Rola rytmów w rozwoju dziecka
Trudno określić moment, kiedy dziecko zaczyna odczuwać rytmy. Wiele wskazuje na to , że już w ostatnich tygodniach przed urodzeniem dziecięcy umysł rejestruje rytm bicia serca matki i rytmiczne kołysanie jej kroków.
Jeżeli cokolwiek się w otoczeniu powtarza i układa w jakiś rytm, przestaje budzić niepokój. Może być przez człowieka zrozumiałe i przewidywalne.
Człowiecza zdolność do wychwytywania regularności jest wzmocniona przez rozmaite czynniki:
Przemienność dnia i nocy
Stałe następstwo pór roku
Uporządkowana wędrówka słońca po niebie
Wszystkie formy życia na ziemi przebiegają według ustalonych rytmów, także życie człowieka. Język, którym się posługujemy ma określony rytm i melodię. Rytm tańca sprawia nam przyjemność. Sprawiają nam przyjemność także piękne wzory na tkaninach, naczyniach i zdobionych przedmiotach.
Matematyka także wypełniona jest rytmami. Liczenie wywodzi się z rytmów wskazywania obiektów. Można łatwo dostrzec przemienność liczb parzystych i nieparzystych. Powszechnie stosowany system pozycyjny ma rytm dziesiątkowy. Można także liczyć w innych układach rytmicznych: dwójkowym, trójkowym itd. Również mierzenie wywodzi się z rytmów, widać to wyraźnie w jednostkach pomiaru. Niektórzy twierdzą iż matematyka zajmuje się głównie regularnościami.
Ćwiczenia rytmiczne sprzyjające dostrzeganiu regularności
Zaczynamy od ćwiczeń prostych i będziemy je stopniowo wzbogacać.
Dorosły i dziecko siedzą naprzeciw siebie przy stole. Z boku leżą kolorowe kółka, trójkąty o kwadraty. Potrzebne są także patyczki do liczenia ( wykałaczki) mazaki i papier rysunkowy.
Układamy prosty rytm dorosły zwraca się do dziecka: obserwuj. Jednocześnie układa prosty rytm „ kółko patyk kółko patyk kółko patyk…..” . kropki pokazują że rytm trzeba kontynuować .
Odczytywanie i kontynuowanie rytmu. Dorosły komplikuje nieco zadanie i układa: kółko 2 patyki kółko 2 patyki……. Jeżeli dziecko dostrzeże prawidłowość będzie dalej układało rytm.
Kontynuowanie trudniejszych rytmów . dorosły układa trudniejsze zadanie: kółko trójkąt patyk kółko trójkąt patyk… pokazując rytm czyta. Jeżeli dziecko potrafi kontynuować ten układ rytmiczny, można podobne ćwiczenia realizować przemiennie w następujący sposób:
Dorosły układa rytm( koniecznie trzy sekwencje) , odczytuje go a dziecko kontynuuje
Dziecko układa rytm( też trzy sekwencje) i odczytuje a dorosły układa dalej.
Trudniejsza wersja tych ćwiczeń polega na rysowaniu mazakami( lub kredkami) szlaczków z rytmicznie ułożonych kresek, kółek, trójkątów, prostokątów i kwadratów.
Wysłuchiwanie i dostrzeganie regularności. Znacznie trudniej jest kontynuować rytm usłyszany. Trzeba tu nie tylko dostrzec to, co się powtarza, ale także to zapamiętać. Dorosły zaczyna od najprostszych rytmów i stopniowo je komplikuje:
Klaszcze rytmicznie w ręce; dziecko słucha i kontynuuje rytm
Przemiennie klaszcze i uderza dłonią w stół; dziecko słucha i kontynuuje
Klaszcze dwa razy i raz uderza w stół…
Klaszcze, uderza w stół, klepie się w kolano…
Można jeszcze bardziej komplikować rytmy:
Uderzając łyżeczka w szklankę
Stukając ołówkiem w stół
szeleszcząc papierem
wykorzystując instrumenty perkusyjne.
Ćwiczenia rytmicznie wykonywane ciałem są trudniejsze bo wiążą się z pamięcią ruchową i często ograniczonymi możliwościami odtworzenia obserwowanych sekwencji ruchowych. Jak zawsze dorosły zaczyna od ćwiczeń prostych i stopniowo je utrudnia. Pokazuje rytmy:
podskok przysiad 3razy- dziecko powtarza
podnosi ręce do góry, kładzie na ramiona, i wyciąga w bok
skłon w przód , w lewo i w prawo 3 razy - dziecko kontynuuje.
Wiele radości sprawia przemienne prowadzenie takich ćwiczeń: dorosły pokazuje- dziecko naśladuje; dziecko pokazuje - dorosły naśladuje.
Trening w przekładaniu zauważonych prawidłowości z jednej sytuacji na inną
W szkole nie tylko na lekcjach matematyki dziecko musi ciągle dokonywać przekładu. Rozwiązując zadanie tekstowe zapoznaje się z historyjką życiową i pytaniem końcowym, następnie zawarte tam informacje musi przełożyć na język matematyki i zapisać w formie działania. Wystarczy teraz policzyć i odpowiedzieć na pytanie. Sprawdzenie poprawności rozwiązania wymaga znowu przekładu. Takie przechodzenie z jednej dziedziny na inną jest dla dzieci trudne. Warto możliwie wcześnie kształtować u dzieci umiejętność korzystania z informacji zdobywanych w różnych dziedzinach.
Proste przełożenie. Zaczynamy od prostych rytmów. Dorosły zwraca się do dziecka: słuchaj uważnie. Przemiennie klaszcze i uderza w stół…ułóż z figur rytm który usłyszałeś.
Złożone przekłady. Dorosły pokazuje np taki układ rytmiczny: stoi w lekkim rozkroku, skłon do przodu, wyprost, ręce w bok. Trzykrotnie powtarza te czynności a potem zwraca się do dziecka: ułóż to co pokazałem z podanych figur bądź przedmiotów.