Niedokrwistość

Charakteryzuje się obniżeniem stężenia hemoglobiny w jednostce objętościowej krwi oraz liczby krwinek czerwonych i hematokrytu.

Objawy kliniczne niedokrwistości wynikają z odczynu wyrównawczego ze strony układu krążenia i oddechowego zależnego od nasilenia i czasu trwania hipoksji.

Patofizjologiczny podział niedokrwistości:

Utrata krwi

• ostra

• przewlekła

Nieprawidłowa erytropoeza

• upośledzenie syntezy DNA- niedokrwistość megaloblastyczna

• niedobór witaminy B₁₂, kwasu foliowego, niedobory miedzi, witaminy C

• upośledzenie syntezy Hb- niedokrwistości niedobarwliwe

• niedobór żelaza

• niedokrwistość aplastyczna

• choroby nerek

Hemoliza- nadmierne niszczenie erytrocytów.

• Czynniki wewnątrzkrwinkowe (zaburzenia budowy błony komórkowej, zaburzenia metaboliczne).

• Czynniki zewnątrzkrwinkowe (zakażenia, urazy, sztuczne zastawki serca, czynniki chemiczne).

Morfologiczny podział niedokrwistości:

• niedokrwistości mikrocytowe- niedobór żelaza, przewlekłe choroby (np. niewydolność nerek)

• niedokrwistości normocytowe- ostre niedokrwienie pokrwotoczne, aplastyczne, niedokrwistości w przebiegu chorób nerek, wątroby i chorób nowotworowych

• niedokrwistości makrocytowe- niedobór kwasu foliowego, niedokrwistości polekowe, niedobór witaminy B₁₂, przewlekłe choroby wątroby

Niedokrwistość z niedoboru żelaza- mikrocytowna niedokrwistość niedobarwliwa

Przyczyny:

• przewód pokarmowy: przepuklina roztworu przełykowego, żylaki przełyku, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, przyjmowanie aspiryny oraz innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, choroby jelita grubego (uchyłkowatość, polipy), nowotwory, żylaki odbytu

• zwiększone zapotrzebowanie: okres ciąży i karmienia piersią, noworodki, niemowlęta, młodzież w okresie dojrzewania, wieloletni krwiodawcy

• zmniejszone wchłaniane: resekcja żołądka, zespoły złego wchłaniania, niedokrwistości soku żołądkowego, stany zapalne, choroba żołądka i dwunastnicy

• zmniejszony dowóz: nieprawidłowa dieta, wegetarianizm, niedożywienie

U mężczyzn najczęściej przyczyną niedokrwistości jest przewlekłe utajone krwawienie zwykle z przewodu pokarmowego.

U kobiet w okresie przedmenopauzalnym, krwawienie miesięczne.

Fazy w przebiegu niedokrwistości z niedoboru żelaza:

• przedutajony niedobór żelaza- poziom żelaza i wartości Hb w surowicy krwi są prawidłowe, spada stężenie ferrytyny, nie stwierdza się objawów niedokrwistości oraz zmian morfologii erytrocytów

• utajony niedobór żelaza dostępnego dla erytropoezy- pogłębia się niedobór ferrytyny, obniża się poziom żelaza w surowicy krwi, wzrasta stężenie transferryny w surowicy krwi, nadal nie stwierdza się niedokrwistości, zmian w morfologii erytrocytów

• jawna niedokrwistość z niedoboru żelaza- znacznie spada stężenie żelaza, ferrytyny, rośnie stężenie transferryny w surowicy krwi, pojawiają się objawy niedokrwistości w morfologii krwi

Objawy:

• osłabienie, zawroty i bóle głowy

• mroczki przed oczyma

• spadek wydajności wysiłkowej

• przyspieszona akcja serca

• czynnościowy szmer skurczowy serca

• pieczenie języka

• zapalenie kącików ust

• kruchliwość i łamliwość paznokci

• wypadanie włosów

• jeżeli niedokrwistość narasta powoli choroba może rozwijać się bezobjawowo

Leczenie:

• ustalenie przyczyny

• doustne preparaty żelaza. Preparaty te najlepiej wchłaniają się na czczo około 30- 60 minut przed posiłkiem, przy jednoczesnym podaniu kwasu askorbinowego

Zalecenia żywieniowe:

• karmienie naturalne niemowląt co najmniej do 6 miesiąca życia chroni przed anemią

• po 6 m. życia rezerwy te są wyczerpane, sam pokarm kobiety nie wystarcza dlatego też aby pokryć zapotrzebowanie na ten składnik w pożywieniu należy uwzględnić mięso, warzywa, żółtka jaja, w żywieniu sztucznym mleko modyfikowane, następnie stosowane od 5 m. życia wzbogacane jest w żelazo

• wcześniaki- suplementacja żelazem rozpoczyna się po 1 miesiącu życia

Dorośli:

• spożywanie produktów bogatych w żelazo oraz ułatwiających jego wchłanianie: kwas askorbinowy, winowy, cytrynowy

• białko mięsa, drobiu, ryb, laktoza

Niekorzystnie na przyswajanie żelaza wpływają:

• kazeina mleka krowiego

• tiamina zawarta w herbacie, kofeina w kawie

• nadmiar błonnika w diecie

• fosforany

• fityniany

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B₁₂ oraz kwasu foliowego- niedokrwistości megaloblastyczne

Niedokrwistości te są spowodowane zaburzeniami syntezy DNA w komórkach układu krwiotwórczego na skutek niedoboru witaminy B₁₂ i/lub kwasu foliowego.

Niedobór witaminy B₁₂ oraz kwasu foliowego prowadzą do zaburzenia syntezy zasad purynowych oraz piramidonowych lub zahamowanie polimeryzacji DNA. Zaburzenia te pojawiają się przede wszystkim w komórkach o szybkiej odnowie, zwłaszcza w komórkach prekursorowych układu krwiotwórczego oraz w komórkach nabłonka przewodu pokarmowego. Zaburzenie podziałów komórkowych prowadzi do powstania nieprawidłowych dużych komórek. Komórki te dzielą się powoli a ich cytoplazma dojrzewa prawidłowo. Występuje niesynchroniczny rozwój jądra i cytoplazmy.

Przyczyny niedoboru witaminy B₁₂:

• niedobór witaminy w diecie

• brak czynnika wewnętrznego (czynnik Castela) produkowanego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka a tym samym witaminy B_12. Najczęściej występuje u mężczyzn między 50- 80 rokiem życia. Uważa się, że jest to choroba autoimmunizacyjna.

Objawy:

Rozwijają się bardzo powoli, pozwala to organizmowi na adaptację do patologii w organizmie.

• Osłabienie, szum w uszach, kołatanie serca, bóle wieńcowe, skóra blada z odcieniem żółtawym, spojówki zażółcone, sporadycznie powiększona śledziona i wątroba, przyspieszona praca serca

• ze strony układu pokarmowego- biegunki, zaparcia, zapalenie języka, trudne do umiejscowienia bóle brzucha oraz utrata masy ciała

• ze strony układu nerwowego- dochodzi do demielinizacji, zwyrodnienia aksonu oraz ostatecznie śmierci neuronu. Objawia się to osłabionymi odruchami, zaburzeniem czucia powierzchniowego, mogą pojawić się także zaburzenia psychiczne.

Leczenie:

Domięśniowe podanie preparatów witaminy B₁₂,(żółtko jaja, wątróbka, produkty zwierzęce)

Przyczyny niedoboru kwasu foliowego:

• niewłaściwa dieta

• zaburzenia wchłaniania

• zaburzenia przemiany metabolicznej folianów

Objawy kliniczne: są podobne do objawów niedokrwistości z niedoborem witaminy B₁₂ brak jest jednak objawów ze strony układu nerwowego

Leczenie:

Suplementacja kwasem foliowym.

---