Jan Rostowski, Znaczenie miłości w dobranym związku małżeńskim.

Problematyka miłości jako wywierającej wpływ na powstawanie, rozwój i funkcjonowanie związków interpersonalnych, ujęta została przez autora w trzech ujęciach:

• fenomenologicznym (poglądy i stanowiska powstałe na gruncie obserwacji i analizy ludzkich doświadczeń),

• eksperymentalnym (poglądy wynikające z przeprowadzonych badań),

• typologicznym (wskazuje na sam fakt możliwych zróżnicowań miłości i wynikające z tego ewentualne konsekwencje dla funkcjonowania związku).

Czego, w największym skrócie dowiemy się od pana Rostowskiego…

1. Nie sposób stworzyć jednolitego modelu miłości: po pierwsze, nie pozwala na to ubóstwo posiadanych przez nas faktów empirycznych; po drugie, istnieje zbyt wiele typów związków interpersonalnych, by pojawiającą się w nich rozmaitość miłości zamknąć w jednym modelu; co więcej, już nawet w obrębie jednego związku miłość ulega zmianom wynikającym z jej rozwoju.

2. Mimo to, można dążyć do próby stworzenia jednolitego ujęcia miłości. Istnieją rozmaite tendencje, prawidłowości, na których istnienie wskazują przede wszystkim wyniki badań eksperymentalnych.

3. Uświadomienie sobie istnienia różnych rodzajów miłości może pomóc nam określić jakość danego związku i przyczynić się do jego optymalizacji.

4. Przedstawione zostaną wyłączenie koncepcje powstałe w oparciu i empirię (stąd: nie będzie psychoanalizy, czystych, niczym nie popartych teorii i spekulacji).

Zatem, do rzeczy!

FENOMENOLOGICZNE UJĘCIE PROBLEMATYKI MIŁOŚCI

„..miłość jest tego rodzaju tkaną paradoksów i występuje w tak niekończącej się różnorodności form i odcieni, że prawie można powiedzieć o niej cokolwiek chcesz, a prawdopodobnie będzie to trafne” (T. Finck)

Powyższy cytat w pełni oddaje nam cel pracy psychologów pracujących w konwencji fenomenologicznej. Tym, co kluczowe, jest tu samo rozumienie terminu miłości, znanego ze swej wieloznaczności.

Psycholodzy społeczni i socjolodzy nie podejmują prób jednoznacznego określenia czy jest miłość, choć istnieją próby jego operacjonalizacji na użytek konkretnych badań.

Tu Rostowski przywołuje ważniejsze definicje opisowe terminu miłość. Oto one:

1. Definicja R. Wincha (może być odniesiona również do miłości małżeńskiej).

Miłość to…

- pozytywna emocja

- doświadczana przez jedną osobę (kochającą lub kochaną) związku interpersonalnego,

- w którym druga osoba (kochająca lub przedmiot miłości) zaspokaja określone potrzeby pierwszej

- lub przejawia ewidentne osobowe przymioty (piękno, umiejętności etc.) wysoce cenione przez pierwszą osobę lub przez obydwie.

2. Definicja Hazo (powstała na podstawie analizy 27 koncepcji miłości wypracowanych przez znanych filozofów, psychologów czy antropologów).

Miłość charakteryzują cztery cechy:

1. zawsze zakłada zainteresowanie (obchodzi mnie ten, kogo kocham / to, co kocham),

2. zawsze wiąże się z nią preferencja (to, co jest kochane, jest wyłączone w sposób szczególny spośród innych spraw),

3. zakłada działanie (podejmuję działanie dotyczące tego, co jest kochane),

4. zawsze zakłada jakieś dobro, potencjalne lub aktualne (tkwiące w samej miłości lub będące środkiem do osiągnięcia właściwego celu).

3. Definicja E. Fromma

Cztery elementy miłości:

1. troska (przejawia się w treści, jakości, komplementarności interakcji interpersonalnej; ma na celu wzrost i rozwój tego, co stanowi przedmiot miłości),

2. odpowiedzialność (pochodna troski, występuje między równymi partnerami; troska o potrzeby psychiczne drugiego; może przejawiać się w odniesieniu do treści i sposobu interpersonalnego spostrzegania drugiej osoby),

3. szacunek (umiejętność widzenia drugiej osoby taką, jaką jest w rzeczywistości i respektowania jej jedyności jako osoby),

4. poznanie (cała sfera intymności i całokształt interpersonalnego spostrzegania).

Opierając się o dwie z powyższych definicji (Hazo i Fromma), możemy stworzyć w miarę konkretny opis miłości. W tym kontekście, możemy określić ją jako swoisty, bardzo złożony stan emocjonalny intensywnie doświadczany przez jednostkę, cechujący się co najmniej takimi parametrami, jak: zainteresowanie, preferencja, działanie, dobro, troska, odpowiedzialność, szacunek i poznanie. Miłość jest tu nie tylko emocją, ale także formą zaangażowania się osoby kochającej wobec osoby kochanej.

4. Podejście A. Maslowa

Maslow wyróżnił dwa typy miłości:

• miłość D (love deficiency) - wyrasta z naszych potrzeb, a przede wszystkim potrzeby miłości, bezpieczeństwa i przynależności; X miłuje Y głównie dlatego, że Y może działać na korzyść X lub wspólnie z X.

• miłość B (love being) - występuje bardzo rzadko, gdy miłujemy drugą osobę za to tylko, że istnieje, a nie za to, że zaspokaja nasze potrzeby; X miłuje Y głównie dlatego, że Y istnieje i dla pełniejszej jego egzystencji potrzebna mu jest miłość ze strony X-a. Ten rodzaj miłości mogą doświadczać tylko te osoby, które realizują proces samoaktualizacji.

Maslow zakłada, że miłość jest w swej istocie bardziej subiektywna niż obiektywna, polega bowiem przede wszystkim na doświadczaniu czułości, intymności, radości, szczęścia, zadowolenia, chęci sprawiania przyjemności ukochanej osobie i udzielania się.

5. Inne ujęcia miłości

• M. Klein i J. Riviere: miłość ma genezę w naszym uzależnieniu się od innych, którzy zaspokajają nasze potrzeby.

• L. Cashler: miłość wyrasta z naszych potrzeb dotyczących bezpieczeństwa, seksualnej satysfakcji i społecznego konformizmu.

• C. Rogers: miłość służyć ma zaspokajaniu potrzeb afiliacji, akceptacji, głębokiego zrozumienia i bezpieczeństwa.

• P. Tillich: u podłoża miłości leży potrzeba przezwyciężenia jedyności, a zaspokojenie potrzeby ponownego zjednoczenia się z drugą osobą jest źródłem szczęścia.

• T. Reik: podnietą do miłowania innych jest odczuwanie czy doświadczenie naszych własnych braków, niezadowolenia z siebie samych i naszej pozycji w życiu; miłość wyrasta z powstałego na tym tle niepokoju, z potrzeby doświadczenia pełnej spontaniczności i uczciwości w traktowaniu się ludzi we wzajemnych stosunkach. Miłość redukuje ten niepokój.

• H. Bonner: miłość wyrasta z potrzeby spotkania z drugą osobą, przy czym chodzi tu o spotkanie twórcze. Jedynie spotkanie z miłości jest wolne od manipulacji i eksploatacji, gdyż jest ono przejawem troski, odpowiedzialności, wiary i ofiary (miłość jako ofiarowanie swojej tożsamości drugiemu).

• W. Franckl: miłość wypływa z potrzeby pełniejszego stawania się sobą. Miłość do kochanej osoby umożliwia jej realizowanie swojego potencjału, który nie został jeszcze zaktualizowany, choć powinien.

• A. Montagu: miłość wyrasta z potrzeby miłości . Bez zaspokojenia tej potrzeby, żadna inna nie może zostać zaspokojona w sposób adekwatny.

Podsumowując, podłożem miłości są własne niezrealizowane potrzeby lub braki, niedobory własnej egzystencji. Może być nim również niezadowolenie z siebie, nasz potencjał czekający na zaktualizowanie, lub wreszcie sama potrzeba miłości.

Rostowski zwraca uwagę na pewną prawidłowość w ewolucji poglądów na temat miłości. Mianowicie, obserwuje się występowanie przejść od koncepcji prezentujących bardziej szczegółowe propozycje dotyczące potrzeb związanych z miłością do koncepcji bardziej ogólnych, ale zarazem głębiej lokalizujących miłość w człowieku, aż po koncepcje głoszące, iż przy istnieniu innych potrzeb, miłość wyrasta głównie z jakieś odrębnej potrzeby. Ostatni typ podejść wskazuje na fakt, że w badaniach nie powinniśmy koncentrować się wyłącznie na potrzebach pośrednio dowodzących istnienie miłości, ale musimy badać również bezpośrednio miłość jako swoistą kategorię potrzeby bądź jako odrębny wymiar.

Największym zainteresowaniem badaczy cieszy się typ miłości zwany miłością romantyczną (w odróżnieniu np. od miłości przyjacielskiej, rodzicielskiej, do ojczyzny czy Boga). Zainteresowanie owo rozwinęło się w psychologii społecznej na skutek uintensywnienia badań nad małżeństwem, a zwłaszcza nad atrakcyjnością interpersonalną. Czy jest tak właśnie rozumiana miłość? Otóż:

- jest stanem intensywnego zaangażowania się,

- charakteryzuje się głębokim pożądaniem i tęsknotą za partnerem,

- doświadczanie krańcowego przeżycia miłości,

- przy jednoczesnym współwystępowaniu intensywnego ogólnego pobudzenia fizjologicznego.

Miłość ta często rozwija się w kontekście pobudzenia emocjonalnego (zwłaszcza o charakterze strachu, niepokoju) oraz odpowiedniej sytuacji bodźcowej, a także niskiego poziomu samooceny jednostki.

Ważną rolę w miłości romantycznej odgrywają fantazje (z którymi łączy się tendencja do idealizowania partnera, zwłaszcza gdy dana jednostka znajduje się w stanie ostrej deprywacji - kiedy jest nam źle lub źle nisko siebie oceniamy, stajemy się podatni na wszelki uroki potencjalnego obiektu miłości, mogącego rzekomo skompensować nasze braki) oraz ambiwalencja emocjonalna. Uwarunkowania tej ostatniej są różnorakie, oto najważniejsze z nich:

• Uzależnienie się od partnera, siłą rzeczy uniemożliwiające przeżywanie „czystej” radości. Prawdopodobieństwo pojawienia się ambiwalencji emocjonalnej w tym przypadku jest duże zwłaszcza wtedy, gdy brak nam pewności co do tego, że partner odwzajemnia nasze przywiązanie i uzależnienie się lub gdy zaczynamy podejrzewać, że nadużywa on naszego przywiązania. Ale oto znalazło się pocieszenie dla tych z nas, których podatność na uzależnienie się jest ponadprzeciętna: taki stan rzeczy świadczy o naszej większej gotowości do zakochania się!

Skąd tu ambiwalencja? Wynika ona z naszej naturalnej potrzeby do pozostawania niezależną jednostką z jednej strony i pragnienia uzależnienia się od osoby kochanej z drugiej. W literaturze można napotkać liczne określenia takiego stanu ducha: jako np. „niepokoju zależności” czy „strachu przed zależnością”. Uważajmy jednak, by nie przyswoić sobie owych obaw zbyt mocno - zmniejszy to bowiem naszą podatność na miłość romantyczną, która to przecież nadaje największą wartość związkom interpersonalnym tworzonym przez osoby odmiennej płci. Jest ona etapem wstępnym (i niemalże koniecznym) do pojawienia się miłości małżeńskiej.

Miłość małżeńska, w odróżnieniu od romantycznej, wiąże się z dużym wzajemnym zaufaniem oraz rzetelnym zrozumieniem między obydwoma partnerami. Miłość ta ewoluuje, co wiąże się z ciągłym wzrostem zaufania i zbudowaniem związku o dużym stopniu osobowego bezpieczeństwa.

Możliwa dalsza transformacja miłości małżeńskiej bądź romantycznej prowadzi do miłości towarzyskiej (przyjacielskiej), której intensywność zależy od zakresu, w jakim nasze życie splotło się z życiem kochanego człowieka. Przejawia się ona w głębokim uczuciu przywiązania, zainteresowaniu i trosce o samopoczucie partnera oraz szacunku dla jego uzdolnień i właściwości osobowych.

Zauważmy, że każdy partner interakcji rozumie miłość na swój własny, indywidualny sposób. Wnosi do związku specyficzne poglądy, wyobrażenia, oczekiwania odnośnie do miłości. Dlatego też, istnieją przypadki związków, w których ma miejsce znaczne zróżnicowanie faktu przejawiania się miłości w zależności od kontekstu (możemy kogoś lubić, gdy pozostajemy z nim w sytuacji wyłączności, a nie znosić go w kontekście publicznym). Ogromny wpływ na relację mają również cechy osobowości wchodzących w nią ludzi.

EKSPERYMENTALNE UJĘCIE MIŁOŚCI

Najczęstszym przedmiotem badań jest miłość romantyczna - ustalenie warunków, w jakich się pojawia i rozwija oraz cech osobowości i innych dyspozycji psychicznych jednostek podatnych bądź nie na ten typ miłości. Ich przedmiotem jest również specyfika miłości romantycznej i jej rola w obrębie rozmaitych związków interpersonalnych.

Jak stwierdzamy istnienie miłości romantycznej w danym związku?

W ujęciu behawioralnym, o jej obecności wnioskujemy na podstawie takich wskaźników, jak:

- atrakcyjność fizyczna,

- uczucie afekcji,

- rozwój związku intymności opartego na wzajemnym ujawnianiu siebie.

Choć wskaźniki te są konieczne, nie są wystarczające. Mogą bowiem stanowić podstawę nawiązania przejściowych znajomości, niekoniecznie przekształcających się w miłość romantyczną, nie mówiąc już o małżeństwie.

Charakteryzujące partnerów związków romantycznych pragnienie nierozdzielności z ukochaną osobą, rozpatrywać można w dwóch ujęciach:

• behawioralnym (silna potrzeba stałego połączenia, przebywania ze sobą zawsze i wszędzie),

• fenomenologicznym (silna potrzeba zanurzenia się we „wspólnej jaźni”, obsesyjne zainteresowanie się sobą, zaangażowanie, wspólne doświadczanie silnych emocjonalnych wzruszeń; niekiedy występuje tu komponent natury seksualnej).

Możliwe typy związków oparte na miłości romantycznej:

1. osobowe formalne,

2. osobowe nieformalne

Związek zbudowany na bazie miłości romantycznej jest zawsze związkiem osobowym! (wymaga ekspresji emocjonalnej, odpowiednich gestów, intymnego ujawniania siebie).

Związek oparty na miłości romantycznej często kończy się małżeństwem, w którym to ten typ miłości dominuje przez pierwsze kilka lat. Wraz jednak z rozwojem związku, przekształca się ona w miłość małżeńską.

W niektórych przypadkach, miłość romantyczna może prowadzić do rozluźnienia związku małżeńskiego. Dzieje się tak, gdy jeden z małżonków uwikła się w przelotny romansik na boku.

Rozpatrując znaczenie miłości romantycznej, pamiętajmy o uwzględnieniu wymiarów osobowości jednostek, które są szczególnie podatne na wchodzenie w związki na niej budowane. Istotną rolę odgrywa tu poczucie miejsca kontroli:

• Osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli są w mniejszym stopniu podatne na miłość romantyczną - mają one mniej romantyczne poglądy na miłość, rzadziej się zakochują, a kiedy już się zakochają, subiektywnie mniej romantycznie przeżywają miłość; występuje u nich pewna awersja do podlegania wpływom społecznym oraz niechęć do podlegania rozmaitym stanom emocjonalnym; w mniejszym stopniu są podatne na uleganie stereotypowi heteroseksualnej atrakcyjności fizycznej, nie są też skłonne do traktowania miłości jako czegoś wyjątkowego.

• Osoby z zewnętrznym poczuciem kontroli: odwrotnie.

Inna ważną cechą osobowości, gdy chodzi o miłość romantyczną, jest poziom samooceny oraz nastawienie obronne jednostki. Jednostki z wysoką samooceną i niskim nastawieniem obronnym są bardziej zdolne do przeżywania pełnej miłości (choć wiadomo też, że w niektórych przypadkach jednostki z niską samooceną reagują bardziej pozytywnie na miłość romantyczną i na akceptującego je partnera).

Dla kontrastu…

Jednostki z niską samooceną:

- oceniają przeżywaną przez siebie miłość jako mniej „racjonalną” ,

- charakteryzuje je mocniejsza postawa lubienia swego romantycznego partnera, miłości do niego i zaufania mu; generalnie oceniają go bardziej przychylnie

- mają więcej trudności w prawidłowym funkcjonowaniu w obrębie istniejących związków interpersonalnych,

- gorzej radzą sobie w inicjowaniu związków wyrosłych na gruncie miłości,

- są częściej podatne na przypadki miłości nieoczekiwanej, niezaprogramowanej,

- jeśli mimo wszystko już znajdą się w związku opartym na miłości romantycznej, doceniają go bardziej niż osoby cechujące się wysoką samooceną.

Jednostki z wysokim nastawieniem obronnym:

- są mniej podatne na przeżywanie miłości romantycznej,

- swoje przeżycia opisują bardziej powściągliwie,

- mogą w sposób celowy unikać intymnych heteroseksualnych związków z uwagi na chęć ochrony swojego podatnego na zranienie „ja”,

- odczuwają niepokój przed ujawnianiem siebie (możliwe, że stąd opory przed wchodzeniem w związek),

- w przypadku kobiet, poziom nastawienia obronnego znaczenie obniża się, kiedy jednak wejdą one w związek.

Kolejną cechą osobowości, o której trzeba tu wspomnieć, jest zależność. Osoby cechujące się dużą reaktywnością na miłość romantyczną, charakteryzuje otwartość i chęć współuzależnienia się od osób kochanych. Cecha ta przypisywana jest głównie ludziom o niskiej samoocenie, istnieje bowiem hipoteza, iż wchodzenie w związek może doprowadzić do wzmocnienia oceny własnej i potwierdzenia własnej wartości.

Wnioskując z powyższego dochodzimy do wniosku, że u osób z poczuciem kontroli wewnętrznej i wysokim nastawieniem obronnym, może wystąpić ograniczenie lub zahamowanie angażowania się w związek (głównie ze względu na awersję lub ambiwalencję odczuć dot. uzależnienia się od partnera).

Jak więc widzimy jasno i wyraźnie, osobowość jest najważniejszym z czynników kształtujących związki, jakie staramy się budować. Warunkuje ona reakcje, które ułatwiają bądź hamują rozwój intymności między partnerami.

Tym, co również wpływa na przebieg rozwoju związków interpersonalnych jest hierarchia środków, jakimi dysponują partnerzy przy zaspokajaniu wzajemnie swych potrzeb. Wg teorii wymiany społecznej, środki te można podzielić na następujące klasy:

1. miłość,

2. usługi,

3. dobra,

4. pieniądze,

5. informacje,

6. status społeczny

Pomiędzy poszczególnymi klasami środków zachodzić mogą pewne relacje: np. relacja miłości do pieniędzy. Od kierunku i sposobu, w jaki dana jednostka poszukuje owych środków, zależy rozwój związku interpersonalnego, jaki współtworzy. Ukierunkowanie wymiany środków może być egocentryczne bądź altruistyczne.

Na podstawie badań wysnuto wniosek, że wyraźne nastawienie jednego z partnerów na wymianę jest niekorzystne dla małżeńskiego przystosowania, w ogólnym bowiem ujęciu, wysokie nastawienie na wymianę nie sprzyja zaangażowaniu.

Z wymienionych sześciu klas środków, najbardziej podatna na zmiany jest miłość - różnorodnie i wielopoziomowo uwarunkowana. Na uwagę zasługuje taka zmiana w jej obrębie, jak następujące stopniowo różnicowanie się przeżywania miłości (symboliczne przedstawianie wielu spraw, które dotyczą istoty i rozwoju związku interpersonalnego) od uprawiania miłości (charakter behawioralny i egocentryczny).

Dla bardziej adekwatnej oceny współczesnej przemiany postaw wobec miłości ważne wydaje się być rozróżnienie seksualności od genitalności. Tak oto:

1. Genitalność cechuje związki, które powstały głównie w oparciu o motyw uprawiania stosunków seksualnych;

2. Seksualność dotyczy związków, które powstały na podłożu poczucia atrakcyjności erotycznej partnerów z nieznacznym zainteresowaniem sferą genitalności, przynajmniej w początkowym okresie rozwoju miłości;

Ważne jest tutaj również rozróżnienie na:

1. wrażliwość sensoryczna (zmysłowość) - odnosi się do możliwości osiągania i przeżywania odpowiedniego poziomu i zakresu zmysłowego pobudzenia organizmu partnerów, przy nikłym (lub żadnym) zaangażowaniu o charakterze romantycznym;

2. emocje - oznaczają silne, krótkotrwałe uczucia z współwystępującym zaangażowaniem, powstałym w następstwie atrakcyjności fizycznej partnera;

3. sentyment - uczucia bardziej subtelne i złożone oraz trwałe, w większy stopniu zintegrowane ze strukturą „ja” każdego z partnerów, angażujące pełniej i wszechstronniej; w odniesieniu do miłości romantycznej jest kombinacją takich uczuć, jak: poczucie estetyczno - seksualnej atrakcyjności, czułość, uwielbienie, tęsknota, opieka, wsparcie etc.

Zmiany w ramach relacji partnerskiej, jakie możemy obserwować dziś, to: przechodzenie od uczucia do zmysłowości, od tęsknoty do poszukiwania gratyfikacji, od idealizacji do konkretnego stosunku do rzeczywistości, od opieki jednego z partnerów i odpowiednio pełnej czci postawy drugiego, do sytuacji równych uprawnień czy współzawodnictwa. Wg niektórych badaczy, następuje proces odmitologizowania miłości romantycznej, wg innych- ma tu miejsce zmiany kształtu miłości romantycznej, niegdyś wyrastającej na podłożu zaangażowania erotycznego i tęsknoty, dziś- rozumianej jako synteza wolności, przywiązania, lojalności, stałości, radości, ale również troska o zachowanie własnej indywidualności.

TYPOLOGICZNE UJĘCIE MIŁOŚCI

Badania w tym ujęciu służyć mają uchwyceniu pewnych zróżnicowań w obrębie miłości. Jedną z bardziej interesujących skal do pomiaru tego zjawiska jest skala Z. Rubina, umożliwiająca diagnozowanie i prognozowanie skutków miłości, szczególnie w zakresie jej trwałości. Rubin wprowadził dwa ważne rozróżnienia: miłości i lubienia oraz miłości romantycznej i miłości koleżeńskiej.

• lubienie - odnosi się bardziej do spostrzeganych zewnętrznych właściwości drugiej osoby, w bardzo nieznacznym stopniu dotyczy związku psychicznego między dwiema osobami (istniejącego bądź potencjalnego);

• miłość - odnosi się bardziej do samego związku interpersonalnego, zwłaszcza do przeżyć emocjonalnych nim uwarunkowanych, które odzwierciedlają się w treści i jakości interakcji; na podstawie wyników otrzymanych na sakli miłości (i tylko na tej) można przewidywać jakość i trwałość danej interakcji, o ile co najmniej jeden z partnerów uzyska wysokie wyniki badaniu miłości romantycznej; na tej samej podstawie odróżnia się miłość romantyczną od przypadków miłości koleżeńskiej;

Koncepcja P. Bardisa

Dokonał on podziału miłości opierając się na kinestetyczno - potencjalnej teorii ludzkich potrzeb (są trzy rodzaje potrzeb: fizyczne, psychologiczne i społeczne). Każda miłość heteroseksualna wymaga zaspokojenia wszystkich tych typów potrzeb.

I tak, miłość dzieli się na:

1. typ Orfeusza i Eurydyki: miłość silna, z zaspokojeniem trzech typów potrzeb na odpowiednim poziomie,

2. typ Zeusa: miłość niepełna; co najmniej jeden z partnerów przesadnie podkreśla konieczność zaspokojenia potrzeb fizycznych, przy zaniedbaniu psychologicznych i społecznych,

3. typ Penelopy: miłość niepełna; co najmniej jeden z partnerów przesadnie stara się o zaspokojenie potrzeb niefizycznych, przy frustracji potrzeb fizycznych.

Bardis stworzył własne narzędzie do pomiaru miłości, zwane erotykometrem (jest to kwestionariusz). Na podstawie badań przeprowadzonych przy użyciu tego narzędzia, wysunął on kilka wniosków:

- mężowie i żony spostrzegają poziom zaspokojenia swej miłości w sposób bardzo podobny,

- między małżonkami zadowolonymi ze swego związku występuje najczęściej miłość typu Orfeusza i Eurydyki,

- między małżonkami niezadowolonymi ze swego związku, występuje najczęściej miłość typu Zeusa lub Penelopy

- zarówno miłość o charakterze dawania, jak i miłość o charakterze brania jest ważna dla funkcjonowania związków małżeńskich (choć ta pierwsza jest bardziej doniosła),

- znaczenie miłości niefizycznej jest - na przestrzeniu całego trwania związku - większe od znaczenia miłości fizycznej

* zaciętych „dociekliwców” łaknących szczegółów odsyłam do tekstu

Koncepcja J. Lee

Lee wyodrębnił sześć idealnych typów miłości (trzech podstawowych i trzech pochodnych), wzajemnie się wykluczających. Dana jednostka może przejawiać miłość będącą bądź jedną z tych sześciu typów, bądź swoistą kombinacją kilku z nich.

Miłość to, wg Lee, sentyment obejmujący emocje i poznanie (np. poglądy, pamięć).

Koncepcja ta ma charakter eksperymentalny (autor stworzył do niej kwestionariusz).

Podstawowe typy miłości, to: storge, eros, ludus. Łącząc się ze sobą, tworzą one trzy dalsze typy: mania (eros + ludus), pragma (ludus + storge) i agape (eros + storge).

1. Miłość storgiczna:

• ujawnianie siebie i potrzeba wzajemnego dopełnienia się (przy jednoczesnej niezależności) partnerów,

• wysoki poziom intymności, przyjaźń między partnerami,

• założenie trwałości związku,

• erotyka pojawia się później i rzadko

• pod wieloma względami podobna do miłości między rodzeństwem,

• okresy rozłąki - do wytrzymania

1. Miłość ludyczna

• miłość jako rodzaj gry: liczy się zwycięstwo, ukazanie swej wyższości,

• więcej niż jeden partner

• seks traktowany egoistycznie

• miłość jest dla jej podmiotów źródłem radości i przyjemności - rzadko żałują czegokolwiek

• niewielkie znaczenie urody partnera

1. Miłość typu eros

• często utożsamiana z miłością romantyczną,

• wiara w miłość „od pierwszego wejrzenia”,

• sentymentalizm,

• zaangażowanie, zainteresowanie partnerem,

• silna tendencja do całkowitej identyfikacji z partnerem,

• wcześnie w związku pojawia się element seksualności

1. Miłość typu mania

• obsesja wobec przedmiotu miłości,

• ograniczona zdolność partnerów do właściwego wypoczynku, odpowiedniego odżywiania się, logicznego myślenia

• szczyty zadowolenia i głębie depresji występują obok siebie

• silna zazdrość

• wysoki poziom niepokoju przy rozłące z partnerem,

• intensywne wzajemne uzależnienie,

1. Miłość pragmatyczna

• skłonność partnerów do realistycznego spoglądania na swoje atuty przy podejmowaniu decyzji w sprawach miłości; miłość przypomina poniekąd transakcję, z której chcemy uzyskać jak najwartościowszy towar

• wzajemne wymagania dotyczące rozwoju (np. nakłanianie partnera do ukończenia studiów, rozwijanie uzdolnień)

• próba maksymalizacji swoich atutów przed „rzuceniem” ich na rynek,

• nawiązywanie / zakończenie relacji głównie ze względów praktycznych,

1. Miłość typu agape

• pełna koncentracja na drugiej osobie, przebaczanie

• miłość poświęcenia, miłość ofiarna,

• silna tendencja do usprawiedliwiania niewłaściwego postępowania partnera,

• partner miłości tego typu właściwie nie zakochuje się, a jedynie stwarza okazję jednemu z dotychczasowych obiektów swojej miłości do ujawnienia miłości w większym zakresie, niż mogą to czynić inni,

• postawa wspierająca, cierpliwość, wyrozumiałość

Powstał kwestionariusz do badania miłości ujętej w takiej właśnie typologii. Z badań przeprowadzonych z jego pomocą wynika, że:

1. mężczyźni są bardziej ludyczni lub bardziej romantyczno-erotyczni niż kobiety,

2. kobiety z kolei w nieco większym stopniu prezentują typ miłości maniakalnej, storgicznej i pragmatycznej;

3. nie występuje powszechnie różnica pomiędzy K i M w zakresie miłości typu agape (choć w wyniku bardziej szczegółowej analizy okazuje się, że w kręgach kultury dalekowschodniej bardziej agapiczne są kobiety, a w kulturze zachodnioeuropejskiej - mężczyźni);

4. kobiety wydają się być bardziej racjonalne w sposobach miłości, szczególnie w związkach o trwałym charakterze;

5. jeśli chodzi o miłość erotyczno - romantyczną, rozkład wyników wśród kobiet jest bimodalny i ma kształt litery „U” - kobiety osiągają wyniki bądź bardzo wysokie, bądź bardzo niskie

6. wśród kobiet występuje znacznie większe zróżnicowanie ze względu na typ miłości niż wśród mężczyzn; u mężczyzn występuje bardziej wyraźne skontrastowanie (miłość ludyczna - miłość erotyczno - romantyczna);

Zauważając ogólne zróżnicowanie w zakresie tematyki miłości umożliwiające tworzenie jej typologii, stwierdzić można występowanie znacznego bogactwa treściowego tego fenomenu. Występuje daleko posunięta indywidualizacja w sposobie przeżywania miłości -można sądzić, iż dla trwałości i dobrej jakości związku małżeńskiego, istotna jest homogeniczność, z jednej strony, całokształtu dyspozycji psychicznych dotyczących miłości, a z drugiej - ukształtowanych postaw wobec miłości, jakie reprezentują partnerzy reprezentujący ten związek z uwagi na zadowolenie i trwałość małżeńską, wymagane zdaje się być podobieństwo między partnerami związku w zakresie pojmowania, a przede wszystkim przeżywania miłości.

9

---