Pojęcie gospodarki regionalnej i lokalnej.
Gospodarkę regionalną definiuje się również jako ogół podmiotów gospodarczych funkcjonujących w regionie, działających na zasadach konkurencji, współpracy oraz podmioty polityki intraregionalnej (samorządy terytorialne), które ustalają zasady funkcjonowania tej gospodarki.Gospodarka lokalna - gospodarowanie na szczeblu gminy, powiatu (niżej od pojęcia regionu); gospodarka lokalna to zbiór podmiotów gospodarczych, konsumentów, organów władzy, które znajdują się na terenie gminy oraz powiązania i współzależność między mini, które wynikają nie tylko z ich współpracy ale także z konkurencyjności.Na każdym szczeblu istnieje wspólny mianownik dla wszystkich podmiotów, np. w UE wszystkie kraje obowiązują dyrektywy UE; każdy kraj prowadzi swoją politykę makroekonomiczną; każdy region ma odrębny podmiot władzy publicznej (sejmik wojewódzki); regiony konkurują ze sobą m.in. o inwestycje firm; gminy, miasta konkurują ze sobą o mieszkańców, inwestorów, turystów, bo każdy podmiot ma odrębną władzę (rada gminy); gminy mogą tworzyć różne warunki dla ochrony zdrowia, zdobywania wiedzy, gospodarowania.
Polityka regionalna (interregionalna i intraregionalna).Polityka regionalna - całokształt działań podmiotów regionalnych na rzecz przemian/rozwoju społecznego. Pola tej działalności to: gospodarka regionu, społeczność regionu, infrastruktura regionu, przestrzeń regionu.
Polityka regionalna - to celowa i świadoma działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego, tj. mająca na celu optymalne wykorzystanie zasobów regionu do trwałego wzrostu gospodarczego oraz podnoszenie konkurencyjności.Polityka interregionalna to polityka wobec regionów - prowadzi ją państwo w stosunku do regionów (np. podział funduszy między regiony) oraz UE w stosunku do regionów.Polityka intraregionalna - jest to polityka wewnątrz regionu.Obie te polityki zawierają politykę gospodarczą, społeczną i przestrzenną.
Podmioty polityki interregionalnej i intraregionalnej.Podmioty polityki interregionalnej:- instytucje rządowe: Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Ministerstwa, resorty Branżowe, Agencje Rządowe.Podmioty polityki intraregionalnej:
- Samorządy Wojewódzkie, Agencje Rozwoju Regionalnego, Centra Rozwoju i Transferu Technologii.
Instrumenty polityki interregionalnej i intraregionalnej.Instrumentami polityki interregionalnej i intraregionalnej są:
- bezpośrednie instrumenty finansowe skierowane do podmiotów gospodarczych
- rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej, podejmowana przez władze samorządowe z własnych środków
- instrumenty niematerialne (szkolenia, doradztwo, badanie i rozwój technologii).
Region, pojęcie i klasyfikacja.Region - fragment przestrzeni, wyodrębniony pod względem kulturowym, infrastruktury, gospodarczym, formalno-prawnym, administracyjnym i geograficznym.
Region składa się z metropolii (miasto lub zespół miast powyżej 500 tyś. mieszkańców)oraz obszaru ciążenia do tej metropolii. Strefa ciążenia - obszar, z którego ludność tam zamieszkała wędruje w różnych sprawach do tego miasta (sprawy urzędowe centralnie, służba zdrowia, wyższe uczelnie, opera, teatr itp.)
Wg UE region to największa jednostka podziału terytorialnego w krajach UE, posiadająca władzę regionu, wyłonioną w wolnych, demokratycznych wyborach, jako odrębny podmiot władzy publicznej. Region musi posiadać wyodrębnioną granicę, własny budżet. Władza w regionie musi być wyposażona w instrumenty działania, tzn., że musi mieć określone kompetencje i władza rządowa nie może ograniczać tej władzy samorządowej. Podział kompetencji ma być dokonany zgodnie z zasadą subsydialności (pomocniczości).
Klasyfikacja regionów:
a) fizyczno-geograficzne (naturalne, klimatyczne, glebowe)
b) gospodarcze (rolne, przemysłowe, turystyczne)
c) gospodarczo-administracyjne (przedmiot planowania i zarządzania)
Inna klasyfikacja:
a) Region jako część obszaru:
- narzędzie badania - dane statystyczne
- narzędzie działania - działalność społeczno-gospodarcza
- przedmiot poznania - właściwości
b) Region rozróżnia się od innych na podstawie cech:
- fizyczno-geograficzne
- ekonomiczne - specyfika usług i produkcji
c) Region - otocznie dla ludzi, podmiotów gospodarczych
d) Region - rynek, czyli przedmiot zainteresowania banków, inwestorów, producentówWyróżnienie układów przestrzennych, wykazujących pewne cechy wspólne, bez wymogu rozłączności i konieczności wymogu pokrycia całego kraju pozwala wyróżnić:
1. Regiony jednolite - mają spójną strukturę wewnętrzną, homogeniczne regiony, które na całym obszarze mają jednolitą strukturę gospodarczą.
2. Węzłowe - w zasięgu dużych miast (aglomeracje)
3. Regiony reliktowe - ciążenie do wielkich miast jest słabe, czynnikiem konstruktywnym jest w nich wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne
4. Regiony społeczne - poczucie tożsamości z danym regionem
5. Regiony etniczne - wykształcone na gruncie odrębności językowej, kulturowej, etnicznej.
Klasyfikacja regionów w UE:
Regiony zacofane - PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniej wartości PKB na mieszkańca UE
Regiony depresyjne - przeżyły swoją świetność i nagle nastąpił ich kryzys mierzony trzema kryteriami:
Poziom bezrobocia wyższy niż przeciętny w UE
Wyższy niż średni w UE udział zatrudnienia w przemyśle
Spadkowa tendencja zatrudnienia w przemyśle
Region zacofany rolniczy - o przeważającym zatrudnieniu w rolnictwie; musi spełniać dwa kryteria z trzech:
a) wysoki udział zatrudnienia w rolnictwie
b) niski poziom dochodu z rolnictwa
c) znaczący trend depopulacyjny tzn. wyludnianie się regionu
Region o małej gęstości zaludnienia - nie przekracza 8 osób na km2
Kryteria deliminacji regionu.
Deliminacja - wyznaczanie granic regionu , bierze się tu pod uwagę różne kryteria:
1. Cechy geograficzne (ukształtowanie terenu)
2. Cechy ekonomiczne (funkcja gospodarcza, region gospodarczy)
3. Cechy społeczne
4. Cechy kulturowe
5. Cechy demograficzne
6. Cechy historyczno-osadnicze (tradycje, zwyczaje, nazwa)
7. Cechy administracyjne (województwo)
Regionalizm, regionalizacja, polityka przestrzennaRegionalizm - myśl (ruch) społeczny, doktryna społeczna mówiąca o pewnych odrębnościach regionalnych w ramach kraju.Regionalizacja - to wdrożenie w praktyce tych kryteriów, które przyjęła UE, oznacza ona decentralizację władzy i przekazanie części źródeł finansowania na niższe szczeble i w ramach tej regionalizacji mieści się deliminacja.Polityka regionalna - działalność dotycząca regionu - wyznaczanie celów dotyczących regionu, zarówno interwencjonizm pozytywny jak i negatywny.
Pojęcie rozwoju regionalnego.Rozwój regionalny - to rozwój gospodarczy, społeczny i przestrzenny regionu.
Rozwój regionalny - to proces o charakterze ekonomicznym, polegający na transformacji zasobów regionalnych na dobra i usługi. Jego główną cechą jest wzrost gospodarczy regionu, czyli zwiększenie produkcji dóbr i usług oraz poprawy ich efektywności. Ilościowym zmianom powinny towarzyszyć zmiany jakościowe i strukturalne. Rozwój regionalny obejmuje zmiany zachodzące jednocześnie w sferze gospodarczej, społecznej i przestrzennej.
Czynniki rozwoju regionalnego.Czynnikiem rozwoju jest kapitał, czyli zasób, który tworzy nową wartość i generuje korzyść.Można wyróżnić trzy grupy czynników rozwoju:
Czynniki endogeniczne - wewnętrzne: zasoby demograficzne, ekonomiczne, gospodarcze, infrastruktury, kapitału: gospodarczego, ludzkiego, społecznego, materialnego.
Czynniki egzogeniczne - zewnętrzne: procesy globalizacji (jeśli podmioty gospodarki globalnej są lokowane w regionie np. stacje paliw, Internet, to podnoszą jego rozwój), procesy integracji europejskiej, polityka interregionalna kraju i UE
Dostosowanie się do reagowania pozytywnego na czynniki endogeniczne, umiejętne wykorzystanie kapitałów
Cechy rozwoju regionalnego.
Autonomiczny model rozwoju -rozwój opierający się na wewnętrznym potencjale tkwiącym w danej jednostce, istota tego rozwoju wynika z faktu, że rozwój regionalny jest rozwojem terytorialnym, a nie sektorowym: w rozwoju terytorialnym (regionalnym, lokalnym) determinantą jest stworzenie regionalnego (lokalnego) środowiska, obejmującego elementy materialne i niematerialne, np. zagospodarowanie, przedsiębiorczość, ale także kulturę i zwyczaje oraz tradycję.
Rozwój terytorialny (regionalny, lokalny) jest procesem w znacznym stopniu zależnym od aktywności i kreatywności społecznej lokalnej lub regionalnej oraz jej samorządowej reprezentacji- jest on zatem wyrazem niezależności i autonomii oraz tożsamości regionalnej.
Rozwój terytorialny jest przykładem nowej logiki w polityce rozwoju gospodarczego, polegającej bardziej na mobilizowaniu środowisk lokalnych i regionalnych niż na polityce wspierającej poszczególne rodzaje (sektory, sekcje) działalności oraz wybrane podmioty gospodarcze.
Trwałość procesów rozwoju na szczeblu regionalnym jest pochodną zdolności regionalnych podmiotów do tworzenia swego rodzaju przestrzeni negocjacji, stymulujących powstawanie różnorodnych, lokalnych instytucji i organizacji, które sprawiają, że rozwój regionu nie jest jedynie funkcją różnorodnych działań rozproszonych podmiotów, lecz jest również procesem współpracy podmiotów gospodarki regionalnej, grupujących się wokół zrozumiałaego i akceptowanego programu.
Fordowski i postfordowski paradygmat rozwoju.
Fordyzm:
- gospodarka zorientowana na przetwórstwo czynników materialnych; dominacja tradycyjnych gałęzi przemysłu (surowce energetyczne, hutnictwo i ciężka chemia) wymuszających dużą skalę produkcji
- duże jednorodne rynki
- organizacja produkcji pionowo zintegrowana w skali gospodarki narodowej
- proces pracy związany z wytwarzaniem na masową skalę standaryzowanych produktów; orientacja na osiąganie korzyści skali
- scentralizowane związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców oraz organizacje gospodarcze; zinstytucjonalizowana współpraca między nimi, a organami państwa
- neoklasyczne ujęcie związków między podmiotami gospodarczymi a rynkiem
- prymat struktur państwowych nad regionalnymi i lokalnymi; struktura hierarchiczna
- współpraca między państwami; ograniczenia i bariery będące konsekwencją praktyk protekcjonistycznych: ”Europa państw”
Postfordyzm:
- gospodarka zorientowana na wykorzystanie czynników niematerialnych, wynikających z relacji nauka - technologia; szybko zmieniająca się produkcja w krótkich seriach
- mniejsze rynki, zróżnicowane regionalnie i lokalnie
- pionowa dezintegracja, trwałe więzi kooperacyjne z małymi firmami, wspólne przedsięwzięcia i porozumienia strategiczne w skali zarówno globalnej, krajowej jak i regionalnej i lokalnej
- elastyczna produkcja osiągana przy użyciu elastycznego parku maszynowego i elastycznej organizacji pracy
- tendencje do osłabienia roli scentralizowanych organizacji na rzecz z jednej strony organizacji działających w wymiarze segmentów rynku pracy szczebla regionalnego i lokalnego, z drugiej zaś działających w skali globalnej
- strategia łączenia regulacji rynkowej oraz instytucjonalnej; tworzenie sieci podmiotów koordynujących na różnych szczeblach od globalnego po lokalny
- odradzanie regionalizmów etnicznych i kulturowych oraz równoległy proces odradzania się lokalizmu, co jest wyrazem zróżnicowania się świadomości kulturowo-przestrzennej i odchodzenia od zhierarchizowanego ujmowania organizacji państwa i społeczeństwa
- globalizacja gospodarki; ograniczenie polityki protekcjonizmu; współpraca na szczeblu regionów i szczeblu lokalnym (obszary przygraniczne); „Europa państw”
Klasyfikacja teoretycznych koncepcji rozwoju regionalnego:
marszalowska (Maschal) koncepcja dystryktu przemysłowego
teoria produktu podstawowego
koncepcja „uczącego się” regionu
koncepcja „wielkiego pchnięcia”
koncepcja terytorialnych systemów produkcyjnych (teoria klastru)Przez koncepcje rozwoju regionalnego należy rozumieć całościowy, spójny sposób wyjaśniania mechanizmu rozwoju regionalnego, który można zdefiniować jako sposób oddziaływania czynników rozwoju na zmiany w obszarze pól rozwoju regionalnego oraz kreowania obserwowalnych efektów społecznych, gospodarczych, ekologicznych i przestrzennych w regionie.
Marschallowska koncepcja dystryktu przemysłowego
Dystrykt przemysłowy stanowi przestrzennie wydzielony obszar, na którym koncentrują swoją lokalizację wyspecjalizowane zakłady przemysłowe. Struktura gospodarki regionalnej jest oparta na małych średnich przedsiębiorstwach, produkujących głównie na rynek regionalny. Są to przedsiębiorstwa lokalnego kapitału, więc większość decyzji ekonomicznych jest podejmowana w obrębie dystryktu.
Teoria produktu podstawowego
Drogą do rozwoju regionalnego jest specjalizacja produktu. Teoria produktu podstawowego jest rozwinięciem teorii bazy ekonomicznej. Upatruje ona źródła rozwoju regionalnego w działalności eksportowej. Drogą do rozwoju regionalnego jest stopniowa specjalizacja produkcyjna, zmierzająca do wypracowania produktu podstawowego dla gospodarki regionu, tj. produktu, który może być najbardziej konkurencyjny na rynkach zewnętrznych.
Koncepcja „uczącego się „ regionu to koncepcja uznająca dominującą rolę innowacyjności technologicznej, organizacyjnej i marketingowej za kluczowy czynnik rozwoju regionalnego. Region uczący się to taki, którego głównym inspiratorem i stymulatorem jest permanentna innowacja i umiejętność akceptacji do zmieniających się uwarunkowań rynkowych. W takich warunkach zadaniem podmiotów polityki regionalnej jest stymulowanie wszystkich czynników odpowiedzialnych za rozwój nauki, badań, doskonalenie kadr i aplikowanie wysokiej techniki w przedsiębiorstwach uczącego się regionu. Dostrzegalny jest tu element benchmarkingu (regiony mogą uczyć się od siebie).
Koncepcja wielkiego pchnięcia- dla regionów słabo rozwiniętych szczególnym problemem jest przekroczenie progu rozwojowego, umożliwiającego osiągnięcie sytuacji endogenicznego pobudzenia lub podtrzymanie procesów rozwoju regionalnego. Impulsem rozwojowym jest realizacja kompleksu inwestycji autonomicznych, głównie infrastrukturalnych, które mogą być realizowane w zasadzie niezależnie od bieżących rozmiarów popytu poziomu aktywności gospodarczej. Powinno się ono (wielkie pchnięcie) opierać na publicznych źródłach finansowania.
Teoria klastrów
Klastry są to terytorialne systemy produkcyjne wyposażone w element innowacji - współpraca, kreowanie i wdrażanie innowacji oraz postępu
Rodzaje klastrów ( w zależności od konkurencyjności i innowacyjności:
- MAR (Marschall, Arow i Rower) w nim transfer wiedzy (informacji) przebiega bez żadnych ograniczeń, a firmy w nim nie konkurują między sobą - szczerość i otwarcie w działaniach
- Klaster Portera - transfer wiedzy pomiędzy firmami jest otwarty, ale podmioty te konkurują ze sobą
- Klaster Jacobsa - charakterystyczny dla wielkich aglomeracji; porozumienie między firmam różnych branż; wiedza ogólnie dostępna; konkurencja jest dozwolona i ożywiona
Modele klastrów (ze względu na relacje miedzy klastrami a władzami państwa, regionu lub lokalymi)
- MODEL WŁOSKI
-brak sformalizowanej struktury
-brak powiązań kapitałowych
-brak struktury zarządzającej
-umowa ustna między właścicielami firm
- MODEL DUŃSKI
-większe oddziaływanie interwencjonizmu regionu lub państwa na klaster; ograniczenia państwowe lub regionalne
-program rządowy koordynuje działania na szczeblu krajowym i zachęca, promuje te podmioty do łączenia się w klastry
-MODEL HOLENDERSKI
-wywieranie nacisku, finansowanie i współfinansowanie przez państwo lub region na podmioty badawcze (zachęcanie przez dokapitalizowanie firm do tworzenia związków klastrowych firm badawczych z wytwórczymi.
Typy klastrów:
1) Klastry sieciowe: duża liczba małych firm ściśle powiązanych ze sobą, funkcjonuje w ramach wąskiej specjalności (firmy nie mogą istnieć bez siebie). Jest też zaplecze badawcze, które obsługuje te firmy.
2) Klastry gwiazdowe: małe firmy tworzone wokół dominującej firmy, działające na rzecz tej dominującej firmy, np. fabryka samochodów i fabryki wytwarzające części do aut
3) Klaster, który utworzył się pod wpływem występowania jakiegoś czynnika, który połączył te firmy, są one funkcjonalne względem siebie i zależne, np. kopalnia miedzi, a przy niej huta lub firma zajmująca się uszlachetnianiem tej miedzi.
Mierniki rozwoju regionu.Mierniki rozwoju regionalnego można podzielić na 5 podstawowych grup:
Mierzalne w jednostkach fizycznych (zaludnienie, liczba bezrobotnych, liczba pracujących)
Dające się wyrazić w ujęciu finansowym (wynagrodzenia, wartość środków trwałych)
Dające się wyrazić w miarach technicznych, lecz niewyceniane (odległość od granicy państwa, natężenie hałasu, poziom zanieczyszczenia wód)
Niemierzalne, lecz identyfikowalne na tyle, że można w sposób jednoznaczny i obiektywny wyróżnić sytuacje lepsze i gorsze (np. z punktu widzenia zdrowotności mieszkańców)
Niemierzalne i nieidentyfikowane na podstawie odczuć subiektywnych (np. walory estetyczne, krajobrazowe)
Mierniki:- Wzrost znaczenia regionu w kraju (wartość PKB przypadająca na mieszkańca regionu)- Wzrost efektywności gospodarowania (wzrost poziomu rentowności podmiotów sektora MSP; wzrost liczby podmiotów prywatnych zarejestrowanych w sektorze usług rynkowych; wzrost liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego; wzrost wartości nakładów inwestycyjnych w regionie; wzrost nakładów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową)- Poprawa poziomu życia mieszkańców (wg metody genewskiej, zaspokojenie 7 potrzeb ludności: wyżywienie, warunki mieszkaniowe, ochrona zdrowia, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne, zagospodarowanie materialne; obszary warunkujące jakość życia: dochody ludności, przemiany społeczne, zdrowie, oświata i kształcenie, technika w życiu codziennym)- Podnoszenie się konkurencyjności regionu (pomiar innowacji, jakość kapitału ludzkiego)- Zróżnicowanie wewnątrzregionalne i międzyregionalne.
Cele polityki regionalnej UE.
Stymulowanie regionów zacofanych (PKBper capita < 75% PKB krajowego), regionów depresyjnych o małej gęstości zaludnienia (odbywa się to przez współfinansowanie infrastruktury komunalnej i w ochronie środowiska; wspieranie sektora MSP przez dotacje lub współfinansowanie inwestycji lub części kosztów kredytów oraz pośrednio przez bezpłatne szkolenia, wspieranie przez fundusze gwarancyjne
Restrukturyzacja regionów depresyjnych (monofunkcyjnych, np. Wałbrzych) oraz zacofanych rolniczo- polega to na bezpośrednim lub pośrednim finansowaniu infrastruktury oraz MSP zajmujących się inną działalnością niż ten upadający sektor gospodarki
Przystosowanie do zmian na rynku pracy - cel ten ma charakter horyzontalny, odnosi się nie tyle do problemów regionalnych, co do społecznych; dotyczy problemu bezrobocia; dawniej rozbito go na dwa cele: 1 Walka z bezrobociem absolwentów; 2 Walka z bezrobociem w obszarach restrukturyzacji - odnoszący się do pracowników w starszym wieku, którzy przez wiele lat wykonywali ten sam zawód
Odbywa się to przez finansowanie przekształceń sektorze edukacyjnym, w taki sposób, aby struktura szkół mogła się zmieniać wraz ze zmianami zapotrzebowania na rynku pracy. W ramach tego celu finansuje się również przekształcenia zawodowe ludzi po 50-tym roku życia.
Wspieranie, stymulowanie regionów o małej gęstości zaludnienia - dofinansowanie infrastruktury oraz dofinansowanie celu rozwojowego zarówno regionalnego jak i osobistego.
Cele na lata 2007-2013:
Wspieranie regionów zacofanych i regionów o małej gęstości zaludnienia
Wspieranie konkurencyjności regionalnej przez ułożenie regionalnych strategii innowacyjności wspieranie zatrudnienia
Współpraca terytorialna - wsparcie regionów położonych na zewnętrznych granicach unii
Zasady polityki regionalnej UE.
Zasada subsydialności (pomocniczości) -określa podział kompetencji między różne szczeble(podział zadań). Kraje członkowskie przekazują do rozpatrzenia tylko te sprawy, które nie mogą być załatwione na szczeblu lokalnym. Wsparcie regionów problemowych odbywa się ze szczebla unijnego, reszta zadań jest załatwiana na szczeblu regionalnym i lokalnym. Wszystkie regiony Polski są uznane przez UE za problemowe i jako takie podlegają takiej pomocy.
Zasada partnerstwa - określa obowiązkowe współuczestniczenie polityki regionalnej wszystkich szczebli zarówno w toku programowania jak i w procesie realizacji zadań.
Zasada koncentracji środków - polega na identyfikacji regionów i problemów, które ze względu na skalę dysproporcji rozwoju i rangę problemów społecznych wymagają interwencji polityki regionalnej w pierwszej kolejności. Na realizację tak rozumianych priorytetów polityki regionalnej koncentrowane są środki na tzw. Funduszach strukturalnych.
Zasada komplementarności - oznacza, że polityka regionalna UE nie zastępuje polityki regionalnej krajów członkowskich ale stanowi ich komplementarne uzupełnienie
Zasada koordynacji - polityka regionalna krajów członkowskich oraz zgodności i celów z innymi celami polityki sektorowej UE narzuca obowiązek koordynacji działań UE w różnych dziedzinach z punktu widzenia ich efektów regionalnych. Realizowane przez unijne instytucje polityki sektorowe (np. polityka rolna, przemysłowa, transportowa) mają bezpośredni wpływ na zmianę układów regionalnych w europie. Chodzi więc o to, aby efekty regionalne różnych rodzajów działalności raczej łagodziły niż potęgowały istniejące przestrzenne dysproporcje rozwojowe.
Zasada programowania - zobowiązuje kraje członkowskie do konstruowania perspektywicznych planów i programów rozwoju. Programy takie stanowią podstawę do określenia skali zaangażowania się UE w realizację polityki regionalnej danego kraju.
Instrumenty polityki regionalnej UE.Polityka regionalna jest realizowana za pomocą instrumentów finansowych określanych jako fundusze strukturalne:
ERDF - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - służący do finansowania przedsięwzięć w zakresie : infrastruktury, inwestycji produkcyjnych, rozwoju potencjału lokalnego, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, projektów pilotażowych, inwestycji w ochronie zdrowia i kształceniu w regionach celu 1, sieci powiązań paneuropejskich w różnych strefach, badań podstawowych i stosowanych w regionach.
ESF - Europejski Fundusz Społeczny - umożliwiający finansowanie przedsięwzięć w zakresie szkolenia zawodowego pracowników, wspierania nowo tworzących się przedsiębiorstw, działań innowacyjnych, programów szkolenia i doskonalenia w regionach celu 1, programów oświatowych, badań podstawowych i stosowanych.
EAGGF - Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej - finansuje zmiany strukturalne w sektorze rolniczym, rozwój i unowocześnianie rolnictwa w regionach oraz promocję lokalnej produkcji, ochronę dziedzictwa kulturowego, renowację wsi, montaż finasowy, zapobieganie klęskom żywiołowym w najbardziej odległych regionach
FIFG - Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa - finansujący zadania w zakresie floty rybackiej, akwakultur i wód przybrzeżnych, portów rybackich i ich infrastruktury brzegowej, przetwórstwa ryb i owoców morza, poszukiwania nowych rynków.
Cohesion Fund - Fundusz Kohezji - powołany w 1993 roku a mający za zadanie przyśpieszenie rozwoju krajów najsłabszych. Fundusz ten ma wspomagać przedsięwzięcia infrastrukturalne, politykę ekologiczną i osiąganie celów (pułapów) zapisanych w dokumentach o unii monetarnej.
Strategia rozwoju regionalnego
Gminy posiadają strategie,pomino że nie muszą a województwa zmusza do tego ustawa o samorz.wojewódzkim. Kanon celów strategi z ustawy to: pielęgnowanie polskości,rozwój oraz kształtowanie świadomości obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności, zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Planowanie strategi to: polityka formułowania celów rozwoju oraz procedura i instrumenty zarządzania rowojem.
Na szczeblu gminy: strategiczny plan rozwoju lokalnego
Określa on: docelową wizję rozwoju, strategiczne cele rozwoju, cele operacyjne,zadania strategiczne, sposób wdrażania zadań, monitoring realizacji celów.
Zasady konstruowania strategi rozwoju reg. I lok.
-zasada partycypacji społeczności lokalnej
-zasada consensusu
-zasada otwarcia strategi w wymianie egzogenicznej
-zasada ekorozwoju
-zasada zgodności dokumentów planistycznych