Zakażenia poxwirusowe i zwierząt
Rodzina: Poxviridae
Duże wirusy (genom koduje około 200 białek)
Często powoduje ciałka wtrętowe
Bardzo oporne, w strupach mogą latami przetrwać
Szerzą się wnikając w mikrootarcia skóry, przez kontakt bezpośredni (też aerogennie) lub pośredni, owady mechanicznie
Większość ma ścisłe powinowactwo do gatunków żywiciela
Ale niektóre mają szerokie spektrum gatunków (wirus krowianki, wirus ospy krów)
Rodzaj: Capripoxvirus
Wirus ospy owiec
Wirus ospy kóz
Te dwa to najważniejsze poxwirusy zwierząt (załącznik 1) w krajach rozwiniętych zwalczone, w pozostałych nadal problem. Od subklinicznych do uogólnionych, ciężkich infekcji (zwłaszcza u młodych). Wiremia, zarazek do skóry, węzłów, śledziony, płuc, nerek itp. gorączka, rhinitis, conjunctivitis, zmiany skórne, wtórne infekcje płuc inne.
Wirusy serologicznie nie do odróżnienia (też z wirusem guzowatej choroby skóry bydła)
Endemicznie Indie, Afryka
W Polsce nie ma od 1950 roku
Szerzy się przez kontakt bezpośredni i pośredni
Zachorowalność do 50%: gorączka i zmiany skórne - grudki na skórze średnicy 1 cm, zapadnięte w środku, potem z nich nadżerki, strupy, wklęsłe blizny
Czasem uogólnienie: zmiany w przewodzie pokarmowym, układzie oddechowym - obrzęk powiek, wypływ z nosa itp.
Duża śmiertelność młodych, czasem bez zmian skórnych
Są szczepionki (nie u nas)
Wybijanie pierwszych ognisk, dezynfekcja i nadzór nad obrotem
Wirus guzowatej choroby skóry bydła (załącznik 1)
(Lump skin disease)
Od 1929 roku rozprzestrzeniła się z południa Afryki na północ
1989 docierając do Izraela (jedyny kraj pozaafrykański)
Roznoszą mechanicznie owady
Wiremia i gorączka, zmiany guzowate (i martwicowe) na skórze karku, pysku, kończynach, pachwinach oraz w przewodzie pokarmowym, drogach oddechowych i rodnych
Też często obrzęki od zastoju chłonki, powikłania bakteryjne
Zachorowalność 100% (też bawoły), śmiertelność 1-2%
Ale miesiącami wracają do zdrowia, spada mleczność, płodność buhajów, ronienia, mastitis (straty większe niż pryszczyca!)
Są szczepionki
Rezerwuar u dzikich przeżuwaczy? (Ważne przy zwalczaniu)
Ich import do ZOO może stworzyć ogniska pozaafrykańskie?
Rodzaj: Orthopoxvirus
Często pęcherzyki, potem grudki i strupy na skórze lub uogólnione infekcje, ciałka wtrętowe, antygenowo zbliżone - odporność krzyżowa, m.in.
Wirus ospy prawdziwej, zlikwidowany w 1979 roku
Wirus ospy krów
Wirus krowianki (vaccinia virus): pochodny powyższego?
Wirus ospy krów
Tylko Europa (z Rosją), dziś u bydła bardzo rzadko
Dzięki szczepieniom ludzi na ospę? (Pokrewny antygenowo)
Wielu żywicieli, rezerwuar - gryzonie
Od nich na koty, krowy, ludzi, zwierzęta w ZOO (kotowate, słonie i inne)
U krów niekiedy zmiany na strzykach i skórze wymienia
Bolesne, ale samo ustępujące, wyjątkowo powikłania bakteryjne
Szerzy się w stadzie przez urządzenia udojowe
Dziś chyba częstszy u kotów (miejscowa lub niekiedy uogólniona postać skórna, a wyjątkowo wiremia i śmierć)
Od kotów sporadycznie na ludzi (dzieci)
Gdzie przebiega miejscowo, a w immunosupresji ciężko
Co będzie po zaprzestaniu szczepień ludzi na ospę (lata 80-te)?
Rodzaj: Parapoxvirus
Między innymi wirus ospy rzekomej krów (parakrowianki): najczęstsza przyczyna ospowych zmian na strzykach krów i „guzy dojarek” na rękach - łagodne zmiany, nie uodparniają przeciwko ospie prawdziwej
Wirus grudkowego zapalenia jamy ustnej bydła: niewielkie znaczenie tych zmian, człowiek może się zakazić
Wirus niesztowicy: owce, kozy
Niesztowica (orf, contagious ecthyma)
Ważna choroba owiec i kóz wywołana przez Parapoxvirus
Na całym świecie, też Polska, zwłaszcza suchy, ciepły klimat
Wiele stad endemicznie (wirus latami w strupach)
Szerzy się przez kontakt bezpośredni i pośredni (strupy!), z karmą (ostre źdźbła itp.), roznoszone przez obsługę, transport itp.
Inkubacja 3-14 dni, grudki, pęcherzyki, krosty i potem grube brunatnoczerwone strupy wokół warg, bolesne, gorzej jedzą
Czasem też w jamie ustnej (młode jagnięta!), w uszach, wokół powiek, genitaliów, w szparze międzyracicowej (kulawizna), na strzykach, sporadycznie uogólnienie
Zachorowalność do 90%, mała śmiertelność, po kilku tygodniach goją się bez śladu u większości
Ale jagnięta mogą padać z głodu lub wtórne infekcje (kończyny, wymię, itp.)
Po przechorowaniu słaba odporność (reinfekcje, też słaba odporność siarowa = jagnięta praktycznie zawsze wrażliwe)
Diagnostyka kliniczna wystarczy (ew. ciałka wtrętowe)
Likwidowanie choroby: osłona zmian? (maści, insektycydy), dobre warunki, szczepienie interwencyjne zdrowych, dezynfekcja 2% NaOH
Szczepienie matek 1-2 m-cy przed wykotami pełnozjadliwym wirusem (skaryfikacja pod pachą - zlokalizowana zmiana) = mniejsze ryzyko epidemii u młodych, potem jagnięta szczepić po odsadzeniu
Lub skaryfikacja żywym, atenuowanym zarazkiem
Ludzie miejscowe zapalenia skóry, potem strupy i guzki o charakterze brodawek, rzadko powikłania, ale trwa to wiele tygodni, więc rękawiczki i higiena! (też przy szczepieniu)
Rodzaj: Leporipoxvirus
Wirus myksomatozy (załącznik 2)
Herpeswirus bydła typ 2
Herpeswirusowe zapalenie strzyków (mamillitis) bydła
Powoduje
Zazwyczaj zakażenia bezobjawowe (cały świat)
Czasem owrzodzenia strzyków (rzadziej skóry wymienia czy wtórne mastitis), bolesne, ale ustępują
Oraz w Afryce pseudo-guzowatą chorobę skóry bydła
Epidemiologia
Zakażenia latentne
Szerzy się przez udój, może owady
Ale wrażliwy na środki dezynfekcyjne (jodofory zwłaszcza)
Więc zwalczanie - higiena
Chlamydiozy
Rodzina: Chlamydiaceae
Rodzaj: Chlamydia
Rodzaj: Chlamydophila
Specyficzny rozwój - w jego przebiegu tworzą się ciałka elementarne zdolne do zakażania komórek (forma pozakomórkowa) oraz wewnątrzkomórkowe ciałka siateczkowate, wrażliwe i niezaraźliwe, namnażają się wewnątrz komórki i niszcząc ją uwalniają ciałka elementarne.
Rodzaj: Chlamydophila
Ch. psittaci - głównie ptaki (psitakoza/ornitoza), też ludzie (choroba ptasia), załącznik 2
Ch. pneumoniae - głównie ludzie (konie), zapalenie płuc, stawów, choroba wieńcowa?
Ch. pecorum - przeżuwacze (świnie), mało zjadliwy, ale czasem ronienia, enteritis, pneumonia, encephalomyelitis
Ch. felis - endemicznie u kotów, zapalenie spojówek i katar, sporadycznie zakażenia ludzi
Ch. abortus - enzootycznie ronienie owiec
Enzootyczne ronienie owiec
Enzootycznie u przeżuwaczy na całym świecie (+ koń, świnia)
Główna przyczyna zakaźnych ronień owiec, też w Polsce
A także innych strat (słabe jagnięta)
25 mln Euro strat rocznie w UK, coraz więcej
Ch. abortus - po wyschnięciu temp. pokojowej po 2-3 dniach ginie, przy UV szybciej, w 60°C
Środki dezynfekcyjne skuteczne (3% NaOH, aldehydy)
Ale w wilgotnym materiale organicznym (łożysko, wyciek z pochwy, ściółka) ciałka elementarne do 10-25 dni zaraźliwe
Rezerwuar: owce (ewentualnie inne przeżuwacze)
Wrażliwe owce w każdym wieku i płci
Wiele zakażeń subklinicznych i to główna droga zawleczenia
Przy ronieniu (wody, płód) - masowo zarazek wydalany
Ale i przy normalnym porodzie też
U innych zwierząt zakażenie alimentarne (przez ściółkę, wtórnie skażone mleko), aerogennie, tryki - przez krycie (zarazek jest w wydzielinach pochwy podczas rui, potem zarazek w nasieniu)
U nieciężarnych - po bakteriemii szybko zakażenie latentne
U ciężarnych - wtórna bakteriemia, kolonizacja łożyska, tam zapalenie, wybroczyny na kosmówce, ogniska martwicowe na kotyledonach, jakby posypane otrębami, dociera do płodu
Ronienia u owiec w drugiej połowie ciąży, słabe noworodki, czasem padają od wtórnych zakażeń
Początkowo 20-30% matek roni, potem odporność i nie ronią, ale enzootycznie w stadzie trwa
To może być też u kóz i bydła
Człowiek - w zasadzie niegroźny, z wyjątkiem kobiet w ciąży - objawy grypopodobne i często poronienie!
Zwalczanie: tetracykliny, higiena, szczepionki (nie w Polsce)
Choroba wyniszczająca
Epi38-03
- 4 -