WYKŁAD 3 19.10.2005

KRĘGOWCE (Vertebrata)

Kręgowce, czaszkowce (Vertebrata, Craniota)

Konodonty (Conodonta)

Śluzice (Myxinida)

Anatolepis

Heterostraci

Anaspidy (Anaspida)

Minogi (Petromyzontida)

Osteostraci

Szczękowce (Gnathostomata)

Placodermi

Chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)

Spodouste (Elasmobranchii)

Nowożarłacze (Neoselachii)

Rekiny (Pleurotremata)

Płaszczki (Batomorphi, Rajiformes)

Zrosłogłowe (Holocephali)

Chimery (Chimaeriformes)

Anatolepis

Najstarsze szczątki kręgowców z kambru

Fragmenty pancerza zbudowane z 2 tkanek: zębiny i aspidyny bez szkliwa, przebite porami

Konodonty(Conodontophorida)

KambrTrias

Ciało wydłużone głowa z aparatem szczękowym, V kształtne segmenty, płetwa grzbietowa, słabo wyodrębniony ogon z płetwą ogonową.

Znane dotychczas z kilkunastu fragmentarycznych okazów ze śladami miękkimi

Fosforanowo wapienne zębokształtne

Śluzice (Myxinida)

Narządy zmysłów uproszczone w stosunku do innych kręgowców

Parzyste oczy, małe, pod skórą(bez soczewki i mięśni gałki ocznej)

Linia boczna zaczątkowa lub uproszczona(u jednego rodzaju)

Pojedyńczy kanał półkolisty

Pojedyńczy przewód nosowy otwiera się do gardzieli

Mózg bardziej złożony niż u Minogów

Inne osobliwości: szereg gruczołów śluzowych(śluzice wyrzucają zgromadzony śluz w broniąc się w ten sposób przed drapieżnikami), dodatkowe serce(do tyłu od głównego), płyny ciała izoosmotyczne w stosunku do wody morskiej(jeden z wyjątków w święcie zwierząt, ponieważ organizmy zwykle są hypoosmotyczne)

NIE WIADOMO, CO JEST PRYMITYWNE , A CO UPROSZCZONE!!!

Workowate skrzela

Głównie padlinożercy- maja wynicowywany ryjek

Żywią się bezkręgowcami(wieloszczety, krewetki itd.)

Przebywaja w norkach w dnie

Chcąc wydostać się (np. ze szczęk drapieżnika) zawiązują się na supełek, aby uzyskać punkt oparcia.

Morfologicznie obojnacze natomiast czynnościowo rozdzielnopłciowe(gonady funkcjonują w różnym czasie)

Rozwój nieznany!!!!

Ogon z „falbanką” - NIE płetwą (nieumięśnioną)

KRĘGOWCE O ŚCISŁYM SENSIE(Vertebrata s. str.)

• Kręgi (przynajmniej łuki)

• Narząd równoważno-słuchowy - co najmniej 2-3 kanały pókoliste

• Płetwy nieparzyste z mięśniami

Minogi(Petromyzontida)

- Płetwa ogonowa symetryczna

- Morskie, słodkowodne lub wędrowne anadromicznie(wstepują w górę do wód słodkowodnych rzek na rozród)

- Dorosłe żywią się płynami ciała ryb i waleni

- Aparat ssący zaopatrzony w rogowe ząbki(nie mylić z zębami) - przyczepiaję się do ofiary i wysysają krew

- Larwaślepica(ammocetes), filtrująca obecny endostyl bentosowa żyje 3 - 7 lat

- Larwy żyją dłużej niż osobniki dorosłe

OSTRAKODERMY(opancerzone bezszczękowce)

1.Pteraspis (Heterostraci)

2.Pharyngodepis (Anaspida) - drobne, dwubocznie spłaszczone organizmy, 6-15 zewnętrznych otworów w skośnym szeregu, ogon hypocerkarny, łuski i płytki na głowie zbudowane z jednej warstwy aspidyny. Traktowana jako grupa siostrzana Minogów (>pojedyńczy otwór nosowy)

3.Cephalaspis (Osteostraci) - kostnopancerne, jednolity pancerz na głowie i przedniej części tułowia, kość(„przyzwoita” - ponieważ już z jamkami kostnymi - synapomorfaia na podstawie, której możemy przypuszczać przynależność do kręgowców), śródczaszka skostniała, co umożliwia rekonstrukcję miękkich narządów, na głowie 3 podłużne pola czuciowe o nieznanej funkcji, 9-10 otworów skrzelowych zewnętrznych, płetwa ogonowa epicerkalna(następna synapomorfaia na podstawie której możemy przypuszczać przynależność do kręgowców), przydenne filtratory spokojnych wód przybrzeżnych

Śluzice i Minogi SMOCZKOUSTE(Cyclostomata) - dziś nazwa już nieużywana.

Cechy wspólne:

- Rogowe ząbki

- Pojedynczy otwór i przewód nosowo - przysadkowy, ale nerw węchowy podwójny

- Gonadu nieparzyste

- Gamety wydzielane prosto do jamy ciała, wydalane przez osobne gonopory

Niewiadomo czy te cechy są wtórnie nabyte czy tez swiadczą o prymitywności tych organizmów

SZCZEKOWCE (Gnathostomata)

1. Placodermi

2. Chrzęstnoszkieletowe

3. Akantody

4. Kostnoszkieletowe

- Trzony (centra) kręgów połączone z żebrami(costae)

Trzony rozwijają się intersegmentalnie - tzn. miotom pozostają na swoim miejscu, natomiast materiał na trzony dzieli się na część przednią i tylną. Część przednia jednego trzonu łączy się częścia tylną nastepnego trzonu. Taka zmiana jest bardzo istotna, ponieważ pozwalała na wzmocnienie całej konstrukcji.

- Mięśnie nadoosiowe i podosiowe, oddzielone łącznotkankowym septum

- Płetwy: 2 parzyste i przynajmniej 2 nieparzyste

- Jest płetwa ogonowa

- Płetwy podparte elementami śródszkieletowymi(bazalia i radialia)

PLETWY

- Płetwa ogonowa napędowa

- Płetwy parzyste kontroluje ruch w 3 płaszczyznach

Głowa

- Prawdziwe żeby

- Pierwsze 2 łuki (żuchwowy i gnykowy)

- Maks. 7 szczelin/łuków skrzelowych(arcus branchiales)

- Mózgoczaszka z neurocranium(z kręgów)(ziarno prawdy z kręgowej hipotezy J.W. Goethe[w 90% procentach była niepoprawna:-] ])

- Organ równowagi-3 półkoliste kanały (jest przewód poziomy, którego wcześniej było brak)

- Akomodacja oka

- Mięśnie branchiomeryczne i podskrzelowe(hypobranchialne)

Mięsnie podskrzelowe umożliwiają zasysanie wody do skrzeli (oddychanie i wciąganie pokarmu)

Mięśnie szczek powstały z mięśni branchiomerycznych, natomiast część mięśni rozszerzających gardziel są pochodzenia osiowego(u ryb-opuszczają dno gardzieli zasysając wodę). U wyższych kręgowców te mięśnie poruszają językiem.

- Akomodacja Oka

Szczękowce: oko z ciałem rzęskowym(corpus ciliare) z mięśniami gładkimi do akomodacji soczewki.

U ryb i płazów: akomodacja poprzez przesuwanie całej soczewki

U owodniowców: (poza wężami, którym się wzrok uwstecznił) akomodacja poprzez zmianę kształtu.

Układ Krwionośny

Serce 4 częściowe elastyczny stożek tętniczy

Gamety szczękowców wyprowadzane przez przewody płciowe.

Nasieniowód(pierwotnie przewód nerkowy) powstał z tzw. przewodu Wolffa, jajowód(odpączkowuje z przewodu Wolffa) to tzw. przewód Mullera.

1. PLAKODERMY(Placodermi) tzw.ryby pancerne. plax - płyta + derma - skóra

- Sylur - dewon. W Polsce znane z dewonu z gór świętokrzyskich

- Przeważnie małe lub średnie (rzadko około 6m)

- Drapieżne, filtratory

- Pancerz głowowy połączony stawowo z pancerzem tułowiowym. Dzięki połączeniu głowa mogła podnosić się i opuszczać, pozwalało to szerzej otworzyć szczeki.

2. CHRZĘSTNOSZKIELETOWE (Chondrichthyes)

- Szkielet chrzęstny, z licznymi zwapnieniami.

- Płetwy podparte przez giętkie, elastoidynowe keratotrichia.

- Tylna część płetw brzusznych samców przekształcone w gonopodia(rozszerzają kloakę samicy)

- Żyworodne, jajorodne lub żywojajorodne

- Zapłodnienie wewnętrzne

1) Sopodouste(Elasmobranchii) - Sylur

Kopalne m.in. Prażarłacze - Dewon

Nowożarłacze (Neosalachii) - Trias

Rekiny

Płaszczki - Jura

Cięższe niż woda: muszą płynąć do przodu albo leżeć na dnie,niektóre zmniejszają ciężar własny łykając powietrze, lub dzięki tłustej wątrobie by mieć lepsza wyporność.

SPOSOBY ZEROWANIA SPODOUSTYCH

Drapieżniki (nektożerne)

Filtratory (planktonożerne)

Durofagi - przystosowane do miażdżenia skorup np. mięczaków.

• Prażarłacz (Cladoselache)

dwie płetwy grzbietowe przednia poprzedzona kolcem, brak płetwy odbytowej, zęby kladodontowe

pelargiczne drapieżniki morskie do 2m długości

np. Xenacanthus

np. Democles (dymorfizm i wyrostek na głowie ku przodowi)

• Nowożarłacze (Neoselachii) - Trias

Podwójny kłykieć potyliczny, głowa może się ruszać w górę i w dół(szersze otwieranie szczek). Nowożarłacze mogą unosić górna szczękę Żarłacze drapieżne używają węchu(b.słaba precyzja), lini nabocznej(słaba precyzja) i elektroreceptorów(precyzyjne)Ampułki Lorenzini'ego: Kształt kolbki wypełnionej galaretowata substancją

• Rekiny

np. Rhinocodon typus (Rekin wielorybi) np. Sphyrna sp (Ryba młot)

np. Carcharodon carcharias (Rekin biały)

• Płaszczki

Pobierają wodę do skrzela przez tryskawkę.

Szczeliny skrzelowe na spodzie ciała.

Niektóre durofagi

Filtratory np. Manta (Diabeł morski)

Jako jedyne kręgowce maja przysadki gębowe, wyróżnicowane z płetwy piersiowej, które nakierowują pokarm do jamy gębowej

Bentoniczne np. Torpedo(Drętwa) - poraża prądem o mocy do 200Volt!!!

Spodouste maja zapłodnienie wewnętrzne zniesienia w rogowych osłonkach(pochewki lęgowe), są żyworodne, jajorodne lub żywojajorodne.

Oofagia - płody żywią się jajami (złożonych było więcej) (albo chodzi o komórki jajowe, bo gość tak pierdolił ze nic nie czaiłem)

2) Zrosłogłowe

Durofagi, liczne w faunach wód morskich Karbonu

Maja płytki zębowe (pozrastane zęby)

Żyją do dziś np. Chimera Monstosa

Wykład 3

6

---