Nazwa odruchu	Sposób badania i efekt	Czas wygaśnięcia
Przetrwały Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny(ATOS)	Polega na tym, że gdy noworodkowi ułożonemu na plecach przekręci się głowę w prawo, to ręka prawa wyprostowuje się, a lewa kurczy.	Wygasa do 6 miesiąca życia.
Przetrwały Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny(STOS)	Polega on na tym, że gdy dziecko leży na brzuchu, zgięcie głowy do klatki piersiowej, wywołuje zgięcie kończyn górnych wyprost kończyn dolnych, a wyprost głowy w tył powoduje wyprost kończyn górnych i zgięcie kończyn dolnych.	Wygasa do 6 miesiąca życia.
Odruch Moro	Polega on na tym, że przy nagłym bodźcu np. uderzeniu w materac, na którym leży dziecko, wywołującym przestrach, noworodek wykonuje ruch obejmowania, składający się z faz: I - odwodzenie i wprost rąk, II - zgięcie i przywiedzenie, odruch ten ma pomóc noworodkowi bezpiecznie przywrzeć do matki,	Wygasa miedzy 1 a 6 miesiącem życia.
Opistotonus - nadwyprost tułowia w leżeniu tyłem.	W wyniku niekorzystnego bodźca, dziecko nagle prostuje się, odchyla głowę do tyłu, cofa barki, tułów wygina w łuk, kończyny dolne prostuje, ręce zaciśnięte w pięść	Nie powinien występować.
Przetrwały Odruch Chwytny Rąk.	Podrażnienie wewnętrznej powierzchni dłoni ( od palca małego) powoduje jej odruchowe zaciśnięcie.	Maksymalnie trwa do 3 miesiąca życia. Wygasa, gdy pojawia się świadome chwytanie.
Przetrwały Odruch Chwytny Stóp.	Podrażnienie stopy w okolicy podeszwowej palców powoduje ich zgięcie podeszwowe.	Wygasa między 8 a 12 miesiącem życia wraz z pojawieniem się pionizacji.

Jak postępować z dziećmi z przetrwałymi odruchami wrodzonymi?

Przetrwały Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny(ATOS):

- należy układać dziecko tak, aby obserwowało otoczenie na wprost a nie z boku (siad plecami do ściany, leżenie przodem nogami do ściany);

- wykonywanie różnych czynności rękoma w linii środkowej ciała, tak aby ułatwić utrzymywanie głowy na wprost oraz symetrie ruchów;

- nauka symetrycznych chwytów - picie z filiżanki z dwoma uszami;

- dużo zabaw z przekraczaniem linii ciała.

Przetrwały Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny(STOS):

- organizować zabawy w siadzie rozkrocznym;

- nie pozwalać na siad klęczny( pupa między nogami);

- we wszystkich pozycjach nie pobudzać do nadmiernego zginania i prostowania głowy.

Przetrwały Odruch Moro:

- dziecko należy układać na brzuchu i mobilizować do chwytania zabawek;

- ostrożnie przyzwyczajać do hałasów;

- na różne sposoby uprzedzać dziecko o mającym za chwile wystąpić bodźcu wywołującym u dziecka Odruch Moro np. „zaraz zapalę światło”.

Przetrwały Opistotonus - nadwyprost tułowia w leżeniu tyłem:

- organizować dziecku zabawy w pozycji siedzącej;

- nie podchodzić do dziecka z tyłu;

- należy nosić dziecko tyłem do siebie lub z jedną noga zgiętą;

- w czasie zabaw lub ćwiczeń nie wykonywać z dzieckiem gwałtownych ruchów.

Przetrwały Odruch Chwytny Stóp:

- mobilizować dziecko do zabawy stopami;

- zachęcać do chodzenia boso po różnym terenie ( dywan, trawa, piasek);

- dotykać i głaskać powierzchnie grzbietową stopy rozpoczynając od palca małego w kierunku pięty;

- nie wywoływać niekontrolowanego odruchu przez niepotrzebne punktowe drażnienie podeszwy stopy;

- przetaczanie stopy.

Przetrwały Odruch Chwytny Rąk:

- rozluźniać ramiona i wyprowadzać je w kierunku linii środkowej ciała z rotacją zewnętrzną dłoni;

- mobilizować dziecko do dotykania ręką swojego ciała ( głaskanie drugiej ręki, brzucha , twarzy);

- mobilizować dziecko na ile jest to możliwe do samoobsługi;

- często poklepywać, głaskać powierzchnie grzbietowe ręki;

- do zabawy używać często zabawek większych niż dłoń dziecka( małe zabawki mogą wzmagać odruch chwytny);

- mobilizować dziecko do zabawy swoimi rączkami, np. kosi - kosi, itp.

Przy występowaniu wszystkich opisanych przetrwałych odruchów stałe i systematyczne przestrzeganie powyższych zasad oraz utrzymywanie prawidłowych pozycji daje dobre rezultaty w codziennej pracy z dziećmi niepełnosprawnymi.

Toniczny Odruch Błędnikowy (TOB)
Wywoływany jest przez zmianę położenia głowy w przestrzeni. TOB w zgięciu wywołany jest przez ruch głowy do przodu, a TOB w wyproście przy odchyleniu głowy do tyłu.
Pojawia się - TOB w zgięciu: 12 tydzień życia płodowego, integruje między 3-4 m.ż., TOB w wyproście: pojawia się podczas porodu, a integruje stopniowo od 7 tygodnia do końca 3 roku życia. Jeśli pozostanie niewygaszony, wówczas dziecko może mieć:
- nieprawidłową postawę ciała - garbienie się lub tendencja do chodzenia na palcach,
- obniżone napięcie mięśniowe lub zwiększone napięcie mięśniowe,
- zaburzenia równowagi,
- chorobę lokomocyjną,
- niechęć do ćwiczeń sportowych,
- problemy z percepcją wzrokową ( mylenie liter podobnych jak p/b)
- problemy z oceną przestrzeni,
- niskie umiejętności tworzenia sekwencji,
- niskie zdolności organizacyjne,
- upośledzone poczucie czasu,
- zaburzenia mowy,
- szybką męczliwość w pozycji stojącej,
- lęk wysokości,
- szybkie męczenie się w pozycji z rękoma uniesionymi do góry,
- szybkie męczenie się podczas chodzenia po nierównym podłożu,
- utrudnioną kontrolę głowy,
- trudności z postrzeganiem wzrokowym.

Asymetryczny Toniczny Odruch Szyi (ATOS)
Ten odruch wywoływany jest spontanicznym i pasywnym obrotem głowy w bok - następuje wówczas wyprost kończyn tej strony ciała, w którą odwrócona jest głowa dziecka i jednoczesne zgięcie kończyn przeciwnej strony ciała.
Pojawia się - 18 tydzień życia płodowego, integruje - do 4-6 miesiąca.
Jeśli pozostanie niewygaszony, wówczas dziecko może mieć:
- zachwiania równowagi przy ruchach głowy w którąkolwiek ze stron,
- ruchy jednostronne zamiast naprzemiennych (np. w czasie chodzenia, skakania itd.),
- trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała,
- słabo rozwinięte ruchy wodzenia wzrokiem,
- nieustalona lateralizacja,
- brzydkie i wolne pismo,
- nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego,
- trudności z opanowaniem ortografii i gramatyki,
- trudności z wyrażaniem myśli pisemnie,
- trudności z percepcją wzrokową szczególnie symetrycznych przedstawień kształtów.

Symetryczny Toniczny Odruch Szyi (STOS)
Odruch jest aktywizowany w dwóch pozycjach: w reakcji na zgięcie głowy - zginają się ręce a prostują nogi, natomiast w reakcji na wyprost głowy - prostują się ręce a zginają nogi.
Jest odruchem pomostowym pomiędzy odruchami pierwotnymi i postularnymi.
Jeśli pozostanie niewygaszony, wówczas dziecko może mieć:
- nieprawidłową postawę, pochylona sylwetka podczas chodzenia, tzw. małpi chód,
- tendencję do garbienia się podczas siedzenia w ławce,
- podczas siedzenia nogi ułożone w kształcie litery "W",
- zaburzoną koordynacja ręce - oczy,
- syndrom niezdarnego dziecka,
- niechlujnie jeść,
- trudności z widzeniem obuocznym,
- wolno przepisywać, szczególnie z tablicy,
- trudności z nauką pływania, szczególnie na brzuchu,
- trudności w grze w piłkę,
- zaburzenia uwagi.

.Badanie neurologiczne:

• Odruch chwytny z kończyn górnych i dolnych, utrzymujący się >3 miesiąca

• Odruch Moro, utrzymujący się >6 miesiąca

• Przetrwały objaw Babińskiego, czasem z tzw. „wachlarzem”

Przy uszkodzonym OUN najczęściej obserwuje się nadmiernie nasilone lub przetrwałe poza okres fizjologiczny następujące odruchy:

 

  ATOS - asymetryczny toniczny odruch szyjny, powstaje w łonie matki ok.3 miesiąca ciąży i jest aktywny do 4-6 msc. życia. Zwrot głowy jedną stronę powoduje wyprost kończyny po tej samej stronie i zgięcie po przeciwnej (pozycja szermierza). Reakcja ta jest przygotowaniem do obrotów i koordynacji wzrokowo ruchowej. Deficyty związane ze słabym lub przetrwałym odruchem powodują: utrwalenie nieprawidłowej pozycji ciała w charakterystycznym ułożeniu, obniżenie zdolności przekraczania linii środkowej ciała i słabej integracji środkowego pola wzrokowego i wzrokowo - słuchowego, słabość procesów zapamiętywania, stres emocjonalny, ograniczenia funkcji poznawczych, słaba koncentracja uwagi.

 

 STOS - symetryczno toniczny odruch szyjny, podczas odchylania głowy ku tyłowi następuje wyprost kończyn górnych i jednoczesnego zgięcia kończyn dolnych. Pochylenie głowy do przodu reakcja odwrotna. Odruch ten powstaje po urodzeniu i najbardziej aktywny jest między 7-9 miesiącem życia. Odruch ten przygotowuje dziecko do pierwszych ruchów pełzania, czworakowanie, stania  i chodzenia. Jeśli odruch ten zostaje prawidłowo zintegrowany, to dziecko wypracowuje prawidłowy dwustronny schemat ciała. Obie półkule mózgowe zaczynają pracować synchronicznie. Nieprawidłowości i deficyty związane z odruchem STOS powodują: zaburzenia koordynacji ruchów głowy- opuszczona (dziecko patrzy spode łba-pozycja ta prowadzi do nadmiernego napięcia zginaczy szyi), zaburzenia emocjonalne, trudności z zapamiętywaniem i czytaniem. Odruch stłumiony powoduje nadmierne podnoszenie głowy , a nawet odrzucenie jej do tyłu.

 

  OTB - odruchy toniczno - błędnikowe - najbardziej nasilony w 1 msc. życia.W leżeniu przodem (zgięciowy), w leżeniu tyłem na plecach(wyprostny). W leżeniu przodem - wywołuje napięcie w grupach zginaczy ( ciało zwija się).W leżeniu na plecach - nasila się wyprost w kończynach górnych i dolnych z równoczesnym odchyleniem głowy i barków. Przetrwały odruch OTB utrudnia zmiany pozycji i wykonywanie ruchów dowolnych.

 

 Odruch chwytny dłoni - nasilenie ok. 1 msc., stopniowe osłabienie i zanik około3-4 miesiąca. Naciśnięcie drążkiem albo palcem dłoni dziecka łapie przedmiot za pomocą palców może przez krótki moment utrzymać wagę własnego ciała. Przetrwały utrudnia rozwój dowolnego chwytu i rozwoju sprawności rąk.

 

 Odruch Babińskiego - zanika ok. 1 roku życia, zastępuje go odruch dużego palca, obecny u wszystkich dorosłych bez zaburzeń. Delikatne pociągnięcie wzdłuż stopy od pięty do palców powoduje  grzbietowe wygięcie dużego palca i rozszerzenie palców i zgięcie ich do wewnątrz. Brak u niemowląt z uszkodzonym odcinkiem dolnej części rdzenia kręgowego, utrzymuje się przy słabej mielinizacji dróg ruchowych pnia mózgu.

 

  Odruch Moro - słabnie po 3 miesiącu życia i zanika ok. 5 msc. Nagły głośny dźwięk powoduje wyprost rąk i nóg, następnie nagły konwulsyjny skurcz mięśni rąk, zapoczątkowany zaciśnięciem pięści, a zakończony przywiedzeniem rąk do tułowia. Dziecko z przetrwałym odruchem Moro balansuje na skraju reakcji walki i ucieczki (w błędnym kole)działanie odruchu powoduje wytwarzanie hormonu stresu, które to hormony odpowiedzialne są za wzrost wrażliwości i  obniżenie progu reakcji. Ponadto przetrwały odruch przyczynia się do zaburzenia osobowości, nadpobudliwość, podniesiony tonus mięśniowy, nadmierne zmęczenie.

 

 Odruch Babkina - zanika około 3-4 miesiąca życia. Położenie  dziecka na plecach i uciskanie na obie dłonie powoduje otwieranie ust, zamykanie oczu i prostuje głowę. Osłabiony w przypadku uogólnionej depresji CUN.

   Odruch podeszwowy - znika około 12 miesiąca życia. Powstaje przy uciśnięciu palcem podeszwy w okolicy palców i  powoduje wygięcie palców do wewnątrz. Brak u dzieci z uszkodzeniami dolnej części rdzenia kręgowego.

 

  Odruch poszukiwania piersi - dotykając lekko policzka dziecka palcem - dziecko odwraca głowę w kierunku palca i otwiera usta, próbuje ssać. Zanika około 3-4 miesiąca życia. Brak u apatycznych dzieci, pojawia się u osób z głębokim porażeniem mózgowym.

---