CENTRUM NAUKI I BIZNESU „ŻAK”
DWULETNIA SZKOŁA POLICEALNA KIER. KOSMETYKA
TEMAT: Otrzymywanie olejków eterycznych.
mgr Barbara Rudlicka Małgorzata Ziółkowska
Częstochowa, 7.05.2011
Olejki eteryczne są substancjami ciekłymi, lotnymi oraz wonnymi. Są one mieszaniną związków chemicznych takich jak: ketony, aldehydy, alkohole, estry, terpeny i inne związki organiczne. Posiadają one zapach, dobrze rozpuszczają się w spirytusie, olicerolu i lipidach. Stanowią składnik leków, perfum i kosmetyków. Mają szczególne zastosowanie w kosmetyce przy pielęgnacji skóry, jak i włosów. Wytwarza się je głównie z kwiatów, liści korzeni, kłączy, owoców, nasion oraz cebulek.
Uzyskuje się je poprzez destylację z parą wodną, wytłaczaniem, ekstrakcję rozpuszczalnikami lotnymi (ługowanie), absorpcję w tłuszczach na zimno (enfleurage), jak i ekstrakcję rozpuszczalnikami nielotnymi (maceracja).
Przy destylacji używa się tzn. destylatorów, w których jest rozkładany odpowiedni surowiec zielarski - rozdrobnione, całe rośliny lub ich części, np. kwiaty, liście, korzenie, pnie. Używa się najczęściej roślin świeżych. Tam ogrzewane są one przez przepływająca parę. Trakcje lotne zawarte w materiale roślinnym łącza się z parą. Para ta jest wprowadzana do chłodnicy, gdzie ulega skropleniu. Ciecz która się wytworzy gromadzona jest w butlach. Na jej powierzchni unosi się warstwa olejku eterycznego, natomiast na dnie butelki pozostaje hydrolat (woda aromatyczna). Metoda ta jest stosowana w celu pozyskania olejków słabo rozpuszczalnych w wodzie.
Destylację kończy się, gdy spływające krople destylatu nie zostawiają tłustego śladu. Średni czas destylacji wynosi dla olejku miętowego - 3,5 h, kolendrowego - 3 h, jałowcowego, kminkowego, koprowego - 6-7 h, sosnowego, jodłowego - 5-6 h, tatarakowego - 9-10 h[7].
Destylację takich roślin, jak lawenda, tatarak lub geranium, zwykle prowadzi się w czasie
i w pobliżu miejsca zbiorów, aby do minimum ograniczyć zmiany składu olejku wskutek ulatniania się części składników i polimeryzacji. W niektórych przypadkach jest dopuszczalne suszenie surowca, jego przechowywanie i transport na duże odległości. Dotyczy to np. takich roślin egzotycznych, jak wetiweria pachnąca lub paczula, zawierających substancje wonne
o małej lotności.
Wytłaczanie rozdrobnionych, np. przez krojenie albo mielenie surowców roślinnych, jest popularną metodą wyodrębniania oleju jadalnego, np. wytłaczania oleju rzepakowego lub produkcji oliwy z oliwek. W ten sam sposób otrzymuje się olejek migdałowy, stosowany np. do aromatyzowania ciast. Wytłaczanie jest też powszechnie stosowane do otrzymywania soków owocowych (np. przygotowanie moszczu do produkcji win).
Otrzymuje się je przez wyciskanie olejków najczęściej np. ze skórek. Surowy materiał wyciska się ręcznie lub za pomocą prasy. Wodę i szlam oddziela się przez dekantację
a następnie filtrowanie. Jest to proces na zimno.
Najbardziej delikatne rodzaje surowców, np. kwiaty jaśminu, róży, pomarańczy, mimozy, narcyza, fiołka lub tuberozy, przetwarza się bez ogrzewania, stosując metodę ekstrakcji w lotnych rozpuszczalnikach. Jako rozpuszczalniki stosuje się alkohol etylowy, alkohol metylowy, aceton, eter naftowy, benzen, czterochlorek węgla, chloroform.
Otrzymany roztwór poddaje się destylacji w celu oddzielenia wyekstrahowanych olejków od rozpuszczalnika. Otrzymane w ten sposób ekstrakty noszą nazwę konkretów i maja konsystencje oleistą. Aby otrzymać czysty olejek, należy rozpuścić go w alkoholu etylowym, który rozpuszcza tylko substancje zapachowe, a nie rozpuszcza substancji żywicznych
i woskowych. Te oddzielane są przez sączenie.
Enfleurage jest najstarszą, pracochłonną metodą otrzymywania olejków eterycznych, kilkukrotnie bardziej wydajna od metody ekstrakcyjnej. Nadaje się do uzyskiwania olejków
z najbardziej delikatnych świeżych kwiatów. Polega ona na wykorzystaniu absorpcji rozpuszczalnych w tłuszczach substancji zapachowych, które są uwalniane z kwiatów przez 1-2 dni od zerwania. Konieczne jest stosowanie kwiatów nieuszkodzonych i suchych (wilgoć przyspiesza jełczenie tłuszczów). Sprasowane kwiaty umieszcza się na pokrytych tłuszczem (wieprzowym lub wołowym) taflach. Kwiaty wymienia się codziennie. Otrzymujemy pomadę z której olejek oddzielany jest od tłuszczu pod wpływem alkoholu etylowego. Enflourage jest metodą pozyskiwania olejków eterycznych do drogich perfum. Tłuszcz, po zastosowaniu do enfleurage, nie może być zawracany do procesu. Jest kupowany przez fabryki mydeł toaletowych.
Zastosowanie olejków eterycznych w kosmetyce
Olejki eteryczne stosowane dla każdego rodzaju skóry:
rumiankowy
geraniowy
lawendowy
różany
cytrusowy
Olejki eteryczne stosowane dla skóry suchej:
różany
rozmarynowy
cytrynowy
paczulowy
mirtowy
Olejki eteryczne stosowane dla skóry wrażliwej:
cyprysowy
pomarańczowy
rumiankowy
lawendowy
geraniowy
Olejki eteryczne stosowane dla skóry ze skłonnościami do cery suchej:
bergamotowy (z gorzkiej pomarańczy)
geraniowy
Olejki eteryczne stosowane dla skóry tłustej:
szałwiowy
cytrynowy
lawednowy
Olejki eteryczne stosowane przy łuszczycy:
rumiankowy
lawendowy
mirtowy
cyprysowy
Olejki eteryczne stosowane dla skóry z rozszerzonymi naczynkami:
rumiankowy
geraniowy
cyprysowy
Bibliografia:
2