Re.mał.dz. blok II. temat 1

Eliot L „Główne etapy rozwoju sprawności ruchowej”

1. Jak mózg wytwarza ruch.

W korze mózgowej istnieją 3 obszary ruchowe, zlokalizowane w tylniej części płata czołowego:

• Pierwotna kora ruchowa: bezpośrednio inicjuje ruchy dowolne, leży wzdłuż pionowego pasma tkanki znajdującego się tuż przed pasmem, które odbiera doznania czuciowe. Zawiera zniekształconą odwróconą do góry nogami mapę ciała: dolny koniec tego pasma umiejscowiony koło skroni kontroluje mięśnie głowy i twarzy; koniec górny znajdujący się przy czubku głowy kontroluje pracę mięśni stóp i nóg, a jego część środkowa mięśni ramion i rąk

• Mapa jest odwrócona dlatego że części ciała(ręce i twarz) mają więcej mięśni i wykonują bardziej sprecyzowane ruchu i potrzebują do przetwarzania info więcej przestrzeni niż obszary takie jak tułów i nogi-mają mniej mięśni i ruchy są prostsze.

• Dodatkowe pole ruchowe: wykonują czynności wyższego rzędu, planowanie i kierowanie bardziej złożonymi ciągami ruchów

• Kora przedruchowa: wykonują czynności wyższego rzędu, planowanie i kierowanie bardziej złożonymi ciągami ruchów

Biceps- mięsień dwugłowy ramienia.

Neurony w obszarze wykonywanego napięcia mięśni z kory ruchowej wysyłają impulsy elektryczne do rdzenia kręgowego droga korowo-rdzeniową. W rdzeniu kręgowym te korowo-rdzeniowe neurony pobudzają neurony ruchowe których aksony sięgają przez nerwy obwodowe do włókien mięśnia dwugłowego. Pobudzenie powoduje kurczenie się mięśnia. Kiedy następuje kurczenie się mięśnia zmienia się jego długość i napięcie. Zmiany te wykrywają neurony- proproiceptory- które info mózg o wszystkich zmianach aktywności mięśni. Info te trafiają do rdzenia kręgowego gdzie wpływają na pobudzenie neuronów mięśnia dwugłowego i jednocześnie do kory dzięki czemu doznajemy świadomie ruch swojego ciała i orientujemy się w jego położeniu. Uzyskane dzięki tym receptorom info zwrotne umożliwiają czucie kurczenia mięśnia i dostosowanie jego siły do potrzeby.

Triceps- mięsień trójgłowy ramienia.

Jego neurony zmniejszają salwy(wyładowania elektryczne, potencjały czynnościowe) co sprawia że rozkurcza się on a to obniża aktywność jego propioceptorów. Jak chcemy napiąć biceps nasz układ nerwowy koordynuje to działanie z podobnymi obwodami które kontrolują mięśnie przedramienia i dłoni. Na koniec bierze w tym również udział nasz zmysł wzroku. Koordynacją i zgraniem czasowym tych wszystkich układów zajmuje się móżdżek(tył mózgu, pod korą mózgową, za pniem mózgu). Stanowi 1/10 część mózgu, zawiera prawie połowę jego neuronów, składa się z gęstej sieci neuronów. Odbiera info z kory ruchowej jakiego rodzaju ruch ma być wykonany, jak i z innych narządów zmysłu- słuchu, wzroku, równowagi i propiocepcji(czucia wewnętrznego).

Istotą rolę odgrywają zwoje podstawne, obejmują kilka skupisk inaczej jąder, neuronów podkorowych. Umiejscowione w głębi mózgu, pod płatami kory, nad pniem, przylegają do wzgórza, są ściśle z nim połączone. Osoby z zaburzeniami czynności zwojów podstawy mają maja iw leki trudności z wykonywaniem ruchów dowolnych albo nie są w stanie podjąć czynności: mówienie, chodzenie, podanie ręki np. choroba Parkinsona, Huntingtona. Sprawują kontrolę nad tym jakie czynności ruchowe podejmuje ciało, tłumiąc ruchy mimowolne i pozwalając na kontynuację ruchów pożądanych.

2. Ruchy płodu i ich znaczenie.

1. Ruchy płodu zaczynają się w 6tyg po zapłodnieniu jako samorzutne skręty i wygięcia całego ciała zarodka ok. 0,85cm!

2. 7-8 tyg kończyny zaczynają inicjować odruchy wzdrygnięcia całego ciała

3. 8tyd ruchy rączek i nóżek,

4. 10tydz ruchy palców

5. 9 tyg większość potrafi przybliżyć do twarzy rączkę,

6. 5miesiąc ssanie kciuka

7. W pierwszym trymestrze: czkanie, przeciąganie się, ziewanie, ssanie, przełykanie i chwytanie

8. około 27tyg płód zaczyna stale oddychać,

9. 28 tyg skoordynowane ssanie i przełykanie

10. 33tydz zsynchronizowanie z oddychaniem ssanie i przełykanie

Liczba poruszeń płodu osiąga szczyt ok. środka ciąży, w miarę tego jak w macicy robi się coraz mniej miejsca, niektóre odruchy mimowolne przechodzą pod kontrolę wyższych ośrodków mózgowych, lb ruchów się zmniejsza.

Płód zaczyna stale oddychać około 27tyg,

3. Rola natury i kultury w rozwoju ruchowym.

Rozwój zależy od niezmiennego przebiegającego wg określonych zasad procesu dojrzewania nerwowo- mięśniowego. Żadne ćwiczenia nie mogą przyspieszyć opanowania danej sprawności ruchowej jeśli mózg i mięśnie dziecka nie są odpowiednio rozwinięte.

1. Dojrzewanie i mielinizacja mózgu. Mielinizacja przebiega najwolniej i łatwo ją śledzić , stanowi dla naukowców wskaźnik związku miedzy dojrzewaniem mózgu a rozwojem behawioralnym. Wyróżnia się 3 gradienty dojrzewania ruchowego:

1. Prowadzi z niższych do wyższych rejonów mózgu, jeszcze przed narodzinami dojrzewają obwody ruchowe w rdzeniu kręgowym, po nich obwody w pniu mózgu, dalej to pierwotna kora ruchowa i obszary wyższego rzędu, położone w obrębie płata czołowego. Większość neuronów z rdzenia kręgowego należy do tych włókien które pierwsze całym mózgu ulegają mielinizacji, zaczyna się to w połowie ciąży, a w 3 trymestrze mielinizują się obszary ruchowe w pniu mózgu. Drogi prowadzące z pierwotnej kory ruchowej otrzymują pierwsze otoczki mielinowe tuż przed urodzeniem dz, ale proces trwa jeszcze 2 lata. Na koniec mielinizacja postępuje w płacie czołowym, wolno, po 6 miesiącu życia i trwa przez kilka lat.

Wszystkie ruchy płodu są ruchami samoistnymi lub bezwarunkowymi!

Pediatrzy poddają ocenie czynności ośrodków: odruch szukania(dotknięcie policzka-odwraca głowe i otwiera usta), odruch źreniczny (zwężanie źrenic od ostrego światła); odruch oczu lalki(przekręcamy głowę- dziecko patrzy do przodu); odruch Moro, reakcja unoszenia głowy

2. Od środkowych do obwodowych części ciała: dzieci uzyskują kontrolę najpierw nad mięśniami tułowia i głowy- kontrolowane przez obwody ruchowe w pniu mózgu

3. Ośrodki znajdujące się w pierwotnej korze ruchowej. Rozwija się od dołu ku górze, szybsze opanowanie ruchów twarzy i głowy niż np. rąk droga ta jest podstawową drogą komunikacyjną, którą mózg przekazuje ciału polecenia wykonywania ruchów dowolnych, precyzyjnych, szybkich i wymagających dużych umiejętności.

Pierwszymi włóknami korowo- rdzeniowymi tworzącymi synapsy są włókna kontrolujące mięśnie głowy, później te kontrolujące ruchy rąk i górną część ciała na końcu mięśnie nóg. Główną funkcją mielinizacji jest zwiększenie szybkości przekazywania informacji, a im dłuższy nerw tym większy wzrost szybkości przekaźnictwa zapewniany przez jego osłonkę mielinową. Szybkość przekazywania impulsów przez korę do neuronów ruchowych rdzenia kręgowego zwiększa się gwałtownie w pierwszych dwóch latach życia dziecka, potem stopniowo do pokwitania. Dzięki temu przyśpieszeniu przekaźnictwa wzrasta szybkość z jaką dz wykonują proste czynności powtarzalne, z każdym rokiem dz przyczynia się do przyrostu ogólnej szybkości, zręczności i zwinności.

Za wykonywanie ruchów dowolnych odpowiedzialne są drogi korowo- rdzeniowe. Drogi ruchowe w móżdżku mielinizują się jeszcze wolniej niż drogi korowo- rdzeniowe.

2. Rola środowiska:

Kolejność nabywania sprawności ruchowych nie jest uniwersalna ani zakodowana w genach, zależy od doświadczeń zdobywanych przez dziecko!

Dzieci w kulturach preindustrialnych rozwijają się ruchowo szybciej ponieważ matki starają się nauczyć dzieci jak najwcześniej pewnych czynności takich jak siadanie czy chodzenie wtedy mogą więcej czas poświęcić codziennym obowiązkom.

3. Rola ćwiczeń:

Dziecko może ćwiczyć wykonywanie danej umiejętności dopiero gdy do jej przyswojenia dojrzał jego mózg. Ćwiczenia mają ogromne znacznie kiedy wykonuje się je we właściwym czasie.

Rozwój motoryczny jest dziełem natury i kultury. Geny wyznaczają dolną granice czasową możliwości zdobycia poszczególnych umiejętności, a kiedy mózg jest gotowy potrzebne SA systematyczne ćwiczenia.

4. Rozwój sięgania.

• Zaczyna się na ogół w 4 miesiącu, chociaż prawidłowo miedzy 2 a 7 miesiącem.

• Początkowo ruchy niezgrabne, ok. 6m bardziej płynne, kontrolowane.

• Potem dz zginają palce, i dłonie w nadgarstkach aż miedzy 7-8m rozwija się ruch pęsetowy. W 13m puszczanie przedmiotu.

• 1,5r posługiwanie się łyżką, 28m widelcem

• Pod koniec 3r zapina guziki

W BRZUCHU: ruchy rączek w 7 tyg po zapłodnieniu, chwytanie tez następuje przed narodzinami.

Jednotygodniowe noworodki częściej wyciągają rączki do przodu gdy jest przed nimi zabawka, zbliża rączkę ale nie łapie- przedsięganie!

• Ok. trzeciego miesiąca dz wkracza w fazę: wyciąganie piąstek. Noworodek najpierw wyciąga całą rączkę włącznie z dłonią a później wyciąganie i zaciskanie piąstki.

• Ok. 4-5m udaje się coś uchwycić, najlepiej wprost przed nim, powodzenie tych prób zależy od czynników: początek dojrzewania unerwiających mięśni ręki i dłoni włókien korowo- rdzeniowych. Precyzyjne ruchy reki wymagaja działania kory i drogi korowo- rdzeniowej.

• Ok. 6m dojrzewają korowe obszary ruchowe unerwiające rękę,

• Mieliznizacja dróg korowo- rdzeniowych zaczyna się ok. 3m trwa do końca 3 r, przyczyniając się do szybkości i dokładności ruchów ręki.

Ważnym czynnikiem jest poprawa zdolności widzenia w chwytaniu, obuoczność pojawia się ok. 4m.ż. to widzenie w głębi konieczne jest przy umiejscawianiu przedmiotów znajdujących się w bliskim zasięgu. W pierwszych 4-6m poprawia się ostrość widzenia. Wzrok ma zasadnicze znaczenie w sięganiu aż do 9m.ż. do skutecznego sięgania przyczynia się również dojrzewanie mózgu, rozwój obszarów limbicznych i planowania ruchu.

5. Prawo czy leworęczne.

U praworęcznych osób w lewym płacie czołowym znajdują się głębsze bruzdy, więcej istoty szarej niż białej, asymetria pomiędzy półkulami pojawia się w 29 tyg ciąży w mózgowych ośrodkach mowy. Obserwacje ultrasonograficzne wykazują ze 13 tyg płody wolą ssać kciuk prawy niż lewy i utrzymuje się to do końca ciąży.

Na ogół dz zmienia kilkakrotnie częstość używania jednej i drugiej ręki zanim wybierze ulubioną. To przeskakiwanie jest wskazane bo zapewnia obu zdobycie podstawowych umiejętności manipulacyjnych, w czasie gdy mózg znajduje się w fazie najintensywniejszego tworzenia połączeń.

Jeśli chodzi o sięganie to skłonność do praworęczności pojawia się wolniej. W 7m większość dz sięga prawą ręką. Pod koniec pierwszego roku używają obu rąk w odmienny sposób: lewa odgrywa funkcję pomocniczą, prawa jest partnerem aktywnym . po ukończeniu 1r.ż. zaczynają opanowywać umiejętności związane z lewo, praworęcznością: jedzenie, rzucani, rysowanie i manipulowanie. Mając 1,5 r. dz preferują posługiwanie się już lewą lub prawą ręką.

6. Nauka chodzenia.

Większość dz pod koniec 1r.ż. lokomocje kontroluje obwód nerwowy zwany głównym generatorem wzorów ruchowych, sieć zlokalizowana w ośrodkowym układzie nerwowym, wyzwalająca rytmiczne skurcze mięśni, niezbędne przy oddychaniu, przemieszczaniu się. Główny generator dla ruchów lokomocyjnych znajduje się w rdzeniu kręgowymi jest filogenetycznie dość stary.

U wszystkich noworodków występuje nawet u wcześniaków występuje tzw. odruch chodzenia(marszu) automatycznego. Polega to na tym ze trzymając dz pionowo, przy zetknięciu się jego stóp z podłożem zaczyna podnosić rytmicznie na przemian raz lewą raz prawą nogę. Odruch ten zanika gdy dz ma od 6-7tyg. Zanika to później bo niemowlę staje się zbyt grube! aby unieść nóżki do góry! Zaczynają dobrze wierzgać nóżkami w 3 miesiącu życia, szczytowe nasilenie między 4-7 miesiącem, wygasa ok. 1 r.ż. gdy zaczyna chodzić.

Aby zaczęło chodzić potrzebna jest większa dojrzałość układu nerwowego, obszarów mózgu kontrolujących ruchy nóg, oraz układów czuciowych i ruchowych których działanie jest dla utrzymania postawy stojącej i zachowania równowagi. Muszą się zmienić proporcję ciała- w miarę jak wydłużają się nogi, poszerzają barki, a głowa staje się mniejsza w stosunku do ciała- obniża się środek ciężkości ciała, wtedy łatwiej utrzymać równowagę w pozycji wyprostowanej.

Z prawdziwym chodzeniem dz musi zaczekać aż dojrzeje kontrolujący ruchy nóg obszar kory a ze względu na ułożenie mapy ciała ten obszar dojrzewa jako ostatni. Ok. 2r.ż stawiają już najpierw piętę a później palce na ziemię, związane to jest z dojrzeniem dróg korowo-rdzeniowych, z chodzenia automatycznego do normalnego jak u dorosłych. Jednocześnie potrzebna jest praktyka i ćwiczenia.

Chodziki nie pomagają w nauce chodzenia! Zaspokaja swoją ciekawość bez rozwijania zmysłu równowagi i sprawności lokomocyjnych, zasłania dz widok stóp, są odpowiedzialne za dużo wypadków!

7. Wspieranie rozwoju ruchowego.

• Stworzenie bezpiecznego, pozbawionego zakazanych miejsc otoczenia do eksploracji,

• Ćwiczenia fizyczne,

• Stymulacja zmysłów, np. narządu przedsionkowego obracanie krzesła na którym siedzi dz,

• Karmienie piersią,

---