Samorząd - podstawa wolności demokratycznej, zapobiega powstawaniu despotyzmu rządu, jest ogólno dostępny
Dekoncentracja - przekazywanie zadań jed. adm. państwowej
Ustrój federalny - niektóre sprawy pozostają w wyłącznej kompetencji jed. lokalnych na mocy konstytucji
Ustrój unitarny - samorząd jest zależny od ustawodawcy
Nurt I - koncepcja naturalna samorządu; potrzeba ST wynika z natury społ.
Nurt II - koncepcja funkcjonalna ST; potrzeba wynika z lepszego funkcjonowania państwa gdy część zadań wykonywana jest przez ST
Nurt III - koncepcja wolności; potrzeba zapobiegania nadmiernej koncentracji władzy w rękach rządu
Wartości samorządu terytorialnego
1partycypacja albo demokracja - istnienie samorządu sprzyja większemu zaangażowaniu jednostek (mieszkańców) w proces rządzenia; 2 wolność; 3 efektywność
Zasada subsydiarności (pomocniczości) -wywodzona ze społecznej nauki kościoła; - grupy większe powinny pomagać mniejszym; - ale tylko gdy mniejsze sobie nie poradzą; -Podstawa Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego; -Wymieniana w Traktacie z Maastricht (głównie w odniesieniu do relacji państwa członkowskiego UE)
Zasada subsydiarności Konstytucji RP: -Preambuła: Ustrój terytorialny państwa jest oparty na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i wspólnot;
-Rozdział VII art. 163.: Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych;
-Art. 165.: Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego
Konstytucja - gmina jest chroniona, nie można jej zlikwidować; pow. i woj. nie są chronione; - ustrój wew. ST określają organy stanowiące; - nadzór wyłącznie ze względu na legalność przez premiera, wojewodę, RIO;
- JST mogą się zrzeszać i współprac. Międzynarodowa; - prawo referendum lokalnego
Dlaczego samorząd musi mieć rolę w dostarczaniu usług?
-dobra publiczne (dobra nie pozwalające na wykluczenie z konsumpcji, dobra niekonkurencyjne)
-dobra naturalne (działalność, która może być wykonywana taniej przez jednego niż kilku wykonawców)
-efekty zewnętrzne (skutek transakcji rynkowej odczuwany przez kogoś kto nie uczestniczył w tej transakcji)
-dobra społeczne (dobra, które w zasadzie są dobrami prywatnymi, np. oświata)
Konsolidacja ST - mniejsze koszty utrzymania; ekonomia skali
Fragmentaryzacja ST - władza bliżej obywateli; większe zaufanie i zadowolenie
Im mniejsza gmina tym większa frekwencja w wyb. sam. (wyj. - b.duże miasta)
Powiaty 315+65; gminy 2478
Wybory - gminy:
Rada - większościowe (<20tys miesz, 1-5radnych w okręgu), proporcjonalne(>20tys, 5-8radnych w okręgu, głos na listy)
Prezydent burmistrz wójt - bezpośrednio, możliwe 2tury; kandydatów zgłasza komitet który zarejestrował kandydatów do rady w przynajmniej połowie okręgów
Pow. Woj. - proporcjonalne w okręgach (3-10 w okręgu w pow i 5-15 w okr w woj.) próg5%
Władze wykonawcze: gmina - 1osobowy zarząd (wójt itp.), sam mianuje zastępców, odpowiada za projekt budżetu
Powiat - zarząd wybierany przez radę, 3-5członków, przewodniczy starosta
Woj. - zarząd wybierany przez radę, 3-5członków, na czele marszałek
Odwołanie rady: referendum na wniosek rady lub wyborców(10%pow, 5%woj); próg 3/5frekwencji wyborów; nie wcześniej niż 12m po wyb i nie później niż 6m przed wyb, min 12m po nieudanym referendum
-odwołanie organów wykonawczych - gmina-tylko w referendum na wniosek mieszkańców lub rady (na wniosek ¼ radnych głosowanie imienne większość 3/5 ustawowego składu rady)
-nie udzielenie absolutorium równoznaczne z inicjatywą referendum w sprawie odwołania burmistrza
-nieskuteczne referendum z inicjatywy rady oznacza odwołanie rady
Odwołanie organów wykonawczych - powiat, województwo
-sesja absolutoryjna - więcej niż połowa ustawowego składu rady - głosowanie odwołania po 14 dniach od nieudzielenia absolutorium, większość 3/5 ustawowego składu
- w innych przypadkach: wniosek ¼ radnych, 3/5 składu rady
-głosowanie - następna sesja po złożeniu wniosku (14 dni)
-obowiązek zasięgnięcia opinii komisji rewizyjnej
-następna próba odwołania - po 6 miesiącach
Formy współpracy: związki komunalne (charakter celowy), stowarzyszenia (ogólny), porozumienia międzykomunalne(jedna jst wykonuje zadania dla innej)
Związki międzygminne
-w celu wspólnego zarządzania niepodzielną infrastrukturą (wodociągi, kanalizacja, ciepłownictwo)
-w celu zarządzania zintegrowanymi obszarami (transport publiczny w aglomeracjach)
-w celu bardziej efektywnego (zmniejszanie kosztów jednostkowych) wykonywania zadań (gospodarka odpadami)
-w celu współpracy w rozwiązywaniu różnych problemów (program rozwoju ekonomicznego, rozwój turystyki, ochrona środowiska)
Najważniejsze dokumenty planistyczne jst
-Strategia rozwoju - obowiązkowa województwo, teoretycznie dobrowolna gminna
-Plan regionalny zagospodarowania przestrzennego - obowiązkowy
-Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego - gmina obowiązkowo
-Plany miejscowe - gmina, obowiązkowe na niektórych obszarach
-Program Rozwoju Lokalnego - gminy
-WPF (wieloletni plan finansowy), WPI (w. p. inwestycyjny) - nieobowiązkowe
Dobra publiczne - nie można wykluczyć: zieleń miejska, oświetlenie ulic itp.
Dobra prywatne: transport miejski, mieszkania komunalne, miejsca parkingowe itp.
Dobra klubowe: telewizja kablowa, wieczory panieńskie(???)
Monopol naturalny - jest tańszy niż gdyby to dobro było wytwarzane przez wiele przedsiębiorstw np. wodociągi
Dobra społeczne - ze względu na system wartości są przyznane wszystkim np. edukacja
Kategorie źródeł finansowania samorządów:
-dochody własne: podatki lokalne, opłaty za usługi, dochody z majątku
-d. bieżące: udziały we wpływach z podatków państwowych; subwencje - transfer o charakterze ogólnym, można wydać na dowolny cel, przechodzi na następny rok; dotacje - na konkretny cel i w konkretnym czasie, niewykorzystana musi być zwrócona
środki z kredytów i pożyczek nie odnotowywane w dochodach ale w wydatkach - różnica daje deficyt który łatany jest przychodami
Podstawy systemu finansowania jst: dokumenty: Europejska Karta Samorządu Lokalnego, Konstytucja RP, Ustawa o finansach publicznych, U o dochodach jst, U o podatkach i opłatach lokalnych, U o podatku rolnym, U o RIO
Klasyfikacja budżetowa, 4 poziomy: 1częsci budżetu, 2poziom działów(3cyfry), 3poz rozdziałów(5cyfr), 4poziom paragrafów(4cyfry)(te cyfry to jakieś oznaczenia w budżecie, każdy cel-inne cyfry)
Rewolucja „antypodatkowa” - lata 80, nie doprowadził do skurczenia roli państwa, sprzyjała przechodzeniu od podatków pośrednich do bezpośrednich ; podatki bezpośrednie mogą być decentralizowane a pośrednie nie mogą
PIT gminy39,3% powiaty10,25% wojew 1,6%
CIT gm 6,7% pow1,4% woj15,9%
Argumenty za transferami zasilającymi ST:
1Zasada równowagi pionowej - uzupełnienie dochodów własnych pomiędzy szczeblami adm publicznej, udział w dochodach proporcjonalny do zadań przydzielonych
2Zasada równowagi poziomej - pomiędzy jst tego samego szczebla, takie same usługi wszędzie powinny być świadczone za taką samą cenę
3Zjawisko gapowicza (problem „free rider”) - wspomaganie samorządów świadczących usługi dla mieszkańców innych terenów
4Zapewnienie minimalnego standardu usług określanego w skali kraju
5Stymulacja podaży dóbr społecznych
Subwencja równoważąca/regionalna -„podatek janosikowy” płaci go ~5% samorządów na wyrównanie różnic między nimi, niewielki dla gmin, b.duży dla pow i woj.
Złota reguła zrównoważonego budżetu (na świecie)
- nie wolno zadłużać się na finansowanie wydatków bieżących
- można rozsądnie zadłużać się na realizację programów inwestycyjnyh
Formy zadłużenia:
- kredyt komercyjny w banku
- preferencyjny kredyt - od państwa, niższy % niż stawka rynkowa
- emisja obligacji
- leasing (pomaga obejść limity kredytowe)
Regulacja zadłużania samorządów
- wolno się zadłużać na pokrycie deficytu
- konstytucyjne limity - dług publiczny nie większy niż 60%PKB
- prawo finansowe wprowadza procedury ostrożnościowe przy 50%PKB
- rata kredytu nie większa niż 15%dochodów, prognoza opiniowana przez RIO
Budżet - zasady planowania
- zupełność (wszystkie wydatki i dochody są objęte jednym planem budżetowym)
- uprzedniość (przyjęty przed okresem realizacji)
- jedność (konkretny dochód nie jest przypisany konkretnemu wydatkowi)
- roczny horyzont
- jawność
- przejrzystość
- gospodarność
Budżet - procedury
- za projekt budżetu odpowiada zarząd
- rada nie może zwiększyć deficytu
- projekt powinien być złożony do rady i RIO do 15.11
- RIO sprawdza zgodność z prawem
- jst uchwalają budżet do 31.12 wyjątkowo do 31.03
Strategie dysponentów budżetu np.basen, ośrodek sportu
1Cofnięcie decyzji o redukcji kasy:
- poszukiwanie poparcia klientów
- budowa relacji z czołowymi politykami
- „wszystko albo nic” albo zostaje tyle kasy ile było albo zamykamy zakład
- odmowa trudnych decyzji o zmniejszeniu budżetu
2Zdobywanie nowych środków
- po a trzeba powiedzieć b - trzeba dokończyć inwestycję
- zaokrąglanie w górę
- utrzymywanie budżetu pozbywając się jednostek
- „stopa w drzwi” ??
- rozpoczęcie programów o statusie „tymczasowy”
- „pieniądze na rozruch” - program dalej sam się finansuje
Wykonywanie usług lokalnych
1Model tradycyjny
- samorząd odpowiada za usługę
- sam. wykonuje usługę
- opłaty za usługi niskie subsydiowane przez podatki lokalne
- monopol na rynku dostawców usług
2Model rynkowy
- odbicie tendencji new public management - naśladowanie sektora prywatnego
- pojawienie się prywatnych dostawców
- opłaty często pokrywają koszty
- konkurencja kilku dostawców
- rolą samorządu regulowanie rynku
Cechy nowego modelu organizacji usług
- ścisłe oddzielenie odpowiedzialnych od świadczących
- zmiana struktury organizacyjnej - traktowanie mieszkańców jak klientów
- kontrola jakości, certyfikaty
- zmiana dużych, hierarchicznych usługodawców na małych i elastycznych
- zwiększenie rozpiętości w płacach
Urynkowienie - ZA:
- oszczędność dzięki konkurencji
- nowy kapitał potrzebny do inwestycji
- większa elastyczność
- wzrost jakości rządzenia - skupienie się na polityce
PRZECIW: - oszczędności krótkotrwałe
- użytkownicy więcej płacą
- proces kontraktowania to okazja do korupcji
- płaci korzystający z usług ale spada dostępność
Usługi komunalne
- cena pokrywa koszty bieżące
- redystrybucja poprze dofinansowanie ubogich użytkowników a nie przedsiębiorstw
- zazwyczaj finansowane przez podatki
Usługi społeczne
- udział sektora non-profit
- finansowane z podatków
Środki promocji:
- kontakty z mediami
- materiały promocyjne
- imprezy promocyjne
- korespondencja
- misje inwestycyjne
- wywiady
- misje dziennikarskie (imprezy dla dziennikarzy)