Co to jest LATERALIZACJA?

                    Lateralizacja - to przewaga jednej strony podczas czynności ruchowych.

Schemat ciała ludzkiego wydaje się być symetryczny: człowiek posiada dwoje uszu, oczu, dwie pary kończyn. Jest to jednak pozorna symetria.

Lateralizacja, czyli stronność, funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała związana jest z dominowaniem jednej z półkul mózgowych.

Większość ludzi prezentuje model lateralizacji jednorodnej prawostronnej: dominacja prawego oka (prawooczność), ręki (praworęczność), nogi (prawonożność).

          Lateralizacja rozwija się w ciągu życia dziecka. Praworęczność zwykle ustala się około 2 - 3 roku życia, a leworęczność w wieku 3 - 4 lat. Ostatecznie dominacja czynności ruchowych w większości przypadków ustala się do 6 roku życia. Proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym.

Modele lateralizacji

Lateralizacja jednorodna prawostronna lub lewostronna - (np. prawooczność, praworęczność, prawonożność lub lewooczność, leworęczność, lewonożność).

Lateralizacja niejednorodna - skrzyżowana (dominujące narządy ruchu i zmysłów znajdują się po obu stronach osi ciała, np. dziecko praworęczne, lewooczne, prawonożne. W tych przypadkach trudności spowodowane są głównie zaburzeniami współdziałania oka i ręki (koordynacji wzrokowo - ruchowej) ujawniają się podczas rysowania, pisania (niekształtne litery w nierównych odstępach, opuszczanie linijki), i czytania (przeskakiwanie liter, opuszczanie sylab, opuszczanie wyrazów, zmiana kolejność liter).

Lateralizacja nieustalona (słaba) - brak funkcjonalnej dominacji jednej strony ciała. Jest stanem przejściowym (po 6 r.ż. świadczy o opóźnieniu procesu lateralizacji) lub trwałym, oburęczność utrzymuje się do końca życia. U dzieci tych często występują trudności w nauce. Dziecko ma trudności w orientacji lewej i prawej strony własnego ciała, w orientacji w przestrzeni, wykazuje trudności z odwzorowaniem figur geometrycznych, rozpoznawaniem i odwzorowywaniem liter i cyfr podobnych pod względem kształtu, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni (p-b-d-g).

Nieprawidłowa lateralizacja nie musi być powodem niepokoju, dopóki nie towarzyszą jej dodatkowe zaburzenia tj. zaburzenia motoryczne, zaburzenia percepcji wzrokowej, orientacji w przestrzeni i wtórne zaburzenia emocjonalne.

W wieku poniemowlęcym pozostawia się dzieciom całkowitą swobodę w zakresie wyboru ręki podczas czynności ruchowych. W późniejszym okresie, ze względu na trudności techniczne, jakie sprawia pisanie lewą ręką oraz na korzystanie z urządzeń, których konstrukcja preferuje ludzi praworęcznych, korzystne jest utrwalenie praworęczności u oburęcznych dzieci (szczególnie, gdy dominuje u nich prawe oko). Dlatego też dopuszczalne jest, aby w sposób taktowny i bez nacisku uświadomić dziecku oburęcznemu, że może, (lecz nie musi) spróbować wykonać daną czynność prawą ręką. W wieku przedszkolnym należy wspierać aktywność lewej ręki w przypadku dziecka lewostronnego i usprawniać ją motorycznie.

Nigdy nie należy przyuczać do pracy prawą ręką dzieci, które: *zlaletralizowane są lewostronnie, *o wczesnej i silnej dominacji lewej ręki, *upośledzonych umysłowo, *lewoocznych (dążymy do jednorodnej lateralizacji oka i ręki - dominacji po tej samej stronie ciała), *o małej sprawności ruchowej prawej ręki, *akceptujących swoją leworęczność i niechętnych wobec prób przyuczania, *jąkających się.

Dzieci leworęczne przestawiane na „siłę” prezentują zaburzenia osobowości. Obserwuje się u nich zaburzenia emocjonalne: płaczliwość, lękliwość lub ataki złości, agresji. Zaburzenia nerwicowe objawiają się jąkaniem, moczeniem nocnym. Kształtuje się u nich poczucie mniejszej wartości, lękowa postawa wobec otoczenie, unikanie kontaktów społecznych oraz nadpobudliwość psychomotoryczną. Utrwala się też niechęć do przedszkola, szkoły i zajęć dydaktycznych.

Bibliografia

M. Bogdanowicz, Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1995r.

M. Bogdanowicz, RYZYKO DYSLEKSJI Problem i diagnozowanie, Wydawnictwo HARMONIA, Gdańsk 2004r.

Która rączka, która noga, które oko, które ucho?

Arkusz sprawdzający lateralizację u dziecka.

Imię i nazwisko dziecka:…………………………………………………..

	Polecenia dla dziecka (każde polecenie wykonywane jest x 2)	Obserwacja I (wstępna)			Ocena	Obserwacja II (końcowa)			Ocena
				Data:………….. Wiek:………….				Data:………….. Wiek:………….
				L	P	L i P		L	P	L i P
	Ręka	Wskaż rączką gdzie w sali siedzą lalki, misie.
		Rzuć piłeczkę.
	Noga	Kopnij piłeczkę.
		Zejdź z ławeczki, wejdź na ławeczkę.
	Oko	Popatrz przez wyciętą w kartce dziurkę.
		Popatrz przez „lunetę” (rolka po papierowym ręczniku).
	Ucho	Posłuchaj jak „tyka” zegarek mały i duży.
		Zadzwoń do kolegi, koleżanki.

Obserwacja uzupełniająca	Obserwacja I (wstępna)			Ocena	Obserwacja II (końcowa)			Ocena
		Data:				Data:
		L	P	L i P		L	P	L i P
Podczas jedzenia dziecko posługuje się rączką:
Rysuje używając rączki:

Uwagi:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

osoba wypełniająca:

……………………………………………….

---