ELEMENTY PRAWA KARNEGO I WIEDZY O WYKROCZENIACH

Sprawca-czyn-ofiara-sprawca

Nauki penalne - prawo - karne

Nauki prawa karnego

Nauki procesu karnego

Kryminalistyka, kryminologia, wiktymologia, psychologia kryminalistyczna, socjologia kryminalistyczna, nauki cwasi penalne: medycyna, psychiatria sądowa.

Przestępstwo - czyn indywidualny człowieka, zachowanie niezgodne z prawem.

Przestępczość - zjawisko społeczne, ogół czynów przestępczych na jakimś terenie.

Kodeks karny - indywidualne zachowania ludzkie

06.06.1997r. (vacacio legis ) obowiązuje od 01.01.1998r.

nowelizacje dotyczące stanu faktycznego 3 części:

• ogólna

• szczegółowa

• wojskowa

Norma prawa karnego składa się z 2-ch elementów:

• dyspozycja (stan faktyczny - przestępstwo)

• sankcja (to co grozi za zachowanie)

Problemy ogólne - (kategorie przestępstw) zasady odpowiedzialności karnej, problematyka winy, ograniczenie odpowiedzialności karnej, środek kary, kara recydywa.

Część szczególna - poszczególne rodzaje przestępstw, konkretyzuje część ogolną.

Część wojskowa - przestępstwa popełnione przez wojsko.

System karny - wiele gałęzi karnych KC, KK KR itd.

Zasady stabilności systemu prawa.

1. prawo nie działa wstecz

2. nie ma przestępstwa bez prawa

3. nie ma kary bez winy

Wina - podstawowa kategoria prawa karnego

Czyn - to działanie i zaniechanie działania. Kk art. 1

Zachowanie musi być obwarowane sankcją karną.

Kk art. 1 § 2 znikoma społeczna szkodliwość czynu.

Kk - czyn na terenie RP to także ambasady, statki itp.

Przestępstwa:

• zbrodnie (czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 lat)

• występek (grzywna powyżej 30 stawek dziennych, kary ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności przekraczająca 1 miesiąc).

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.

Występek także, nieumyślnie jeżeli ustawa tak stanowi.

6 rodzajów rzeczywistości kryminalnej

1. przestępstwa rzeczywiście dokonane

2. przestępstwa zgłoszone (zarejestrowane)

3. przestępstwa stwierdzone

4. przestępstwa osądzone

5. przestępcy skazani

6. przestępcy osadzeni.

30.10.2005

WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZALNOŚCI KARNEJ

Podstawą odpowiedzialności człowieka jest bezprawność czynu i wina

• Bezprawność - pewne zachowania są penalizowane - człowiek ponosi odpowiedzialność

• Wina - tyle co zarzucalność albo naganność. To stosunek psychiczny sprawcy do czynu - chce czy nie - albo godzą się na przestępstwo.

• Obrona konieczna - nie popełnia przestępstwa kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni i bezprawny zamach

- mam prawo bronić się jeśli ktoś mnie atakuje

- obrona konieczna to obrona skuteczna

• Przymus fizyczny:

- przemoc fizyczna

- przemoc psychiczna

- zamach musi być rzeczywisty a nie urojony, musi stwarzać realne niebezpieczeństwo (obojętnie czy umyślny czy też nie)

- bójka i pobicie znosi obronę konieczną - wszyscy są sprawcami i wszyscy mogą być ofiarami.

• Policjant - funkcjonariusz publiczny - nie może korzystać z obrony koniecznej

• Bezpośredniość zamachu - ma to do siebie, że musi być początek i koniec.

• Samoistne działanie człowieka - każdy ma prawo się bronić (cecha obrony koniecznej).

• EX ANTE - przed zamachem dokonuje się oceny a nie EX POST - można już nie żyć.

• Minimum gwarancji skuteczności - trzeba stosować przy obronie koniecznej.

• Par. 2 art. 25 - przekroczenie granic obrony koniecznej:

- eksces intensywny polega na tym, że zastosowaliśmy obronę niewspółmierną do niebezpieczeństwa zamachu (np. pilnik - pistolet)

- eksces ekstensywny - obrona przedwczesna lub spóźniona, działanie nie pokrywa się ze zdarzeniem.

Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub może od niej odstąpić.
Sąd odstępuje od wymierzenia kary jeżeli przekroczenie obrony koniecznej było wynikiem strachu (moich procesów psychicznych), ni kontroluje swojego stanu działania.

Czynnik emocjonalny - przykrywa rozum (zła ocena sytuacji).

Jeżeli sąd odstępuje od wykonania kary to nie znaczy, że nie jest to przestępstwo.

Sąd może odstąpić od kary jeżeli:

- stopień przekonania jest niski;

- mamy do czynienia z kumulacją okoliczności łagodzących;

Mamy do czynienia z recydywistą;

Trudno było określic sytuację;

Warunki atmosferyczne.

• Stan wyższej konieczności:

- uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa

- kolizja dwóch dóbr i dwóch interesów

Ratując dobro wyższego rzędu niszczymy dobro niższego rzędu.

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności - sąd może złagodzić karę lub od niej odstąpić.

20.11.2005

Kara - reakcja państwa na czyn przestępczy - za odpowiednie zachowanie - sankcja karna.

Funkcje kary

Prewencja specjalna (po wymierzeniu kary i odbyciu skazany nie powinien wrócić na drogę przestępcza) - kara ma zapobiegać recydywie, ma spełniać funkcje prewencji generalnej, ma wpływać na kształtowanie świadomości prawnej człowieka.

Kary za zabójstwo nie odstraszają.

Przestępstwo bójki, pobicia - kary bardzo ciężkie, gwałty- wysokie kary.

KK stosuje zasadę proporcjalności kar.

Kodeks karny - 5 rodzajów kar

1. grzywna

2. ograniczenie wolności

3. pozbawienie wolności

4. 25 lat pozbawienia wolności

5. dożywotnie pozbawienie wolności

Kara grzywny - występuje samoistnie lub łącznie - kara kumulatywna z karą pozbawienia wolności z zawieszeniem.

(grzywna w stawkach dziennych najmniej 10 stawek, najwięcej 369

Kara ograniczonej wolności - nowy element polityki karnej, kara półwolnościowa (dozór kuratora np. nauczyciel, lekarz itp.)

Kara ograniczonej wolności najkrócej 1 miesiąc najdłużej 12 miesięcy (wymierzana jest w miesiącach), ograniczenie tej wolności nie pozwala na zmianę miejsca stałego pobytu art. 34. obowiązku wykonywania pracy jeżeli tak sąd zasądził, obowiązku udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary. Praca może być wykonywana nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem (zatrudnienie od 20 do 40 godz. w stawkach miesięcznych 10-25% wynagrodzenia na rzecz skarbu państwa lub cel społeczny (maksymalnie 480 godz. - 12 miesięcy czasu pracy jeżeli prawo nie przewiduje inaczej.

Kara pozbawienia wolności - alternatywna dla kary śmierci. (1 miesiąc 15 lat - wymierzana w miesiącach i latach) od 1 miesiąca do 15 lat (wymierzana jest w miesiącach i latach)

Kara 25 lat

Dożywocie alternatywa dla kary śmierci.

Kara nadzwyczajna obostrzona nie może przekroczyć 540 stawek dziennych grzywny art. 368. 18 miesięcy (12 miesięcy) albo 15 lat pozbawienia wolności. Wyjątkowo można podwyższyć.

Środki karne - zawierają element dolegliwości - maja charakter kompensacyjny (wyrównanie szkody) zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę.

Uszkodzenie mienia - naprawa szkody.

8 środków kar

• pozbawienie praw publicznych

• zakaz zajmowania określonych stanowisk, zawodu lub prowadzenie określonej działalności gospodarczej

• zakaz prowadzenia pojazdów

• przepadek

• obowiązek naprawy szkody

• nawiązka

• świadczenie pieniężne

• podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Zakaz prowadzenia pojazdów - wykroczenie - jazda po alkoholu

Przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa. Mienie objęte przepadkiem przechodzi na własność państwa z chwilą uprawomocnienia wyroku.

Obowiązek naprawy szkody w całości lub w części np. koszty leczenia.

Nawiązka - wskazana na cel społeczny np. szpital.

W razie wskazania sprawcy za przestępstwo w stanie nietrzeźwości wysokość nawiązki nie może przekroczyć dziesięciokrotności najmniejszego miesięcznego wynagrodzenia.

Podanie wyroku do publicznej wiadomości (np. na słupie w mediach).

Ograniczenie praw rodzicielskich, opiekuńczych.

Recydywa - powrót do przestępstwa.

Trzy rodzaje recydyw.

1. w znaczeniu prawno-karnym

2. rozumienie kryminologiczne

3. rozumienie penitencjarne

1. Znaczenie prawo -karne -recydywa

skazany za przestępstwo umyślne - w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6-ciu miesięcy kary pozbawienia wolności popełni podobne przestępstwo (grupa czynów przestępczych), może zwiększyć karę o połowę (do górnej granicy) - dodaje się też groźne przestępstwa np. morderstwo.

• jeżeli przestępstwo zawodowe (w grupie przestępczej) - podwyższony wymiar kary (przestępstwo terrorystyczne).

2. Recydywiści to około 42% w populacji skazanych.

Recydywa w znaczeniu kryminalistyki to metodyka i przyczyny.

3. Rozumienie penitencjarne

• poddanie sprawcę próbie to próbacja.

Trzy metody

Sąd może:

• sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności nie budzą wątpliwości i postawa sprawcy nie budzi zastrzeżeń. Nie można zastosować, kiedy przestępstwo jest zagrożone karą wolności 3-ch lat.

• Można umorzyć, gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym

• Gdy uzgodniono sposób naprawienia szkody, zadośćuczynienia i kara nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności.

• Wyznacza się okres próby od 1 roku do 2-ch lat, warunkowe umorzenie kary. W okresie próby: dozór kuratora, organizacji, naprawienie szkody w części lub w całości. Jeżeli skazany popełniono przestępstwo lub źle się sprawuje w okresie próby sąd podejmie postępowanie.

Sąd może:

• warunkowo zawiesić karę, jeżeli nie przekracza 2-ch lat lub karę grzywny (jako karę samoistną), sąd może zawiesić karę by zapobiec ponownemu wstąpieniu na drogę przestępczą przy obiektywnym uwzględnieniu wszystkich czynników. Od 2 do 5 lat - kara pozbawienia wolności - warunkowe zawieszenie kary. Od 1 do 3-cch lat - grzywna jako kara samoistna, kara ograniczenia wolności. Młodociany okres próby od 3 do 5 lat.

Sad może:

• nałożyć obowiązki np.: informowanie sądu lub kuratora o okresie próby. Wykonanie obowiązku ciążącego na tej osobie (picie alkoholu, leczenie, nauka, itp.)

• naprawienie szkody. Jeżeli w okresie próby nastąpi przestępstwo umyślne sąd zarządzi wykonanie kary. Ulega zatarciu w ok. 6 m-cy od zakończenia próby.

Warunkowe zwolnienie.

Skazanego sąd może warunkowo zwolnić, gdy jest pozytywna prognoza kryminalistyczna. Sąd może zwolnić z polowy kary minimum 6 miesięcy przedterminowo.

Recydywistę można zwolnić po odbyciu 2/3 kary i nie wcześniej niż po odbyciu 1 roku.

W przypadku 25 lat - można zwolnić warunkowo po 15 latach, w przypadku dożywocia po 25 latach, chyba że sąd postanowił inaczej.

System Probacji

Kara pozbawienia wolności jest karą drogą. Utrzymanie 1-go więźnia to ok. 2000 zł miesięcznie.

Problem środków alternatywnych (kara grzywny, ograniczenia wolności i system probacji tj. umorzenia postępowania, kary warunkowe i zawieszenie wykonania kary.

Przesłanki do zastosowania probacji:

1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne (szkodliwość społeczna i wina nieznaczna).

2. Okoliczności popełnienia czynu są jasne (przypadek mniejszej wagi).

3. Nigdy nie był karany za przestępstwo umyślne (nie recydywa)

4. Dotychczasowy tryb życia był nienaganny i jest pozytywna prognoza kryminalistyczna.

Warunkowego umorzenia niestosuje się do zagrożonego karą pozbawienia wolności powyżej 3-ch lat.

Pojednanie sprawcy z pokrzywdzonym - okoliczności łagodzące - sąd może dopuscić do umorzenia.

Sąd umarza i ustala okres próby od 1 roku do 2-ch lat (jeżeli w tym czasie zostanie popełnione przestępstwo zostanie zastosowana kara wyższa.

Sąd może oddać pod dozór kuratora, osoby godnej zaufania, organizacji.

Uwzględnia się aspekt ekonomiczny - naprawienie szkody.

Podjęcie umorzonego postępowania - wtedy, gdy skazany dopuszcza się przestępstwa umyślnego, lub nieuregulowanie np. zadośćuczynienia.

Bona fide - dobra wiara

Mala fide - zła wiara

Warunkowe zawieszenie kary (nie przekracza 2-ch lat) przed orzeczeniem kary sąd bierze pod uwagę zachowanie się po dokonaniu przestępstwa.

Zawieszenie na okres próbny:

Od 2 do 5 lat - kara pozbawienia wolności.

Od 1 roku do 3 lat - kara ograniczenia wolności.

Młodociany okres próbny od 3 do 5 lat.

Obowiązki skazanego okres próby.

1. informować sąd o przebiegu kary

2. przeprosić pokrzywdzonego

3. utrzymywanie osób, których pozbawiono możliwości dochodów.

4. powstrzymywanie się od picia alkoholu

5. poddanie się leczeniu

6. powstrzymywanie się od przebywania w pewnych środowiskach (przestępczych)

7. w okresie próby naprawić szkody.

Sąd może zarządzić wykonanie wyroku jeżeli skazany w czasie próby popełni podobne przestępstwo umyślne.

Skrócenie kary ograniczenia wolności.

Przedterminowe zwolnienie: skazany wzorowo się zachowywał podczas odbywania kary ograniczenia wolności, wywiązał się z ciążących obowiązków.

Skazany na karę dożywotniego więzienia, może wyjść po 25 latach więzienia.

Skazany na 25 lat - przedterminowo może być zwolniony po upływie 15 lat.

Instytucja przedawnienia.

• skazany nie może być do końca życia potępiany

• zabójstwo przedawnienie po 30 latach

• inne zbrodnie: napad, rabunek 15 lat, gdy przestępstwo było zagrożone karą od 5 do 15 lat. Art. 101.

Zatarcie skazania - z chwilą zatarcia przestępstwo uznaje się za niebyłe.

25 lat pozbawienia wolności art. 107 zatarcie po 10 latach od wykonania lub darowania kary.

Część szczególna kk obejmuje rodzaje przestępstw od największych do najmniejszych.

Zbrodnie woj. Przeciwko ludzkości nie ulegają przedawnieniu.

Przestępstwa przeciwko PR - terroryzm, zniewaga np. prezydenta, flagi, bandery, służba w innym wojsku.

Dzieciobójstwo - dot. tylko matki do 3 miesięcy po porodzie. - kara od 3-ch miesięcy do 3-ch lat.

Po 3 miesiącach od porodu to zabójstwo.

Eutanaktyka

Pomoc przy popełnieniu samobójstwa, podżeganie do samobójstwa - od 3-ch do 5 lat.

04.12.2005

ZASADY WYMIARU KARY

Sąd wymierza kara wg własnego uznania w granicach przewidzianych przez ustawodawcę (dolna i górna granica kary).

Własne uznanie to nie dowolne uznanie.

Dyrektywy - ustawodawca przewiduje pewne elementy, które sąd musi wziąć pod uwagę w ramach dowolnego uznania.

Są dyrektywy ogólne i szczegółowe.

DYREKTYWY OGÓLNE

Kara -> musi być adekwatna do winy.

- trzeba uwzględniać stopień szkodliwości czynu

- trzeba uwzględniać cele wychowawcze kary

- kara ma spełniać 2 funkcje:

1) funkcje prewencyjną specjalną - dot. konkretnego sprawcy

2) funkcję generalną - musi odstraszyć potencjalnego przestępcę; jest to podnoszenie

świadomości prawnej obywateli.

Nieznajomość prawa szkodzi.

Przestępcy recydywiści nie przewidują skutków przestępstwa.

F. generalna - jest f. nieaktualną.

Funkcja specjalna - aktualna w 60 %.

Przy wymierzaniu kary obowiązuje:

1. zasada humanitaryzmu i poszanowania obywatela

2. zasada swobodnego i racjonalnego uznania sędziego w granicach przepisu prawa

3. zasada indywidualizacji kary (zależy jaka osobowość reprezentuje przestępca)

4. zasada oznaczoności kary (na ile lat skazuje).

DYREKTYWY SZCZEGÓLNE

Sąd musi uwzględnić:

1. motywację i sposób zachowania się sprawcy

Proces motywacyjny

Motyw Pobudka

(Rozum) (Uczucie)

Uczucie stymuluje rozum

najlepszy układ

Rozum kontroluje uczucie

Te 2 dziedziny muszą się uzupełniać, zachodzić na siebie.

Miłość i zbrodnia -> rodzą się w mózgu

Z punktu widzenia prawa karnego motyw jest pojęciem neutralnym.

Każde nasze dizłanie jest umotywowane.

Ze względu na motyw może być odpowiednia kara.

Charakter retorsyjny zabójstwa - zabija i popełnia samobójstwo; sam wymierza sobie karę.

2. Zachowanie się sprawcy (np. jeżeli wzywa od razu pogotowie daje mu to „+”).

3. Popełnienie przestępstwa z nieletnim.

4. Rodzaj i stopień naruszenia ciążącym na sprawcy obowiązku.

5. Rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa.

6. Cechy osobowościowe sprawców.

7. Sposób życia przed popełnieniem przestępstwa.

8. Zachowanie się sprawcy po popełnieniu przestępstwa. Szczególnie, gdy sprawca podjął zadośćuczynienie.

9. Zachowanie się pokrzywdzonego.

„wina wiktymologiczna” - nie jest tożsama z winą w prawie karnym - ofiara się przyczyniła.

np. sprawca został sprowokowany do zabójstwa.

10. Wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą. Mediacja łączy się z zadośćuczynieniem z chęcią naprawienia szkody. Jest to wyrównanie strat społecznych.

11. Okoliczności łagodzące (np. młody wiek sprawcy) i okoliczności obciążające (np. nadużycie alkoholu).

12. Nadzwyczajne złagodzenie kary szczególnie w stosunku do młodocianego. Np. jeżeli szkoda została naprawiona.

Dla sprawcy, który nie ukończył 18 roku życia, nie stosuje się kary dożywocia.

Sad może warunkowo zawiesić wykonanie kary.

Sąd wymierzając karę do lat 5 może zawiesić jej wykonanie do lat 10 (okres próbny).

Orzekając karę pozbawienia wolności sąd może określić rodzaj i tryb zakładu karnego.

Sąd zalicza na poczet kary - okres tymczasowego aresztowania.

---