Koncepcje zarządzania bezpieczeństwem pracy

W obszarze zarządzania bezpieczeństwem wyróżnia się dwie koncepcje:

1. tradycyjne podejście do bhp,

2. systemowe podejście do bhp.

Rysunek 1. Tradycyjne podejście do zarządzania bezpieczeństwem pracy

Źródło: Rahimi M., „Merging strategic safety, health and environment into total quality management”,1995.

Tabela 1. Hierarchia poziomów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

Poziom	Motywacja działania	Rodzaj działania	Typowa metoda oceny	Typowa metoda szkolenia	Typowe cele bhp	Rezultaty osiągane w obszarze bhp
I	strach	bierne	tylko inspekcje instytucji nadzorujących	tylko kursy podstawowe	unikać kar i grzywien	Niepełna zgodność, wyniki gorsze od średnich
II	kara	reaktywne	analiza dokumentacji, inspekcje	kursy, instruowanie i sprawdzanie	unikać niezgodności	Pełna zgodność, brak poprawy, wyniki średnie
III	nagroda	aktywne - zrozumienie i zaufanie	obserwacja stanowisk pracy, audity systemu	dokładne instruowanie i wspieranie	wykonywać wszystkie prace poprawnie	Prawidłowe zachowanie, wyniki lepsze niż średnie
IV	motywacja wewnętrzna	proaktywne pasja i zaangażowanie	przeglądy i wywiady, wyniki pracy	na podstawie przykładów, samouczenie	zero wypadków, najlepsze metody	Ciągła poprawa, przywództwo, wyniki znakomite

Źródło: Weinstein M. H., „Total Quality Safety Management and Auditing”, 1997.

I poziom - obejmuje większość małych i średnich przedsiębiorstw,

II poziom - obejmuje większość dużych i część średnich przedsiębiorstw,

III poziom - praktyki stosowane w nielicznych przedsiębiorstwach, zazwyczaj na podstawie wymagań lub wytycznych określanych w dokumentach normatywnych,

IV poziom - nie funkcjonuje w polskich przedsiębiorstwach - ewentualnie funkcjonują tylko wybrane jego elementy.

W oparciu o analizę przepisów Niczyporuk wyróżnia trzy etapy wprowadzania elementów zarządzania bezpieczeństwem:

1 etap do 1995 roku - wprowadzenie filozofii jakości do problematyki bezpieczeństwa, pierwsze informacje na ten temat,

2 etap lata 1996-2000 - pojawienie się norm opisujących systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy: BS 8800, PN-N-18000 itp., oraz wdrażanie systemów w zakładach pracy,

3 etap od 2001 roku - oczekiwanie związane z oceną dotychczasowej działalności i uzyskanych efektów.

Zasady Petersena:

1. poprawy bezpieczeństwa nie mierzy się wskaźnikami wypadkowości,

2. bezpieczeństwo to system - a nie program,

3. techniki statystyczne wspomagają ciągłe doskonalenie,

4. badanie przyczyn wypadków należy przeorganizować ,

5. kontrole procesów należy dokonywać w oparciu o narzędzia i techniki statystyczne,

6. największy nacisk należy położyć na doskonalenia procesów,

7. motywować poprzez nagrody pracowników, którzy zidentyfikują niebezpieczne wydarzenia, sytuacje,

8. konieczny jest udział pracowników w analizie problemów i podejmowaniu decyzji z zakresu bezpieczeństwa pracy,

9. należy stosować rozwiązania ergonomiczne na stanowisku pracy,

10. należy wyeliminować błędy ludzkie poprzez likwidację „luk” w systemie, kontrole.

1. Zmianie ulega cel

2. Zmienia się filozofia podejścia

3. Zmienia się rozumienie podstaw systemu

4. Zmienia się obszar działania

5. 
   Zmienia się rozumienie kto i w jakim zakresie
   odpowiada za bezpieczeństwo

6. Zmienia się rola wskaźników bezpieczeństwa pracy

7. Zmienia się charakter działań w zakresie
   bezpieczeństwa pracy

Rysunek 2. Obszar działania nowoczesnego systemu zarządzania bezpieczeństwem

Źródło: Karczewski J., „Safety management - the role and importance of risk assessment”, 2002.

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy

Normalizacja na forum międzynarodowym

Rysunek 3. Model zintegrowanej jakości i bezpieczeństwa

Źródło: Deacon A., „The role of safety in total quality management”, 1994.

W roku 1996 została ustanowiona pierwsza na świecie norma krajowa odnosząca się do systemów zarządzania bhp. Była nią norma BS 8800, opublikowana przez Brytyjską Organizację Normalizacyjną BSI (British Satndards Institution).

Podobne normy krajowe opracowano i ustanowiono również w innych krajach. Należy tu przede wszystkim wymienić:

• NPR 5001:1997 - normę holenderską - „Przewodnik do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy”,

• AS/NZS 4804:1997 - normę wydaną przez australisjko-nowozenladzki Komitet Techniczny - „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających”,

• UNE 81900:1996 - eksperymentalną normę hiszpańską - „Zapobieganie ryzyku zawodowemu. Ogólne zasady wdrażania systemu zarządzania i zapobiegania ryzyku”.

Zagraniczne dokumenty prawne dotyczące systemów zarządzania bhp

„Wytyczne dobrowolnych programów zarządzania bhp” (1989) - wydane przez Amerykańską Inspekcję Bezpieczeństwa i Higieny Pracy OSHA (Occupational Safety and Helth Administraction),

„Wewnętrzna kontrola środowiska pracy” (1996)- w Szwecji Rozporządzenie Państwowej Rady Ochrony Pracy

„Wytyczne do systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy” - (1999) - w Japonii Rozporządzenie Ministra Pracy

„Wytyczne projektowania, wdrażania i integracji SZ BHP” - (1997) - Bawarskie Ministerstwo Pracy, Spraw Społecznych, Rodziny, Kobiet i Zdrowia

Inne normy:

ISA 2000 -„Wymagania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy z wytycznymi ich stosowania" - stosowany przez SGS Yarsley ICS

SafetyCert - „Norma Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy” - stosowana przez Bureau Veritas.

SA 8000: 1997 - „Odpowiedzialność społeczna” - opracowana przez prywatną organizację CEPAA (Council on Economic Priorites Accreditation Agency)

ISRS - International Safety rting System” - Det Norske Veritas

14 różnych instytucji certyfikujących i normalizacyjnych oraz firm konsultingowych, zarówno prywatnych jak i państwowych, reprezentujących różne kraje i międzynarodowe systemy certyfikacji, utworzyło Konsorcjum pod przewodnictwem BSI (Brytyjska Organizacja Normalizacyjna), w 1999 roku, którego celem było stworzenie serii międzynarodowych dokumentów normatywnych OHSAS (Occupational Health and Safety Assessment Scheme):

OHSAS 18001:1999 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Specyfikacje”

OHSAS 18002:1999 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Wytyczne do wdrażania OHSAS 18001”

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w Polsce

1. normy zakładowe

2. program EVISA (Evaluation and Improvement of Safety Management) „Ocena i poprawa zarządzania bezpieczeństwem pracy. W ramach projektu EVISA przedsiębiorstwa wdrażały SZ BHP na bazie narzędzia ISRS (International Safety Rating System)

3. powołanie 26 lutego 1998 roku Normalizacyjnej Komisji Problemowej ds. Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

sklad NKP ABB „Elta” (1),

Biuro Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (1),

Centralny Instytut ochrony Pracy (2),

Fabryka Lin i Drutu „Drumet” (1),

Główny Instytut Górnictwa (1),

Huta „Częstochowa” (1),

Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej (1),

NSZZ „Solidarność” (1),

Państwowa Inspekcja Pracy (1),

Stocznia Szczecińska (1),

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego (1),

Wyższy Urząd Górniczy (1),

Zakłady Azotowe „Tarnów” (1).

Prace normalizacyjne Normalizacyjnej Komisji Problemowej

PN-N-18001 - lipiec 1999 roku „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania”.
PN-N-18002 - styczeń 2000 roku „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do
oceny ryzyka zawodowego” 
PN-N-18004 - lipiec 2001 roku „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne.”

Przedsiębiorstwa wdrażające system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy mogą poddać się certyfikacji - będącej obiektywną oceną wdrożonego systemu, przeprowadzoną przez niezależną firmę.

Obecnie w Polsce funkcjonują trzy rodzaje certyfikatów:

• Certyfikat ISRS - określający poziom wdrożonego systemu w skali od 1 do 10,

• Certyfikat na zgodność z normą OHSAS 18001,

• Certyfikat na zgodność z normą PN-N-18001.

---