Rodzaje oceniania (przez pryzmat zwrócenia uwagi na potrzeby ucznia)
Ocenianie sumujące
bardzo ważne dla administracji szkoły
wartościuje uzyskane wyniki, zamykając pewien określony etap kształcenia
np.: zaliczenia przedmiotów, egzaminy na koniec roku szkolnego lub szczebla szkoły
występuje w egzaminie doniosłym („wysokich stawek”) - wynik ma dla ucznia znaczenie przewyższające znaczenie komentarza dydaktycznego (uzyskanie korzystnego wyniku jest dla ucznia ważniejsze od wszelkich wskazówek, jak ma dalej rozwijać swoje umiejętności)
Ocenianie kształtujące
ważniejsze dla ucznia
dostarcza uczniowi i nauczycielowi danych do indywidualizacji dalszego uczenia się i kształcenia
rola tym większa im wcześniej jest rozpoczęte i systematyczniej prowadzone
np.: bieżące ocenianie osiągnięć
umożliwia sprzężenie zwrotne uzyskanej informacji z uczeniem się
dominuje w egzaminie powszednim („niskich stawek”) - komentarz do wyniku uczenia się ma większe znaczenie niż sam wynik (egzaminy wewnątrzszkolne, dokonywane w codziennej pracy nauczyciela)
Rodzaje oceniania (przez pryzmat stosunku do sprawdzania osiągnięć uczniów /sprawdzanie może być jedyną podstawową cechą oceniania lub może być wspomagane obserwacją warunków i przebiegu uczenia się/)
Ocenianie wąskodydaktyczne
ustalanie i komunikowanie oceny wyłącznie na podstawie wyników sprawdzania (ograniczone do dziedziny poznawczej, z pominięciem osiągnięć emocjonalno-motywacyjnych i warunków pracy ucznia)
występuje w egzaminach zewnętrznych (uczeń nie znany egzaminatorowi), przy stosowaniu testów standaryzowanych jako jedynej podstawy oceny, w poglądach niektórych nauczycieli, wyobrażeniach niektórych rodziców i przekonaniach wielu uczniów
ocena musi być w pełni udokumentowana wynikami sprawdzania
Ocenianie społeczno-wychowawcze
ustalanie i komunikowanie oceny na podstawie wielu kryteriów, wśród których wymaganie programowe mogą odgrywać główną lub tylko pomocniczą rolę
„społeczny” - rola kontekstu kształcenia (czynników uczenia się niezależnych od ucznia i nauczyciela)
„wychowawczy” - rola emocji ucznia i jego motywacji do uczenia się
kontekstualizacja wiedzy - zrelatywizowanie względem warunków kształcenia
prawidłowości:
główną rolę odgrywa kryterium wymagań programowych, pozostałe pełnią rolę pomocniczą (wymagania programowe mają obecnie około 60% wkłady w ocenę, a powinny sięgać od 75 do 90%)
przynosi wyższe wyniki niż ocenianie wąskodydaktyczne (przychylnie - odwołanie do teorii warunkowania sprawczego i obserwacji skutków działania zachęty; nieprzychylnie - wyższymi ocenami nauczyciel „kupuje” uczniów i ich rodziców, by ułatwić sobie pracę)
kryteria społeczno-wychowawcze liczą się tym bardziej im niższe są osiągnięcia poznawcze ucznia (nauczyciele chętnie podnoszą stopnie mniej zdolnym uczniom, którzy dużo pracują, a wykazują nieustępliwość i surowość wobec uczniów zdolnych; dwa standardy sprawiedliwości oceniania - uczeń przeciętny lub lepszy otrzymuje <<na co zasłużył>>, a uczeń słabszy od przeciętnego otrzymuje <<szansę>>)
stopnie szkole będące wynikiem tego oceniania są rozłożone w każdym oddziale szkolnym w proporcjach charakterystycznych dla szczebla szkoły i grupy przedmiotów nauczania - bez względu na poziom osiągnięć poznawczych uczniów
uczniowie uważają to ocenianie za niesprawiedliwe (w pełni aprobowane przez uczniów jest ocenianie osiągnięć poznawczych, uznawane z zastrzeżeniami ocenianie motywacji do osiągnięć, a piętnowana jest manipulacja oceną)
pozwala na równie dobre przewidywanie osiągnięć ucznia w szkole wyższego szczebla jak ocenianie wąskodydaktyczne (znaczenie udziału motywacji do uczenia się i studiowania oraz wkładu pracy ucznia i studenta)
„Klasometria” - teoria ocenianie wewnątrz klasy szkolnej
ocenianie w kasie szkolnej jest silnie zależne od kontekstu kształcenia
nauczyciel musi zawsze liczyć się z rzeczywistością np.: niekorzystne środowisko, małe zdolności, brak frekwencji, agresywne zachowania
ocenianie jest elementem systemu dydaktycznego nauczyciela
sprzężenie zwrotne musi pojawiać się w umyśle i czynnościach uczniów (oni są głównymi adresatami informacji o swoich osiągnięciach)
na trafność oceniania w klasie szkolnej składają się głównie jego konsekwencje dla poszczególnych uczniów
rzetelność oceniania polega na tym, że nauczyciel zbiera informację o uczniu tak długo, aż uzna ją za wystarczająco pewną
Ocena opisowa (narracyjna)
akcent na komentarz w ocenie szkolnej, a nie na informację o wyniku
nieformalna informacja o wyniku kształcenia z rozbudowanym komentarzem pisemnym
przeważa w edukacji wczesnoszkolnej
dokonywana w skali nominalnej - każdy uczeń stanowi osobną klasę właściwości, porównania nie mają istotnego znaczenia
obejmuje warunki i przebieg uczenia się, a szczególnie postawy i wkład pracy ucznia
opiera się głównie na obserwacji
jest znacznie bliższa dziecku i ma dla niego większą wartość emocjonalną niż skale przedziałowe i porządkowe
musi być osobista
opisy powinny być jasne, zwięzłe, oparte na faktach