Pojęcie regionu- zasadnicza (główna) część jakiegoś systemu terytorialnego lub jednostka administracyjna zajmująca najwyższe miejsce w podziale terytorialnym systemu państwowego// Region ekonomiczny-obszar zwarty przestrzennie, będący częścią większego systemu terytorialnego, spójny wewnętrznie, stanowiący kompleks o określonym profilu gospodarczym//Składowe regionu ekonomicznego-przestrzeń, ludność, środowisko/kapitały,zasoby/sieć osadnicza/układy funkcjonalno - przestrzenne gospodarki/systemy infratechniczne/struktury instytucjonalne//Terytorialne formy organizacji produkcji- Dystrykty przemysłowe:Marshallowskie - małe, lokalne firmy, relacje pozarynkowe, lokalne przepływy informacji, jakość rynku pracyWłoskie dystrykty przemysłowe - firmy rodzinne, wyjście na rynki poza regionem, w tym globalneNowe dystrykty przemysłowe-Promienisty, typu „koło”, struktura dystryktu zdominowana przez jedną lub kilka dużych firm tego samego sektora -Typu „platforma” - satelita oparty na filiach firm międzynarodowych
Wykreowane przez władzę - jako efekt polityki regionalnejTechnopole - (bieguny technologiczne) wyższej rangi zespół miejskiTechnopolie - miasta technologiczneSkupiska - grona przemysłoweTerytorialne systemy produkcyjne
-Brak integracji i terytorializacji (np. podglądanie się firm tej samej branży)
-Integracja bez terytorializacji (duża firma posiada tylko dużych partnerów)
-Integracja i terytorializacja (duża firma posiada partnerów małych i dużych)
-Terytorializacja bez integracji (duża firma - mały partner)Systemy infratechniczne
-Rozmieszczenie infrastruktury transportowej regionu, drogowa, kolejowa, lotnicza-Infrastruktura wodna, magistrale wodociągowe-Infrastruktura gospodarowania odpadami-Infrastruktura energetyczna regionu-Spójność infrastruktury lokalnej regionu
Struktury instytucjonalne regionu: Administracja publiczna na obszarze regionu/Struktury organizacyjne biznesu- centrale i,lub filie dużych przedsiębiorstw, centra finansowe,logistyczne/Bogactwo firm organizacyjnych sektora III/Regulacje prawne decentralizacji państwa/Regulacje prawne dotyczące sfery finansów publicznych/Instytucjonalne struktury inżynierii finansowej w regionie (np. fundusze inwestycyjne, organizacje non profit)//
Regiony administracyjne -Region jako jednostka rządowa(Administracja w regionie jest integralną częścią administracji rządowej,Pomocnicze gremia samorządowe o charakterze opiniodawczym i opiniotwórczym,Gospodarka finansowa oparta o preliminarz budżetowy w ramach budżetu państwa (rządowego),Zarząd mieniem skarbu państwa)
Funkcje regionów jako jednostek rządowych: Administracyjna - wykonywanie czynności administracyjnych/Świadczenie usług publicznych gwarantowanych przez państwo (rząd)/Kontrola i nadzór - służby inspekcyjne, monitoring wybranych kwestii, zarządzanie kryzysowe/Uczestnictwo w polityce regionalnej rządu/Realizacja polityk rządowych (sektorowych)/Współpraca z samorządem lokalnym
Region rządowo- samorządowy:Administracja rządowa- dominacja funkcji administracyjnych, politycznych i kontrolno-nadzorczych/Administracja samorządowa- dominacja funkcji gospodarczych i zarządczych/Syndrom podwójnej administracji - pola współpracy i konfliktów
Region samorządowy- Wspólnota regionalna i jej wybrane gremia decyzyjne spełniają wszystkie atrybuty europejskiej samorządności/Osobowość prawna regionu/Własne, odrębne mienie/„przyzwoity” zakres samodzielności finansowej/Własne wyspecjalizowane jednostki organizacyjne, o charakterze administracyjnym i gospodarczym oraz jednostki programowania rozwoju i projektowania/
Funkcje regionów samorządowych-Administrowanie sprawami publicznymi w zakresie swoich zadań własnych/Zarząd mieniem komunalnym i nadzór nad jednostkami regionalnymi z różnych dziedzin usług publicznych/Funkcje rozwojowe: inwestowanie w rozwój; prowadzenie własnej polityki rozwoju regionu np. infrastruktura/Udział w polityce regionalnej państwa/Funkcje planistyczne/Współpraca z innymi podmiotami publicznymi i prywatnymi
Decentralizacja- przekazywanie władztwa (uprawnienia, środków ekonomicznych, narzędzi decyzyjnych) na niższe szczeble władzy publicznej
Regionalizacja-Proces wyodrębniania się regionów w tym poczucia odrębności regionalnej
Rodzaje regionalizacji: Polityczna - decentralizacja całej władzy państwowej, ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej do regionów, które stają się organizmami państwowymi tworzącymi większe państwo
Administracyjna- decentralizacja wykonawczej władzy państwa (wykonawczej funkcji państwa)
Państwa unitarne, federacyjne i konfederacyjne
Regionalizm- Społeczny ruch regionalny- ruch stowarzyszeniowy nastawiony na: budowanie świadomości i umacnianie tożsamości regionalnej, rozwijanie lokalnego patriotyzmu adresowanego do małych ojczyzn, mobilizowanie „swoich: do organizowania się, podnoszenia umiejętności, współzawodnictwo, otwarcie się na świat
Regiony UE- Konwergencji - regiony celu I, PKB per capita >75% średniej w UE/Phasing out” - regiony efektu statystycznego, regiony gdyby nie liczyć tych najbiedniejszych krajów, co weszły do UE to by się zmieściły w finansowaniu (75%): wypadły z finansowania, gdy te najbiedniejsze regiony weszły, utraciły możliwości finansowania ze środków podstawowych UE - przejściowe finansowanie/„Phasing In”- gdyby UE była 15 to przekraczałaby trochę o 75%, mają prawo do finansowanie, regiony, które wzbogaciły się, ale nie dzięki efektowi statystycznemu, podlegają w dalszym ciągu częściowemu finansowaniu/Konkurencyjności- bogate, inne finansowanie np. innowacyjność
Problemy regionalne:Zróżnicowania dysparytetów regionalnych i regionów zapóźnionych w rozwoju (zacofanych)/Restrukturyzacji starych regionów przemysłowych/Dostosowań strukturalnych obszarów wiejskich, w tym wzmacniania ich bazy ekonomicznej niezwiązanej z rolnictwem/Kreowania środków innowacji, biegunów technologicznych, wzmacnianie regionów uczących się
Dysparytety regionówZróżnicowanie między porównywalnymi regionami wynikające z:Poziomu i/lub tempa rozwoju gospodarczego/Charakterystyki społeczno-gospodarczych i przestrzennych odzwierciedlających poziom rozwoju cywilnego/Trwałego zachwiania równowagi między regionami/Zaawansowania procesów i działań innowacyjnych w tym działalności badawczo rozwojowej
Konwergencja regionów- Jako proces niwelowania dysparytetów i wyrównywania endogenicznych potencjałów rozwojowych/Jako cel polityki regionalnej prowadzącej do spójności danego systemu przestrzennego (np. polityka spójności UE)
Pojęcie spójności w polityce europejskiej: Społeczna - brak istotnych zróżnicowań w ważnych sferach życia społecznego i rozwoju społecznego np. o poziomie edukacji, bezrobocia strukturalnego, wykluczenia społecznego/Ekonomiczna - brak istotnych zróżnicowań w sferze gospodarczej i rozwoju gospodarczego np. w poziomu PKB/M, tempie wzrostu gospodarczego/Terytorialna-przejawy:Dostępność przestrzenna/ możliwość łatwych przemieszczeń,Jednolity system transportowy i telekomunikacja (ICT) dla całego systemu przestrzennego np. kraju, UE,Brak barier naturalnych i kulturowych między terytoriami
Hipotezy konwergencji:Absolutnej - PKB na mieszkańca w regionach zbliża się w długim horyzoncie do pewnego, identycznego poziomu, niezależnie od warunków początkowych/Warunkowej - PKB na mieszkańca w regionach, których charakterystyki są identyczne zbliża się do pewnego identycznego poziomu niezależnie od warunków początkowych/Klubowej (w oparciu o pojęcie polaryzacji tworzenia się klastrów) - PKB/M w regionach, których charakterystyki są identyczne zbliża się do pewnego identycznego poziomu, gdy warunki początkowe w tych regionach są wystarczająco zbliżone.
Podsumowanie I: lista cząstkowych mierników konwergencji:Mierniki oparte o wskaźnik PKB/M - wersja prosta: skorygowana o udział w tworzeniu PKB dojeżdżających do pracy/Mierniki oparte o strukturę zatrudnienia w układzie sektorowym - sektor I, II, III/Mierniki oparte o poziom bezrobocia i/lub poziom wykształcenia/Mierniki oparte o inwestowanie w B + R (nauka, innowacyjność itp.) i/lub efekty działalności B + R (np. patenty)
Badanie pozycji konkurencyjnej województw-Wymiar zasobności -Potencjał innowacyjny,Potencjał ludzki,Potencjał infrastruktury technicznej,Potencjał środowiska naturalnego,Potencjał finansowy,Potencjał instytucjonalny -wymiar aktywności-Zatrudnienie w sektorze usługowym,Udział sektora prywatnego bez rolnictwa indywidualnego,Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego,Rozwój przedsiębiorczości,Aktywność zawodowa ludności
Procesy uczenia się regionu są regulowane przez 4 mechanizmy: mechanizm wewnętrznej integracji społecznej, ekonomicznej i terytorialnej, mechanizm synergii kapitałów obrazuje umiejętności łącznego wykorzystywania w procesie uczenia się wszystkich kapitałów, którymi regionu dysponuje lub które są w zasięgu regionu,mechanizm interakcji generujących innowacje, mechanizm regionalnej samoorganizacji
POZIOM IV-mechanizm regionalnej samoorganizacji,regionalny system zrównoważonej zmiany strategicznej/POZIOM III- mechanizm interakcji generujących interakcje,regionalny system generowania innowacji,mechanizm interakcji generujących interakcje,regionalny system generowania innowacji
POZIOM II-mechanizm synergii kapitałów w regionie,regionalny system kreowania wiedzy i kompetencjiPOZIOM I-mechanizm wewnętrznej integracji społecznej, ekonomicznej, przestrzennej,regionalny system przekazywania wiedzy, doświadczeń i kompetencji
Rodzaje konkurencyjności
Rodzaje konkurencyjności regionu |
Klienci regionów |
Konkurenci regionów |
Biznesowa |
Przedsiębiorstwa i inwestorzy |
Grupy regionów: poziom rozwoju i profil ekonomiczny |
Bazy ekonomicznej |
Sektory bazowe regionu |
Grupy regionów: zasobność - aktywność |
Sektorów i produktów |
Użytkownicy regionu |
Grupy regionów: oferta produktowo - usługowa |
Międzynarodowa |
Adresaci zagranicznej oferty regionu |
Grupy regionów: eksportowa oferta produktów regionu |