KONSPEKT z przedmiotu: „Instytucje i proces decyzyjny Unii Europejskiej”
KOMISJA EUROPEJSKA
Status prawnoustrojowy Komisji Europejskiej
Komisja Europejska (KE) to instytucja Wspólnot Europejskich odpowiedzialna w głównej mierze za zarządzanie politykami wspólnotowymi oraz wykonywaniem aktów prawa wspólnotowego jak również sprawuje ona nadzór nad przestrzeganiem tego prawa. Instytucja ta ma charakter ponadnarodowy i jest organem zarządzająco-wykonawczym Unii Europejskiej. Komisja Europejska jest bardzo specyficzną instytucją, dla której trudno jest znaleźć odpowiednik wśród innych istniejących na świecie instytucji. Nie da się jej przyrównać do jakiegokolwiek organu państwa narodowego, nie jest również podobna do żadnego z organów istniejących organizacji międzynarodowych. O jej specyfice świadczy już sam sposób jej wyłonienia. Główną rolę w procesie powoływania Komisji odgrywają przedstawiciele władzy wykonawczej państw członkowskich. Natomiast odpowiedzialność polityczna Komisja Europejska ponosi przed Parlamentem Europejskim. Kolejna specyficzna cechą KE jest niezależność w wykonywaniu powierzonych jej funkcji. Członkowie KE działają w interesie Wspólnoty, są w pełni niezależni i nie mogą zwracać się po instrukcje do „… żadnego rządu lub jakiegokolwiek organu”. Wśród członków Komisji panuje także zakaz wykonywania jakiejkolwiek, zarówno zarobkowej jak i nie zarobkowej, działalności. Również po zakończeniu sprawowania funkcji komisarze powinni wykazać się „…roztropnością przy obejmowaniu pewnych stanowisk lub przyjmowaniu pewnych korzyści”
Geneza Komisji Europejskiej
Genezy Komisji Europejskiej należy szukać w traktatach ustanawiających:
Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)
Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG)
Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom)
W każdej z ww. wspólnot można odnaleźć korzenie obecnej Komisji Europejskiej. Tak więc w EWWiS była to Wysoka Władza, a w EWG i Euroatom - Komisje.
Wysoka Władza miała charakter ponadnarodowy o daleko bardziej rozwiniętych kompetencjach wykonawczych niż pozostałe Komisje. W skład Wysokiej Władzy wchodziło dziewięciu członków. Organ ten miał wiele kompetencji ponadnarodowych w zakresie przedmiotu regulacji traktatu EWWiS, czyli przemysłu stalowego i węglowego. Tak więc Wysoka Władza miała m.in. prawo do stosowania sankcji na państwa członkowskie , które nie wywiązywały się ze swoich zobowiązań, podejmowania decyzji dot. sektora węgla i stali, kontroli przedsiębiorstw a także ustalania cen minimalnych i maksymalnych itp. Można powiedzieć, że była to instytucja bardziej zarządzająco-wykonawcza niż ponadnarodowy organ decyzyjny.
Komisja Euroatom miała charakter organu zarządzającego. W przypadku Komisji EWG nadano jej uprawnienia wykonawcze, zarządcze i wnioskodawcze. Pierwsza Komisja liczyła sobie dziewięciu członków mianowanych przez rządy państw członkowskich.
Do reformy Komisji i Wysokiej Władzy doszło w 1967r na mocy podpisanego w 1965r Traktatu o Fuzji (TF). Zgodnie z zapisami tego traktatu Komisja Wspólnot Europejskich liczyła dziewięciu członków i była organem kadencyjnym (4 lata). Mandat komisarza mógł być odnowiony po upływie kadencji. Kadencja przewodniczącego i wiceprzewodniczących, wybieranych przez Komisję spośród swoich członków, wynosiła dwa lata i również dopuszczano ponowny wybór. Członkowie Komisji Wspólnot Europejskich byli powoływani w drodze porozumienia państw członkowskich. Komisja podejmowała decyzje większością głosów. Komisja Wspólnot Europejskich na mocy TF przejęła wszystkie kompetencje Komisji EWG, Komisji Euroatomu oraz Wysokiej Władzy EWWiS wynikające z traktatów ustanawiających ww. Wspólnoty. Tak więc rok 1967 jest datą narodzin protoplasty dzisiejszej Komisji Europejskiej.
Działalność Komisji Europejskiej
Codziennie Komisja Europejska podejmuje wiele decyzji mających konkretne znaczenie dla obywateli Unii Europejskiej. Obszar polityk wspólnotowych jest w pełni podporządkowany decyzjom KE. Komisja Europejska jest odpowiedzialna za realizację budżetu, zarządzanie Polityką Rolną, zarówno dystrybucją środków finansowych dla rolników państw członkowskich, jak i skomplikowanym mechanizmem ochrony wewnętrznego rynku rolnego Wspólnoty. Z Komisją bezpośrednio rządy państw członkowskich negocjują konkretne zapisy dokumentów programowych stanowiących podstawę do wydatkowania środków funduszy strukturalnych. Do KE należy również nadzór nad wydatkowaniem funduszy. Dzięki uprawnieniom zarządczo-wykonawczym Komisji w dużej mierze od niej zależy wizerunek, jaki Unia ma wśród obywateli. To Komisja również dzięki swym inicjatywom, może stanowić motor integracji europejskiej.
Komisja Europejska w świetle Traktatu Konstytucyjnego
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (TKE) przewiduje nowe rozwiązanie dotyczące składu Komisji, zgodnie z którym KE składać się będzie z przewodniczącego, ministra spraw zagranicznych UE, wiceprzewodniczącego oraz 13 komisarzy mających prawo głosu oraz komisarzy bez prawa głosu pochodzących z państw członkowskich nie posiadających reprezentantów w pierwszej grupie. Pierwsza grupa komisarzy będzie wyłaniana na podstawie zasady równej rotacji, a łącznie KE będzie liczyć maksymalnie 27 komisarzy. Zgodnie z Traktatem KE podejmuje inicjatywy wspierające „ogólny interes europejski”. KE wykonuje budżet, zarządza programami i kontroluje przestrzeganie traktatu konstytucyjnego. Konstytucja dla Europy przewiduje dla Komisji funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarządcze oraz reprezentacyjne Unii na zewnątrz.
Traktat Konstytucyjny zawiera również osobne artykuły poświęcone przewodniczącemu KE oraz ministrowi spraw zagranicznych Unii. Kandydat na przewodniczącego Komisji zastaje wskazany przez Radę Europejską decydującą kwalifikowaną większością głosów. Rada Europejska powinna, dokonując tego wyboru, wziąć pod uwagę wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego. W ten sposób wskazany kandydat musi uzyskać poparcie Parlamentu. Jeśli go nie uzyska, procedura rozpoczyna się od nowa. W przypadku uzyskania akceptacji ze strony Parlamentu dokonuje on wyboru pozostałych komisarzy. Wybór ten może być dokonany z list kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie - każde z państw członkowskich mające w danej kadencji prawo do posiadania swego przedstawiciela w Komisji proponuje trzech kandydatów. W ten sposób wyłoniona Komisja musi uzyskać akceptację Parlamentu Europejskiego.
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy przewiduje szczególny tryb powoływania i odwoływania ministra spraw zagranicznych Unii Europejskiej. Jest on powoływany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów w porozumieniu z przewodniczącym Komisji. Wraz z całym składem KE podlega zatwierdzeniu przez Parlament. Pełni on również funkcję wiceprzewodniczącego Komisji. Jego kadencja może jednak zostać skrócona poprzez decyzję podjętą przez Rade Europejska kwalifikowaną większością głosów działającą w porozumieniu z przewodniczącym Komisji.
Miejsce Polski w Komisji Europejskiej
Polska ma jednego przedstawiciela w Komisji Europejskiej. Wydaje się, iż dla Polski znaczenie KE jest większe niż dla większości pozostałych krajów Wspólnoty. Wynika to z faktu, iż Komisja dystrybuuje i nadzoruje wydatkowanie środków europejskich, które mają wesprzeć wzrost gospodarczy w Polsce, oraz jest odpowiedzialna za realizację wspólnej polityki rolnej. Oba te działania mają bardzo istotne znaczenie dla gospodarki Polski i jej obywateli.