Wpływ leków na sprawność psychofizyczną kierowców Wpływ na składowe relacje odruchowe: -dopływ informacji -przetwarzanie informacji -analiza -podejmowanie decyzji -wytworzenie impulsów odśrodkowych -przekazanie impulsów do efektora -realizacja impulsów nerwowych Wpływ na koordynację ruchów: -na przewodnictwo nerwowo-mięsniowe -skurcz mięśni szkieletowych -na czynność OUN Niekorzystny wpływ leków na prowadzenie pojazdów mechanicznych: -efekt pojedynczego leku -interakcje lek-lek -sumowanie działań niepożądanych -interakcje lek-choroba Leki stosowane w leczeniu chorób układu krążenia mogą szczególnie we wstępnym okresie stosowania niekorzystnie wpływać na sprawność psychomotoryczną i powodować: -senność -zawroty głowy -gwałtowne spadki RR Leki roślinne, a ryzyko upośledzenia zdolności do prowadzenia pojazdów: -kozłek lekarski -chmiel zwyczajny -męczennica cielista -melisa lekarska Leki uspakajające i nasenne, a upośledzenie sprawności psychofizycznej: -Alplazoram-12h -Klonazepam-do 5h -Klorazepat-do100h -Diazepam-do 70h -Lorazepam-do 20h -Oksazepam-do 15h Leki dostępne bez recepty, a podwyższone ryzyko upośledzenia sprawności psychofizycznej: Leki stosowane w przeziębieniu i grypy: -Acatar Acti-Tabs -Disophrol -Acatar zatoki -Febrisan -Fervex -Actitrin -Gripex -Ibuprom zatoki -Coldrex Max Grip -Modafen i Sudafed Leki p/kaszlowe: -Thiocodin -Sinecod -Supremin Leki stosowane w chirurgii: -Zyrtec -Allertec -Allertic -Loraten Leki p/bólowe: -Antidol -Apap Noc -Ascodan -Nurofen Plus -Solpadeine Leki w biegunce: -Laremid -Stoperan -Immodium

Ogólne zasady chemioterapii Podstawowe mechanizmy działania leków p/zakażeniu: Podstawowa ideą leków stosowanych przeciw zakażeniom, czyli chemioterapii chorób zakaźnych jest zasada selektywnej toksyczności Ehrlicha. Przez pojęcie leku przeciw zakażeniu rozumie się związki czynne, które w organizmie powodują śmierć i uszkodzenie drobnoustrojów i których działanie widoczne jest już w stężeniu niewykazujących większej toksyczności w stosunku do ludzi i zwierząt. Zakres działania leków przeciw zakażeniom obejmuje: -bakteryjne choroby zakaźne -grzybice -choroby wywołane przez wirusy -choroby wywołane przez pierwotniaki -robaczyce Główne mechanizmy działania leków przeciw zakażeniom: -hamowanie syntezy ściany komórkowej -upośledzenie przepuszczalności błony cytoplazmatycznej -blokowanie czynnych białek -zaburzenie lub zahamowanie syntezy kwasów nukleinowych Zakres działania Zakres działania danego leku przeciw zakażeniom określa, przeciw którym drobnoustrojom dana substancja jest skuteczna terapeutycznie. Związki wykonujące aktywność przeciw dużej liczbie różnych bakterii określa się, jako chemioterapeutyki o szerokim zakresie działania. Typy działania Wśród leków przeciw zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym można wyróżnić 2 typy działania: 1.Bakteriostatyczne lub grzybostatyczne- substancje hamują namnażanie się drobnoustrojów, lecz ich nie zabijają 2.Bakteriobójcze lub grzybobójcze- substancje powodują zniszczenie drobnoustrojów. Leki przeciw zakażeniom zaburzające syntezę białek działają zwykle bakteriostatycznie a wpływające na syntezę ściany komórkowe lub przepuszczalność błony cytoplazmatycznej- bakteriobójczo . Na podstawie typu działania leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych dzieli się na 3 klasy. -o działaniu bakteriobójczym zależnym w dużym stopniu od stężenia np. aminoglikozydy, inhibitory gyrazy. -o działaniu bakteriobójczym w dużym stopniu nie zależnym od stężenia, ale zależnym od czasu (większość antybiotyków β-laktamowych ) -o działaniu bakteriostatycznym np. starsze makrolidy, tetracykliny, sulfonamidy. Siła działania Siła działania danego leku przeciw zakażeniom określa stężenie konieczne do uzyskania efektu terapeutycznego. W sposób tradycyjny jest ona podawana jako minimalne stężenie hamujące (MIC) lub minimalne stężenie bakteriobójcze (MBC). Przez to pojęcie rozumie się najmniejsze stężenie danego leku przeciw zakażeniom , które może zahamować wzrost danego szczepu drobnoustroju lub go zabić. Ogólnie wartość MBC jest znacznie większa niż MIC . Oporność Dany drobnoustrój jest oporny na lek wówczas kiedy, MIC jest wyższe niż najwyższe dające się osiągnąć i nietoksyczne stężenie leku we krwi lub tkankach. Wyróżnia się 2 rodzaje zjawiska oporności: oporność pierwotną i wtórną. Oporność pierwotna Określone drobnoustroje już przed rozpoczęciem leczenia są niewrażliwe na dany chemioterapeutyk. Pod wpływem terapii może nastąpić selekcja opornych szczepów. Oporność wtórna (nabyta) Spontaniczna mutacja może wystąpić podczas stosowania leku przy czym może wtedy także nastąpić selekcja opornych mutantów. Oporność jednostopniowa Pojawia się stosunkowo szybko po rozpoczęciu terapii jest to tzw. oporność typu streptomycyny. Poza streptomycyną zdarza się także w wypadku izoniazydu, rifampicyny i przeciwgrzybicznej flucytozyny. Oporność wielostopniowa Rozwija się powoli i stopniowo ( tzw. oporność typu penicyliny). Do tego typu zalicza się oprócz penicylin inne antybiotyki β-laktamowe aminoglikozydy z wyjątkiem streptomycyny, tetracykliny, sulfonamidy i inhibitory gyrazy. Metody zapobiegania powstawaniu oporności : -stosowanie leków przeciw zakażeniom jedynie w przypadku potwierdzonych zakażeń -wybór leku stosowany do wrażliwości drobnoustroju. -stosowanie w wystarczająco dużych dawkach. -stosowanie przez dostatecznie długi czas Mechanizmy odporności: Odporność chromosomalna-jest to oporność drobnoustrojów na dany chemioterapeutyk zależy wyłącznie od dziedziczonej informacji znajdującej się w chromosomach. Odporność poza chromosomalna-przekazywanie między bakteriami za pośrednictwem materiału genetycznego występującego w formie plazmidów R kodujących odporność. Ponadto ruchome odcinki DNA (transpozony) znacznie przyspieszają rozprzestrzenianie się oporności na antybiotyki. Plazmidy R Są to pierścieniowate cząsteczki DNA poza jednym lub większą liczbą genów mają one zazwyczaj jeszcze inny region zawierający tzw. czynnik przenoszenia oporności. Pośredniczy on w międzykomórkowym przenoszeniu plazmidu na drodze koniugacji lub transdukcji. Przenoszony materiał powoduje w komórce: -wytwarzanie enzymów, które mogą inaktywować chemioterapeutyki przez zmiany chemiczne . -zmianę przepuszczalności komórki i wskutek tego zmniejszony wychwyt chemioterapeutyków . -syntezę elementów transportujących , które usuwają substancje czynne -zmniejszenie zdolności wiązania się chemioterapeutyków ze strukturami docelowymi. Tak więc β-laktamazy rozkładają pierścień laktamowy antybiotyków β-laktamowych a acetylo lub fosfotransferazy inaktywują antybiotyki aminoglikozydowe. Oporność bakterii gram-ujemnych na cefalosporyny polega na zmianie poryn (białek kanałowych ) w zewnętrznej błonie, które są niezbędne do przenikania antybiotyków β-laktamowych do miejsca ich działania . Tetracykliny a także lek przeciw zimnicy chlrochina są natomiast szybciej usuwane na zewnątrz komórki w przypadku antybiotyków β-laktamowych, aminoglikozydów, makrolitów i rifampicyny przyczyną oporności jest ich zmniejszona zdolność wiązania ze strukturami docelowymi. Oporność krzyżowa O oporności krzyżowej (równoległej) mówimy wówczas kiedy występuje oporność na jeden lub więcej chemioterapeutyków które są pokrewne ze sobą pod względem chemicznym i charakteryzują się takim samym mechanizmem działania. Poza obustronną opornością krzyżową którą przykładowo stwierdza się w grupie tetracyklin, istnieje również jednostronna oporność krzyżowa np. bakterie oporne na amikacynę są zawsze oporne także na gentamencynę, szczepy oporne na gentamycyne mogą być wrażliwe na amikacyne. Przetrwanie Oznacza przeżycie wrażliwych nie poddających się leczeniu chemioterapeutykami drobnoustrojów. Przetwarzanie może być skutkiem: -zmiany wartości pH w miejscu występowania zakażenia -stałej penetracji antybiotyku do zajętej procesem chorobowym okolicy -działanie antybiotyków β-laktamowych na nienamnażające się drobnoustroje które następnie przeżywają. Szczególnie często takie przeżywające drobnoustroje obserwuje się w przypadku gruźlicy i trądu. Zakażenia szpitalne Termin oznacza zakażenia do których doszło w czasie pobytu w szpitalu .Ich przyczyną są przede wszystkim gronkowce oraz niektóre gatunki pseudomonas i proteus. Szczególnie niebezpieczne jest w związku z tym bardzo częste występowanie drobnoustrojów opornych na wiele leków. Wcale nierzadko drobnoustroje takie są oporne na prawie wszystkie dostępne leki przeciw zakażeniom . Każda chemioterapia wymaga określenia ścisłego wskazania ponieważ bezkrytyczne stosowanie chemioterapeutyków może prowadzić nie tylko do rozwoju oporności ale także utrudniać diagnozę na skutek maskowania zakażenia .

INTERAKCJE LEKÓW Występują wtedy, gdy dwa lub więcej leków oddziałuje ze sobą w taki sposób, że skuteczność lub toksyczność jednego lub większej liczby leków jest zmodyfikowana. Interakcje mogą być szkodliwe dla organizmu ludzkiego ze względu na zwiększenie toksyczności leku lub zmniejszenie jego skuteczności. Jednakże niektóre interakcje mogą być także korzystne, np. efekt addytywny. Obserwuje się wtedy, gdy łączy się leki moczopędne z betablokerami w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Leki mogą interferować też z pożywieniem. RODZAJE INTERAKCJI 1. Farmaceutyczna (niezgodności farmaceutyczne) Występuje podczas przygotowania leku, jeszcze przed podaniem go choremu - niezgodności recepturowe fizyczne - niezgodności recepturowe chemiczne (wytrącanie słabych kwasów, zasad, reakcje podwójnej wymiany) 2. Farmakodynamiczna Pojawia się wtedy, gdy efekt działania jednego leku jest zmieniany przez inny lek w miejscu działania Addycyjne działanie (synergistyczne) jest wtedy, gdy dwa leki o tym samym działaniu farmakologicznym są podawane jednocześnie. Antagonizm jest wtedy, gdy leki wchodzące w interakcję wykazują działanie przeciwstawne 3. Farmakokinetyczna SYNERGIZM Zjawisko, polegające na tym, że dwa lub więcej leków zastosowane równocześnie lub w krótkich odstępach czasu, wspiera się wzajemnie w działaniu farmakologicznym. Wynikiem tego jest albo sumowanie albo potęgowanie działania równocześnie podanych leków. Synergizm addycyjny - występuje, gdy działanie dwu lub więcej leków podawanych razem, jest równe sumie działania poszczególnych składników. Jest to widoczne po podaniu leku o podobnym punkcie uchwytu i mechanizmie działania. Synergizm hiperaddycyjny - zachodzi, gdy działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników. Działanie takie występuje zazwyczaj przy zastosowaniu leków mających równy punkt uchwytu przy tym samym kierunku działania. ANTAGONIZM Polega na wzajemnym oddziaływaniu dwóch lekówdziałających przeciwnie, dających w efekcie zahamowanie lub zniesienie ich działania farmakologicznego Rodzaje antagonizmu: a) konkurencyjny (kompetencyjny) agonista i antagonista współzawodniczą o wiązanie z tym samym receptorem b) funkcjonalny (czynnościowy) dwa leki o różnym punkcie uchwytu, wywołują przeciwny efekt c) chemiczny dwa leki reagują ze sobą, tworząc związek słabszy lub nieczynny biologicznie INTERAKCJE FARMAKOKINETYCZNE- Dotyczą wpływu jednego leku na procesy farmakologiczne drugiego leku, czyli na jego: -wchłanianie, -wiązanie z białkami, -transport przez błony biologiczne, -biotransformację -wydalanie. INTERAKCJE W ZAKRESIE WCHŁANIANIA JELITOWEGO: 1)absorpcja na powierzchni np. węgla leczniczego. 2)tworzenie trudno wchłaniających się kompleksów np. tetracyklin z jonami Ca2+, 3)zmiany napięcia powierzchniowego- kw.zółciowe, saponiny, tenzydy powodują wzmożenie wchłanianie jelitowego leków, 4)zmiany pH treści jelitowej-leki alkalizujące powodują zwiększenie wchłaniania leków kwaśnych, leki zakwaszające zmniejszają wchłanianie leków zasadowych, 5)konkurencja o systemy przenośnikowe, 6)zmniejszenie przepływu krwi przez jelita-leki naczyniozwężające, leki hipotensyjne zmniejszają wchłanianie leków. 7)zwiększenie perystaltyki jelit- środki przeczyszczające zmniejszają wchłanianie leków. INTERAKCJE W ZAKRESIE WCHŁANIANIA Z TKANEK: 1)leki zwężające naczynia powodują zmniejszenie wchłaniania. 2)leki rozszerzające naczynia powodują zwiększenie wchłaniania. INTERAKCJE W ZAKRESIE WIĄZANIA Z BIAŁKAMI: 1)wypieranie-konkurencja o miejsca wiązania z białkami,”wypieracze”-fenylobutazon, salicylany powodują zwiększenie frakcji wolnej słabo związanych leków np. doustnych leków przeciwcukrzycy, co prowadzi do zwiększenia siły ich działania i toksyczności, lecz skrócenie czasu działania. 2)zmiana właściwości sorbcyjnych białek poprzez zmianę pH krwi-leki zakwaszające powodują zwiększenie wiązania leków kwaśnych, leki alkalizujące natomiast wiązania leków zasadowych. INTERAKCJE W ZAKRESIE TRANSPORTU BŁONOWEGO: 1)wpływ na dyfuzję bierną-zmiana pH lub przepuszczalności błony, 2)wpływ na transport czynny-aktywatory lub inhibitory transportu. INTERAKCJE W ZAKRESIEBIOTRANSFORMACJI: Inhibitory enzymatyczne +hamowanie konkurencyjne, salicylami i salicylan sodu w zakresie sprzęgania z kw. glukuronowym; +hamowanie niekonkurencyjne-pochodne hydroksykumaryny, sulfafenazol i fenylbutazon hamują metabolizm pochodnych hydantoiny. Następstwem jest zwiększenie stężenia i przedłużenie biologicznego okresu półtrwania t0,5 co stwarza niebezpieczeństwo zatrucia. Induktory enzymatyczne-barbiturany, glutetimid, niektóre leki psychotropowe, niketamid- wzmagają aktywnośc enzymów mikrosomalnych, co powoduje zwiększenie stężenia i skrócenie t0,5 wielu leków np. barbituranów, gryzeofulwiny, pochodnych hydantoiny, hormonów płciowych ZMIANY W WYDALANIU LEKÓW PRZEZ NERKI: -zmiany pH moczu, -zmiany aktywnego transportu przez kanaliki nerkowe, -zmiany w przepływie krwi przez nerkę. Przykłady: -leki zakwaszające powodują zahamowanie wydalania leków kwaśnych, a zwiększanie wydalania leków zasadowych. -leki alkalizujące(odwrotnie)powodują zmniejszenie wydalania leków zasadowych, zwiększenie leków kwaśnych. -konkurenci- probenecyd hamuje wydalanie penicylin i innych leków przenoszonych przez te same systemy przenośnikowe w kanalikach nerkowych. INTERAKCJE LEKÓW I ZESPOŁY CHOROBOWE Z NIMI ZWIĄZANE: Leczone schorzenia, jak i inne nieleczone choroby współistniejące mogą wpływać na interakcje leków. Przykład: Mimo, że leki moczopędne mogą zmniejszac wydalanie litu, pacjenci mogą być z powodzeniem ustawiani na taki schemat leczenia. Należy wziąć pod uwagę fakt, że jakakolwiek dodatkowa później pojawiająca się choroba, która wpływa na równowagę płynów i elektrolitów może zmienić stężenie litu powodując utratę jego działania albo toksyczność. INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ: Przyczyny ograniczenia lub opóźnienia wchłaniania leku spowodowane przez pożywienie: 1.adsorpcja leku: *erytromycyny, benzylopenicyliny przez kwas cytrynowy będący składnikiem soku pomarańczowego *paracetamol przez pektyny zawarte w owocach(porzeczki, agrest) *preparaty digoksyny, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych przez produkty i potrawy zawierające dużo błonnika. 2.kompleksowanie: *tworzenie trudno wchłaniających się kompleksów fenytoiny za składnikami pokarmowymi jak skrobia kukurydziana, olej kokosowy, *tworzenie trudno rozpuszczalnych lub nierozpuszczalnych kompleksów podczas stosowania produktów zawierających dużo jonów wapnia i żelaza z tetra cyklinami, fluorochinolonami, kwasem etydrynowym. 3.wytrącanie leku: *pochodnych fenotiazyny, preparatów żelaza przez garbniki zawarte w herbacie i kawie. 4.zmiana pH treści pokarmowej: *pożywienie zawierające soki z owoców, mięso, ryby i sery powodując zakwaszenie treści żoładkowo-jelitowej zmniejszając wchłanianie leków zasadowych, *dieta jarska alkalizując treść żołądkowo-jelitową utrudnia wchłanianie leków kwaśnych. Przyczyny osłabienia działania leku przez pożywienie: 1.nasilenie metabolizmu: *teofiliny, tolbutamidu, fenacytyny pod wpływem stosowania diety wysokobiałkowej i nisko węglowodanowej, *difenylohydantoiny i sulfonamidów przez kwas foliowy zawarty w jarzynach liściastych i drożdżach, 2.indukcja aktywności enzymów metabolizujących leki pod wpływem przewlekłego nadużywania alkoholu. 3.zwiększenie wydalania leku o odczynie zasadowym INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ PROWADZĄCE DO NASILENIA DZIAŁANIA SUBSTANCJI LECZNICZEJ: Przyczyny zwiększania wchłaniania leku spowodowane przez pożywienie: 1.osłabienie ruchliwości przewodu pokarmowego wydłużające czas opróżnienia żołądka i jelit z pokarmu wpływa na rozpuszczanie większej ilości substancji leczniczych, tj: spironolakton, acenokumarol, fenytoina, karbamazepina, 2.spożywanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczu. LEKI KTÓRYCH WCHŁANIANIE ZWIĘKSZA SIĘ PODCZAS JEDNOCZESNEGO SPOŻYWANIA TŁUSZCZU: -leki przeciwgrzybicze, -leki przeciwpierwotniakowe, -leki przeciwpasożytnicze, -trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, -leki beta-adrenolityczne, -leki przeciwzakrzepowe, -preparaty teofiliny. PRZYCZYNY NASILENIA DZIAŁANIA LEKU PRZEZ POŻYWIENIE: -osłabienie efektu pierwszego przejścia, -zmniejszenie wydalania a zwiększenie resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych leków o odczynie kwaśnym pod wpływem diety zakwaszającej mocz(mięso, jaja, ryby), -zwiększenie resorpcji zwrotnej litu pod wpływem zbyt dużego ograniczenia spożycia soli kuchennej, zwłaszcza u osób powyżej 60 roku życia. -nasilenie działania teofiliny, leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych pod wpływem kofeiny. INTERKAJCE LEKÓW Z ALKOHOLEM: Wykazano, że zastosowanie umiarkowanych dawek alkoholu zmniejsza ryzyko zachorowań na: - cukrzycę - udar - zawał serca - demencję -chorobę Alzhaimera tzn 10-30g dziennie zmniejsza zachorowania na te choroby PRZYCZYNY INTERAKCJI LEKÓW Z ALKOHOLEM a) reakcja disulfiramopodobna b) reakcja synergizm leku i alkoholu (sumowanie się) c) wpływ leku na kinetykę alkoholu d) wpływ alkoholu na metabolizm leku REAKCJE DISULFIRAMOPODOBNA Leki hamują spalanie alkoholu w tkankach, gromadzi się toksyczny związek - aldehyd octowy, powodujący on silne rozszerzenie naczyń twarzy i okolic skóry czemu towarzyszy uczucie nieprzyjemnego tętnienia. Występują silne bóle brzucha, głowy, pocenie się, nudności, wymioty, spadek RR, który może prowadzic do zapaści oraz uczucia porażającego lęku. Jest stosowany w kuracji odwykowej. Reakcję disulfiramopodobną oprócz disulfiramu wywołują niektórecefalo sporny np. latamoksef, cefamandol, cefaporazon. Szczególnie silne reakcje antikolopodobne wywołują pochodne nitro imidazolu stosowane jako leki p/pierwotniakowi i p/bakteryjne np. metronidazol także leki p/grzybicze ketolconazol Synergizm Alkohol należy do grupy depresantów, spowalnia aktywność ośrodkowego układu nerwowego, przez co zażywający go ludzie odczuwają odprężenie, podwyższoną pewność siebie a ich koordynacja ruchów oraz mowa są zaburzone. Leki hamujące aktywność ośrodkowego układu nerwowego nasilają te działania. Synergizm hamującego ośrodkowego układu nerwowego dotyczy: - barbituranów np. fenobarbitalu - benzodiazapin np. diazepamu - leków przeciwastmatycznych np. chloropromazyna Alkohol zwiększa ryzyko występowania choroby wrzodowej, zwłaszcza krwawień z przewodu pokarmowego przy jednoczesnym stosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych, przeciwgorączkowych takich jak kwas acetysalicolowy, ibuprofen, dikofenak Alkohol zwiększa ryzyko występowania działania hepatologicznego przy stosowaniu: - witaminy A - paracetamolu Wpływ leków na kinetykę i podwyższenie stężenia alkoholu we krwi, zauważono po podaniu: - leków przeciwhistaminowych stosowanych w nadkwasocie żołądka i chorobie wrzodowej żołądka tj. cymetydynie, ranigast - po kwasie acetylosalicylowym podanym 24 godziny przez wypiciem alkoholu - po podaniu leku antyarytmicznego (warapamilu)

Antyseptyki i środki odkażające. Antyseptyka-niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na tkankach za pomocą substancji antyseptycznych. Aseptyka-to wszelkie postępowanie zapobiegające zakażeniom drobnoustrojami chorobotwórczymi W farmakologii odróżnia się substancje odkażające i antyseptyczne. Środki odkażające Substancje chemiczne niszczące wszystkie drobnoustroje oraz ich formy przetrwalnikowe, zapobiegające także rozmnażaniu się mikroorganizmów. Dzięki środkom odkażającym można uzyskać warunki aseptyczne. Środki odkażające mają natomiast odniesienie do dezynfekcji pomieszczeń przedmiotów czy też fragmentów środowiska przyrodniczego np. gleba. Preparaty antyseptyczne Obejmują substancje stosowane do dezynfekcji tkanek i profilaktyki zakażeń na powierzchni skóry i błon śluzowych Cechy idealnego środka dezynfekcyjnego: -szerokie spektrum biobójcze (powinien zabijać bakterie, grzyby, wirusy -nie powinien obniżać swojej aktywności biobójczej w obecności substancji organicznych i innych związków chemicznych znajdujących się w wodzie, -musi być łatwy do przygotowania , magazynowania i użycia -nie niszczący odkażonych powierzchni i przedmiotów -powinien wykazywać właściwości mające łagodny zapach -czas ekspozycji powinien odpowiadać potrzebom organizacyjnym -powinien być nieszkodliwy dla człowieka -powinien dawać się łatwo spłukiwać z dezynfekowanych przedmiotów i powierzchni -środek powinien być trwały w postaci stężonej -powinien być ekonomiczny w użyciu Klasyczny środek dezynfekcyjny-kwas karbolowy- acidum carbolicum, czyli fenol *ma postać krystaliczną, *wydziela charakterystyczny silny zapach, *rozpuszcza się w zimnej wodzie do 8-10% i w wodzie gorącej w każdym stosunku również w alkaliach, alkalidach i w eterze *jest silną trucizną *zadany na skórę lub błony śluzowe powoduje silne zaczerwienienie, pieczenie, bąble lub rodzaj pokrzywki, potem głęboką nekrozę (martwicę ) tkanek. Oparzenia fenolu są bardzo trudne do leczenia. Zastosowanie fenolu jako środka dezynfekującego: środek odkażający po rozcieńczeniu z wodą w stężeniu 8-10% służący do odkażania gleby, klozetów, kanałów. 1-5% do odkażania narzędzi i przedmiotów lekarskich 0,3-0,5% do konserwacji roztworów do iniekcji 0,5-1,3% w maściach p/grzybiczych 0,2% w maści bakteriostatycznie. Roztwory alkoholowe i wodne fenolu 2% działają przyżegająco na skórę . W stomatologii do dewitalizacji miazgi. Krezol Ma postać żółtobrunatnej gęstej cieczy o ostrym przenikliwym zapachu, otrzymywany jest przez destylację smoły gazowej. Mieszanina krezolu z mydłem potasowym to lizol. W formie lizolu jest stosowana do dezynfekcji w stężeniu: 3-5% do instrumentów i sprzętów medycznych ; 1-2% do rąk , 3% do bielizny 5-10% w pomieszczeniach 10% dezynfekuje się ubikacje. W kontakcie ze skórą i błoną śluzową wywołuje oparzenia z drążącą martwicą. Steranios 2% Preparat dezynfekcyjny na bazie 2% aldehydu glutarowego o działaniu sporobójczym do dezynfekcji narzędzi i sprzętu. Anioxy-Twin Preparat koncentracyjny na bazie kwasu nadoctowego o działaniu sporobójczym do manualnej dezynfekcji narzędzi, endoskopów czy sprzętu medycznego . Sterisol Etanol Preparat alkoholowy do dezynfekcji higienicznej i chirurgicznej rąk w postaci żelu. Haz- Tab Preparat w tabletkach na bazie aktywnego chloru do dezynfekcji powierzchni, sprzętu i przedmiotów w jednostkach służby zdrowia. Preparaty chloru Chlor jest gazem bardzo aktywnym chemicznie i silnie trującym dla wszystkich organizmów . Do dezynfekcji stosowane są związki chloru: *chloracid, *chloramina *podchloryn sodu, *podchloryn wapnia, *kwas podchlorawy, *kwas nadchlorowy, *chlorheksydyna, *chloroxylenol *chalazon. Wapno chlorowane Jest mieszaniną podchlorynu wapnia, wodorotlenku wapnia i chlorku wapnia. Preparat jodu Jest silnym środkiem antyseptycznym stosowanym do odkażania skóry nieuszkodzonej, działa bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo, drażni tkanki wywołuje nekrozę posmarowanej tkanki Jodyna Płyn Lugola oraz jodynę można zażywać doustnie przy niedoborze jodu, w nieżycie oskrzeli przy suchym kaszlu, przy miażdżycy i w chorobie wieńcowej. Jod przyspiesza przemianę materii nasilając przemiany kataboliczne w ustroju za pośrednictwem hormonów tarczycy. W celu odkażania skóry przemyć jodyną lub płynem Lugola za pomocą sterylnego gazika nasączonego preparatem, nie stosować w stanie nie rozcieńczonym bezpośrednio na rany i oparzenia. Nadaje się do odkażania jedynie okolic ran, oparzń oraz skory nie uszkodzonej. Związek kompleksowy jodu z polimerem poliwinylopirolidolu jest łatwo rozpuszczalny w wodzie, wykazuje przedłużone działanie antyseptyczne i nie drażni błon śluzowych oraz skóry. Nie niszczy instrumentów medycznych Międzynarodowa nazwa-Povidone-lodine, niszczy bakterie, wirusy, grzyby. Stosowany do odkażania skóry błon śluzowych oraz sprzętu medycznego. Może być używany do przepłukiwania jamy ustnej. Rozcieńczać przed użyciem z wodą. Preparaty handlowe: Povidone Jodine - 10% roztwór PV Jod - 10% roztwór Betadine - roztwór 10%, płynne mydło, maść 10%, globulki Betaisodoma - roztwór 10%, mydło w płynie, maść beztłuszczowa 10% Betaisodoma Mund Antisepticum - roztwór 7,5% Betaisodoma Vaginal - butelki z dozownikiem i aplika torem roztwór 10%, żel 10%, globulki 200mg Betaseptic - roztwór alkoholowy Polseptol - maść, globulki Polodyna R - roztwór 10% (z dozownikiem lub rozpylaczem) Braunovidon - maść 10%, czopki 200mg Preparaty jodowe antyseptyczne nie leczą trądziku. Przewlekłe stosowanie doustne i zewnętrzne preparatów może wywołać nadczynność tarczycy, trądzik jodowy oporny na leczenie, alergię miejscowa lub uogólnioną PREPARATY SREBRA Srebro przyłącza się do grup aminowych, tiolowych, karboksylowych, białek strukturalnych i enzymatycznych, unieczynniając ich aktywność biochemiczną. JONY SREBRA Łączą się też z kwasem nukleinowymi. Sole srebra działają przeciwbakteryjnie, ściągająco, złuszczająco, a w większym stężeniu przyżegająco i nekrotycznie. W antyseptyce zastosowanie znalazły: *azotan srebra *kompleks srebro+tanina+białko *lapis (AgNo3 + KNO3) *ichtargan (srebro + ichtiol) *fosforan srebra *protargol (białczan srebra) *silver sulfadiazine (srebro + sulfonamid) Argentum nitricum cum kalio nitrico - LAPIS - ma formę pałeczek do smarowania brodawek, kłykcin. Pałeczki pokryte są ochronnym woskiem lub parafiną, Smarowane miejsce po 2-3 dniach ulega poczernieniu i stopniowemu złuszczeniu Organiczne kompleksy ze srebrem Nie przyżegają ale łatwiej przenikają w głębsze warstwy tkanek, działając przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i przeciwropnie. Stosowane są głównie do odkażania błon śluzowych i skóry w jamie nosowej oraz w przewodach słuchowych. Stosowane są roztwory 0,5-10% Sulfadiazynian srebra oraz sulfonamid srebra łączą działanie przeciwbakteryjne sulfonamidu i srebra. -preparaty przyspieszają gojenie się ran -działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie -stosowane są w leczeniu oparzeń, owrzodzeń, ran, odleżyn, pomocne w leczeniu trądziku bakteryjnego Preparaty: Flammacerinum - krem 1% Flammazine - krem 1% Dermazin - krem Argosulfan - krem 1% PREPARATY BORU Czteroboran sodu (natrium tetraboricum) - słaby związek antyseptyczny - hamuje rozwój grzybów plesniowych i niektórych bakterii - działa ściągająco i przeciwzapalnie - wchodzi w skład proszków złożonych, mikstur, maści (4-20%) Wskazania: *pleśniawki, *afty, *bolesne nadżerki w jamie ustnej i na narządach płciowych, *zapalenie powiek lub spojówek, *do płukania gardła i jamy nosowej Preparaty: Aftin - Aphtin - boraks w glicerynie Gargarin - proszek złożony PREPARATY ALUMINIUM (glinu) - glin łatwo rozpuszcza się w HCl, tworząc chlorek glinu i w kwasie siarkowym, dając siarczan glinu - przy obu reakcjach wydziela się wodór - w medycynie ważny jest siarczan glinowo-potasowy, czyli ałun glinowo-potasowy Octan glinu Aluminium Aceticum - w wodnych roztworach 3% działa ściągająco, osuszająco, antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwwysiękowo - hamuje powstawanie krwiaków - stosowany do przemywań i okładów przy naciekach zapalnych, wysiękach podskórnych, owrzodzeniach, stłuczeniach i krwotokach - działa przeciwtrądzikowo i przeciwłojotokowo - wchodzi w skład płynu Burowa (Liquor Burowin) Siarczan glinu Alluminium Sulfuricum - działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie, przeciwłojotokowo, przeciwtrądzikowo, przeciwpotnie, ściągająco - roztwory 3-5% stosowane są do płukania narządów płciowych przy zakażeniach, w nadżerkach i owrzodzeniach, do przemywania skóry i jamy ustnej Alun, czyli siarczan glinowo-potasowy Alumen Alumini kalii sulfas - działa odkażająco - hamuje krwawienia z drobnych naczyń krwionośnych - działa przeciwłojotowko, przeciwpotnie, odwaniająco, przeciwzapalnie - stosowany w sztyftach, roztworach, maściach Preparat: Altacet (argon) w żelu lub w tabletkach do rozpuszczania Chlorek glinu Aluminium chloratum - działa przeciwpotnie, przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo i antyseptycznie Preparaty: Xerac AC - 6,25% roztwór chlorku glinu w alkoholu Drysol - 20% roztwór chlorku w alkoholu Antidral - dezodorant przeciwpotny w kulce Etiaxil - dezodorant przeciwpotny w kulce Nadmanganian potasu Kalium hypermanganium - pod wpływem związków organicznych, np. białek, ulega redukcji i wydziela tlen, niszczący bakterie, grzyby i pierwotniaki - ma postać krystalicznych, ciemnofioletowych kryształków z metalicznym połyskiem - łatwo rozpuszcza się w wodzie - roztwory wodne w zależności od stężenia są różowe lub ciemnofioletowe - działa ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwropnie, bakteriobójczo i bakteriostatycznie, grzybobójczo, przeciwwirusowo, przeciwpierwotniakowo, odwadnia i odwania tkanki - roztwory stężone są barwiące i żrące na skórę - unieszkodliwia jady bezkręgowców i kręgowców W antyseptyce wykorzystywane są roztwory 0,5%-4% *do odkażania ran i oparzeń, *do płukania gardła, jamy ustnej i nosowej, *żołądka, *spojówek, *przewodów słuchowych, *do przemywania skóry i kąpieli - przyspiesza gojenie się ran i oparzeń, -obkurcza drobne naczynia krwionośne hamując krwawienia - działa przeciwobrzękowo, przeciwwysięgowo, -zmniejsza wydzielanie się łoju, -lekko złuszcza naskórek -hamuje powstawanie zmian trądzikowych, -zasusza owrzodzenia i nadżerki, sączące rany, ropnie i zmiany trądzikowe WODA UTLENIONA H2O2 Hydrogenium Peroxydatum 3% roztwór perhydrolu - pod wpływem enzymów (katalaz) rozpada się do wody i tlenu - tlen działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczno i przeciwgnilnie - rozmiękcza strupy, oczyszcza rany, niweluje zapachy, wybiela, przyspiesza regenerację tkanek - to słaby środek antyseptyczny, stosowany do oczyszczania skóry i ran - przemywanie wodą utlenioną skóry działa przeciwtrądzikowo i wybielająco na plamy, w tym - przeciwtrądzikowe - wodę utlenioną można też stosować do płukania jamy ustnej i gardła (1 łyżka na 100-150ml wody) ICHTIOL Ichtiolum Ammonicum Sulfobituminicum - produkt destylacji łupków bitumicznych - rodzaj smoły sulfonowanej - ma postać brunatnej lub prawie czarnej substancji o zapachu substancji -rozpuszczalny w lipidach, węglowodorach, w wodzie, w glicerynie - działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, w większych stężeniach lekko drażniąco i znieczulająco - stosowane są roztwory 2-15%, do okładów, na skórę i przepłukiwania pochwy - maści 10-20% na wazelinie lub smalcu, zalecana na ropnie, wypryski, stany zapalne skóry i naczyń krwionośnych, różę i trądzik - nie działa przeciwropnie, tylko przyspiesza dojrzewanie ropni i odchodzenie ropy z ogniska zapalnego - ichtiol w maściach nie leczy trądziku, zmiany trądzikowe znikają po zastosowaniu roztworów glicerynowo-wodnych, oliwnych, węglowodorowych (nafta z ichtiolem) i wodnych - w przypadku ropni, najlepiej działają opatrunki i okłady, maści 10% Unguentum Ammoni sulfobituminici Wodorowęglan sodu Inaczej soda oczyszczona, stężenia roztworu to 3-5%, stosowane do okładów, przemywań, do płukania pochwy, worka spojówkowego, gardła i jamy ustnej, w stanach zapalnych i ropnych gruczoły piersiowego, działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwgnilnie, przeciw ropnie, korzystnie działa we wszystkich rodzajach trądziku, zalecany przy trudno gojących się ranach, oparzeniach chemicznych, owrzodzeniach, wypryskach, ropniach i stłuczeniach. Chlorek sodu - natrium chloratum Działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczno, ze względu na swoje silnie hiperosmotyczne właściwości, odciąga wodę z komórek. Stężone roztwory 20-30%, czyli hiperosmotyczne uniemożliwiają rozwój bakterii chorobotwórczych, sól hamuje rozwój paciorkowców, nie działa na gronkowce, nie leczy trądziku, może go nasilać. Pałeczka ropy błękitnej nie rozwija się w roztworach 30%. Spirytus salicylowy - spiritus salicylatu Jest to etanolowy roztwór kwasu salicylowego, często 2-5%, środek antyseptyczny, przeciwzapalny, złuszczający, przeciwłojotokowy, osuszający. Niszczy wirusy, grzyby i pierwotniaki, bakterie. Skóra przemywana spirytusem salicylowym, po pewnym czasie delikatnie się złuszcza, rozjaśnia i wygładza. Preparat przeznaczony do oczyszczania i odkażania skóry, leczenia zajadów, opryszczki, owrzodzeń, wyprysków, liszajów, zapalenia łojotokowego skóry, wspomagająco w trądziku. Etanol Działa lekko drażniąco, zwiększając ukrwienie skóry, stosowany do dezynfekcji skóry, błon śluzowych, narzędzi chirurgicznych, przedmiotów powierzchni, stosowany również do szybkiej dezynfekcji rąk. Przewlekle stosowany powoduje nekrozę naskórka, i jego złuszczanie. Stężony alkohol etylowy w postaci okładów wywołuje oparzenia skóry i martwicę. Działanie odkażające alkoholu jest powodowane odciąganiem wody z komórek i denaturacją białek strukturalnych oraz enzymatycznych. Najskuteczniejsze są roztwory 50-70%, bowiem te wnikają głęboko w tkanki oraz do komórek, działają dogłębnie. Powyżej 70%, zbyt szybko następuje denaturacja białka, w skutek czego działają powierzchownie. Alkohol uszkadza także otoczki lipidowe bakterii. Spirytus kamforowy - spiritus camphoratus To silny środek antyseptyczny, przeciw ropny, przeciwtrądzikowy, przeciwgnilny, i rozgrzewający. Niszczy wirusy, pierwotniaki, roztocza i grzyby. Rozszerza naczynia krwionośne, poprawia ukrwienie skóry. Kamfora przyspiesza wchłanianie wysięków. Stosowana dłużej na skórę powoduje jej wysuszenie. Nie wolno stosować okładów na skórę ze spirytusu kamforowego, może powodować oparzenia i martwicę. Stosowany może być do leczenia łojotoku, owrzodzeń, zapalenia mieszków włosowych, trądzików, do dezynfekcji ropni. Spirytus mrówczany - spiritus formicus To mieszanina 25% kwasu mrówkowego z etanolem (skład: 1 gram kwasu mrówkowego + 19 gramów alkoholu etylowego 95%). Działa silnie odkażająco i rozgrzewająco, może być używany do dezynfekcji skóry, oraz w leczeniu trądziku młodzieńczego. Głównie stosowany jest do nacierań przeciwbólowych i przeciwreumatycznych. Chlorchinaldin - skuteczny antyseptyk Działa silnie antyseptycznie, przeciwgrzybiczno, przeciwpierwotniakowo, przeciwwirusowo, i przeciwbakteryjnie. Hamuje procesy ropne i gnilne. Stosowany do odkażania jamy ustnej, gardła, jelit, narządów płciowych, przewodów usznych i jamy nosowej. Pochodne 8-hydroksychinoliny Uszkadzają bardzo poważnie układ nerwowy. Leki z tej grupy, podawane doustnie przez dłuższy czas, powodują utratę czucia, wzroku, biegunkę, wymioty, drżenie mięśni, niedowład ruchowy, wycofano doustne preparaty a pozostawiono jedynie do używanie zewnętrznego. Tabletki do ssania - przy zakażeniach i stanach zapalnych gardła oraz jamy ustnej. Preparat chlorchinaldin w maściach leczy zmiany trądzikowe. Nie łączy z metalami ciężkimi i jodem. Benzalkonium Nie jest pewnym środkiem antyseptycznym, ma skuteczność ograniczoną, zmniejsza napięcie powierzchniowe cieczy, niszczy otoczki tłuszczowe i strukturę błon komórkowych patogenów, tworzy połączenia z białkami nierozpuszczalnymi w wodzie. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczno, przeciwpierwotniakowo, przeciwroztoczowo. Nie niszczy zarodników, słabo działa na Enterobacter i Pseudomonas. Nie wolno go łączyć z mydłem, bo w obecności mydła traci właściwości antyseptyczne. Wydzielina ropna i lipidy zmniejszają jego aktywność. Powinny być uważane za środki wspomagające lub wstępne przed zastosowaniem właściwej sterylizacji fizycznej lub chemicznej. W głębi ran, pomimo zastosowania benzalkonium, zachodzi proces namnażania bakterii i dalszy postęp procesu ropnego. Barwniki antyseptyczne Spośród licznych barwników stosowanych w antyseptyce należy wymienić: - rivanol - błękit metylenowy - fiolet krystaliczny - zieleń brylantową - zieleń malachitową - akryflawinę - proflawinę - fuksynę zasadową Rivanol, czyli mleczan et akrydyny Jest to żółta substancja łatwo rozpuszczalna w wodzie na gorąco. Jest to silna substancja antyseptyczna, niszczy paciorkowce, gronkowce, grzyby i pierwotniaki. Jest stosowany zewnętrznie (płukanki, okłady, przemywanie, irygacja pochwy) oraz doodbytniczo w lewatywach. Wpływ przeciwwirusowy i przeciwbakteryjny jest spowodowany przyłączeniem etakrydyny do kwasów nukleidowych (DNA), przez co następują letalne mutacje. Jest doskonałym środkiem do odkażania świeżych i starych ran oraz oparzeń, również w leczeniu czyraków, zapalenia łojotokowego skóry, owrzodzeń, róży, liszajów, i nacieków ropno-zapalnych. Można go używać do przepłukiwania odbytu, przewodów usznych, jamy nosowej, pęcherza moczowego, przy stanach zapalnych i zakażeniowych. Przyrządza się roztwory od -2 do -5% w wodzie destylowanej lub przegotowanej. W praktyce, jest to jedna tabletka 100mg na pół szklanki ciepłej wody. Preparaty handlowe Rivanolum tabletki 100mg Ryvanol w roztworze 0,1%

---