ZARZĄDZANIE INSTYTUJAMI KREDYTOWYMI

dr Katarzyna Kochaniak

[e-mail]

pokój 712 - pawilon Finansów

Kolokwium:

- kolokwium termin „0” na ostatnim wykładzie (08.01.2012)

- czarny długopis

- obowiązuje jedynie to o na wykładach

Wykład 1 - 14.10.2011

1. Struktura sektora bankowego w Polsce.

Instytucja kredytowa - zapisana jest w dyrektywie unijnej z 2006/48/WE. Jest to dyrektywa w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności prze instytucje kredytowe. W artykule 2 jest informacja, które podmioty niej nie należą. Do instytucji kredytowych w Polsce nie należy BGK (Bank Gospodarstwa Krajowego) SKOK-i i niektóre kasy spółdzielcze. Te podmioty instytucja traktuje jak instytucje finansowe. W art.4 instytucja kredytowa oznacza przedsiębiorstwo, którego działalność polega
na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności oraz
na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek.

Instytucja pieniądza elektronicznego - to podmiot, który emituje środki płatnicze w formie pieniądza elektronicznego.

Instytucje finansowe wg dyrektywy unijnej - to przedsiębiorstwo inne niż instytucja kredytowa, którego podstawową działalnością jest nabywanie papierów akcji lub wykorzystywanie jednego lub więcej spośród rodzajów działalności wyemitowanych w załączniku do dyrektywy.

• przyjmowanie od ludności depozytów i innych środków podlegających zwrotowi,

• udzielanie kredytów, w tym kredytów konsumenckich hipotecznych - leasing finansowy,

• usługi transferu środków pieniężnych,

• udzielanie gwarancji,

• pośrednictwo na rynku pieniężnym,

• doradztwo inwestycyjne,

• przechowywanie w skrytkach sejmowych.

Definicje (ustawa Prawo Bankowe)

Bank - jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustawy działającej na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem w środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Bank krajowy (art. 4) - to bank mający siedzibę na terenie RP

Instytucja kredytowa - to podmiot mający swoją siedzibę za granicą Polski, ale na terytorium jednego
z państw członkowskich UE prowadzący (we własnym imieniu i na własny rachunek na podstawie zezwolenia właściwych Rad Nadzorczych) działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów i innych środków zwrotnych oraz udzielaniu kredytów, lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego.

Instytucje kredytowe nie muszą mieć zgody KNF (Komisja Nadzoru Bankowego) tak jak banki polskie.

Oddział instytucji kredytowej - to jednostka organizacyjna instytucji kredytowej wykonująca
w jej imieniu i na jej rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikajże z zezwolenia udzielonego
tej instytucji kredytowej, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danej instytucji kredytowej utworzone na terenie Polski uważa się za jeden oddział.

Bank zagraniczny - to bank mający instytucję poza UE.

Instytucja finansowa - to podmiot nie będący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawowa działalność będąca źródłem większości przychodów polega na wykorzystywaniu działalności gospodarczej w zakresie:

• nabywania i zbywania udziałów lub akcji,

• udzielania pożyczek ze środków własnych,

• udostępniania składników majątku na podstawie umów leasingu,

• świadczenia usług w zakresie obrotu wierzytelnościami,

• emitowania instrumentów płatniczych,

• udzielanie gwarancji i poręczeń,

• pośredniczenia na rynku pieniężnym,

• uczestniczenia w emisji papierów wartościowych.

Międzynarodowa instytucja finansowa - to instytucja finansowa, w której większość kapitału własnego należy do państw będących członkami OECD lub BC tych państw.

Sektor bankowy:

• banki komercyjne (max zysków),

• banki spółdzielcze.

Banki w formie:

• S.A,

• Spółdzielcze,

• Bank państwowy (przedsiębiorstw) BGŻ

Na koniec 2010 roku było 49 banków komercyjnych i 21 oddziałów instytucji kredytowych.

2. Udział inwestorów krajowych i zagranicznych w sektorze

• w 2010 roku ponad 30% to inwestorzy krajowi (niecałe 34%)

• inwestorzy zagraniczni w 2010 roku to około 66%

Inwestorzy krajowi to:

• Skarb Państwa,

• Bank Ochrony Środowiska (BOŚ),

• BGK,

• PKO BP,

• PKO SA

• Bank Pocztowy

Te Banki są kontrolowane przez Skarb Państwa

3. Udział inwestorów zagranicznych z poszczególnych państw (na 2010r)

Udział w aktywach sektora:

• Uni Credit - 12% (władzy)

• Niemcy - 10%

• Holandia - 9%

• USA - 7%

• Francja - 6%

Od 2005 roku banki zobowiązane są do sporządzania skomplikowanego sprawozdania finansowego
wg międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej, posiadając jednocześnie swobodę wyboru zasad opracowywania sprawozdań finansowych. (art.1 ustawy o zmianie o rachunkowości z dnia 16.12.2005. Dz.U>2005 Nr267, poz. 2252).

Sprawozdania jednostkowe - mogą być opracowywane na podstawie standardów międzynarodowych lub polskich zasad rachunkowości.

Zalety MSR/MSSF

• umożliwienia im porównywania podmiotów w skali międzynarodowej,

• wzmocnienie zaufania do rodzimego rynku finansowego,

• zapewnienie dostępu do źródeł kapitału,

• zabezpieczenia interesów inwestorów.

Standardy międzynarodowe promują wycenę składników majątku i zobowiązań wg wartości godziwej zastępując nią metodę kosztu historycznego, w celu uzyskania prawdziwego obrazu sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych.

Wartość godziwa wg International Accounting Standards Board

• wartość rynkowa - jeżeli może ona być oszacowana lub łatwo identyfikowana. W przeciwnym razie wartość rynkowa elementów tworzących dany składnik podobnych instrumentów.

• wartość obliczana na podstawie powszechnie akceptowanych modeli, lub technik wyceny
  dla inwestorów, których prawdziwa wartość rynkowa nie może być bezpośrednio określona.

W bankach wartość godziwa jest szacowana dla aktywów i zobowiązań finansowych spełniających jeden z następujących warunków:

• zostały zweryfikowane jako przeznaczone do obrotu, ponieważ nabyto je lub zaciągnięto w celu sprzedaży lub odkupienia w nieodległym terminie. Mogą też stanowić część portfela instrumentów finansowych, którymi zarządza się ręcznie w celu generowania krótkoterminowych zysków.

• Przy początkowym ujęciu zostały wyznaczone przez bank jako wycenione według wartości.

Rzeczowe aktywa trwałe:

• grunty,

• budynki,

• urządzenia informatyczne.

Inwestycje papierów wartościowych:

• obligacje Skarbu Państwa,

• akcje,

• swapy.

Inne aktywa:

• długoterminowe - obligacje,

• krótkoterminowe - certyfikaty.

Wykład 2 - 22.10.2011

4. Ład korporacyjny

• władztwo komercyjne,

• kolektywne władanie,

• nadzór właścicielski.

Ład korporacyjny - zbiór zasad i norm zarządzania organizacją.

Zasady i normy ładu korporacyjnego - to ogół powiązań występujących pomiędzy Zarządem, Radą Nadzorczą, akcjonariuszami, bądź udziałowcami i pozostałymi grupami wpływu (pracownikami, deponentami, klientami, dostawcami oraz instytucjami współkształtującymi otoczenie i warunki działania banków (Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Giełda Papierów Wartościowych, Agencja Rajsingowa).

Modle ładu korporacyjnego:

• otwarty,

• zamknięty,

• dwupoziomowy,

• jednopoziomowy

Model otwarty - charakterystyczny dla krajów anglosaskich, których rynki cechują się dużą kapitalizacją, płynnością i efektywnością informacyjną. Akcjonariat jest rozproszony, kontrole nad bankiem sprawuje w polityce kierownictwo. jeśli są grupy akcjonariuszy mniejszościowych dochodzi
do konfliktu (ryzyko konfliktu agencji), bo każda z grup chce zwiększyć swój wpływ na podmiot. Sprzyja pewnym nieprawidłowościom.

Model zamknięty - występuje m.in. w nowych bankach. Jest w nim określony akcjonariusz. Konfliktu agencji nie ma, bo grupy są zbyt słabe. Cechą systemu jest dominacja interesu akcjonariuszy.

Model dwupoziomowy - o rozdzielnych funkcjach:

• nadzorczej - sprawowanej przez RN

• zarządczej - sprawowanej przez Zarząd

Taka struktura cechuje banki krajowe.

Model jednopoziomowy - o nierozdzielnej funkcji nadzorczej i zarządczej pełnionej łącznie przez jeden organ - Radę Dyrektorów. Jest on charakterystyczny m.in. dla banków w Wielkiej Brytanii.

Komitet Bazylejski ds. nadzoru bankowego

Jest twórcą wielu norm regulacyjnych wdrażanych przez kraje, by banki działały bezpiecznie. W jego opinii rozdzielenie funkcji nadzorczej i zarządczej jest ważne dla:

• ustalenia celów banku,

• dla poprawienia bieżącej działalności,

• dla przyjmowanego stanowiska w zakresie poszanowania interesów akcjonariuszy bądź udziałowców i innych grup wpływu,

• dla poszukiwania kompromisu pomiędzy efektywnością i bezpieczeństwem działania banku, a także ze zgodnością z obowiązującymi regulacjami prawnymi.

Komitet bazylejski stwierdził, ze zasady ładu korporacyjnego wzmacniają zaufanie do banków, rynków, inwestorów i klientów ograniczając przy tym niebezpieczeństwo masowego wycofywania depozytów.

Ważne by na ten ład korporacyjny patrzeć szerzej. Dziś obejmuje on również oddziaływanie innych grup wpływu (deponenci, akcjonariusze banku).

Banki i grupy nacisku

Akcjonariusz dominujący dąży do rozwoju i wzrostu wartości banku w długim okresie czasu. Będzie miał również wpływ na działalność banków i zarządu.

Zarząd dąży do osiągnięcia celów banku. Celem banku jest długookresowy wzrost wartości
i bezpieczeństwa działania. Zarządy są zainteresowane zatrzymywaniem w banku zysków,
bo działalność, którą podejmują ponosi ryzyko w banku. Zasady ładu korporacyjnego powinny umożliwiać harmonizowanie obu grup wpływu akcjonariuszy i zarządu w zakresie 3R:

1. RYZYKA

2. RENTOWNOŚCI

3. ROZWOJU

Następuje to w bankach, gdy akcjonariusz dominujący daje kierownikowi prawo do zarządu w kapitale.

Rada Nadzorcza. Jej rola to kontrolowanie wszelkich aspektów działalności bankowej, by zapewnić mu stabilny rozwój i bezpieczeństwo. Rada Nadzorcza kontroluje pracę Zarządu, sprawdza czy są one zgodne z przyjętą polityka i przepisami prawa. Pełni funkcję pośrednika pomiędzy zarządem,
a akcjonariuszami.

Społeczeństwo zaczęło być zainteresowane stabilnością finansową sektora bankowego i możliwością utrzymywania w długim okresie stabilności gospodarczej i wzrostu……

Wierzyciele. Ważną grupą są tu deponenci. Powinniśmy być zainteresowani zdolnością banku.

Regulatorzy i prawodawcy. Regulatorzy krajowi tj. BGF, GPW, Rząd, KNF.

Komisja Nadzoru Bankowego wydaje rekomendacje (rekom S, rekom T).GPW wydała kodeks.

Prawno - regulacyjne instrumenty kształtowania ładu korporacyjnego w bankach krajowych:

Przepisy prawa ustawy:

1. Prawo Bankowe,

2. Kodeks Spółek Handlowych,

3. Prawo Spółdzielcze,

4. Ustawa o funkcjonowaniu Banków Spółdzielczych i ich zrzeszaniu się.

Wykład 3 - 06.11.2011

Zasady dobrej polityki bankowej opracował Zawiązek Banków Polskich. Zostały opublikowane po raz 1 w 2007 roku, a zmodyfikowano je w 2009 roku dotyczą pożądanego sposobu postępowania banków
i podmiotów pośredniczących w wykonywaniu czynności bankowych w zakresie relacji z klientami oraz innymi instytucjami kredytowymi.

Kanon dobrych praktyk rynku finansowego opracowała KNF. Zasady pracował również w 2007 roku Krajowy Fundusz Gwarancyjny, których celem jest informowanie klientów o przynależności banków
do obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów oraz informowanie klientów o sytuacji ekonomiczno - finansowej banków.

Bazylejski Komitet ds. nadzoru bankowego w 2006 roku opublikował dokument o zasadach ładu korporacyjnego. Jest to swoisty przewodnik dla banków. Wykazał zalety rozdzielania funkcji wykonawczej nadzorczej od zarządczej. Ta dyscyplina rynkowa polega na tym, że banki mogą informować o profilu ryzyka jakie w nim występuje oraz o poziomie kapitału. Podkreśla również znaczenie przejrzystości i jawności zamieszczonych w sprawozdaniach ładu korporacyjnego.

Rekomendacje KNF są poświęcone ryzyku, które występuje w bankach:

• ryzyko płynności,

• ryzyko kredytowe,

• ryzyko walutowe,

• ryzyko operacyjne i stopy procentowej,

• ryzyko kontroli wewnętrznej i roli biegłych rewidentów.

Dobre praktyki spółek notowanych na GPW

Po raz pierwszy wydane w 2002 roku. Ostatni raz modyfikowane w 2010 roku.

Cecha charakterystyczna (motto/zasada): albo się dostosujesz do dobrych zasad, albo wytłumacz dlaczego tego nie robisz?

Regulacje wewnętrzne:

Każdy z banków jest inny i część rozwiązań bank ustala sam. Znajdują się one w statutach opracowanych przez banki regulaminach.

W bankach implementacja zasad ładu korporacyjnego wiąże się z reorganizacją ich wewnętrznych struktur, których podstawę stanowią:

• zarząd,

• kierownictwo,

• rada nadzorcza,

• jednostki systemu kontroli wewnętrznej,

• jednostki systemu zarządzania ryzykiem.

O upowszechnieniu zasad ładu korporacyjnego w bankach przesądza postawa i zaangażowanie wszystkich grup wpływu. Ich promowaniu służy:

• aktywne i świadome realizowanie praw przez akcjonariuszy,

• etyczne korzystanie przez deponentów i innych klientów z usług i operacji świadczonych przez banki,

• rzetelne wykonywanie pracy przez audytorów, komunikowanie się z zarządem, Radą Nadzorczą
  i Komisją Nadzoru Bankowego,

• dobrowolne podejmowanie przez organizacje branżowe (ZBP) działań związanych z promowaniem dobrych praktyk banków,

• wspomaganie banków przez specyficzne banki konsultacyjno - doradcze we wdrażaniu zasad ładu korporacyjnego,

• stanowienie prawa i wzmacnianie struktur sądowniczych w celu ochrony i promowania praw akcjonariuszy, precyzyjnego określania roli organów banku, oczyszczenia ich otoczenia
  z konsumpcji, dbania o równość interesów kierownictwa, pracowników i akcjonariuszy,

• uwzględnianie w ocenach agencji reitingowych faktu stosowania zasad ładu korporacyjnego,

• zgłaszanie przez pracowników przypadków postępowań nielegalnych i nieetycznych,

• określanie wymagań w zakresie zasad ładu korporacyjnego przez instytucje takie jak GPW
  w Warszawie

5. Rola i odpowiedzialność Rad Nadzorczych, Zarządów, WZA, jednostek systemu kontroli wewnętrznej i zarządzanie ryzykiem.

ORGANIZACJE RAD NADZORCZYCH W BANKACH

L.P.	Wyszczególnienie	Bank państwowy	Bank Spółka Akcyjna	Bank spółdzielczy
1.	Przewodniczącego powołuje	Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra SP	WZA	Walne zgromadzenia (WZ)/zebranie przedstawicieli
2.	Członków powołuje/odwołuje	Minister SP	WZA	WZ/zebranie przedstawicieli
3.	Liczba członków	8 - 12 członków	Min. 5 członków	Min. 5 członków
4.	Kadencja	4 lata	Max 5 lat	Określony w statucie
5.	Szczegółowy zakres działania określa	Minister SP	Statut i regulamin działania Rady	Statut i regulamin działania Rady
6.	Tryb odwoływania	Minister SP	WZA	WZ/ zebranie przedstawicieli

Członek Zarządu NIE MOŻE być członkiem Rady Nadzorczej. Prokurenci, likwidatorzy, kierownicy oddziałów, główny księgowy lub radca prawny też NIE MOŻE być członkiem RN. RN pełni funkcję nadzorczą w drodze odbywanych posiedzeń i bezpośrednio sprawowanej kontroli. RN jest wspomagana przez Komisję Rewizyjną. Członkiem RN mogą być osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje (wiedza i doświadczenie). Poza tym osoba taka musi dysponować odpowiednim czasem, żeby właściwie wykonywać obowiązki.

Obowiązki członka Rady Nadzorczej:

• postępowanie zgodne z interesem banku,

• wygłaszanie niezależnych opinii i sądów,

• wyrażanie sprzeciwów i własnego zdania w przypadku, gdy decyzja RN pozostaje w sprzeczności
  z dobrem banku,

• w razie konfliktu z prywatnymi dążeniami członkowie RN są zobowiązani poinformować o tym Radę i wstrzymać się od wpływu na podejmowane decyzje,

• przynajmniej 2 członków RN powinno spełniać kryterium niezależności od spółki oraz powiązanych z nią podmiotów (muszą być powołane z zewnątrz),

• w przypadku banków giełdowych zaleca się zrównoważony udział mężczyzn i kobiet w RN
  by wzmocnić kreatywność i innowacyjność prowadzonej działalności,

• RN pełni funkcję pośrednika pomiędzy Zarządem, a akcjonariuszami kontrolując zgodność działań zarządu z polityką banku i przepisami prawa,

• Wnioski formowane przez RN powinny uwzględnia wyniki badań audytu zewnętrznego
  i wewnętrznego oraz inspekcji instytucji nadzorczej,

• RN sprawuje nadzór mający zapewnić bezpieczną i stabilną działalność banku,

• Niezależność RN (2 członków chroni bank), pozwala ochronić bank przed oddziaływaniem akcjonariuszy dominujących i mniejszościowych akcjonariuszy.

Do obowiązków RN banku Spółki Akcyjnej należy nadzorowanie wszystkich dziedzin jego działalności, a w szczególności:

• strategia banku i planowanie działalności. Rada przedstawia zarządowi cele krótko i długo okresowe i wyznacza ramy jego działalności.

• nadzorowanie pracy zarządu. Rada Nadzorcza powołuje zarząd i nadzoruje jego pracę. RN również może zawieszać w czynnościach członków zarządu, może również delegować członków zarządu RN do zarządu, w przypadku gdy członkowie zarządu nie mogą wykonywać powierzonych
  im obowiązków.

• działania systemu zarządzania ryzykiem i alokowania kapitału wewnętrznego. RN dysponuje wiedza na temat wspomagania kapitałowego banku i przyjętej strategii, określa skalę ryzyka.

• monitorowanie sytuacji finansowo - ekonomicznej banku. Członkowie RN powinni być
  na bieżąco z działalności operacyjnej banku i jej zarządów ze strategią i polityką pożądaną przez właścicieli. Członkowie Rn powinni regularnie uczestniczyć w posiedzeniach rady i zapoznać
  się z materiałami, wynikami badań przez audytorów i władz zarządowych. Ich obowiązkiem jest aktualizowanie wiedzy z zakresu prawa, sytuacji w sektorze, zmian sytuacji ostrożnościowych. RN powinna odbywać cykliczne spotkania z członkami zarządu, pracownikami, biegłymi rewidentami, konsulatami oraz powinna oceniać wnioski zarządu dotyczące gospodarowania wypracowanymi wynikami finansowymi. RN opiniuje również przygotowane przez zarząd sprawozdania z działalności spółki.

• polityki bezpieczeństwa i zapewnienia zgodności. RN powinna rozpoznawać zagrożenia
  dla działalności banku i akceptować proponowane przez zarząd rozwiązania zapewniając sprawne funkcjonowanie banku. Odpowiada za nadzorowanie zarządzania ryzykiem, braku zgodności
  i zatwierdza politykę banku w zakresie zgodności. Ocenia poprawność sprawozdań finansowych
  z księgami, dokumentami oraz stanem faktycznym wykorzystując wyniki prac audytu wewnętrznego, jednostek do spraw zapewnienia zgodności, audytorów wewnętrznych, nadzoru bankowego i innych instytucji.

• monitorowania otoczenia banku. Zmiany zachodzące w sektorze na rynku usług informatycznych
  w regulacjach prawnych wpływają na pozycję konkurencyjną banku i jego sytuację finansową.

• etycznych zasad organizacji i przeciwdziałanie konfliktom interesów. RN powinna zapobiegać konfliktom interesu pomiędzy organami banku, ich członkami oraz grupami wpływu, których interesy oni reprezentują. Członkowie RN powinni unikać zawierania umów na preferencyjnych warunkach
  z osobami wewnętrznymi i powiązanymi z bankiem. RN powinna ponadto określać transparentną politykę wynagrodzeń i zasady jej ustalania.

• transakcji z udziałem osób wewnętrznych. Osoby należące do grup wpływu mogą być skłonne
  do wykorzystywania relacji z bakiem nadużywania swoich uprawnień, kredytowanie osób wewnętrznych nie jest zabronione ale podlega limitowaniu w ustawie Prawo Bankowe jak i też w wewnętrznych regulaminach banku. Operacje te podlegają odrębnej ewidencji. RN powinna przyjąć
  i egzekwować zasady postępowania regulując stosunki banku z osobami wewnętrznymi.

• zapewnienia niezależności działania banku. Powszechne, że podmiot dominujący ustala wspólną politykę dla całej grupy kapitałowej, natomiast RN ma chronić interesy banku. RN powinna dysponować wiedzą w zakresie sytuacji ekonomiczno - finansowej innych podmiotów powiązanych
  z bankiem, ponieważ oddziaływają one na reputację banku.

• system kontroli wewnętrznej banku. RN sprawuje nadzór nad systemem kontroli wewnętrznej, którego celem jest wspomaganie procesów decyzyjnych. W bankach funkcjonują komórki audytu wewnętrznego, którego zadaniem jest m.in. ocena prawdziwości informacji przekazywanych przez zarząd RN. Ponadto źródłem danych dla banku są:

1. utworzone komitety w skład których wchodzą członkowie RN, pracownicy i zewnętrzni specjaliści. Zadaniem tych komitetów jest nadzorowanie lub koordynacja procesu zarządzania ryzykiem poszczególnymi obszarami działalności. Opracowane prze komitety sprawozdania powinny być przekazane członkom RN odpowiednio wcześniej przed terminem posiedzenia.

2. audytor zewnętrzny badający roczne sprawozdania finansowe banku. RN ma obowiązek zapoznać się z jego wynikami, żeby wiedzieć o ewentualnych uchybieniach i móc monitorować
   ich usuwanie. Banki Spółki Giełdowe powinny zmieniać audytorów zew. co najmniej raz na 5 lat.

3. Komisja Nadzoru Bankowego (KNF) dostarcza protokoły z inspekcji oraz zalecenia. Stanowią one niezależną ocenę działalności banku. Przegląd zaleceń służy podejmowaniu środków naprawczych i egzekwowaniu od zarządu usuwania ujawnionych problemów, dlatego ważna jest dobra relacja między RN i KNF.

• pośredniczenie pomiędzy akcjonariatem i zarządem. Przynajmniej raz w roku RN powinna przygotowywać i przedstawiać na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy ocenę sytuacji spółki, ponadto raz w roku na WZA przedstawić ocenę swojej pracy, opisuje sprawy będące przedmiotem uchwał na WZA. RN musi również raportować zarządowi o członkach RN, którzy maja powiązania rodzinne lub ekonomiczne z akcjonariuszami reprezentującymi nie mniej jak 5% głosów na WZA. Zaleca się aby członkowie RN uczestniczyli w WZA po to aby udzielać merytorycznych odpowiedzi na stawiane przez akcjonariuszy pytania.

Praca zarządu i jego członków powinna cechować się:

• zrozumieniem wykonywanych działań, w tym w zakresie zarządzania ryzykiem,

• akceptowaniem sytuacji działania banku, także w sferze ryzyka,

• lojalnością i troską o bank oraz dbanie o zgodność jego działania z obowiązującymi przepisami prawa

• unikanie konfliktu interesów podczas wykonywania obowiązków

• rezygnacja z udziałów w procesie decyzyjnym konkretnego członka zarządu jeżeli występują konflikty interesów uniemożliwiające właściwe prowadzenie (pełnienie) obowiązków.

• dopasowanie struktury i wielkości zarządu do potrzeb banku,

• okresową ocenę efektywności własnego działania wskazując jego słabe strony i ewentualne konflikty oraz podejmowaniem działań w kierunku ich usunięcia.

• doborem odpowiednich pracowników na kluczowe stanowiska w banku,

• wspólnymi spotkaniami z RN i audytorem wewnętrznym,

• promowaniem bezpiecznego działania banku, zrozumieniem uregulowań prawnych i utrzymaniem właściwych relacji z Krajową Instytucją Nadzoru,

• zatrudnieniem i kontrolowaniem pracy zewnętrznych audytorów.

ORGANIZACJA ZARZĄDÓW W BANKACH

L.P	Wyszczególnienie	Bank Państwowy	Bank Spółka Akcyjna	Bank Spółdzielczy
1.	Prezesa powołuje	RN za zgodą KNF	RN za zgodą KNF	RN za zgodą KNF
2.	Członków powołuje/odwołuje	RN	RN	RN
3.	Liczba członków	3 - 7 członków	Min. 3 członków	Min 3 członków
4.	Kadencja	5 lat	-----------------------------	-------------------------

Członkiem zarządu banku nie może być każdy, bo wymagana jest odpowiednia wiedza
i doświadczenie, która pozwoli im efektywnie i zgodnie z prawem wypełniać obowiązki.

Stabilność i bezpieczeństwo banku m.in. kształtowanie banku utrzymywane jest aby była ciągłość zatrudnienia na danych stanowiskach. Zarząd powinien chronić bank przed niekorzystnym oddziaływaniem poprzez RN. Zarząd powinien być niezależny od nacisków politycznych. Zarząd odpowiada też przez politykę wynagrodzeń, która powinna pozostać w zgodności z kulturą korporacyjna banku, jego długookresowymi celami i strategią. Dla zarządu zazwyczaj problemem jest prowadzenie przez bank działalności transgranicznej (poza Polską, w szczególności poza UE ze względu na różnice
w przepisie prawa.

Członek zarządu jednego banku nie może być członkiem innego banku (Banku Spółek Akcyjnych).

Zarządy banków ponoszą odpowiedzialność za wprowadzenie i skuteczność działania systemów:

1. Zarządzanie ryzykiem - polega na identyfikacji, pomiarze i monitorowaniu ryzyka występującego
   w działalności banku. Jego celem jest zapewnienie prawidłowości funkcjonowania procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności.

W ramach systemu zarządzania ryzykiem stosuje się następujące działania:

• sformalizowane zasady służące określaniu wielkości podejmowanego ryzyka i zasady zarządzania ryzykiem,

• sformalizowane procedury mające na celu identyfikację, pomiar i monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku,

• sformalizowane limity ograniczające ryzyko i zasady postępowania w przypadku ich przekroczenia,

• system sprawozdawczości zarządczej umożliwiający monitorowanie poziomu ryzyka,

• rozwiązania dla struktury organizacyjnej dostosowane do wielkości i profilu ponoszącego przez banki ryzyka.

• Kontroli wewnętrznej - jej celem jest wspomaganie procesów decyzyjnych przyczyniających się do:

• Skutecznego i efektywnego działania banku,

• Wiarygodności i sprawozdawczości finansowej,

• Zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi.

System kontroli wewnętrznej obejmuje:

• Mechanizmy kontroli ryzyka,

• Badanie zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi,

• Audyt wewnętrzny.

Zadania audytu wewnętrznego:

Obiektywne badanie i ocena skuteczności systemu kontroli wewnętrznej oraz i opiniowanie systemu zarządzania bankiem. Informacje o wszelkich nieprawidłowościach i zalecanych metodach/sposobach
ich usunięcia przekazywane są RN przynajmniej raz w roku. Wewnętrzny system kontroli powinien zawierać tzw. funkcję zgodności, która polega na monitorowaniu zbieżności działań banku z zasadami ładu korporacyjnego, przepisami prawa i regulacjami.

Walne zgromadzenie akcjonariuszy

Walne zgromadzenia są organizowane i zwoływane zgodnie z ustawą Kodeks Spółek Handlowych
ze statutami podmiotów i regulaminami walnego zgromadzenia.

Walne zgromadzenia mogą mieć charakter:

1. zwyczajny - zwoływane raz w roku

2. nadzwyczajny - zwoływane, gdy coś nadzwyczajnego, ważnego się wydarzy.

W WZA uczestniczą członkowie RN i Zarządu, bo akcjonariusze mogą chcieć im zadać pytanie. Ich obecność jest obowiązkowa.

W WZA uczestniczą:

• akcjonariusze,

• członkowie RN,

• przedstawiciele audytora zewnętrznego,

• przedstawiciele banku.

Wykład 4 - 03.12.2011

6. Ryzyko - wprowadzenie

Kompromis





Etapy procesu zarządzania ryzykiem





Identyfikacja - określa się główne źródła ryzyka oraz jego rodzaje. Identyfikowanie ryzyka pozwala wykazać generujące go jednostki organizacyjne, oraz sfery działania banku. Tutaj rozpoznaje się nie tylko czynniki wewnętrzne, ale również czynniki zewnętrzne, które przyczyniają się do nasilenia ryzyka.

Pomiar i limitowanie - pomiar ryzyka odbywa się przy pomocy modeli i systemów. Na podstawie otrzymanych wyników określa się ISTOTNE dla banku rodzaje ryzyka. Duże znaczenie mają stress-testy, które obejmują:

• analizę wydarzeń mogących niekorzystnie wpłynąć na działalność banku,

• ocenę wytrzymałości banku w razie ich wystąpienia,

• ocenę prawdopodobieństwa zdarzeń negatywnych,

• analizę najbardziej niekorzystnego z możliwych scenariuszy wydarzeń.

Jakość dokonywanych wyników stress-testów zależy od adekwatności i dokładności stosowanych modeli i systemów. Powinny one zapewnić otrzymanie informacji na czas. Poziom zaawansowania
i szczegółowości analiz dostosowany jest do charakteru i struktury prowadzonej działalności oraz profilu ryzyka. Wynika z tego, że nie będą stosowane te same modele i systemy w małym i dużym banku. Etap pomiaru ryzyka obejmuje również określanie pożądanej jego skali. Określa się ją przyjmując granice wartości pewnych wskaźników lub poprzez system limitów.

Monitorowanie - ma na celu zapewnienie zgodności pomiędzy rzeczywistą ekspansja na ryzyko
i tą określoną jako pożądana. Ponieważ otoczenia, w którym działają banki ulegają ciągłym Zmianom, szczególną uwagę zwraca się na dopasowanie tolerancji na ryzyko do warunków ich działania. W ramach monitorowania obserwuje się jednostki organizacyjne, odpowiedzialne za bieżące zarządzanie ryzykiem oraz systemy informatyczne dostarczające danych na temat odstępczości i wykorzystywania limitów oraz wyników prowadzonej działalności. Monitoruje się również przestrzeganie przez pracowników procedur operacyjnych i zasad dobrej praktyki bankowej.

Kontrola - dotyczy nadzoru sprawowanego przez kierownictwo, dotyczy systemu sprawozdawczości zarządczej kontroli wewnętrznej. Jej celem jest zapewnienie bezpiecznego i sprawnego działania banku oraz efektywnego zarządzania ryzykiem.

Podsumowując ten proces

• jest on indywidualnie dostosowany do potrzeb instytucji,

• podmioty, które mają rozbudowaną strukturę aktywów (duże banki), postać tego procesu będzie bardziej skomplikowana, a w małych bankach będzie łatwiejsza.

Skala ekspansji na ryzyko będzie przesądzać o znaczeniu systemu kontroli wewnętrznej, audytu zewnętrznego, wartości kapitału regulacyjnego i kapitału wewnętrznego.

Ryzyko, które pojawia się w bankach oddziałuje na wynik finansowy banków i na bezpieczeństwo działania banków. Jeżeli w procesie zarządzania ryzykiem popełnione są błędy, mogą stwarzać zagrożenie dla banku i dla całego sektora bankowego.

Jeżeli zaniedbanie…….

• Uchwała KNF, która implementuje założenie nowej umowy kapitałowej (NUK). W tej umowie zostało wprowadzone 2 zestawy powszechnie występujących rodzajów ryzyka w dwóch rodzajach banków,

• Ustawa Prawo Bankowe i uchwały KNF zobowiązujące banki do określania istotnych rodzajów ryzyka, które wymagają pokrycia kapitałem wewnętrznym.

Rodzaje ryzyka w instrumentach kredytowych o znaczącej skali działalności handlowej.

1. Ryzyko kredytowe

Definicja szeroka: ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo poniesienia przez bank straty
w wyniku niespełnienia zobowiązań przez dłużnika banku. Ten rodzaj ryzyka jest generowany nie tylko przez kredyty ale przez poręczenie, udzielenie gwarancji, akredytywy kredytowe.

Definicja wąska: ryzyko kredytowe to ryzyko niespełnienia kredytu zgodnie z warunkami umowy kredytowej w konsekwencji czego bank nie uzyska oczekiwanych przychodów lub poniesie stratę.

2. Ryzyko operacyjne - zostało niedawno zidentyfikowane, a jest istotne w działalności banku. Określone jest jako niebezpieczeństwo poniesienia straty na skutek nieadekwatności (niedostosowania) lub zawodności działania procesów wewnętrznych ludzi, systemów oraz czynników zewnętrznych.

3. Ryzyko rynkowe

• walutowe (wynika ze zmian poziomu kursu walut, a to ma przełożenie na WF banku),

• cen towarów (wynika z różnic w poziomie cen różnych towarów),

• cen kapitałowych papierów wartościowych,

• szczególne cen instrumentów dłużnych (instrumenty dłużne),

• ogólne stóp procentowych (polega na tym, ze jak zmieni się stan stóp procentowych na rynku,
  to wpływa to na WF banku).

Wszystkie te ryzyka muszą być zabezpieczone kapitałem regulacyjnym (funduszami własnym).

Procesowi zarządzania ryzykiem podlegają także inne jego rodzaje, których istotność podlega indywidualnej ocenie każdego z banków(wymagają pokrycia kapitałem wewnętrznym). Najczęściej są to:

• ryzyko koncentracji - wynika z nadmiernego zaangażowania banku w jeden instrument finansowy,

• ryzyko stopy procentowej w portfelu bankowym - bada jak zmiany stóp procentowych wpływają na działalność depozytora kredytowego,

• ryzyko płynności.

Ponadto banki identyfikują (wymagają pokrycia kapitałem wewnętrznym):

• ryzyko reputacji - wynika z niekorzystnego wizerunku banku lub podmiotu należącego do grupy kapitałowej. Pod koniec 2008 roku w Polsce.

• Ryzyko modelu - wynika z niedoskonałości modeli pomiarów podstawowych rodzajów ryzyka,

• Ryzyko strategiczne - związane ze zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczym i brakiem relacji banku na ich zaistnienie. Wiąże się również z podejmowaniem niekorzystnych decyzji biznesowych.

• Ryzyko kapitałowe - może wynikać z ograniczonego dostępu, z trudności powiększenia kapitału lub ze słabej jakości kapitału, którym bank dysponuje.

• Ryzyko cyklu gospodarczego - wynika na przykład z nieuwzględnienia w wewnętrznych modelach kredytowych wpływu cyklu gospodarczego.

• Ryzyko transferowe - wynika z nie regulowania zobowiązań przez dłużników banku.

• Ryzyko warunków skrajnych - spowodowane jest kształtowaniem się sytuacji finansowej banku pod wpływem czynników nietypowych i występujących sporadycznie.

Adekwatność kapitału:

Pojęcia

Kapitał własny - to kapitał księgowy, możemy go odczytać z bilansu. Obliczany jest zgodnie
z obowiązującymi zasadami rachunkowości i rejestrowany jest w bilansie.

Fundusze własne - to kapitał regulacyjny. KNF określiła rodzaje ryzyka, które mogą być pokryte tym kapitałem. Szacowany jest wg metodyki określonej przez KNF i ma zabezpieczać bank przed najistotniejszymi powszechnie występującymi rodzajami ryzyka.

Kapitał krótkoterminowy - to dodatek do funduszy własnych, który pojawia się w bankach o znacznej skali działalności handlowej (w bankach spekulacyjnych).

WW (współczynnik wypłacalności) - to miara, która informuje o stopniu pokrycia ryzyka kapitałem regulacyjnym (miara 8%).

Kapitał wewnętrzny - kapitał, który ma służyć do pokrycia wszystkich uznanych za istotne rodzajów ryzyka.

Funkcje funduszy własnych

• Finansowanie działalności,

• Zapewnienie rozwoju,

• Zabezpieczenie na wypadek ewentualnych strat.

Fundusze własne wyznaczają

• Stopień stabilności finansowej banku - banki zobowiązane są do utrzymania FW na poziomie odpowiadającym co najmniej sumie wymogów kapitałowych lub kapitału wewnętrznego,
  w zależności od tego, która z tych wartości jest większa.





• Stopień bezpieczeństwa działalności banku - banki zobowiązane są utrzymywać sumę FW, na takim poziomie aby WW wynosił nie mniej niż 8%.




CwK - całkowity wymóg kapitałowy

FW - fundusze własne

Kapitał założycielski

• minimum 5 mln Euro

• wkłady niepieniężne - max 15% kapitału założycielskiego

Źródła kapitału księgowego (własnego):

• zewnętrzne (od akcjonariuszy/udziałowców)

• wewnętrzne (wypracowany i zatrzymany zysk) (od 1998 roku)

Formy pozyskiwania kapitału przez banki S.A.

• emisja akcji,

• emisja obligacji zamiennych,

• akumulacja zysku.

Formy pozyskiwania kapitału przez banki spółdzielcze:

• wpłaty udziałów członkowskich,

• odpisy na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej,

• wpłaty wpisowego przez członków.

Fundusze własne

• podstawowe

• uzupełniające

Fundusze podstawowe

• Fundusze zasadnicze - są inwestycją właścicieli, są podstawowym zabezpieczeniem przed podejmowanym ryzykiem poprzez absorbowanie strat.

• w banku państwowym - fundusz statusowy, zapasowy, rezerwowy.

• w banku S.A. - wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy, zapasowy, rezerwowy.

• w banku spółdzielczym - fundusz udziałowy, zasobowy, rezerwowy.

• Pozycje dodatkowe funduszy podstawowych

• fundusz ogólnego ryzyka,

• niepodzielony zysk z lat ubiegłych,

• zysk w trakcie zatwierdzania,

• inne pozycje dozwolone przez KNF.

• Fundusze pomniejszające fundusze podstawowe

• akcje własne posiadane przez bank,

• wartości niematerialne i prawne,

• strata z lat ubiegłych,

• strata w trakcie zatwierdzania,

• inne pomniejszenia (zaangażowanie kapitałowe w inne instytucje finansowe, kredytowe, banki, ubezpieczenia, brakująca kwota rezerw obowiązkowych).

Fundusze uzupełniające

• Kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych

• Za zgodą KNF

• Zobowiązania podporządkowane

• środki pieniężne przyjęte na okres co najmniej 5 lat,

• nie mogą być wycofane z banku przed upływem okresu umowy,

• podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku upadłości/likwidacji banku.

• Fundusze tworzone ze środków własnych

• Niezrealizowane zyski na instrumentach dłużnych i kapitałowych zaklasyfikowanych jako dostępne do sprzedaży (max 60% ich kwoty),

• Niezrealizowane zyski z tytułu nieruchomości stanowiących inwestycje (max 60% ich kwoty),

• Nie mogą przewyższać funduszy podstawowych (FP),

• Kwota zobowiązań podporządkowanych (ZP)nie może przewyższać 50% FP.

Kapitał krótkoterminowy dla banków o znaczącej skali działalności handlowej

• zysk rynkowy,

• skala na wszystkich operacjach zaliczonych do portfela bankowego,

• zobowiązań z tytułu podmiotów zależnych.

Wzór:


, gdzie: k.k - kapitał krótkoterminowy

Kapitał wewnętrzny

• kapitał, który zabezpiecza wszystkie możliwe rodzaje ryzyka w działalności banku, także
  te wynikające ze zmian otoczenia gospodarczego,

• odzwierciedla realne ryzyko ekonomiczne danego banku,

• powinien pokrywać założony przez bank poziom nieoczekiwanych strat w określonym horyzoncie czasowym,

• banki muszą samodzielnie ocenić i ustalić wartość kapitału wewnętrznego.

Kapitał wewnętrzny przewyższający minimalne wymogi kapitałowe uwarunkowany jest:

• wystąpieniem w działalności banku rodzajów ryzyka, które nie są w pełni ujęte w minimalnych wymogach kapitałowych, lub ich oszacowanie nie jest precyzyjne (ryzyko operacyjne, kredytowe),

• występowaniem w działalności banku rodzajów ryzyka nie ujętych w minimalnych wymogach kapitałowych (stopy procentowej portfelu bankowych, koncentracji, płynności, ryzyko trudno mierzalne).

ZALEŻNOŚCI

Wymogi kapitałowe - kapitał wewnętrzny - fundusze własne





ICCAP - jest to proces szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego (Internal Capital Adequacy, Assessment, Process).





To proces szacowania, gromadzenia i utrzymywania kapitału zewnętrznego, zapewniający dostosowanie jego poziomu do specyfiki skali i złożoności działalności banku.

1. Identyfikacja - identyfikuje się obecne jak i te, które pojawiają się w przyszłości rodzajów ryzyka.

2. Pomiar - przeprowadza się tu testy warunków skrajnych (stress-testy), agregacja - polega na ocenie pełnej ekspansji banku na ryzyko.

3. Alokacja - kapitał przypisuje się poszczególnym jednostkom biznesowym. Taka alokacja umożliwia limitować ryzyko podejmowane przez te jednostki.

4. Monitorowanie - polega na sprawdzaniu, kontrolowaniu, ocenie spójności ryzyka portfela banku z wyznaczonym wcześniej apetytem na ryzyko.

ICCAP pozwala określić:

• pożądaną wartość kapitału przy uwzględnieniu czynników wewnętrznych (np. akceptowanego poziomu ryzyka, oczekiwanej stopy zwrotu z kapitału) i zewnętrznych (np. istotności kapitału banku dla inwestorów oraz agencji ratingowych),

• optymalną strukturę kapitału związaną ze zróżnicowaną jakością poszczególnych składników kapitału,

• plan działania w sytuacji nieosiągnięci poziomu kapitału, który przewyższałby przyjęte minimum,

• jednostki organizacyjne banku ponoszące odpowiedzialność za zarządzanie kapitałem,

• metody obliczania wymogów kapitałowych,

• sposób korygowania polityki zarządzania kapitałem.

Szacowanie kapitału wewnętrznego

1. jako sumę minimalnych wymogów kapitałowych (suma XYZ) i kwoty niezbędnej do pokrycia powstałych rodzajów ryzyka:

• ocena wielkości niezbędnego dodatkowego kapitału potrzebnego do pokrycia ryzyka nie ujętego (bądź nie ujętego w pełni) w wymogach kapitałowych,

• oceny nadwyżki kapitału, która nie znajduje zastosowania do pokrycia ryzyka, lecz została określona przez minimalne wymogi kapitałowe.

2. na podstawie metody bloków składowych wskazuje się kwotę kapitału potrzebna do pokrycia ryzyka występującego w banku przy założeniu zaistnienia warunków skrajnych,

3. przy pomocy odgórnej alokacji kapitału - polega na aktualizacji poziomu posiadanego kapitału wewnętrznego, który alokuje się na poszczególne rodzaje ryzyka określając przy tym akceptowany ich poziom. W tej metodzie kapitał wewnętrzny pełni funkcję narzędzia limitującego ryzyko,

4. przy pomocy zaawansowanych metod ilościowych w drodze szacowania tzw. kapitału ekonomicznego. Tą metodę cechuje precyzja prowadzonych obliczeń, uwzględnia się korelację pomiędzy wartościami, portfelami jakie bank posiada (transakcjami jakie bank zawiera).

Wykład 5 - 11.12.2011

Ryzyko płynności

Płynność - definicja

• Banku - zdolność do terminowego regulowania zobowiązań, oraz zdolność do pozyskiwania funduszy na sfinansowanie nieoczekiwanego generowania przez bank dodatkowego salda przepływów gotówkowych w określonym horyzoncie czasowym (rekomendacja P).

• Produktu (rynku) - możliwość zamiany na gotówkę w krótkim okresie czasu określonych produktów na rynku bez znacznych strat finansowych.

• Płatnicza - zdolność do finansowania aktywów terminowych wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności banku lub oddziału instytucji kredytowej, lub w innych warunkach, które można przewidzieć bez konieczności poniesienia straty.

• Bieżąca - to zdolność wykonywania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności.

• Krótkoterminowa - zdolność wykonywania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 0 kolejnych dni.

• Średnioterminowa - zapewnienie wykonywania wszystkich zobowiązań pieniężnych terminie płatności przypadającym w okresie powyżej 1 miesiąca i do 1 miesięcy.

• Długoterminowa - monitorowanie możliwości wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych
  w terminie płatności powyżej 12 miesięcy.

Ustawa Prawo Bankowe (art. 8)

Bank jest zobowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzajów działalności w sposób zabezpieczający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie
z terminami ich płatności. Na mocy uchwały KNF w 2007 roku wprowadzono nadzorcze normy płatności.

Pomiar ryzyka płynności (bada się poprzez):

1. struktura i stabilność źródeł finansowania, w tym stabilności bazy depozytów,

2. wpływ operacji pozabilansowych na poziom płynności,

3. struktury i płynności aktywów (wielkość aktywów płynnych),

4. kształtowanie płynności bieżącej, krótko-, średnio- i długoterminowej (uregulowana kula finansowa prognozy przepływów środków pieniężnych),

5. wpływ przepływów pieniężnych w ramach holdingu na płynność banku,

6. poziom ryzyka kredytowego,

7. czynniki zewnętrzne.

Źródła finansowania

1. bank detaliczny - baza depozytowa,

2. bank hurtowy i detaliczny - środki pieniężne pozyskane z emisji bankowych papierów wartościowych, rynku międzynarodowego, linii kredytowej, którą posiadają u Spółki Matki (podmiotu dominującego).





Aktywa długoterminowe, a depozyty krótkoterminowe

1. tendencja od 2005 roku - aktywa długoterminowe w postaci kredytów hipotecznych dynamicznie przyrastały. Źródłem ich finansowania były depozyty krótkoterminowe. Generował wyżyny pieniężne w długim okresie czasu i bank musiał je zastępować innymi depozytami, aż te kredyty zostały spłacone.

2. konsekwencje spadku zaufania do banku

• run na bank,

• brak dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania,

• trudności z likwidacją długoterminowych aktywów.





Dywersyfikacja źródeł finansowania KONKURENCJA = NIESTABILNOŚĆ!!!

Koncentracja może wynikać z:

• pojedyncze źródło finansowania,

• finansowanie od pojedynczej branży/sektora gospodarczego lub kilku powiązanych ze sobą,

• finansowanie od podmiotów z jednego obszaru geograficznego,

• finansowanie z holdingu, do którego należy bank,

• finansowanie działalności przy pomocy określonego instrumentu (depozyty międzybankowe, swapy walutowe).

Baza depozytowa

To środki przyjmowane przez bank od podmiotów nie finansowych, sektora instytucji rządowych
i samorządowych oraz podmiotów finansowych ale z wyłączeniem banku.

Analiza w ramach bazy depozytowej

• stabilność (wahania wartości w cenie),

• dynamika wzrostu,

• struktura depozytów.

Stabilność (najwyższa)

1. depozyty osób fizycznych - najbardziej stabilne źródło (jeżeli: zaufanie i lojalność klientów),

2. depozyty podmiotów gospodarczych - umiarkowana stabilność,

3. depozyty podmiotów finansowych - niestabilne (świadomość ryzyka).

Struktura terminowa

1. depozyty a'vista, ROR, rachunki oszczędnościowe, rachunki bieżące, które są do natychmiastowej depozycji posiadaczy rachunków na ich żądanie, a bank nie zastrzegł sobie prawa otrzymania uprzedniej zapowiedzi podjęcia wypłaty (Najtańsze źródło finansowania/najmniej stabilne ale OSAD)

2. depozyty (lokaty) terminowe - deponencie zadeklarowali niedokonanie wypłat przed terminem
   lub przed upływem określonego czasu od zapowiedzi podjęcia wypłaty (stabilne - kara za wcześniejsze wycofanie środków)

3. inne rachunki depozytowe łączące funkcje a'vista i terminowych, bo zdeponowane środki
   są traktowane automatycznie jako lokata terminowa.

Zasada

• dużo stabilnych depozytów - mało płynnych aktywów,

• dużo płynnych aktywów - mało stabilnych depozytów,

ALE: dużo stabilnych depozytów

= dużo aktywów niepłynnych,

= wysoka rentowność aktywów,

= wysoki zysk banku.

Z doświadczenia banków wynika, że:

• depozyty o długich terminach wymagalności są bardziej stabilne od tych o krótkich terminach wymagalności.

ALE: obniżenie poziomu rynkowych stóp procentowych = nie odnowienie depozytów.

• depozyty osób fizycznych - większa stabilność niż depozytów podmiotów gospodarczych i podmiotów finansowych jednostek samorządowych.

ALE: nie w przypadku depozytów pracowników, bo znają sytuacje banku.

• Depozyty małe bardziej stabilne niż depozyty duże.

BO: koszty (…….) dużego i małego są takie same ale korzyści większe (wyższa kwota odsetek, bo większy depozyt, negocjowane oprocentowanie)

ALE: identyfikacje depozytów danego klienta, których udział w sumie bilansowej przekracza 0,1% - 2%.

Depozyt duży czy mały?

• Wartość progowa, powyżej której depozyty nie są objęte ubezpieczeniem w ramach systemu gwarantowania depozytów (do 100 000 euro).

• Wartość progowa, od której banki negocjują indywidualnie stawki oprocentowania depozytów.

Mechanizmy ograniczania przypadków oszustw, błędów, malwersacji

• depozyty pracowników i osób powiązanych z bankiem na osobnych kontach uniemożliwiających
  ich identyfikację podczas kontroli,

• rachunki martwe, to rachunki na których klient nie dokonał operacji od dłuższego czasu - to zachęca do nadużyć, środki mogą być wykorzystane przez osoby nieupoważnione,

• konta przejściowe - służą do ewidencji kwot nie przyjętych, przekazywanych przez w bank
  w oczekiwaniu na ich rozliczenie. Duża ilość pozycji wskazuje na niestabilność operacyjną banku,

• przekroczenie stanu konta (debet) - bez uprzedniego formalnego zatwierdzenia linii kredytowej,

• rachunki, na których utworzono blokadę. Blokada stanowi zabezpieczenie udzielonego kredytu. Może dojść do wypłaty środków z rachunku i utraty przez bank podstawowego zabezpieczenia.

Otrzymane kredyty i pożyczki

• innych bankach,

• podmiotach dominujących,

• NBP,

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny - BFG (pod pewnymi warunkami),

CECHA: koncentracja źródła finansowego

Analiza otrzymanych kredytów i pożyczek

• identyfikacja głównych źródeł,

• wartość otrzymanych kredytów i pożyczek,

• zmiany w wielkości kredytów i pożyczek,

• częstotliwość zaciągania,

• czas trwania zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek,

• cele kredytów i pożyczek,

• koszt w porównaniu do stawek rynkowych,

• wymagane przez wierzycieli zabezpieczenie.

Zdolność do zaciągania kredytów i pożyczek zależny od:

• oceny sytuacji finansowej banku przez wierzycieli,

• wartości środków pieniężnych, już pozyskanych przez bank,

• poziomu funduszy własnych,

• wartości aktywów, które mogą stanowić dobre dla wierzycieli zabezpieczenie ewentualnych pożyczek

Pożyczki od BFG:

• przeznaczone na usuniecie niebezpieczeństwa niewypłacalności,

• zakup udziałów lub akcji banku.

Papiery wartościowe emitowane przez banki

• obligacje (papiery długoterminowe),

• certyfikaty depozytowe (papiery krótkoterminowe),

• listy zastawne (banki hipoteczne).

Nabywcy

• inne banki,

• przedsiębiorstwa,

• osoby fizyczne,

• inwestorzy zagraniczni,

• podmiot dominujący lub inny podmiot z grupy kapitałowej,

• instytucje, których inwestycje są ograniczone limitami, zakłady ubezpieczeń, fundusze emerytalne nabywają listy zastawne.

Obligacje

• emisja w trybie publicznym lub niepublicznym,

• rynek wtórny: CeTO, GPW

• nie podlegają wykupowi przed terminem, zatem jest to stabilne źródło finansowania

• gdy stanowią znaczną część pasywów - to jest to ryzyko związane z zastąpieniem ich innym źródłem finansowania.

Listy zastawne

• na okaziciela lub imienne.

List zastawny to długoterminowy papier wartościowy o określonych terminach płatności odsetek
i wykupu papierów wg nominału - stabilne źródło finansowania.

Wyróżnia się 2 rodzaje listów zastawnych

• hipoteczne - podstawą ich emisji są wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami.

• Publiczne - podstawę emisji są wierzytelności banku hipotecznego , gdzie kredytobiorca, poręczycielem, gwarantem jest podmiot o dużej wierzytelności kredytowej (np. SP, rządy i BC państw członkowskich UE, jednostki samorządu terytorialnego).

Certyfikaty depozytowe

Stwierdzają fakt zdeponowania w banku kwoty pieniężnej oraz określony czas przy danym oprocentowaniu.

Podział:

• dyskontowe,

• kuponowe (o zmiennym lub stałym oprocentowaniu)

Terminy wymagalności są dostosowane do potrzeb płynnościowych banku (od kilku dni do kilku lat).

Certyfikaty depozytowe zakupione przez klientów korporacyjnych z możliwym wykupem przez terminem. Jest to niestabilne źródło finansowania.

Działania NBP na rynku pieniężnym

Cel:

Utrzymanie pożądanego poziomu płynności sektora bankowego.

Instrumenty:

• stopa procentowa,

• operacje otwartego rynku,

• rezerwa obowiązkowa,

• operacje depozytowo - kredytowe.

Stopa procentowa

Jest to miernik przychodu, jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym.

Stopa procentowa:	Oprocentowanie	Obowiązuje od dnia
Stopa referencyjna ^1)	4,50	2011-06-09
Stopa lombardowa	6,00	2011-06-09
Stopa depozytowa	3,00	2011-06-09
Stopa redyskonta weksli	4,75	2011-06-09

Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) - to minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku. Operacja ta polega na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi. Interwencje te wpływają na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności. Ta stopa wpływa na poziom WIBOR-u, który z kolei stanowi podstawę oprocentowania kapitału obcego

Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem. W Polsce stopę kredytu lombardowego określa Rada Polityki Pieniężnej (organ Narodowego Banku Polskiego).

Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. W Polsce stopa depozytowa NBP jest ustalana od 1 grudnia 2001, należy do podstawowych stóp procentowych ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej - organ Narodowego Banku Polskiego.

Stopa redyskontowa (stopa redyskontowa weksli, s.r.w.) określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych).

Rezerwa obowiązkowa

Rezerwa obowiązkowa - część rezerw pieniężnych, co do utrzymywania których banki są zobligowane prawem. Obejmuje część rezerw zdeponowaną w banku centralnym oraz rezerwy w skarbcach własnych. Jako instrument wpływania na płynność bankową, kontrola poziomu rezerw obowiązkowych jest instrumentem polityki pieniężnej. Służy ograniczaniu nadpłynności banków.

Rodzaje rezerw obowiązkowych

• rezerwa wymagana,

• rezerwa utrzymywana.

Są określone okresy utrzymywania rezerwy obowiązkowej i jej poziom. W poszczególnych dniach danego okresu kwota rezerwy może się zmieniać, ale ogólnie w okresie nie może spaść poniżej wymaganego poziomu.

Operacje otwartego rynku

CEL: utrzymywanie pożądanego poziomu płynności sektora bankowego.

• Podstawowe - obejmują transakcje realizowane w celu osiągnięcia założeń polityki pieniężnej. Odbywają się one regularnie, a przy ich przeprowadzaniu wykorzystuje się krótkoterminowe papiery wartościowe, których rentowność wyznacza stopa referencyjna.

• Strukturalne - Ze względu na charakter transakcji dokonywanych w ramach operacji otwartego rynku, można podzielić je na:

• bezwarunkowe, charakteryzujące się większą prostotą i wykorzystywane do regulowania płynności w okresach dłuższych;

• warunkowe, za pomocą których bank centralny może wpływać na stan płynności systemu bankowego w przedziałach czasowych wyznaczonych przez okres, na jaki została zawarta transakcja.

• Dostrajające - podejmowane są przez bank centralny w przypadku pojawienia się nieoczekiwanych zakłóceń w płynności sektora bankowego i niepożądanych z punktu widzenia polityki pieniężnej zmian wysokości rynkowych stóp procentowych.

• Transakcje repo, - to produkt inwestycyjny, polegający na sprzedaży Klientowi i jednoczesnym odkupie na przyszłą datę papieru wartościowego (buy sell back) lub blokady papieru wartościowego na rachunku Banku, z jednoczesnym przyrzeczeniem przeniesienia jego własności (repo).
  Transakcje dokonywane są głównie na bonach i obligacjach skarbowych. Terminy wykupu wynoszą od 1 dnia do 3 miesięcy, a minimalna kwota wejścia to 1 000 000 PLN

• Transakcje reverse repo - transakcja polegająca na nabyciu papierów wartościowych i jednoczesnym zobowiązaniu się do ich odsprzedaży w przyszłości po określonej cenie;

Pozostałe operacje:

• Kredyt techniczny

• Kredyt w ciągu dnia w euro

• SWAP walutowy

Rynek depozytów międzybankowych

Transakcje regulujące płynność przeprowadzane na rynku pieniężnym

• Lokaty/depozyty międzybankowe są transakcjami udzielenia/przyjęcia określonej kwoty pieniężnej na dany termin, po określonej stopie procentowej

• Cena depozytu:

• WIBOR - Warsaw Interbank Offer Rate

• WIBID - Warsaw Interbank Bid Rate

• Terminy depozytów: od 1 dnia do 1 roku

• NIESTABILNE ŹRÓDŁO FINANSOWANIA (krótkoterminowe, rynek zmienny)

O/N, T/N, S/N

Aktywa płynne:

• Zasób aktywów płynnych - adekwatny do niestabilnych źródeł finansowania

• Zdefiniowanie okresu:

• W krótszym okresie - mniejsza wartość

• W dłuższym okresie - większa wartość, bo łatwiej znaleźć nabywcę na składniki aktywów
  i sprzedać je bez utraty wartości

• Zazwyczaj okres analityczny: 1- 3 miesiące

• Nadwyżka środków na rachunku w NBP ponad kwotę rezerwy obowiązkowej
  (gotówka w kasie nie jest uważana za składnik aktywów płynnych)

• Papiery wartościowe w kwocie możliwej do zbycia w terminie, dla którego obliczane są aktywa płynne (UWAGA: wartość obrotów na rynku i czas, w jakim mogą być zbyte). Zazwyczaj cały portfel SPW

• Środki na rachunkach nostro w bankach, lokaty w bankach i inne należności od banków o terminach zapadalności nie dłuższych niż okres, dla którego obliczane są aktywa plynne. W razie niedoboru płynności bank nie zerwie lokaty długoterminowych - ryzyko reputacji i koniec finansowania
  na rynku międzybankowym

• Otrzymane zobowiązania pozabilansowe w kwocie niewykorzystanej, możliwej do otrzymania
  w analizowanym okresie

NIE:

• Gotówka

• Rezerwa obowiązkowa

Niedopasowanie terminów płatności aktywów i pasywów

LUKA = A - P (luka - inaczej: pozycja netto)

• W okresie bieżącym, krótko-, średnio- i długoterminowym

• WAŻNE: luka urealniona! (uwzględnienie informacji o przyczynach zaburzenia spłacania kredytów lub wypłacania depozytów)

• Oddzielne zestawienia luki dla normalnych i kryzysowych warunków

• Najistotniejszy termin krótki

• Luka średnio- i długoterminowa: analiza zmian luki na przestrzeni dłuższego okresu informuje o niebezpieczeństwie pogorszenia się w przyszłości płynności bieżącej i ewentualnym kryzysie

• LUKA - uwzględnia wyniki prognoz przepływów środków pieniężnych

Wskaźniki płynności:

• K/D - Kredyty/Depozyty

• K/D > 1 płynność zagrożona (bo część portfela kredytów jest finansowana źródłami innymi niż depozyty, np. linie kredytowe u spółek-matek)

• A płynne/SUMA A (im większy zasób aktywów płynnych tym większa płynność banku)

• A płynne/P niestabilne < 1 - płynność zagrożona

• OSAD (depozyty stabilne)/BAZA DEPOZYTOWA (im bliższa jedności, tym lepsza sytuacja płynnościowa)

• Należności od banków/Zobowiązania wobec banków (informuje o pozycji banku wobec sektora - pożyczkodawca netto, gdy należności są większe od zobowiązań, w przeciwnym razie - pożyczkobiorca netto)

Analiza wskaźnikowa - źródło informacji nt czynników mogących podwyższać poziom ryzyka płynności

Wada: Subiektywna ocena płynności - nie ma jednej wartości, która byłaby optymalna dla wszystkich banków.

Analiza płynności poprzez porównanie wartości wskaźnika z:

• Wartościami z poprzednich okresów

• Wartościami w innych, „podobnych” bankach (prowadzących podobną działalność na podobną skalę)

Wykład 6 - 17.12.2011

Czynniki zewnętrzne wpływające na ryzyko płynności banku:

• Geograficzne: mogą powodować, że w danych rejonach Europy, świata, jest więcej takich czynników zewnętrznych, które zaburzają zarządzanie w bankach

• Systemowe: banki są od siebie zależne, problemy płynnościowe jednego banku wywołają problemy w całym systemie bankowym

Wpływ ryzyka kredytowego na płynność banku:

Wyższy jest poziom płynności, gdy:

• Duży udział w portfelu kredytów mają kredyty obsługiwane

• Istnieją znacznej wielkości niewykorzystane linie kredytowe

• Nieznaczne zaangażowanie kredytowe wobec branż lub rodzajów kredytobiorców, u których występują trudności finansowe

• Niskie ryzyko kredytowe = wysoki rating banku = niższy koszt finansowania na rynku

Wpływ sytuacji finansowej banku na poziom ryzyka płynności:

• Na limity zaangażowania przyznawane przez inne banki

• Na warunki zawieranych umów (cenę i zabezpieczenie)

• Negatywne skutki pogorszenia sytuacji finansowej banku:

• Oferowanie środków oprocentowanych wyżej niż przeciętnie na rynku

• Skracanie terminów wymagalności

• Obniżanie kwot dostępnych środków finansowych

• Żądanie dodatkowych zabezpieczeń

Płynność według Nadzorcy

Osobne wskaźniki dla banków i dla oddziałów instytucji kredytowych (bo banki krajowe podlegają KNF, a oddziały - macierzystemu nadzorcy, np. niemieckiemu itp.); oddziały są zobowiązane do obliczania tylko płynności krótkookresowej, banki - krótko- i długookresowej; dla banków większych są one bardziej skomplikowane niż dla mniejszych; wskaźniki te posiadają wartości graniczne

Podstawowa rezerwa płynności:

• Należności od NBP z terminem płatności do 7 dni

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku w kwocie możliwej do uzyskania w ciągu 7 dni

• Środki możliwe do uzyskania w terminie do 2 dni roboczych z tytułu otrzymanych zobowiązań pozabilansowych

• Nadwyżka rezerwy obowiązkowej

Uzupełniająca rezerwa:

• Należności od NBP z terminem płatności 7-30 dni

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku w kwocie możliwej do uzyskania w ciągu 7-30 dni

Środki obce stabilne

nie ujęte w normach - to, co nie jest tymi pozycjami należy uznać za niestabilne):

Wg uznania banku:

• Baza depozytowa

• Własne papiery wartościowe nieuwzględnione w FW

• Inne zobowiązania o terminie wymagalności… ??

Ryzyko kredytowe

• Niebezpieczeństwo poniesienia przez bank straty w wyniku niespłacenia zobowiązań przez dłużnika banku. Dotyczy kredytów, gwarancji, poręczeń i akredytyw

• (Portfel kredytowy)

• Ryzyko, że kredyt nie zostanie spłacony zgodnie z umową kredytową, a w konsekwencji bank nie uzyska oczekiwanych przychodów lub poniesie stratę

Sensu stricto:

Dotyczy udzielanych przez bank kredytów, pożyczek, skupionych wierzytelności, udzielonych gwarancji i poręczeń, otwartych linii kredytowych.

Sensu largo:

Także nabyte przez bank instrumenty dłużne wyemitowane przez inne podmioty, pozagiełdowe instrumenty pochodne (będące źródłem ryzyka kontrahenta), operacje rozliczeniowe (narażające bank na ryzyko rozliczeniowe).

Analiza ryzyka kredytowego:

• Pojedyncza ekspozycja (sensu largo, dot. jednej umowy, zarówno kredytu jak i poręczeń, akredytyw itp.)

• Portfel kredytowy

Inne rodzaje ryzyka związane z działalnością kredytową:

• Mniejsze niż oczekiwane wpływy z odsetek na skutek zmian stopy procentowej (powiązanie z ryzykiem stopy procentowej)

• Ryzyko niekorzystnego kształtowania się kursu walutowego (powiązanie z ryzykiem walutowym)

• Możliwość wystąpienia ryzyka płynności, przy opóźnieniach w spłacie (powiązanie z ryzykiem płynności)

• Utrata wartości pieniądza w przypadku inflacji

• Ryzyko operacyjne - ryzyko wystąpienia straty na skutek zawodności procesów wewnętrznych, ludzi i systemów lub na skutek działania czynników zewnętrznych

• Ryzyko prawne - obejmuje potencjalne skutki zmian w przepisach prawa

Ryzyko pojedynczego kredytu:

• Ryzyko wynikające z sytuacji finansowej (finansowo-ekonomicznej) dłużnika

• Ryzyko związane z zawieraną transakcją (warunki umowy, np. okres spłaty)

• Ryzyko związane z transakcją w trakcie jej zawierania

Ryzyko wynikające z sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika:

Ocena zdolności prawnej klienta

• Określenie osobowości prawnej,

• Kto ma prawo do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu kredytobiorcy

Osoby fizyczne i prawne:

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Spółdzielnie

• Spółki akcyjne

• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

• Spółki komandytowe

• Gminy

• Wyższe uczelnie

• Spółki cywilne NIE!!!

Badanie zdolności kredytowej

Art. 70. ustawy Prawo bankowe

Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy (zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie)

Obowiązki kredytobiorcy: przedłożenie w banku dokumentów pozwalających ocenić jego zdolność kredytową

Prawo bankowe dopuszcza możliwość udzielenia kredytu osobie, która nie posiada zdolności kredytowej, pod pewnymi warunkami:

• Ustanowienie szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu

• Przedstawienie niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu program naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - wg oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie

Dotyczy też nowoutworzonych podmiotów (bardzo trudne jest ustalenie zdolności kredytowej takich podmiotów)

Na wniosek przedsiębiorcy ubiegającego się o kredyt, bank musi mu na piśmie przedstawić wyjaśnienie nt jego zdolności kredytowej (za dodatkową opłatą).

Kredyty konsumenckie: ustawa wprowadza obowiązek przekazania przez kredytodawcę klientowi ocenę, dlaczego nie przyznał mu zdolności kredytowej ze wskazaniem, z jakiej bazy te dane pochodzą (np. BIK), nieodpłatnie

Analiza zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych

• Podstawą - obecna i przyszła sytuacja ekonomiczno-finansowa praz zabezpieczenie

• Każdy bank - inna metoda oceny

Najczęściej to analiza:

• Bilansu

• Rachunku wyników

• Zestawienia zmian w kapitale własnym

• Rachunku przepływów pieniężnych klienta

• Planów finansowych i prognoz przepływów pieniężnych

Należy uwzględnić:

Mierniki ilościowe:

• Efektywności działania (ROA, ROE, ROS)

• Płynności finansowej (płynność bieżąca, szybka)

• Sprawność działania (rotacja majątku obrotowego, należności, zapasów)

• Zadłużenie i stopień jego pokrycia

• Strukturę majątku i kapitału

Mierniki jakościowe:

• Jakość zarządzania (ocena kadry kierowniczej)

• Stopień zależności od rynku

• Stopień zależności od dotacji rządowych, zamówień rządowych, kilku dostawców

• Stopień zależności od innych podmiotów grupy

• Pozycję na rynku

Inne:

• Oceny uznanych agencji ratingowych (dot. dłużnika i kraju jego pochodzenia)

• Dane z BIG, BIK

• Scoring (metoda punktowa) - przypisanie punktów wartościom wskaźników i ich zsumowanie. Suma pozwala przypisać kredytobiorcę do określonej klasy ryzyka

Analiza zdolności kredytowej osób fizycznych:

Podstawą:

• Sytuacja finansowa kredytobiorcy (uzyskiwane dochody, gwarancja ich uzyskiwania)

• Stan majątkowy

Bank przyjmuje minimalne wartości uzyskiwanych dochodów.

Gromadzą dane nt klientów (znają cechy dobrych i złych klientów):

• Sytuacja rodzinna (stan cywilny, liczba dzieci na utrzymaniu)

• Sytuacja majątkowa

• Czas zameldowania w ostatnim miejscu zamieszkania

• Posiadanie telefonu

• Płeć oraz wiek

• Posiadane rachunki bankowe

• Cel zaciągnięcia kredytu

• Miejsce pracy

• Wykonywany zawód itp.

Czynniki wpływające na poziom ryzyka kredytowego pojedynczej ekspozycji:

• Czas trwania transakcji (dłuższy - wyższe ryzyko)

• Wielkość zaangażowania (wyższa - większe ryzyko)

• Rodzaj zabezpieczenia (większa płynność - mniejsze ryzyko)

WAŻNE: w trakcie trwania umowy monitorowanie zaangażowania.

Ryzyko portfela kredytowego nie jest tożsame z sumą ryzyk pojedynczych transakcji!

Ryzyko portfela kredytowego tym niższe im:

• Mniejsze ryzyko związane z pojedynczymi ekspozycjami

• Mniejsza zależność pomiędzy pojedynczymi ekspozycjami

• Większe rozdrobnienie portfela (pod względem produktowym i podmiotowym)

• Lepsza jakość portfela (ilość i wartość kredytów zagrożonych)

• Lepsza jakość i płynność zabezpieczeń

WAŻNE: w celu „buforowania” portfela ustalamy limity (np. na zaangażowanie branżowe, geograficzne, wobec grup kapitałowych)

Kredyty dla „osób wewnętrznych”, właścicieli banków, podmiotów powiązanych z bankiem kapitałowo lub organizacyjnie:

• Nie mogą być udzielane na warunkach preferencyjnych

• Nie mogą przekraczać ustalonych limitów

Obrót wierzytelnościami w celu rozproszenia ryzyka kredytowego:

Skup wierzytelności - umożliwia dywersyfikację portfela banku

• Faktoring - klient przenosi na faktora (bank) swoje wierzytelności z tytułu dostaw towarów lub usług. W ciągu 2-3 dni klient otrzymuje 70-80% wartości faktury.

Sprzedaż wierzytelności - sposób na pozbycie się trudnych wierzytelności

• Sprzedaż z opcją odkupu podmiotowi zależnemu - ukrycie należności i nie tworzenie rezerw celowych

• Sekurytyzacja aktywów - przeniesienie jednorodnych rodzajowo aktywów finansowych (np. kredytów hipotecznych) do spółki celowej, która emituje papiery wartościowe zabezpieczone tymi aktywami lub wpływami pieniężnymi z tych aktywów (nie podlegają tu kredyty w walutach obcych, ponieważ nie są jednorodne)

Restrukturyzacja i windykacja:

W normalnym toku działania:

• Kredyt udzielony firmie deweloperskiej przekształcony w kredyty dla osób fizycznych, które kupiły mieszkania

W sytuacji zagrożenia spłaty:

• Kredytobiorca wnioskuje o zmianę warunków umowy, bo nie jest w stanie terminowo spłacać kredyt

• Cel: zapobieżenie pogorszeniu się sytuacji kredytobiorcy

Ze względu na niską jakość należności:

• Karencja w spłacie

• Obniżenie wysokości rat

• Nie powinna mieć miejsca bo potęguje ryzyko występujące w portfelu

Windykacja:

• Pozasądowa (miękka) - wysyłanie upomnień i wezwań do zapłaty, bardzo częstym kontakcie telefonicznym lub mailowym

• Bezpośrednia - bezpośredni kontakt banku z klientem, odwiedzanie go przez pracowników Wydziału trudnych kredytów

• Sądowa - wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych, tworzenie pism procesowych, współpraca z komornikami

Gdy zbyt dużo wezwań windykacyjnych - obsługa niewłaściwych kredytobiorców, zbyt liberalna polityka kredytowa, nie przestrzeganie procedur kredytowych przez pracowników.

Sprzedaż „złych długów” podmiotom zewnętrznym.

Ryzyko operacyjne

• To ryzyko wystąpienia straty na skutek nieadekwatności lub zawodności działania procesów wewnętrznych, ludzi i systemów, lub na skutek działania czynników zewnętrznych

• W jego zakres wchodzi ryzyko prawne

• Wynika ze słabości nadzoru właścicielskiego i procesu zarządzania oraz wad systemu i mechanizmów kontroli wewnętrznej

• W bankach wynika z większego uzależnienia procesów i operacji bankowych od technologii informatycznej, wprowadzania bardziej złożonych produktów bankowych, a także coraz powszechniejszego korzystania z outsourcingu, wiążącego się z utratą bezpośredniego nadzoru nad realizowanymi czynnościami

Do kategorii ryzyka operacyjnego zalicza się:

• Ryzyko technologiczne i techniczne - ryzyko związane ze stosowaniem złej, nieodpowiedniej źle wdrożonej technologii, z nieodpowiednim działaniem systemów teleinformatycznych, działaniem urządzeń telekomunikacyjnych oraz dostawami energii elektrycznej

• Ryzyko oszustw lub błędów wewnętrznych - wynikają z oszustw księgowych, kradzieży dokonywanych przez pracowników, wykorzystaniem poufnych informacji

• Ryzyko oszustw zewnętrznych - np. napady rabunkowe na placówki banku, wykorzystanie rachunków bankowych do prania brudnych pieniędzy, fałszerstwo kart płatniczych, przestępstwa komputerowe

• Ryzyko kadrowe - niewłaściwa osoba na niewłaściwym miejscu; błędy w procesie rekrutacji pracowników, źle zbudowane systemy premiowe, kwalifikacje pracowników obejmujących określone stanowiska są niewystarczające, ciągła zmiana zatrudnienia, brak stabilności zatrudnienia

• Ryzyko działalności operacyjnej

• Ryzyko księgowe - nieodpowiednio przeszkolona księgowa nieznająca zasad rachunkowości bankowej

• Ryzyko transakcyjne

• Ryzyko prawne - związane z brakiem odpowiednich regulacji, nieodpowiednimi regulacjami wewnętrznymi, błędy w zawieranych umowach, ciągle zmieniające się przepisy prawne

• Ryzyko materialne i losowe

Ryzyko utraty reputacji

Zagrożenie reputacji:

• Ryzyko spowodowane negatywną opinią publiczną, w wyniku czego może nastąpić krytyczna dla banku utrata finansowania lub klientów. Może utrwalić negatywny wizerunek całokształtu relacji
  z klientami a nawet spowodować utratę płynności w efekcie wycofywania depozytów

• Może być spowodowane działaniami samego banku lub czynnościami kooperantów

• Jakość produktów lub systemów jest niższa od oczekiwanej -> szeroka negatywna reakcja opinii publicznej

• Może stanowić zagrożenie nie tylko dla 1 banku, lecz także dla innych w systemie

Ryzyko stopy procentowej

• To ryzyko na jakie narażony jest wynik finansowy lub fundusze własne banku z powodu zmian stóp procentowych

• To obecne lub potencjalne zagrożenie dla wyniku finansowego i kapitału banku, wynikające
  z niekorzystnych zmian stóp procentowych

• Odrębne definicje ryzyka dla: portfela bankowego (dot. działalności tradycyjnej - depozytowo-kredytowej) i handlowego (działania spekulacyjne)

Źródło:

• Niedopasowanie terminów najbliższej zmiany oprocentowania aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych (ryzyko przeszacowania)

• Zmian w relacjach między krzywymi dochodowości, które wpływają na działalność banku,
  np. wpływają na ustalone oprocentowanie przez bank (ryzyko bazowe)

• Zmieniających się relacji pomiędzy oprocentowaniem dla poszczególnych terminów zapadalności krzywej dochodowości (ryzyko krzywej dochodowości)

• Opcji związanych z oprocentowaniem i zawartych w produktach bankowych (ryzyko opcji)

Poziom ryzyka stopy procentowej:

• Określony przez budżet przyznany jednostkom organizacyjnym banku przeprowadzającym transakcje związane z ryzykiem stopy procentowej

• Poziom limitów dopuszczalnej ekspozycji na ryzyko wynikające z portfela bankowego i handlowego, a także stopień ich wykorzystania (np. limituje się pozycje netto w poszczególnych przedziałach czasowych)

Cele banku:

• Minimalizowanie narażenia na ryzyko stopy procentowej

• Dopasowują terminy przeszacowania oprocentowania swoich aktywów i pasywów oraz wielkości aktywów i pasywów oprocentowanych w oparciu o te same stopy procentowe

• Oferują proste produkty bilansowe

• Nieznacząca skala działalności handlowej (nie zajmują się spekulacją)

• Określenie limitów na poziomie ograniczającym możliwość podejmowania działalności generującej ryzyko a budżet departamentu skarbu niewielki

• Duża ekspozycja na ryzyko

• Otwierają pozycję w zakresie stopy procentowej lub celowo jej nie domykają

• Poziom limitów i ich wykorzystanie jest wysoki

• Oferowane produkty są bardziej wyrafinowane

• Znacząca skala działalności handlowej (prowadzenie działalności spekulacyjnej)

• W bankach finansujących znaczą część swoich aktywów - bieżącymi depozytami

Powiązanie z innymi rodzajami ryzyka:

• Kredytowym (w sytuacji wzrostu stóp procentowych kredytobiorca może nie być w stanie spłacać odsetek i wzrost kredytów zagrożonych - w szczególności przy kredytach o zmiennej stopie procentowej)

• Płynności

Bank o stabilnych źródłach finansowania (nie bazujący na funduszach pożyczanych na rynku międzybankowym lub od spółki-matki):

• Wytrzyma presję na wynik finansowy na skutek niewykorzystanych zmian stóp procentowych

Bank o hurtowych, krótkoterminowych źródłach finansowania (lokaty międzybankowe):

Trudności przy próbie zastąpienia istniejących źródeł finansowania lub uzyskania nowych środków, gdy rośnie wartość zagrożonych kredytów

Bank o łatwym dostępie do rynków pieniężnych i instrumentów pochodnych:

Możliwość szybkiej reakcji i modyfikacji swojej pozycji w zakresie stóp procentowych w sytuacji zmieniających się warunków rynkowych

Ryzyko walutowe

• Ryzyko kursu walutowego

• Niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku wskutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego

Związane jest z:

• Niedopasowaniem odpowiednich pozycji aktywów i pasywów banku, których wartość wyrażona jest w walucie obcej

• Zawartymi transakcjami, tj. zmianą kursu walutowego między dniem zawarcia transakcji a dniem, w którym otrzymywana jest płatność (ryzyko kursowe)

• Wzrostem innych ryzyk (np. kredytowego) w wyniku zmiany poziomu kursu walutowego

• (Rekomendacja I KNF)

Zarządzanie ryzykiem operacji walutowych w powiązaniu z:

• Ryzykiem kredytowym

• Ryzykiem płynności

• Ryzykiem stopy procentowej

• Ryzykiem operacyjnym

• Ryzykiem prawnym

• Ryzykiem utraty reputacji

• Ryzykiem kraju

• Ryzykiem cyklu koniunkturalnego

Pozycja walutowa:

• Otwarta (netto) względem pojedynczej waluty obcej - saldo wartości wszystkich aktywów i pasywów wykazywanych w danej walucie, z uwzględnieniem operacji pozabilansowych obejmujących operacje sprzedaży i kupna tej waluty po określonym z góry kursie

• Długa - pozycja, dla której wartość aktywów w danej walucie przewyższa wartość pasywów w tej walucie, z uwzględnieniem pozycji pozabilansowych mających wpływ na pozycję walutową

• Krótka - pozycja, dla której wartość pasywów w danej walucie przewyższa wartość aktywów w tej walucie, z uwzględnieniem pozycji pozabilansowych mających wpływ na pozycję walutową

Przykład:

Departament kredytowy

Udzielił 5-letniego kredytu w USD

(ryzyko spadku wartości USD)

-> wewnętrzna umowa sprzedaży USD na termin po cenie rynkowej

Departament skarbu (odpowiada teraz za zarządzanie zaangażowaniem banku w USD - długa pozycja)




28

AKTYWA

K

(kredyt)

• Dłużne papiery wartościowe

• Rzeczowy majątek trwały

PASYWA

D

(depozyty, lokaty)

• Kapitał własny

PASYWA

D

(depozyty, lokaty)

AKTYWA

K

(kredyt)

BANK

Regulatorzy i prawodawcy

Zarząd

Społeczeństwo

Wierzyciele

Rada Nadzorcza

Pracownicy

Akcjonariusze/ Udziałowcy

ŁAD KORPORACYJNY W KRAJU

Dobre praktyki spółek notowanych NAGW

Zasady dobrej produkcji bankowej

Regulacje wewnętrzne

Przepisy prawne

?

Ograniczany ryzyko

Zwiększany wynik finansowy

Identyfikacja

Pomiar
i limitowanie

Monitorowanie

Kontrola

Ryzyko kredytowe X jedn. pieniężnych

Ryzyko operacyjne Y jedn. pieniężnych

Ryzyko rynkowe Z jedn. pieniężnych

SUMA: XYZ

A) ryzyko kredytowe

B) r. operacyjne

C) r. rynkowe

D) r. płynności

E) r. reputacji

F) r. koncentracji

SUMA

ABCDEF

FILAR II

Kapitał wewnętrzny

Minimalny poziom funduszy własnych

FILAR I

Minimalny wymóg kapitałowy

Minimalny poziom funduszy własnych

FILAR II

Kapitał wewnętrzny

FILAR I

Minimalny wymóg kapitałowy

2. Pomiar i agregacja

3. Alokacja

1. Identyfikacja

4. Monitorowanie

1. Identyfikacja

3. Alokacja

2. Pomiar i agregacja

STABILNOŚĆ

ODPOWIEDNI ZASÓB WYSOKOPŁYNNYCH AKTYWÓW

---