Randal Collins, Konfliktowa teoria stratyfikacji

Szacki:

nieuchronność i doniosłość konfliktu, decydująca rola sposobów zdobywania środków ba styl życia.

Głównym źródłem konfliktu jest natura ludzka.

Najważniejszy podział w organizacji: na rozkazodawców i tych, którzy rozkazów słuchają. O przynależności klasowej decyduje udział we władzy. Relacja władzy manifestuje się na każdym poziomie życia społecznego.

Podział członków społeczeństwa na rozkazodawców i rozkazobiorców mają bardzo głębokie skutki psychologiczne i społeczne. Np rozkazodawcy są aktywni, otwarci, związani z organizacją. Konflikty między tymi klasami nie muszą się przerodzić w otwarty konflikt - najwięcej konfliktów jest w klasie rozkazodawców.

połączenie makrosocjologicznej analizy stratyfikacji i organizacji z analizą mikrosocjologiczną

Turner:

Wg Collinsa zjawiska makropoziomowe są tworzone i podtrzymywane przez mikrospotkania. Struktury społeczne budowane są poprzez rytuały interakcyjne.

Dynamika rytuałów interakcyjnych opiera się na tym, że jednostki wnoszą kapitał kulturowy, pewien poziom energii emocjonalnej oraz, że monitorują sytuację.

Rozstrzygające są poszczególne zasoby jednostek: władza, zasoby materialne, z. symboliczne.

Główne znaczenie: gęstość społeczna (liczba ludzi współobecnych w sytuacji spotkania).

Rozmowa i rytuał (tworzą strukturę)

prawdopodobieństwo jej zależy od współobecności, postrzeganej atrakcyjności zasobów itp.

Konwersacje między równymi będą bardziej osobiste, elastyczne i długotrwałe.

Między jednostkami z nierównymi zasobami -> bezosobowe, zrytualizowane, krótkotrwałe.

Im więcej rozmów, tym bardziej prawdopodobne stworzenie więzi.

Poważanie i zachowanie się

poważanie - manipulacja gestami by okazać komuś szacunek/ wywołać szacunek; oraz zachowanie się - faktyczna manipulacja gestami. Ich dostrzegalność i przewidywalność częściej, gdy jest nierówność zasobów, nadzór zachowania, restrykcyjność sieci komunikacyjnych

kultury klasowe

są wynikiem powtarzanych spotkań pomiędzy „nierównymi” jednostkami w zmiennych warunkach narzucanych przez makrostrukturę, ukształtowaną w trakcie poprzednich łańcuchów interakcji.

związki między władzą, wydawaniem poleceń, sieciami komunikacyjnymi, tendencjami zachowania.

• wydawanie poleceń innym rośnie ze zdolnością mobilizowania zasobów przymusu, materialnych, symbolicznych;

• behawioralne cechy pewności siebie są wprost proporcjonalne do zdolności wyd poleceń

• b.c wytrzymałości/odwagi rosną wraz z eskalacją stopnia fizycznego nacisku;

• stopień konformizmu rośnie gdy można się kontaktować tylko z fizycznie współobecnymi.

Analizuje wzoru kontroli w organizacji, jak wpływa posługiwanie się przymusem, nadzorem, środkami materialnymi i symbolicznymi do kontrolowania innych.

Centralizacja władzy - wprost proporcj. funkcja koncentracji zasobów, zdolności organizowania zarządzania kontrolą przez nadzór, zachęty materialne, systemy regul, kontrolowania przepływu informacji, przygodnych cech środowiska, stopnia zrutynizowanych zadań do wykonania.

1^st Konceptualizacja procesów mikro.

2^nd Mezopoziom - analiza wzorów stratyfikacji i form organizacji złożonych.

3^rd Analiza państwa i geopolityki.

Teoria stratyfikacji związana z płcią kulturową

zmienne - użycie siły fizycznej, targi o zasoby materialne i symboliczne.

Kiedy jedna płeć kontroluje środki przymusu, to może zdominować kontakt między płciami i wytworzyć system nierówności a płeć słabsza musi przyjmować strategie łagodzące.

Kontrola nad aktywnością seksualną, rytuałem i rozmową zależy od stopnia kontroli sił przymusu (mniejsze gdy istnieją siły przymusu zewnętrznego i obecni są krewni płci słabszej); stopnia kontroli zasobów materialnych przez 1 płeć. Stosunki zaczynają być definiowane jako s. Własności.

Socjologia Marksowska:

1. historyczne formy własności są podtrzymywane przez represyjną władzę państwa; uformowane klasy będą walczyć o władzę polityczną, bo ona zapewnia środki.

2. Materialny stan posiadania określa zakres, w jakim klasy mogą się efektywnie organizować.

3. Środki produkcji umysłowej decydują o tym, czyje interesy zostaną wyartykułowane i zdominują sferę ideologii

materialne warunku wykonywania pracy decydują o stylu życia; podział na posiadających/nieposiadających;

poszczególne klasy mają różne warunki mobilizowania się w grupy:

różnice między klasami w zakresie kontroli nad środkami produkcji umysłowej

weber -> wielowymiarowy podział klasowy (kilka różnych form konfliktów zw z własnością) + konflikt między frakcjami w ramach organizacji. + zasób środków produkcji emocjonalnej. Wytwarzanie solidarności emocjonalnej nie zastępuje konfliktu, ale jest narzędziem walki

występowanie przymusu jako zasobu rozprzestrzenia konflikt na całe społeczeństwo,

każda jednostka maksymalizuje swój subiektywny status opierając się na zasobach, które są dostępne zarówno jej, jak i jej przeciwnikom.

Każda jednostka dąży do zrealizowania własnych interesów, z reguły są one antagonistyczne. Zasada maksymalizacji subiektywnych statusów. Żyję w moim subiektywnym świecie, ale on jest tworzony dzięki komunikacji z innymi, kontrolującymi moje subiektywne doświadczenie.

Życie z zasady jest walką o status społeczny

każdy używa wszelkich dostępnych zasobów by wypaść jak najlepiej

Wpływ zawodu na kultury klasowe.

Wymiary zróżnicowania wśród różnych zawodów wpływające na złożoność systemu kultur klasow.

1. stosunki dominacji.

Relacje władzy (sposoby, w jakie ludzie wydają/otrzymują polecenia)

władza - szansa przeprowadzenia swej woli, także wbrew czyjemuś oporowi. Jedno zwierzę zmusza drugie do przyjęcia postawy uległości. Trzy podstawowe klasy wg kryterium władzy:

1^st przyjmujący rozkazy od nielicznych, ale wydający rozkazy wielu (klasa wyższa)

2^nd podporządkowujący się pewnym ludziom, ale mogący zarządzać innymi (średnia)

3^rd przyjmujący polecenia (robotnicza)

2. pozycje w sieci komunikacji zawodowej

z władzą jest związany gł kosmopolityzm, bo władza to przede wszystkim możliwość utrzymania relacji z dużą liczbą osób tak, by one w razie czego udzieliły poparcia.

Kontrola nad informacją/komunikacją jako źródło władzy

3. zmienne dodatkowe (fizyczny char pracy, wielkość osiąganego dzięki niej majątku)

• klasa wyższa - wydawanie wielu, przyjmowanie niewielu poleceń

dostęp przez podbój, zajęcie wysokich stanowisk rządowych

światopogląd kształtowany przez doświadczenie ciągłego rządzenia; bycie poważanym, z czym wiąże się oczekiwanie posłuszeństwa a dalej - pewność siebie, opanowanie, spokój. Stanowczość. Oddanie się organizacji z racji tego, że to ona dostarcza najwięcej nagród i daje poważanie innych. Dostosowanie do świata (bo zmiany mogłyby pozbawić ich możliwości wydawania poleceń).

Towarzyskość, pewność siebie -> sformalizowana etykieta, nacisk na zachowanie fasady.

Zwykle dostęp do bogactw, co pozwala na najbardziej wyrafinowane autoprezentacje.

Ideał hojności

• klasa średnia

bardziej zróżnicowana.

Niższa: drobna burżuazja - wydaje polecenia klasie podporządkowanej, którzy - jako, że nie mają dostępu do władzy - nie identyfikują się z nią. Więc dochodzi tu do najbardziej ostrego i narażonego na konflikty podziału klasowego..

niewyszukane przyjemności, ascetyzm.

Niepewność + walki klasowe, niestabilność -> sztywna identyfikacja z organizacją, 'osobowość biurokratyczna'

niższa ranga kontaktów, mniejszy dochów -> brak kosmopolityzmu, wyrafinowanego smaku

wyższa: Coraz bardziej świadoma, kosmopolityczna, zaangażowana w wspólnotę.

Kultura klasy robotniczej - lokalistyczna, cyniczna, nastawiona na teraźniejszość. Umiejscowienie poza kanałami komunikacji powoduje patrzenie na świat z skrajnie osobistej perspektywy i brak zaufania. Cenienie wartości przydatnych w życiu codziennym

• klasa niższa

brak silnych więzi interpersonalnych, brak stałych grup społecznych. Amoralizm i indywidualizm.

Zmienne różnicujące:

• czas spędzany na wydawanie/przyjmowanie poleceń

• łączna suma działań komunikacyjnych

• dochód

jednostka kostruuje swoją subiektywną rzeczywistość; poznanie jest dziełem komunikacji społ; jednostki mają władzę nad subiektywnymi rzeczywistościami innych jednostek; jednostka dąży do podniesienia swojego obiektywnego statusu; jednostka najwyżej ceni to, w czym jest najlepsza i stara się informować o tym jak często się da; jednostka dąży do takich kontaktów, w których jej subiektywny status jet najwyższy; kontakty społeczne ludzi o różnych statusach prowadzą do nierównego poziomu władzy definiowania subiektywnej rzeczywistości; sytuacje, w których poziom władzy jest nierówny prowadzą do konfliktu.

Główna determinanta poglądów - doświadczenie przyjmowania/wydawania poleceń.

Jak wydaje -> pewność siebie, przywiązanie do organizacji, formalność

jak przyjmuje -> służalczość, fatalizm, brak zaufania, zewnętrzny konformizm, amoralność

im więcej przymusu użyto, aby zapewnić wykonywanie poleceń, tym wyraźniejsze postawy

drugą grupą czynników kształtujących poglądy i zachowania jest ogólna wielkość i struktura komunikacji społecznej.

Wzajemny nadzór. Im bardziej jednostka nastawiona na kontakty, tym chętniej akceptuje kulturę grupową i oczekuje konformizmu innych.

Kosmopolityzm . Im bardziej zróżnicowana komunikacja, tym większa skłonność do relatywizmu i posługiwania się abstrakcyjnymi ideami oraz dyspozycje do myślenia długofalowego.

Władzy i gęstości społecznej doświadcza się w wielu sferach życia społecznego a światopogląd jednostki powstaje jako suma liniowa tych doświadczeń

Herbert Blumer

jaźń

istota ludzka jest przedmiotem sama dla siebie.

Jaźń jest procesem, może być zrodzona jedynie przez proces refleksji. Ma możliwość oddziaływania i reagowania na siebie. Dzięki jaźni, człowiek podejmuje działania wobec świata, interpretując to, na co się natyka, oraz organizując to działanie w oparciu o te interpretacje. Proces oddziaływania na siebie stawia człowieka wobec świata a nie tylko W nim; wymusza definiowanie zamiast reagowania

czynność

działanie jest kształtowane w procesie oddziaływania na siebie; aktor konstytuuje czynność na podstawie tego, co bierze pod uwagę czyli tego, co sobie wskazuje np uczucia, cele, wartości.

Człowiek nie jest tylko ośrodkiem działania czynników determinujących jego zachowanie; jest organizmem działającym wg własnych praw.

Istota ludzka jest jaźnią; jej działanie nie jest reakcją na preustanowione organizacje

interakcja społeczna

niesymboliczna - ludzie odpowiadają na gesty bezpośrednio np nieświadoma odp na ton głosu.

4. symboliczna - interpretują gesty w oparciu o znaczenia wyłonione w wyniku interpretacji.

Interpretacja - stwierdzenie znaczenia działań innej osoby.

definicja - przekazanie wskazówek innej osobie, jak zamierza się działać

4. I.S. Jest to samoistny proces twórczy; uczestnicy wytyczają drogi swojego postępowania przez ustawiczną wzajemną interpret swoich linii działania. Musi być badana sama w sobie

• Sprawia, że życie grupowe nabiera cech rozwijającego się procesu; jest dostosowywaniem linii postępowania przez obopólny proces definicji i interpretacji

wzory życia grupowego zależą od stale potwierdzających je definicji.

2. Jest w stanie objąć wszystkie występujące formy związków ludzkich. W każdym z nich uczestnicy wspólnie konstytuują swoje czynności w drodze interpretacji i definiowania.

Przedmioty

świat składa się z przedmiotów. Przedmioty są tworami ludzkimi.

• Istotę przedmiotu tworzy znaczenie, jakie ma on dla osób, dla których jest przedmiotem.

• Znaczenie jest konsekw tego, jakie działania był gotów podjąć wobec przedmiotu człowiek. Np gotowość użycia krzesła jako czegoś na czym się siada, nadaje mu znaczenie krzesła.

• Wszystkie przedmioty są tworami społecznymi

• dzięki temu, że przedmiot jest czymś, co jest oznaczone, można organizować swoje działanie wobec niebo.

Istoty ludzkie żyją w świecie sensownych przedmiotów, świat jest tworzony społecznie; każda grupa inaczej formuje swój świat w oparciu o znaczenia, które nadali przedmiotom. By określić życie grupy, musimy określić świat jej przedmiotów poprzez znaczenia im nadawane.

Ludzie nie są przywiązani do swoich przedmiotów

działania połączone

wynik dopasowywania do siebie linii zachowań poszcz uczestników. Fund jednostka społeczeństwa.

Uczestnicy dopasowują swoje czynności

• przez określanie czynności społ w którą mają zamiar się zaangażować np wojny jako wojny;

• przez interpretowanie i definiowanie wzajemne swych czynności.

Istota społeczeństwa leży w rozwijającym się procesie działania, które trzeba rozpatrywać jako działanie połączone, które posiada pewną drogą rozwojową.

Działania połączone tworzą kulturę, która nie jest jednak stała, ale otwarta na zmiany/przypadek itp.

Społeczeństwo to zróżnicowany proces społeczny, w którym ludzie angażują się w kształtowanie działań połączonych, by radzić sobie z sytuacjami, które przed nimi stoją.

Proces oddziaływania na siebie jest między czynnikami pobudzającymi a działaniem.

Proces twórczy.

Uwzględnienie procesu interpretacji

uznanie tego, że czynność rozwija się w czasie, ale może zostać przerwana

metodologia

badania prowadzone ze stanowiska aktora; przyjąć jego rolę i spojrzeć z jego punktu widzenia.

Społeczeństwo to nie system. To olbrzymia liczba działań połączonych podejmowane by służyć celom uczestników działań.

Istnieją statusy, role, organizacje, kodeksy, normy itp.... Ale: nie warunkują one działania ani nie są one częścią samodzielnego systemu społęcznego. Są ważne, gdy włączają się do procesu interpretowania i definiowania, w trakcie którego kształtowane są działania połączone.

Co spaja społeczeństwo ludzkie?

Działania połączone to w wielkiej mierze układy korzystnych stosunków; spaja to, co akurat domaga się działania połączonego

mead stawia pytanie o to, jak ludzie dochodzą do wiązania swoich czynności w różnych sytuacjach.

Socjalizacja - wykształcanie zdolności skutecznego przyjmowania ról innych osób.

Kontrola społeczna - zasadniczo to samokontrola

zmiana społeczna - ciągły i niezbywalny proces życia grupowego ludzi

życie grupowe - zawsze niepełne i podlegające rozwojowi

dezorganizacja społeczna - niemożność podjęcia skutecznego działania w danej sytuacji

Goffman

Szacki

mikrococjologia spotkania jednostek. Perspektywa dramaturgiczna. obecność innych ludzi nieuchronnie przekształca ludzkie zachowanie się w występ, mający przede wszystkim wywrzeć wrażenie. Rola zależy od okoliczności

W obrębie każdej kult definicje są w znacznej mierze gotowe; wybór uzależniony od usytuowania. wyobrażenie życia społecznego jako rytualnego ładu. Stopień rytualizmu w społeczeństwie odzwierciedla prawomocność jego struktury społecznej.

Turner

Między mikrostrukturami a makrostrukturami zachodzi jedynie luźny związek, wewnętrzna dynamika interakcji wyklucza jednoznaczny związek z parametrami strukturalnymi.

Jednostki są aktorami 'wystawiającymi' przed sobą nawzajem przedstawienie, często fałszywe.

Zainteresowanie scenopisem kulturowym (regułami normatywnymi).

Akcentowanie sytuacyjności jaźni; nacisk na to, jak występy tworzą teatralną realność

człowiek w teatrze życia codziennego

jednostki tworzą definicję sytuacji posługując się „znakami-nośnikami”. Definicja ta jest „planem działań kooperacyjnych”, jednostki angażują się w występy.

DYNAMICZNE ASPEKTY WYSTĘPÓW:

*Stworzenie fasady.

3. „otoczenie” fizyczne, dekoracje sceniczne.

4. Elementy wyposażenia ekspresyjnego

5. powierzchowność (mówi o pozycji społ i statusie)

6. sposób bycia (informują o roli, jaką jednostka spodziewa się odegrać).

Ilość fasad jest ograniczona, mają one tendencje do utrwalania się, instytucjonalizowania

*dramatyzacja/dodawanie do działań znaków

*idealizacja, staranie o przedstawienie siebie zgodnie z oficjalnymi wartościami

*kontrolowanie ekspresji. Najmniejsza niezgodność między zachowaniem a definicją sytuacji jest w stanie załamać interakcję.
*angażowanie się w fałszywe prezentacje.
* próby mistyfikacji
* dążenie do stworzenia wrażenia prawdziwości przedst. Sygnalizowanie szczerości itp.

Zespół - jednostki kooperujące w celu wywołania danej definicji sytuacji.

Głównym problemem występów zespołowych jest podtrzymanie danej definicji sytuacji przed publicznością. Tym bardziej problematyczne, im bardziej:
*zespół wykonawców ma różne role/statusy
*nie ma jasnego podziału scena/widownia
*jest wielu członków
kontrola społeczna między członkami: za kulisami oczernianie publiczności, żarty z siebie, rozmowy o scenie. Na scenie: wysyłanie subtelnych komunikatów.

Interakcja zogniskowana

bliskość, twarzą w twarz

przebiega w obrębie spotkań (otwartość na komunikacje, poczucie „my”, rytualizm...). Spotkania powstają z epizodów interakcji zogniskowanej w ramach zgromadzeń.

Reguły kierujące integracją zogniskowaną w spotkaniach:

nieistotności, przekształceń, uruchamianych zasobów, rozmowy, szacunku dla 'ja'

Rytuały jako podstawowy mechanizm podtrzymywania porządku społecznego.

Najważniejsze te obracające się wokół poważania:

(1) rytuały robienia uników - utrzymywanie dystansu, by nie naruszyć jego 'sfery idealnej';
(2) rytuały prezentacyjne - zaświadczanie o względach, którymi darzę partnera.
Rytuały zachowania się - przedstawianie innym wyobrażenia o sobie samym

ROLE

rola musi być spójna z innymi elementami występu
dystans wobec roli - jeśli rola nie pasuje do wyobrażenia wobec samego siebie. Pozwala na:

5. obniżenie napięcia związanego z rolą uznaną za będącą poniżej godności;

• ukazanie dod aspektów jaźni, wykraczających poza rolę;

• odsunięcie wymogu 'pełnej zgodności z rolą'

proces obrania roli: dystans <-> pochłonięcie przez rolę/

JAŹŃ

wysoce sytuacyjna, uzależniona od odpowiedzi ze strony innych.

W czasie spotkań jednostki postępują wg pewnej linii (wzór działań za pomocą których jednostka wyraża swoje postrzeganie sytuacji), prezentując twarz (pozytywne wartości, które jednostka sobie przypisuje). Dążą do zachowania twarzy (pokazywanie siebie w zgodności z popieraną linią).

Twarz społeczna może zostać odebrana, kiedy jednostka zachowa się w sposób niegodny twarzy.

Takt, etykieta służą do zachowania twarzy swojej i innych a to do podtrzymania def sytuacji.

ROZMOWA

Jednostki dochodzą do wspólnego ujęcia danej kwestii, wchodzą w ten sam schemat interpretacji.

Regulowana normatywnie i zrytualizowana.

Np norma zakazu mówienia do siebie. Rytualizacje: wypełniacze werbalne, pauzy.

Możliwość zmian w poziomach konwersacji.

Konwersacje przebiegają w różnych nawarstwieniach

ZAKŁÓCENIA I PRAKTYKI NAPRAWCZE

incydent - zakłócenie interakcji

gesty przeczące normatywnie określonej roli, podjęcie złej linii itp -> potencjał do sceny.

Jak dojdzie do sceny, jednostka staje się zakłopotana; inni mają zakłóconą definicję sytuacji i poczucie rzeczywistości. Żeby podtrzymać poczucie porządku, jednostka wykorzystuje czynności korygujące (przeprosiny, wyjaśnienia itp) a inni posługują się taktem

RAMA

ludzie interpretują zdarzenia za pomocą schematów ujmujących w ramę to, co się dzieje.

Interpretacja zdarzeń jest ostatecznie zakorzeniona w ramach pierwotnych.

Ramy pierwotne są zakotwiczone w świecie rzeczywistym.

Paul Ricoeur, Znaczące działanie rozważane jako tekst

rozumienie naiwne -> wyjaśnianie -> rozumienie krytyczne

dyskurs - ciągłe przechodzenie od struktury do zdarzenia i z powrotem. Referencja dyskursu - odnoszenie się do zewnętrznego świata. Dyskurs to zdarzenie językowe i użycie języka.

KH wszelka interpretacja musi uprzednio zrozumieć, co ma być interpretowane; podstawą interpretacji całości jest szczegół, podstawą rozumienia szczegółu - całość.

mowa jako zdarzenie

dyskurs zawsze odbywa się w czasie i w teraźniejszości,

jest autoreferencjalny, odsyła wstecz do wypowiadającego go,

spełnia symboliczną funkcję języka, odnosi się do świata

ma odbiorcę

pismo to znaczenie zdarzenia mowy, nie samo zdarzenie.

Czasowość i teraźniejszość dyskursu:

Aspekty czynności mowy w kolejności od największego stopnia intencjonalnego uzewnętrznienia umożliwiającego utrwalenia w formie pisma: czynność lokucyjna (czynność mówienia); moc illokucyjna (moc zawarta w mówieniu); działanie perlokucyjne (wykonywana przez mówienie).

To wszystko zawiera się w znaczeniu tekstu.

Język pisany: rozbieżność werbalnego znaczenie tekstu i intencji myślowej .

Tekst oderwany od autora

Tekst uwalnia swoje znaczenie od przewodnictwa intencji myślowej i swoje odniesienie od ogran odniesienia ostensywnego (wskazującego). Świat -> zespół odniesień otwieranych przez teksty. Odniesienia otwierają świat.

Pierwszym, co rozumiemy w dyskursie jest PROJEKT, zarys nowego bycia-w-świecie.

Tylko dyskurs zwraca się do kogoś. Tekst pisany zwraca się do publiczności, którą sam wytwarza. Uniwersalność adresu.

Działanie może stać się przedmiotem nauki bez utraty swojego znaczącego charakteru poprzez obiektywizację podobną do utrwalenia, jakie występuje w piśmie.

Jak jest możliwe oderwanie znaczenia działania od zdarzenia działania?

1^st działanie ma strukturę czynności lokucyjnej, ma treść 'zdaniową'

noematyczna struktura działania (możliwa do utrwalenia i oddzielenia od procesu interakcji).

Działanie daje się identyfikować zgodnie z swoją treścią zdaniową oraz z zgodnie z mocą illokucyjną. Te dwa aspekty tworzą „zawartość sensu”.

Tekst oderwany od autora -> działanie oderwane od aktora.

Autonomizacja ludzkiego działania konstytuuje jego społeczny wymiar.

Dystans aktor-działanie -> problem z przypisaniem odpowiedzialności;

proste działania -> zgodność znaczenia i intencji.

„bieg wydarzeń”. Dyskurs odciska się w czymś przestrzennym. Działanie pozostawia „ślad”, gdy przyczynia się do powstawania takich wzorców, które stają się dokumentami ludzkiego działania. Ludzkie działanie zostawia ślad na historii. Ciągły proces rejestracji ludzkiego działania, historia jako suma „znamion”, których los wynika się z kontroli aktorów, h. jako autonomiczny byt.

Osadzanie działań w czasie społecznym -> czyny ludzkie stają się 'instytucjami' (znaczenie oddziela się od intencji). Odpsychologizowanie znaczenia aż do redukcji do samego dokonania.

'obiektywność' wynikająca ze 'społecznego utrwalania' zachowań znaczących.

Adekwatność i ważność

działaniem znaczącym jest takie działanie, którego ważność wykracza 'poza' jego adekwatność do jego początkowej sytuacji. Uwolnienie od kontekstu sytuacyjnego.

Znaczenie ważnego zdarzenia przewyższa i przekracza społeczne warunki jego zaistnienia.

Ważność - trwała adekwatność. Przeciwstawianie uwarunkowań własnego wytworzenia.

Ludzkie działanie jako 'dzieło otwarte'

sędziami jest historia. Znaczeniem zdarzenia jest sens jego przyszłych interpretacji.

Paradygmat interpretacji tekstu.

Jak wygląda analogia działania z tekstem na poziomie metodologii?

Paradygmat czytania czerpie swoje główne rysy ze statusu samego tekstu charakteryzującego się:

(a) utrwaleniem znaczenia,

(b) oderwaniem od intencji myślowej autora,

7. ekspozycją nieostensywnych odniesień,

5. uniwersalnym zakresem adresatów.

a+b+c+d -> obiektywność tekstu

obiektywność tekstu -> umożliwienie wyjaśniania. Wyjaśnianie kongenialne z tą obiektywnością.

Proces obiektywizacji zachodzi w sferze znaków i stanowi źródło procesów wyjaśniania. W tej samej sferze znaków następuje też konfrontacja wyjaśniania z rozumieniem.

Dialektyczny charakter rozumienie - wyjaśnianie

• dialektyka postępująca od rozumienia do wyjaśniania

rozłączność znaczenia i intencji -> dialektyka rozumienia i wyjaśniania.

Nie ma reguł trafnego domysłu, są metody uznawania domysłów. Dialektyka domysłu i uznania.

Tekst musi być konstruowany, bo jest całością będącą hierarchią składników. Cyrkularny charakter - w rozpoznaniu części tkwi założenie całości, całość konstruujemy przez szczegóły

Sąd o ważności jest domysłem. jednostronność czynności czytania.

Tekst - kumulatywny, holistyczny proces. Wielogłosowość, otwartość na różne odczytania.

Uznanie jest dyscypliną opartą na argumentacji.

Również znaczenie ludzkiego działania charakteryzuje specyficzna wielogłosowość. Ważna jest relacja między wymiarami celu i motywacji działania. Tym, co można konstruować w ludzkim działaniu jest jego podłoże motywacyjne (zespół charakterów pożądaniowych).

Zdystansowanie w stosunku do społecznego zapisu ludzkiego działania.

Nieustający konflikt interpretacji. (mający prowadzić do uznania)

6. dialektyka postępująca od wyjaśniania do rozumienia

wyjście od referencyjnej funkcji tekstów. Strukturalizm - pozostanie w świecie tekstu, wydobycie środkami analizy strukturalnej jego logiki, operacji, które odnoszą się do siebie nawzajem.

Funkcja analizy strukturalnej polega na prowadzeniu od semantyki powierzchniowej do semantyki głębi. Jest to etap między analizą naiwną a krytyczną.

Nieostensywnym odniesieniem tekstu jest świat otwierany przez semantykę głębi tekstu. Rozumieniu nie ma podlegać początkowa sytuacja dyskursu, rozumienie chce uchwycić propozycje obrazu świata otwieraną przez odniesienia tekstu.

Wyjście poza horyzont sytuacji egzystencjalnej autora tekstu.

Systemy semiologiczne

zjawiska społeczne - posiadają semiologiczny charakter, jeśli można określić relację między kodem a przekazem, między poszczególnymi jednostkami kodu, między znaczącym a znaczonym...

funkcja semiotyczna/symboliczna (podstawianie znaków za rzeczy) podstawą rzeczywistości społ. Korelacja zamiast przyczynowości -> inny sposób rozważania motywacji w grupach społecznych.

Mediacyjna funkcja semantyki głębi (między analizą strukturalną a przyswajaniem sobie).

Semantyka ta ujawnia się w życiu społecznym podczas analizy strukturalnej, bo struktury społeczne są faktycznie próbami uporania się z życiową niepewnością, ludzkimi dylematami itp.

Funkcja odniesieniowa struktur.

Znaczących wzorów, które chce uchwycić interpretacja głęboka, nie da się zrozumieć bez osobistego zaangażowania. Rola osobistego zaangażowania w rozumieniu zjawisk ludzkich.

Rozumienie to nie emocjonalne identyfikowanie się.

Rozumienie jest zapośredniczone przez całość procedur wyjaśniania. Dynamiczne znaczenie wyzwolone przez wyjaśnianie (moc otwierania świata)

koło hermeneutyczne - korelacja między wyjaśnianiem a rozumieniem, rozumieniem a wyjaśnianiem.

Habermas, Technika i nauka jako „ideologia”

SZACKI

równouprawnienie różnych rodzajów nauk pod względem stopnia ich racjonalności.

„naturalna hermeneutyka” świata społecznego - postulat zastąpienia paradygmatu poznawania przedmiotów paradygmatem porozumienia między mówiącymi i działającymi podmiotami.

Wymiary rzeczywistości społecznej: praca, interakcja, władza/technika zapewniająca panowanie, praktyka stosunków międzyludzkich, emancypacja.

Praca - ogół działań intencjonalnych/celoworacjonalnych, dzięki którym ludzie zwiększają panowanie nad przyrodą i osiągają zaspokojenie potrzeb materialnych.

Interakcja - ogół działań komunikacyjnych przebiegających zgodnie ze społecznymi normami zobiektywizowanymi w języku i nastawionych na osiągnięcie porozumienia. Ważność norm społecznym zasadza się wyłącznie na intersubiektywności porozumienia co do zamiarów. wyodrębnienie i względna autonomizacja sfery interakcji.

Rozum emancypacyjny.

Habermasowi chodzi o ZMIANĘ, o ustanowienie stos społecznych zapewniających zaspokojenie potrzeb materialnych i swobodną komunikację.

Celem teorii krytycznej jest ujawnienie rozziewu między ideałem a rzeczywistością i torowanie drogi ludzkiej samowiedzy i wolności.

Habermas krytykuje współczesne społeczeństwo, ukazując skutki dominacji pieniądza i władzy dla stanu stosunków międzyludzkich i wskazując perspektywy ich zmiany dzięki rozwojowi sfery publicznej, swobodnej dyskusji

językowo wytwarzana intersubiektywność

język - podst. fakt społeczny, wyrażający, tworzący, utrwalający związek między jednostkami.

Racjonalność komunikacyjna - paradygmatem stosunek intersubiektywny, w jaki podmioty wchodzą wówczas, gdy się ze sobą co do czegoś porozumieją.

8. rozumienie świata społecznego wymaga odwołania się do innego pojęcia racjonalności niż to, które ukształtowało się na wzór i podobieństwo przyrodoznawstwa.

9. Ta społeczna racjonalność urzeczywistnia się poprzez działania komunikacyjne, których przebieg przypomina akty mowy

teoria ram społecznych działania komunikacyjnego.

Społeczno-kulturowy świat przeżywany + system społeczny z podsystemami

nacisk na językowe mechanizmy porozumiewania się ze sobą. Uwydatnienie intersubiektywności świata przeżywanego i ujęcie go w relacji do świata społecznego.

Rzeczywistość społeczna: kultura, społeczeństwo, osobowość

reprodukcja kulturowa gwarantuje, że nowo powstałe sytuacje zostaną włączone do zespołu zastanych warunków; zapewnia ciągłość przekazu i spójność wiedzy odp warunkom porozumienia.

Integracja społeczna - gwarantuje ... warunków; zapewnia koordynację działań przez prawnie regulowane relacje międzyosobowe, utwierdza tożsamość grup.

Socjalizacja - gwarantuje... warunków; pozwala dostosowywać indywidualne biografie i formy życia zbiorowego

społeczeństwa muszą być rozważane również z punktu systemu.

TURNER

sfera publiczna - dziedzina wolnej i otwartej dyskusji rozstrzyganej przez racjonalną argumentację

typy wiedzy i odpowiadające im nastawienia ludzkie:

empiryczna/analityczna - n. Techniczne (reprodukcja egzystencji dzięki kontrolowaniu środowiska)

hermeneutyczna/historyczna - praktyczne (rozumienie znaczeń sytuacji)

krytyczna - emancypacyjne (wolność wzrostu i doskonalenia się)

+typy mediów im odpowiadające, realizujące nastawienia : praca, język, autorytet

potrzeby funkcjonalne prowadzą do powstania określonego nastawienia które prowadzi do rozwoju dzięki wiedzy osiąganej poprzez określone medium. Np.

przetrwanie materialne tworzy presję do powstania kontroli technicznej nad otoczeniem, co prowadzi do rozwoju, dzięki wiedzy empirycznej/analitycznej osiąganej poprzez pracę.

w rozwoju historycznym nastawienia kontroli technicznej poprzez pracę zdominowały inne. Nt w dziele tworzenia nauki dyktowało, jaki rodzaj wiedzy jest dopuszczalny.

Kryzys uprawomocnienia w społeczeństwie.

Zanikanie sfery publicznej; zwiększenie interwencji państwa w gospodarkę; wzrost dominacji nauki będącej na usługach nastawienia państwa na kontrolę techniczną.

Teza - państwo coraz bardziej ingeruje gospodarkę, jednocześnie próbując przekładać zagadnienia polityczne na język problemów technicznych -> depolityzacja zagadnień praktycznych.

Powstaje nowy rodzaj ideologii - świadomość technokratyczna, z rozumem instrumentalnym jako jądrem.

1^st nauka używana przez państwo do określonych celów, 2^nd aby uzgodnić sprzeczności stosuje kryterium efektywności 3^rd wartości kulturowe itp zostają oszacowane ze względu na efektywność

społeczeństwo kapitalistyczne

podsystemy ekonomiczny, polityczno-administracyjny, kulturowy („świat przeżywany”)

kryzys ekonomiczny, racjonalności, motywacji, uprawomocnienia (ważniejsze w s.k.).

ważniejsze są kryzysy porozumienia i znaczenia, więc teoria kryt musi skupić się na procesach komunikacyjnych i interpretacyjnych.

Znaczenie języka i mowy jest kontekstualne. Proces interakcji jest zapośredniczony przez mowę; akty mowy wymagają zasobów wiedzy, by mogły zostać poddane interpretacji.

Komunikacja zawiera 3 roszczenia do ważności:

związaną z skutecznością, normatywnością, szczerością (podkreśla, że odczucia subiekt są szczere). Przeniesienie rozważań teorii krytycznej na świadomość intersubiektywną i procesy interakcji tworzące intersubiektywność poprzez roszczenia ważności,

integracja społeczeństwa zależy od równowagi między procesami systemowymi a procesami świata przeżywanego (związanymi z wzajemnie podzielanymi znaczeniami, intersubiektywnością. Współcześnie procesy systemowe dominują, co prowadzi do słabej integracji.

Akty interakcji komunikacyjnej zastępowane są odjęzykowionymi mediami (pieniądz, władza) używanymi w celu reprodukcji procesów systemowych. Konieczna ponowna równowaga.

6. działanie teleologiczne/instrumentalne - zogniskowane na środkach do osiągnięcia celu

7. działanie regulowane przez normy - zorientowane na wspólne wartości grupy

8. dramaturgiczne - manipulowanie własnym wizerunkiem

9. komunikacyjne

działania te są zorientowane na:

• świat obiektywny/zewnętrzny manipulowanych obiektów

• społeczny norm i wartości

• subiektywny - doświadczeń

jedynie komunikacyjne odnosi się do wszystkich 3 światów, by wynegocjować wspólne definicje.

Jest więc bardziej racjonalne, bo mogą być podejmowane wszystkie 3 roszczenia do ważności.

W osiąganiu rozumienia przez działanie komunikacyjne świat przeżywany służy jako punkt odniesienia do osądzania roszczeń do ważności obejmujących 3 światy, więc proces interakcji komunikacyjnej zawiera najwięcej racjonalności.

Świat przeżywany - sfera przekazanych i zorganizowanych językowo wzorów interpretacji.

Trzy typy wzorów interpretacji:

dot kultury/systemów symboli; dot. społeczeństwa/instytucji społ; dot jaźni/osobowości

czyli aktorzy mają zasoby wiedzy o tradycjach kulturowych, wzorach interakcji, o człowieku.

Te typy wzorów interpretacji odpowiadają funkcjonalnym potrzebom służącym reprodukcji świata przeżywanego: rozumienie odnawia wiedzę kulturową, integruje społecznie, wytwarza tożsamości.

Im bardziej zróżnicowany porządek społ, tym większy potencjał racjo działania komunikacyjnego

Habermas

rozum techniczny - ideologia; technika - panowanie wyzbyte ucisku i wyzysku (racjonalizacja).

Stosunku produkcji przedstawiają się jako technicznie konieczna forma organizacji społeczeństwa.

Historia techniki - stopniowe uprzedmiotawianie działania celowo-racjonalnego.

Praca <-> wzajemne oddziaływanie

praca/działanie celowo-racjonalne - d. instrumentalne, racjonalny wybór. D.I. kieruje się regułami technicznymi; RW kieruje się strategiami opartymi na analitycznej wiedzy.

Urzeczywistnia w danych warunkach określone cele; DI organizuje środki wg kryteriów kontroli rzeczywistości.

Działanie komunikacyjne - zapośredniczone przez symbole oddziaływanie ludzi na siebie przebiegające zgodnie z obowiązującymi normami. Ważnosć norm oparta na intersubiektywnym porozumieniu co do zamiarów.

Następstwa naruszenia reguł:

DZR - postępowanie niekompetentne -> odrzucenie. Wyuczenie reguł-> umiejętności

DK - postępowanie nieprawidłowe -> sankcje. Uwewnętrznienie norm -> struktura osobowości.

Systemy społeczne:

7. instytucjonalne ramy społeczeństwa (środowisko społ-kult). Zachowanie kierowane normami społecznymi

8. podsystemy działania cel-racjon wbudowane w te ramy. Zach kierowane wzorcami reguł technicznych, funkcją działania rozwiązywanie zagadnień.

Społeczeństwo tradycyjne

centralizacja władzy, podział na klasy, centralny obraz świata służący uprawomocnieniu panowania.

Rozwój podsystemów działania c-r utrzymuje się w granicach oddziaływania przekazów kulturowych jako podstawy prawomocności panowania; 'kryterium wyższości' ri. RI tożsame z systemem panowania politycznego

Rozwój techniki -> nadwyżka dóbr -> regulacja wzrostu -> instytucjonalizacja nowości

kapitalizm oferuje uprawomocnienie panowania wynikające ze społecznej pracy, z rynku. Porządek własności staje się stosunkiem produkcji.

Racjonalizacja oddolna

nowy sposób produkcji -> tradycyjne związki podporządkowane działaniom c-r -> urbanizacja form życia (ćwiczenie przestawiania się na system C-R)

Racjonalizacja odgórna

nauka produkuje formy wiedzy technicznie użytecznej.

Tendencje rozwojowe końca XIX wieku:

• wzrost interwencjonizmu państwowego:

instytucjonalne ramy społeczeństwa zostały na nowo upolitycznione; okazało się, że system wymiany rynkowej nie daje rady, państwo musiało pomóc przez politykę społ-gosp.

Miejsce ideologii wolnej wymiany zajmuje programowanie kompensacyjne odnoszące się do państwowej działalności wyrównującej dysfunkcjonalność wolnej wymiany.

Polityka przybiera negatywny charakter (usuwanie dysfunkcjonalności), a więc nie do urzeczywistniania praktycznych celów, ale do rozwiązywania technicznych zagadnień. Treści praktyczne są eliminowane

• współzależ. badań naukowych i techniki -> nauka (a nie praca) główną siłą wytwórczą

technika i nauka przyjmują rolę ideologii; badania przemysłowe łączą naukę i technikę i sposób ich wykorzystywania w 1 system + często są prowadzone na zlecenie państwa

instytucjonalizacja postępu -> zacieranie się dualizmu pracy i wzaj oddziaływania w świadomości. Rozwój systemu społ wydaje się podporządkowany logice postępu naukowo technicznego; na miejsce kult określonego samorozumienia wkracza samourzeczowienie w kat działania c-r.

Zanika różnica między działaniem C-R a wzajemnym oddziaływaniem.

Źródłem konfliktów staje się upośledzenie pewnych dziedzin życia społecznego. Już nie klas. Upośledzeni nie mogą obalić systemu, bo ich ubóstwo/brak uprawnień nie zbiega się już z wyzyskiem, bo system nie żyje z ich pracy.

Ideologia świadomości technokratycznej godzi w emancypacyjny interes gatunku

różni się od poprzednich tym, że odrywa kryteria usprawiedliwienia od org współżycia, natomiast sprzęga je z funkcjami podporządkowanego systemu działania C-R. Stłumienie etyczności.

Eliminacja różnicy między praktyką a techniką

działanie cel - racjonalne stanowi formę czynnego przystosowania (kontrola warunków życia itp.

Zmiany ram instytucjonalnych stanowią formę przyst. biernego (wynika ze spontaniczne rozwoju).

Racjonalizacja na poziomie ram instytucjonalnych, może dokonać się wyłącznie przez odblokowanie komunikacji, uogólnienie refleksji.

Racjonalizacja norm społecznych -> mniej represyjności, sztywności; elastyczność w stos norm.

Konieczność refleksji nad tym JAK chcemy żyć, a nie CZEGO chcemy OD ŻYCIA

---