Temat 21: Administracyjno-prawna problematyka stanów nadzwyczajnych.

Tezy:

1. Warunki wprowadzania stanów nadzwyczajnych i organy uprawnione do wprowadzenia tych stanów.

2. Rygory stanów nadzwyczajnych i warunki ich wprowadzania.

Akty normatywne:

• Rozdz. 11 Konstytucji RP

• Ustawa z 29 sierpnia 2002r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach naczelnego dowódcy sił zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP Dz.U. nr 156 poz. 1301

• Ustawa z 21 czerwca 2002r. o stanie wyjątkowym Dz.U. nr 113 poz. 985

• Ustawa z 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej Dz.U. nr 62 poz. 558

Konstytucje uregulowania problematyki stanów nadzwyczajnych.

Stany nadzwyczajne są wprowadzane w oparciu o 2 przesłanki:

1. Istnienie sytuacji szczególnego zagrożenia (zagrożenie odbiega od normy, jest realne i obiektywnie sprawdzalnym)

2. Niewystarczalność zwykłych środków konstytucyjnych

Reżimy stanów nadzwyczajnych mogą się konsumować za wyjątkiem najsilniejszego reżimu, tj. stanu wojennego.

Zasady związane ze stanami nadzwyczajnymi:

1. Legalizmu - na zasadę tę składają się 2 przesłanki:

1. Sposób wprowadzenia i ogłoszenia danego stanu nadzwyczajnego,

Szukamy podstaw faktycznych i prawnych

2. Zakres regulacji ustaw o stanach nadzwyczajnych.

Oznacza on, że w czasie wprowadzenia stanów nadzwyczajnych zasady działania organów władzy publicznej oraz rygory (zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela) musi określać ustawa. Dodatkowo ustawa powinna określić zasady wyrównywania strat majątkowych związanych z wprowadzonym stanem nadzwyczajnym.

2. Proporcjonalności - oznacza ona, że działania, które zostały podjęte w wyniku wprowadzonego stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia oraz zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa. Gwarancją tej zasady jest:

1. Możliwość zaskarżania sposobu realizowania określonych środków prawnych,

2. Obowiązek zniesienia stanu nadzwyczajnego w momencie ustania przyczyny jego wprowadzenia.

3. Ochrony podstaw systemu prawnego - oznacza bezwzględny zakaz zmian aktów normatywnych w postaci:

1. Konstytucji RP,

2. Kodeksu wyborczego i ordynacji wyborczych (sejm, senat, samorząd terytorialny itp.),

3. Ustawy o stanach nadzwyczajnych.

4. Ochrony organów przedstawicielskich - oznacza ona, że w czasie stanu nadzwyczajnego i w okresie 90 dni od jego zakończenia istnieje bezwzględny zakaz skracania kadencji sejmu, przeprowadzania referendum ogólnokrajowego, przeprowadzania wyborów, przy czym kadencje organów ulegają automatycznemu przedłużeniu.

Ad. 1 Warunki wprowadzania stanów nadzwyczajnych i organy uprawnione do wprowadzenia tych stanów.

STAN WOJENNY

Przesłankami wprowadzenia stanu wojennego są:

• Zewnętrzne zagrożenie państwa,

• Zarówno zagrożenia militarne jak i niemilitarne. Odnosi się to m.in. do zagrożeń integralności państwa, zagrożeń nienaruszalności granic RP, zagrożeń dla wykonywania władzy suwerennej czy też zagrożeń dla bezpieczeństwa równości.

• Zbrojna napaść na terytorium RP,

• Zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji wynikające z umowy międzynarodowej.

Zbrojna napaść i zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji definiowana jest art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych.

Ustawa o stanie wojennym oprócz przesłanek konstytucyjnych związanych z zagrożeniem państwa wymienia również działania terrorystyczne.

Tryb wprowadzania stanu wojennego

Wniosek w sprawie wprowadzenia stanu wojennego składa Rada Ministrów, przy czym we wniosku określa ona przyczyny wprowadzonego stanu wojennego, obszar, na którym powinien być stan wprowadzony oraz rygory.

Prezydent RP ma obowiązek niezwłocznego rozpatrzenia wniosku Rady Ministrów, a następnie ma obowiązek wydania rozporządzenia o wprowadzeniu stanu wojennego lub postanowienia o odmowie wprowadzenia tego stanu. W przypadku wydania rozporządzenia rozporządzenie to przedstawiane jest Sejmowi w ciągu 48h od jego podpisania. Sejm może uchylić rozporządzenie prezydenta RP bezwzględną większością głosów w obecności minimum połowy liczby posłów. Uchylenie rozporządzenia prezydenta RP przybiera formę uchwały Sejmu. Rozporządzenia RP ogłaszane jest w Dzienniku Ustaw, stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia.

Stan wojenny podlega podaniu do publicznej wiadomości w drodze obwieszczeń wojewodów, rozplakatowanie albo w sposób przyjęty na danym terenie. O wprowadzeniu stanu wojennego powiadamia się inne państwa przez notyfikację faktu i przyczyn wprowadzenia stanu wojennego sekretarzowi generalnemu ONZ oraz sekretarzowi generalnemu Rady Europy.

Ani Konstytucja RP, ani ustawa nie określają czasookresu stanu wojennego. Stan ten musi zostać zniesiony z chwilą ustania przyczyny jego wprowadzenia i przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa. (Zniesienie wygląda tak samo jak wprowadzenie).

Rygory stanu wojennego

Rygory stanu wojennego określone są rozporządzeniem prezydenta RP, natomiast wprowadzenie konkretnych ograniczeń należy do właściwych organów.

1. W czasie stanu wojennego:

1. Może zostać zawieszone prawo do:

1. Strajków, akcji protestacyjnych i innych form protestu (ustawa określa grupy, których to dot.)

2. W odniesieniu do osoby, której działalność zagraża bezpieczeństwu lub obronności państwa właściwe organy mogą dokonać przeszukania i zajęcia przedmiotów służących do tej działalności.

2. Organami właściwymi w tych sprawach są:

• Szef ABW

• KGP

• KWP, KPP

• KGSG

• Terenowe organy straży granicznej

• KGŻW

• Terenowe organy ŻW

3. Możliwość wprowadzenia cenzury prewencyjnej środków masowego przekazu

4. Możliwość kontroli zawartości przesyłek, listów, przekazów.

5. Możliwość kontroli treści korespondencji (wszystkie dostępne formy przekazu)

6. Emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór sygnałów radiowych, telewizyjnych lub za pomocą sieci telekomunikacyjnych, których treść może zwiększyć zagrożenia dla obronności i bezpieczeństwa państwa =zagłuszanie). Organami cenzury i kontroli są wojewodowie, którzy mogę zlecić wykonywanie czynności technicznych innym organom administracji publicznych. Organy cenzury i kontroli działają w formie decyzji mających ostateczny charakter, które mogą być jednak zaskarżane do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

7. Możliwość zawieszenia prawa do:

1. Organizowania i przeprowadzania zgromadzeń, imprez masowych, imprez artystycznych lub rozrywkowych niebędących imprezami masowymi,

2. Prawa zrzeszania się (wszystkie formy ruchu społecznego, od stowarzyszeń, związki zawodowe, organizacje społeczne, partie polityczne, a nawet fundacje)

8. Ograniczenie prawa do zbiórek publicznych

9. Nałożenie obowiązku posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość przez osoby, które ukończyły 18 lat - pozostali legitymacja szkolna.

10. Możliwość wprowadzenia nakazu/zakazu przebywania lub opuszczenia w oznaczonym czasie określonych miejsc, obiektów i obszarów. (godzina policyjna)

11. Obowiązek uzyskania zezwolenia właściwego organu gminy na zmianę miejsca pobytu stałego/czasowego.

12. Nakaz zawiadamiania policji lub organu gminy o fakcie przybycia do danej miejscowości.

13. Możliwość wprowadzenia reglamentacji towarów i żywności (całkowita/częściowa).

14. Możliwość wprowadzenia ograniczeń działalności gospodarczej przez nakaz jej prowadzenia albo uzyskania zezwolenia na jej rozpoczęcie.

15. Ograniczenia działalności edukacyjnej przez zawieszenie zajęć w szkołach i placówkach oświatowych w tym uczelni wyższych (z wyjątkiem seminariów duchownych).

16. Ograniczenia dostępu do informacji publicznej.

17. Ograniczenia prawa do posiadania broni palnej i amunicji materiałów wybuchowych, innych rodzajów broni oraz określonych przedmiotów przez złożenie do depozytu lub zakaz noszenia.

18. Ograniczenie obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowych.

• Ograniczenia związane z reglamentacją żywności, działalności gospodarczej oraz dostępu do informacji publicznej wprowadzane są przez Radę Ministrów, działalność edukacyjna właściwy minister lub wojewoda.

• Ograniczenie obrotu środkami płatniczymi - Minister właściwy ds. finansów publicznych.

• Broń i inne przedmioty - MSWiA oraz MON.

• Ograniczenie funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej oraz pocztowej - organ właściwy, minister właściwy ds. łączności

19. Wprowadzenie całkowitego lub częściowego zakazu lub ograniczeń w transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym, morskiej, żegludze śródlądowej.

20. Wprowadzenie całkowitego lub częściowego zakazu lub ograniczeń w ruchu wszelkich pojazdów po drogach publicznych.

21. Nałożenie na przewoźników obowiązku wykonywania przewozu osób na potrzeby obronności lub bezpieczeństwa państwa.

Powyższe ograniczenia wprowadzają:

• Minister właściwy do spraw transportu i gospodarki morskiej,

• MON przy nakazie wykonywania obowiązku dla przewoźników

22. Możliwość rekwirowania lub zajęcia środków transportu.

23. Ograniczenia w ruchu granicznym przez zamknięcie bądź ograniczenie ruchu osobowego lub towarowego, określenie szczególnych zasad wydawania dokumentów uprawniających do przekraczania granicy przez obywateli polskich

24. Szczególne zasady wydawania dokumentów dla cudzoziemców.

Organem właściwym w tych sprawach jest MSWiA

25. Wprowadzenie powszechnego obowiązku wykonywania pracy dla osób od 16 do 60 roku życia.

Organem właściwym w tych sprawach jest Rada Ministrów.

STAN WYJĄTKOWY

Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego:

1. Szczególne zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa.

2. Zagrożenie bezpieczeństwa obywateli. (różny charakter: ruch masowy ludzi, choroby zwierząt..)

3. Zagrożenie porządku publicznego. (z ustawy: w tym działania terrorystyczne)

Źródło zagrożeń przy stanie wyjątkowym musi mieć charakter wewnętrzny.

Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego mogą występować łącznie lub osobno. (wystarczy 1)

Tryb wprowadzania stanu wyjątkowego

• Wniosek o wprowadzenie stanu wyjątkowego składa Rada Ministrów.

• Organem właściwym do wprowadzenia stanu wyjątkowego jest Prezydent RP.

• Wniosek o wprowadzenie stanu wyjątkowego musi dodatkowo zawierać czasookres jego wprowadzenia.

• Stan wyjątkowy wprowadza się na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni, jego przedłużenie może nastąpić tylko raz za zgodą Sejmu na czas nie dłuższy niż 60 dni.

• Prezydent RP przedkłada rozporządzenie Sejmowi (48h od popisania rozporządzenia).

• Rozporządzenie Prezydenta RP albo uchwała Sejmu o uchyleniu rozporządzenia publikowane są w Dzienniku Ustaw. Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia, analogiczne wymogi stosowane są do przedłużenia czasookresu stanu wyjątkowego. Ogłoszenie stanu wyjątkowego wymaga podania do publicznej wiadomości oraz notyfikacji Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Rady Europy.

Rygory stanu wyjątkowego:

1. Zawieszenie prawa do:

1. Zgromadzeń, imprez masowych, imprez artystycznych i rozrywkowych niebędącymi imprezami masowymi, strajków i akcji protestacyjnych,

2. Zrzeszania się przez zakaz tworzenia i rejestracji ruchów społecznych oraz nakaz zaniechania działalności w przypadku zwiększenia zagrożeń związanych z przesłankami wprowadzenia stanu wyjątkowego.

2. Ograniczenia przy zbiórkach publicznych.

3. Możliwość odosobnienia osoby powyżej 18 roku życia, i jeżeli jest to niezbędne dla zapobieżenia popełnienia czynu karalnego lub uniemożliwienia ucieczki po jego popełnieniu. Odosobniona może być również osoba, która ukończyła 17 rok życia a przeprowadzona z nią rozmowa ostrzegawcza okazała się nieskuteczna.

Organami właściwymi w sprawach odosobnienia są wojewodowie. Wniosek o odosobnienie może złożyć właściwy Komendant Wojewódzki Policji. Wykonanie odosobnienia i doprowadzenie do ośrodka odosobnienia należy do właściwości KWP. Wniosek o odosobnienie mogą złożyć również organy prokuratury, ABW, SG, ŻW, SKW. Decyzje w sprawie odosobnienia są ostateczne i podlegają zaskarżeniu do WSA.

4. Możliwość przeprowadzania rozmów ostrzegawczych. Osoby powyżej 17 roku życia mogą mieć obowiązek udziału w rozmowie ostrzegawczej. W przypadku osób, które nie ukończyły 17 roku życia rozmowa ostrzegawcza odbywa się w obecności przedstawicieli ustawowych. Organami przeprowadzającymi rozmowę są organy policji, prokuratury, ABW, PSG, ŻW, SKW.

5. Możliwość wprowadzenia cenzury prewencyjnej, kontroli zawartości przesyłek, treści korespondencji albo zagłuszania.

6. Obowiązek posiadania przy sobie dokumentu stwierdzającego tożsamość.

7. Godzina policyjna.

8. Zezwolenie na zmianę miejsca pobytu.

9. Zawiadomienie o przybyciu do danej miejscowości.

10. Możliwość wprowadzenia reglamentacji w odniesieniu do towarów lub usług, ograniczenia wolności gospodarczej (oprócz tych co występują przy stanie wojennym) + nakaz zaniechania działalności gospodarczej.

11. Działalność edukacyjna

12. Obrót środkami pieniężnymi

13. Broń

14. Dostęp do informacji

Tak samo jak w stanie wojennym!!

15. Ograniczenia transportu.

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

Przesłanki wprowadzenia:

1. Zapobieżenie skutkom katastrof naturalnym lub awarii technicznych o znamionach klęsk żywiołowych.

2. Usunięcie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych.

Tryb wprowadzania klęski żywiołowej.

• Wprowadza Rada Ministrów z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody.

• Rozporządzenie Rady Ministrów ogłaszane jest w Dzienniku Ustaw i podawane do publicznej wiadomości.

• Stan klęski żywiołowej wprowadzany jest na czas oznaczony nie dłuższy niż 30 dni, przedłużenie stanu klęski żywiołowej może następować po wyrażeniu zgody przez sejm.

• Nie ma ograniczeń przedłużenia czasookresu.

---