóre enzymy -otrzymywanie drogą syntezy chemicznej Systematyka postaci leku: Postać leku- jest to preparat nadający się do bezpośredniego podania choremu. Otrzymany w trakcie zastosowania odpowiednich zabiegów technologicznych z jednej lub wielu substancji leczniczych, oraz jednej lub wielu substancji pomocniczych. Podział postaci leków pod względem konsystencji: -leki w postaci stałej(proszki, tabletki, drażetki, pigułki, czopki) -leki w postaci płynnej lub półpłynnej(roztwory, wyciągi, napary, nalewki, mieszanki, syropy) -leki w postaci aerozoli(niektóre leki przeciw astmie oskrzelowej) -leki w postaci par i gazów(leki stosowane do znieczulenia ogólnego) Grupy postaci leków w zależności od drogi podania : -postacie leków doustnych -postacie leków do stosowania w jamie ustnej -postacie leków do stosowania dentystycznego -postacie leków do inhalacji -postacie leków do uszu -postacie leków do oczu -postacie leków do nosa -postacie leków do tchawicy i płuc -postacie leków na skórę i przez skórnie -postacie leków dopochwowych - postacie leków do wprowadzania do szyjki macicy -postacie leków doodbytniczych -postacie leków do pęcherza i cewki moczowej -postacie leków pozajelitowych -postacie różne Nazewnictwo leków: Lek wprowadzony do lecznictwa oprócz nazwy , wzoru chemicznego i ewentualnie określonej budowy chemicznej związku czynnego ma również własną nazwę handlową nadaną przez producenta. Nazwa ta jest zastrzeżona i nie może być użyta przez innych producentów wytwarzających identyczny lek. Dlatego tez w handlu znajduje się często ten sam lek pod wieloma nazwami np. prokaina( p-aminobenzoesan dietyloaminoetylu) pod nazwą Polocainum (Polfa), ma co najmniej kilkadziesiąt różnych nazw np. Adrocaine. Podstawową nazwą leku jest jego nazwa narodowa. Nazwa ta w odróżnieniu od nazwy handlowej orientuje o podstawowej nazwie chemicznej z której wywodzi się dany lek np. Phenylbutazone (3,5-dioksy-1,2-difenylo-4-n-butylopirazolidyna) jest to nazwa międzynarodowa wielu preparatów handlowych jak np.Butapirazol, Ozalid, Butacote, Butazolidin. Nazwy międzynarodowe nie są zastrzeżone i mogą być używane dowolnie przez każdego producenta. W lecznictwie są używane nazwy grupowe leków. Określają one sam charakter działania leków, które należą do danej grupy, niezależnie od ich pochodzenia, budowy chemicznej, właściwości fizykochemicznych i innych np. wszystkie leki przeciwbólowe zalicza się do grupy analgetica. Lek może wywierać działania: 1.przyczynowe (etioterapeutyczne)- usuwając przyczynę choroby, np. antybiotyki i inne leki chemioterapeutyczne zastosowane w zakażeniach bakteryjnych niszczą drobnoustroje, które spowodowały zakażenie i likwidują przyczynę choroby lub wyrównanie określanego niedoboru ustrojowego np. podanie witamin w hipowitaminozie czy określonego biopierwiastka np. wapnia w odwapnieniu kości lub żelaza w niedokrwistości niedobarwliwej 2.symptomatyczne (objawowe)- gdy nie jesteśmy w stanie usunąć przyczyny choroby staramy się usunąć lub przynajmniej zmniejszyć nasilenie objawów chorobowych co niejednokrotnie poprawia ogólny stan organizmu i pozwala mu na skuteczne zwalczanie choroby. Objawowo działają leki: *przeciwgorączkowe, *większość środków zapierających i przeczyszczających, *leki przeciwkaszlowe Odróżniamy 2-ie odmienne metody leczenia objawowego: * leczenie alopatyczne czyli stosowanie leków działających przeciwnie niż objawy choroby. *leczenie homeopatyczne, czyli stosowanie w małych dawkach leków, które w dawkach większych wywołują objawy podobne do objawów danej choroby( np. środki przeczyszczające - w biegunkach, środki drażniące - w zapaleniach ) Efekt farmakologiczny leku: Jest to zmiana czynności komórki, narządu czy organizmu pod wpływem leku. Każde działanie leku jest wynikiem jego wpływu na procesy zachodzące w organizmie. Lek może zmieniać ich przebieg, nasilać je bądź hamować, będzie to jednak zawsze modyfikacja procesów biochemicznych, fizjologicznych lub fizycznych. Taką zmianę powodowaną przez lek niezależnie czy będzie ona korzystna czy tez nie, będziemy nazywali efektem terapeutycznym. Efekt ten zależy od: *dawki leku *lub stężenia w przypadku leków działających miejscowo i w pewnym zakresie dawek czy stężeń jest najczęściej proporcjonalny do logarytmu dawki. W miarę zwiększenia dawki efekt farmakologiczny może się zmieniać jakościowo tzn. czynność komórki, narządu czy organizmu może ulec początkowo pobudzeniu, następnie podrażnieniu, zahamowaniu i w końcu porażeniu Działanie miejscowe-jest to działanie leków na tkanki w miejscu ich wprowadzenia. Działanie ogólne-jest to działanie leków po ich wchłonięciu do krwioobiegu. Aktywność leku-jest to właściwość wyzwalania określonego efektu np. podwyższenie ciśnienia tętniczego o 10mmHg przez określoną dawkę Dawka minimalna-jest to najmniejsza dawka wywołująca efekt farmakologiczny. Dawka maksymalna-jest to największa dawka, która może być zastosowana leczniczo. Dawka efektywna-jest to dawka wywołująca określony efekt farmakologiczny jeśli jest to pożądany efekt leczniczy to dawkę nazywamy leczniczą. Dawka toksyczna ( dosis Toxica , DT)-jest to ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny. Dawka śmiertelna (dosis letalis, DL)-jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu. Współczynnik leczniczy- dla skutecznego i bezpiecznego dawkowania leków istotne jest uwzględnienie tzw. współczynnika leczniczego- jest to stosunek dawki wywołującej objawy toksyczne do dawki leczniczej. Współczynnik korzyści- stosunek wartości terapeutycznej do jego działań niepożądanych.

Omówienie mechanizmów działania leków . Drogi i sposoby podania leków. Mechanizm działania leków Działanie leku może zależeć od ich cech chemicznych i fizycznych, aby lek wywierał działanie farmakologiczne musi połączyć się z tkanką komórki lub strukturą biologiczną na którą działa. Te ugrupowania chemiczne z którymi łączy się lek nazywamy farmoreceptorem (farmakoreceptorem)- receptorem danego leku. Łączenie się leku z receptorem jest bardzo swoiste, ponieważ wiązanie następuje w kilku zwykle w trzech punktach. Umiejscowienie tych ugrupowań na powierzchni komórki jest zawsze takie same, a odległości między nimi są dokładnie określone. Receptor wiąże tylko taką cząsteczkę substancji w której odpowiedzialne za wiązanie ułożone są analogicznie do receptora- cząsteczka leku musi być dopasowana do receptora. Aby lek wywołał efekt farmakologiczny musi wykazywać tzw. powinowactwo do receptora. Powinowactwo do receptora- to stopień przylegania cząsteczki leku do receptora. Lek musi posiadać również Aktywność wewnętrzną- zdolność leku do pobudzenia receptorów i wywołania efektu farmakologicznego. Agonista-lek, który ma powinowactwo do receptora i posiada określoną aktywność. Antagonista- lek, który ma powinowactwo do receptora i nie ma aktywności. Antagonizm kompetencyjny-antagonista powoduje zablokowanie receptora co uniemożliwia wyzwolenie efektu przez właściwego agonistę. Działania toksyczne i niepożądane leku Każdy lek może wywoływać niepożądane lub toksyczne działanie, jeśli zostanie zastosowany w zbyt dużej dawce lub przez zbyt długi czas, bądź też zostanie podany w przypadku nadwrażliwości organizmu na dany lek. Nie ma leku aktywnego i jednocześnie całkowicie bezpiecznego w stosowaniu. Nie ma również istotnej różnicy między lekiem, a trucizną i tylko ilość dawki decyduje czy dany ( lek) związek będzie działać jako lek czy trucizna. Działanie inne niż leczenie występuje pod wpływem leku, określa się jako działanie niepożądane lub jako objawy toksyczne. Działanie toksyczne powstaje w wyniku przedawkowania leku, czyli przekroczenie maksymalnej dawki leczniczej. Działania niepożądane mogą być ściśle związane z działaniem leku lub wystąpieniem od niego niezależnie np. atropika oprócz działań spazmolitycznych ( rozkurczowych ) powoduje suchość w jamie ustnej czyli hamuje wydzielanie gruczołów ślinowych. To niepożądane działanie jest ściśle związane z działaniem leku. Niekiedy lek pomimo leczniczych działań niepożądanych stosuje się w lecznictwie ze względu na dużą wartość działania głównego np. leki przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe. Losy leku w ustroju (LADME): L-uwalnianie A-wchłanianie D-dystrybucje M-metabolizm E-eliminacja Uwalnianie substancji leczniczej - jest to proces przechodzenia substancji czynnej zawartej w leku do środowiska, z którego może zostać wchłonięta do organizmu. Fazę uwalniania poprzedza proces rozpadu postaci leku np. kapsułki, drażetki, tabletki, etc. Szybkość uwalniania leków zależy od: *ich postaci *od transportu leku z miejsca podania do miejsca wchłaniania. Wchłanianie leku-(absorpcja) to przechodzenie substancji czynnej do krwiobiegu lub tkanek, polega na jej przenikaniu przez błony biologiczne. Szybkość wchłaniania i wielkość zależy od wielu czynników: -właściwości fizykochemiczne substancji leczniczej zwłaszcza jej rozpuszczalności -wielkości cząsteczek, a co za tym idzie specyficzna powierzchnia -postaci leku -zastosowanie substancji pomocniczych -sposobu i miejsca podania -czas kontaktu z powierzchnią wchłaniania -wielkość powierzchni wchłaniania -wartość pH w obrębie obszaru w którym zachodzi wchłanianie -integralność błony -ukrwienie narządów, w których następuje wchłanianie Drogi i sposoby podawania leku: -na powierzchnię ciała- skóra, błony śluzowe np. przewodu pokarmowego -do wnętrza ciała- wstrzykiwanie za pomocą różnych urządzeń ( strzykawki, pistolety ciśnieniowe) Miejsce i sposób podawania zależą od: -fizycznych i chemicznych właściwości środka leczniczego -pożądanego czasu wystąpienia i pożądanego czasu utrzymywania się działania. -miejsca, w którym lek powinien działać -stanu chorego. Rodzaje transportów leków przez błony: Dyfuzja bierna- polega na przenikaniu przez błonę lipidową cząstek niezjonizowanych i rozpuszczalnych w tłuszczach. Proces ten przebiega zgodnie z gradientem stężeń jest niezależny od konkurentów i nie ulega wysyceniu. Dyfuzja ułatwiona- proces ten zachodzi przy udziale nośnika, proces bierny przebiega zgodnie z gradientem stężeń . Transport czynny-transport za pomocą obecnego w błonie specjalnego systemu przenośnikowego. Proces ten przebiega przeciw gradientowi stężeń. Jest energio zależny maksymalna szybkość jest ograniczona liczbą cząsteczek przenośnika, jest hamowany przez konkurentów. Pinocytoza- nieswoiste pobieranie małych kropel płynu zewnątrzkomórkowego do wnętrza komórek. Błona ulega wypukleniu do środka tworząc pęcherzyk zawierający pobraną kroplę. Wewnątrz cytoplazmy dochodzi do enzymatycznej degradacji zawartości pęcherzyka i po rozpuszczeniu otoczki uwalniane są proste związki organiczne takie jak aminokwasy, cukry proste, które są włączone do wewnątrzkomórkowych szlaków metabolicznych . Dystrybucja- to rozprowadzenie leku w obrębie organizmu. Etap ten umożliwia substancji czynnej dotarcie do miejsca swojego działania .Proces dystrybucji polega na przenikaniu leków i ich metabolitów z krwi do tkanek przez błony biologiczne na zasadzie biernego i czynnego transportu. O procesie dystrybucji decyduje : -rozpuszczalność leku leczniczego -szybkość przepływu krwi przez poszczególne tkanki i narządy -szybkość transportu przez określone błony biologiczne -lipofilność leku -wiązanie leków z białkami krwi Wiązanie leku z białkami krwi Lek wiąże się głównie z albuminami w mniejszym stopniu z globulinami. Lek związany z białkiem jest nieaktywny. Stopień wiązania leku z białkami osocza warunkuje czas i siłę jego działania. W przypadku silnego wiązania leku z białkami 98%, tylko 2% wchłoniętej dawki leku pozostaje we krwi jako frakcja wolna i tylko ta część leku może przenikać do tkanek a więc wywierać efekt farmakologiczny. Leki tworzące kompleksy z białkami osocza działają długo, gdyż stopniowo uwalniają się z tego połączenia, natomiast leki które wiążą się tylko z białkami wywierają działanie krótkotrwałe. Większość leków po wchłonięciu do krwi wiąże się z białkami krwi. Lek związany z białkami jest nieaktywny- nie ulega dystrybucji, biotransformacji ani wydalaniu. O działaniu leku decyduje jego przenikanie do tkanek narządów docelowych. Szczególne znaczenie ma przenikanie do płynu mózgowo-rdzeniowego i do ośrodka układu nerwowego i z łożyska do płodu. Metabolizm leków- jest biochemicznym procesem przemian leków w organizmie. Proces ten zachodzi głównie w mikrosomach wątroby, które zawierają aktywne układy enzymatyczne. Reakcje metaboliczne z udziałem enzymów zachodzą w mniejszym stopniu również w błonie śluzowej przewodu pokarmowego, skórze oraz łożysku. Reakcje biochemiczne związane z metabolizmem leków zachodzą w dwóch fazach: Reakcja I fazy-utlenienie, redukcja, hydroliza itp. prowadzą do inaktywacji związku czynnego, stanowią przygotowanie do II fazy biotransformacji lub mogą zmieniać kierunek i siłę działania leku . Reakcja II fazy-procesy syntezy do których zalicza się: acetylację, metylację, sprzęganie z aminokwasami, glicyną, kwasem glukuronowym, siarkowym. W wyniku tych reakcji powstają związki nieczynne lepiej rozpuszczalne w wodzie, które szybko ulegają wydaleniu z ustroju. Proleki ( pro-drug) Wiele leków działa nie tylko jako forma wyjściowa lecz ulega przemianie do czynnych metabolitów wykazujących także pożądane działanie farmakologiczne. Metabolit działa silniej niż związek macierzysty. Lek jest prekursorem. Większość leków ulega w ustroju biotransformacji, która prowadzi do przekształcenia związków lipofilnych i apolarnych w związki hydrofilne i polarne, ponieważ tylko takie związki mogą być wydalone przez nerki - główną drogą wydalania większość leków. Czynniki wpływające na metabolizm leku: -czynniki genetyczne -płeć-większa aktywność enzymów mikrosomalnych wątroby u mężczyzn niż kobiet, stąd szybszy metabolizm leków u mężczyzn. -wiek- stwierdzono mniejszą aktywność enzymów mikrosomalnych w noworodków , większość leków jest dla nich toksyczna. -stany patologiczne- prowadzą do upośledzenia biotransformacji leków i przedłużenia czasu ich działania -droga podania - po doustnym podaniu niektórych leków stwierdza się nasilenie metabolizmu wątrobowego ( efekt pierwszego przejścia) -interakcje-leki wpływające na aktywność enzymów mikrosomalnych mogą zmieniać metabolizm innych podawanych jednocześnie leków. Niektóre leki posiadają właściwości samoindukcji, czyli wzmagania swojego własnego metabolizmu przy przewlekłym ich stosowaniu. Jest to główna przyczyna wytwarzania się tolerancji na leki Eliminacja-wydalanie leku lub jego metabolitu prowadzi do zmniejszania stężenia substancji czynnej w organizmie. Leki wydalane są z ustroju przez : -nerki z moczem -wątrobę z żółcią -w niewielkim stopniu ze śliną -przez jelita -przez płuca - przez skórę z potem -do mleka kobiet w połogu Wydalanie leków przez nerki może zachodzić : -kłębuszkowo- poprzez przesączenie w kłębuszkach nerkowych -kanalikowe-przez wydzielenie wybiórcze w kanalikach krętych Wydalanie kłębuszkowe-dotyczy tylko frakcji leku nie związanej z białkami. Intensywność tego wydalania zależy od przepływu nerkowego krwi i przepuszczalności kłębuszków. Wydalanie kanalikowe-jest to aktywny transport niektórych substancji do moczu- tak wydalana jest penicylina. Może być hamowane przez swoiste inhibitory np. probenecyd hamuje wydalanie penicyliny.

Farmakokinetyka Jest matematycznym określeniem losów leku w ustroju. Ma duże znaczenie w farmacji i farmakologii oraz klinice. Efekt pierwszego przejścia: Zmniejszenie się ilości leku po jego wchłonięciu do przewodu pokarmowego a przed dotarciem do krążenia ogólnego. Określa jaką część leku podczas pierwszego przejścia ulega metabolizmowi lub zostaje zatrzymana w wątrobie. Krew żylna spływająca z przewodu pokarmowego i zawarte w niej substancje dostają się do żyły wrotnej, a z nią do wątroby. Zanim wchłonięty w żołądku i jelicie cienkim lek dostanie się do prawego serca poprzez małe krążenie do dużego musi on najpierw przejść przez wątrobę. Dla jego działania rozstrzygające znaczenie ma w jakim stopniu jest on metabolizowany przez błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz jaka jego część jest wychwytywana i metabolizowana w wątrobie. Działanie leków jest wynikiem wielu złożonych procesów jakim podlega ona w organizmie. U ich podłoża leży reakcja łańcuchowa, którą można podzielić na 3 fazy: Faza farmaceutyczna-rozpad postaci leku i uwolnienie substancji leczniczej. Faza farmakokinetyczna- jest to wchłanianie, dystrybucja i eliminacja, biotransformacja i wydalanie. Faza farmakodynamiczna-oddziaływanie leku z receptorami oraz związane z tym procesy powiązania receptora z efektorem, na którym znajduje się efekt farmakologiczny Kompartment -obliczenia farmakokinetyczne opierają się na przekonaniu, że lek który wchłonął się do krwi rozmieszcza się równomiernie w określonej tkance i narządzie. W każdym odcinku czasowym stężenie leku w każdej części jest takie samo. Odróżniamy: -kompartment centralny którym jest krew -kompartmenty obwodowe (tkankowe) są nimi różne tkanki. Biodostępność- przez pojęcie to inaczej dostępność biologiczna rozumie się rozmiar i szybkość z jaką terapeutycznie skuteczna składowa została uwolniona w postaci leku, wchłonięta i ostatecznie może osiągnąć miejsce działania. Przy podaniu dożylnym wynosi 100 %. Nie jest to identyczne z wchłanianiem, ponieważ po wchłonięciu z jelit niektóre leki ulegają tzw. efektowi pierwszego przejścia; część leku jest metabolizowana już w ścianie jelit lub w wątrobie. Czynności wpływające na biodostępność: -szybkość i procent substancji czynnej uwalnianej w postaci leku -szybkość wchłaniania procentu leku uwolnionego -wielkość efektu 1-ego przejścia Stężenie leku po wchłonięciu do krwi stopniowo się zmniejsza. Najczęściej zmniejsza się równomiernie procent stężenia danego leku w jednostce czasu, a zatem po godzinie zmniejszy się o 10 % to w każdej następnej godzinie będzie się również zmniejszać o ten sam procent. Wartość liczbową tego procesu nazywamy stałą eliminacji. Odwrotnością stałej eliminacji jest biologiczny okres półtrwania, czyli okres w którym dowolnie wybrane stężenie danego leku zmniejsza się o połowę . Stała eliminacji leku i jego biologiczny okres półtrwania nie są wartościami stałymi zmieniają się w zależności minimalnej od dawki leku jest to następstwo wysycenia procesów biotransformacji. Biologiczny okres półtrwania zależy od właściwości osobniczych i różni się w zależności od genotypu, sposobu odżywiania, zażywania używek i trybu życia, wieku. Wpływ stanu fizjologicznego na działanie leku Efekt farmakologiczny zależy w istotnym stopniu od stanu czynnościowego narządu efektorowego. W stanach zahamowania efektora silniej działają leki pobudzające go niż hamujące i odwrotnie. Ciąża U kobiet ciężarnych występują znaczne niekiedy różnice działania leków. Przyczyną są zmiany czynności wielu układów i narządów warunkujące zarówno zmiany losów leków w organizmie jak i ich działanie a zwłaszcza układu krążenia, przewodu pokarmowego, upośledzenie funkcji wątroby czego następstwem może być zahamowanie metabolizmu wielu leków, upośledzenie funkcji nerek. Stan czynnościowy przewodu pokarmowego ma istotny wpływ na wchłanianie leku: -zaparcie-powoduje na ogół zwiększenie biodostępności -biegunki-zmniejszenie -wypełnienie światła przewodu pokarmowego treścią pokarmową-na ogół zmniejsza szybkość i stopień wchłaniania zwłaszcza trudno wchłanianych leków. Rodzaj spożytego pokarmu wpływa na wchłanianie leku: -płyny wzrost wchłaniania -tłuszcze wzrost wchłaniania leków rozpuszczalnych w tłuszczach -mleko, sery zmniejszone wchłanianie tetracyklin

PATOFARMAKOLOGIA: To nauka o wpływie stanów chorobowych na działanie leków. Leki w stanach chorobowych działają inaczej niż na zdrowy organizm. Np. leki przeciwgorączkowe obniżają temperaturę ciała tylko u gorączkującej osoby, kofeina po chorobie popromiennej działa nasennie. Przyczyną są zmiany podstawowych procesów, które determinują efekt farmakologiczny: - wchłaniania leków - wiązania ich z białkami krwi i tkanek - dystrybucja i biotransformacja Zmienia się też stan czynnościowy i wydolność efektora Wpływ długotrwałego podawania leków na ich działania: Podczas leczenia określonym lekiem może nastąpić wzmożenie lub osłabienie jego działania lub reaktywności organizmu na ten lek. - wzmożenie działania jest następstwem kumulacji - wzmożenie reaktywności - uczulenie, alergia, nadwrażliwość receptorów - osłabienie działania -w ciągu krótkiego czasu to tachyfilaksja, a długotrwałe stosowanie leku to tolerancja Nadwrażliwość na leki: Zjawisko uwarunkowane genetycznie lub nabyte. Objaw ten występuje na tle uczuleniowym u osób z wrodzoną skłonnością do reagowania w sposób gwałtowny i nietypowy na minimalne nawet dawki leków lub innych związków w stosunku, do których wykazują uczulenie. Dlatego też często nadwrażliwość na leki występuje u chorego na astmę oskrzelową, katar sienny i inne choroby alergiczne. Silne właściwości uczulające mają: - organopreparaty (wyciągi z narządów zwierząt) - związki metali ciężkich - sulfonamidy i sulfony - niektóre antybiotyki (penicyliny) - salicylany - chinina - pochodne fenylobutazonu - diuretyki tiazydowe - środki znieczulające miejscowo - leki przeciwhistaminowe Formy reakcji alergicznych: - skórne reakcje (rumień, wysypki, wypryski) - uszkodzenie elementów morfologicznych krwi i szpiku - astma oskrzelowa - alergiczne zmiany naczyń - wstrząs anafilaktyczny TACHYFILAKSJA: Polega na szybkim wygaszeniu działania leku np. przy dożylnym podaniu efedryny, po każdym następnym wstrzyknięciu występuje coraz słabsze podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi aż w końcu mięśnie gładki naczyń przestają reagować na wprowadzony lek. Mechanizm powstawania tego, można tłumaczyć wyczerpaniem zmagazynowanej w pęcherzykach synaptycznych nerwów współczulnych (norepinefryny), uwalnianej przez efedrynę. TOLERANCJA: Proces podobny do tachyfilaksji, ale rozwija się wolniej. Do uzyskania tej samej reakcji staje się konieczne stopniowe zwiększanie dawki leki, np. lecznicza dawka morfiny dla dorosłego człowieka to 10-15mg, ale w przypadku rozwoju tolerancji na ten lek, która jest w ciągu kilkunastu dni do uzyskania pełnego działania przeciwbólowego, staje się niezbędna coraz większa dawka dobowa morfiny, która z czasem może znacznie przekraczać nawet dawkę toksyczną w warunkach normalnych. Tolerancja rozwija się tez łatwo w stosunku do leków nasennych i przeciwbólowych. LEKOZALEŻNOŚĆ: Stan (psychiczny i często fizyczny), do którego może dojść w wyniku interakcji między lekiem a żywym organizmem. Zmiany w zachodzącymi z innymi reakcjami, do których zawsze należy dążenie do okresowego i powtarzającego się zażywania danej substancji, celem wywołania pożądanych efektów psychicznych, a niekiedy również celem uniknięcia nieprzyjemnych objawów związanych z brakiem substancji. PRZYZWYCZAJENIE: Powstawanie tego charakteryzuje się potrzebą regularnego zazywania substancji, celem wywołania stanu euforii. Zależności somatycznej nie obserwuje się, tzn po przestaniu brania leku nie występują żadne fizyczne objawy braku danej substancji. Nie obserwuje się też lub tylko w małym stopniu dążenie do zwiększenia dawki. Stan powstawania przyzwyczajenia różni się bardzo od istniejącego już przyzwyczajenia. Pojęcia to dotyczy sytuacji, w których po wielokrotnym stosowaniu leku, trzeba powyższych dawkę, aby osiągnąć ten sam efekt. NAŁÓG: Stan okresowego lub chronicznego zatrucia, szkodliwy dla danej osoby lub dla społeczeństwa, a powstający w następstwie wielokrotnego przyjmowania leku pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Nałóg cechuje się: - psychiczną i fizyczną zależnością od działania danej substancji - niepowstrzymanym dążeniem do kontynuacji przyjmowania danej substancji i nie przebieraniem w środkach aby ją uzyskać - dążeniem do ciągłego podwyższania dawki DZIAŁANIE NIEPOŻĄDANE I TOKSYCZNE LEKU: Działaniem ubocznym nazywamy wszystkie niekorzystne efekty, występujące po dawkach leczniczych. Jest to pojęcie względne, bo np. uczucie wysychania w jamie ustnej po atropinie, w celu przerwania ataku astmy oskrzelowej - jest działaniem niepożądanym, zaś u pacjenta cierpiącego na ślinotok - korzystne. Działanie toksyczne to następstwo podania dawek większych niż lecznicze CHOROBY POLEKOWE: To stany chorobowe wywołane przez leki. Niekiedy nie znikają one po zaprzestaniu stosowania leku. Do takich należy: - głuchota, po dłuższym stosowaniu streptomycyny - niewydolność nerek po nadużyciu wieloskładnikowych leków przeciwbólowych - dyskinezje, czyli napadowe zaburzenia ruchowe występują po stosowaniu neuroleptyków, czyli leków stosowanych w leczeniu zaburzeń psychicznych. WTÓRNIE NIEPOŻĄDANIE DZIAŁANIA LEKÓW: Następstwa działania podstawowego danego leku no zaburzenia fizjologicznej flory bakteryjnej lub zmiany czynnika zakaźnego. W następstwie leczenia antybiotykiem o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjne. Następstwem jest zaburzenie równowagi, czyli biocenozy między drobnoustrojami w jelitach. LEKI A CIĄŻĄ: Leki są jednym z czynników uszkadzających płód i wywołującym wady wrodzone. Płód jest wrażliwy na działanie leków, nie ma bowiem w pełni wykształconego systemu enzymatycznego, odtruwającego leki. Leki mogą działać na płód embriotoksycznie i teratogennie. - działania teratogenne: szkodliwe działanie leków stosowane w małych dawkach w okresie organogenezy i embriogenezy czyli w pierwszym trymestrze ciąży, wynikiem tego działania są wady rozwojowe czyli zniekszłacenia płodu. - działanie embriotoksyczne: szkodliwe działanie leków na płód w dawkach toksycznych. Następstwem może być obumarcie płodu, poronienie lub uszkodzenie płodu. DZIAŁANIE RAKOTWÓRCZE LEKÓW: Nie ma możliwości wykluczenia w pełni działania rakotwórczego leków dopuszczonych do lecznictwa, bo nawet najbardziej skrupulatne badania na zwierzętach nie zawsze są w pełni miarodajne w stosunku do ludzi. Do leków, które mogą wywołać nowotwory, należą: - związki metali np. arsen, chrom, nikiel, ołów, cynk - węglowodory np. chlorek winylu - estrogeny - leki przeciwnowotworowe i immunostymulujące - pochodne fenylobutanolu - niektóre sulfonamidy - pochodne kwasy izynikotynowego DZIAŁANIA TOSKYCZNE LEKÓW: Są to efekty dawek większych niż lecznicze, następstwo przedawkowania. Podział: - przedawkowanie bezwzględne to zatrucia ostre i przewlekłe - przedawkowanie kumulatywne to następstwo kumulacji tzn gromadzenie się leków w skutek podawania dawke większych niż eliminowane w danym czasie - przedawkowanie względne to zatrucie, które występuje po podaniu dawke teoretycznie właściwych, lecz zbyt dużych dla danego pacjenta (niewydolność narządów wydalniczych, upośledzona czynność detoksykacyjna organizmu, równoczesne podanie inhibitorów enzymatycznych, inne formy interakcji)

---