biologiczny czynnik chorobotwórczy?>żywe organizmy, głównie drobnoustroje chorobotwórcze lub robaki (bądź produkty ich przemiany materii, rozpadu lub autolizy), które mogą powodować chorobę u człowieka lub zwierzęcia

choroba kwarantanowa?>choroba zakaźna, w której zapobieganie i postępowanie p-epidemiczne jest regulowane przepisami kwarantannowymi

choroba zaraźliwa?>choroba wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy, mogący przenosić się od osobnika zakażonego do zdrowego

chorobowość?>liczba chorych na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym dniu lub przedziale czasu, wyrażana wspólczynnikiem

chorobowść szczegółowa (specyficzna)?>chorobowość dotycząca części pop., np. grup płci i wieku

deratyzacja?>zwlaczanie środkami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi - szczurów albo innych gryzoni, przenoszących choroby zakaźne lub wyrządzających szkody gospodarcze

dezynfekcja?>niszczenie w środowisku zewnętrznym wegetatywnych form szkodliwych drobnoustrojów, zwłąszcza chorobotwórczych - środkami chemicznymi lub fizycznymi

dezynfekcja bieżąca?>ciągłe stosowanie zabiegów dezynfekcyjnych w otoczeniu osób zakaźnie chorych lub nosicieli

dezynfekcja końcowa?>dezynfekcja w otoczeniu zakaźnie chorych po usunięciu ich z pomieszczenia albo po zakończeniu choroby i okresu zaraźliwości

dezynsekcja?>zwalczanie szkodliwych owadów i innych stawonogów środkami chemicznymi, fizycznymi lub biologicznymi

dobór losowy?>metoda pobierania próby z populacji, polegająca na tym, że dobór jednostki do próby nie jest zależny od innych , poza przypadkowymi, czynników, a każda jednostka populacji, ma równe szanse wejścia do próby

droga przenoszenia zarazka?>sposób przenoszenia zarazków ze źródła zakażenia na wrażliwych ludzi za pośrednictwem żywności, wody, powietrza, przedmiotów lub przez bezpośrednią styczność

droga szerzenia się zakaażenia?

endemia?>występowanie zachorowań na daną chorobę wśród ludności na określonym terenie, w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie

endemiczny teren?>obszar wystęowania zachorowań ludzi na daną chorobę w podobnej liczbie przez wiele lat

wskaźnik endemiczny?>częstość występowania różnych objawów choroby, czynnika chorobotwórczego, przenosicieli zarazków, mająca określić stan endemii

epidemia?>wystąpienie zacchorowań na daną chorobę wśród ludności na określonym terenie i w określonym czasie, w liczbie wyraźnie większej niż w poprzednich latach

łańcuch epidemiczny?>szereg powiązanych ze sobą ognisk epidemicznych

proces epidemiczny?>proces szerzenia się choroby w populacji uwarunkowany oddziaływaniem na siebie trzech czynników: czynnika chorobotwórczego, wrażliwej populacji i warunków środowiskowych

ogon epidemii?>pojedyńcze zachorowania występujące w okresie wygasania epidemii

epidemiologia?>dział medycyny, nauka zajmujaca się badaniem występowania chorób i różnorodnych stanów patologicznych i fizjologicznych w zbiorowiskach ludzkich oraz czynników i warunków związanych z ich występowaniem

epidemiologia analityczna?>dział epidemiologii, zajmujący się formułowaniem i weryfikacją hipotez dotyczących wpływu różnych czynników na częstość występowania i przebieg chorób oraz stanów patologicznych i fizjologicznych w określonej populacji ludzkiej

epidemiologia doświadczalna?>dział epidemiologii, zajmujący się badaniem wpływu celowo wprowadzonego czynnika w określoną populację ludzką lub jej otoczenie na występowanie i przebieg chorób oraz stanów patologicznych i fizjologicznych

epidemiologia opisowa?>dział epidemiologii, zajmujacy się opisem częstości występowania chorób oraz innych stanów zdrowia ludności, klasyfikujący je według cech osób nimi dotkniętych oraz czasu i miejsca ich występowania;

Do czego może prowadzić opis epidemiologiczny?>może prowadzić do formułowania hipotez dotyczących np. związku pomiędzy zdrowiem a czynnikami środowiskowymi

analiza epidemiologiczna?>opracowanie danych, interpretacja wyników oraz wnioskowanie zmierzające do ustalenia roli czynników warunkujących występowanie i przebieg chorób oraz stanów patologicznych i fizjologicznych w określonej populacji ludzkiej

sytuacja epidemiologiczna?>zachorania, zgona oraz/lub stan zagrożenia zdrowia ludności na określonym terenie i w określonym czasie z uwzględnieniem czynników osobniczych i środowiskowych

epidemiologiczne badanie kontrolowane?>ściśle zaplanowane badanie ludności, zmierzające do oceny skuteczności i bezpieczeństwa określonej metody bądź środka zapobiegawczego, którego wpływ ocenia się przez porównanie grupy poddanej działaniu badanego czynnika z grupą kontrolną

epidemiologiczne badanie prospektywne?>planowana, długofalowa obserwacja określonej grupy ludności w celu sprawdzenia hipotez o wpływie czynnika lub czynników badanych na występowanie i przebieg chorób oraz stanów patologicznych i fizjologicznych; podstawą sprawdzenia hipotez jest porówn

epidemiologiczne badanie przekrojowe?>badanie opisowe przeprowadzone w określonym odcinku czasu w celu ustalenia częstości występowania chorób (najczęściej przewlekłych) lub badanych cech w określonej populacji ludzkiej

epidemiologiczne badanie retrospektywne?>gromadzenie, uporządkowanie oraz analiza informacji o zachorowaniach, zgonach i zdarzeniach i faktach z przeszłości, które mogły wpłynąć na aktualny stan zdrowia ludności lub występowanie określonych chorób; służy formułowaniu hipotez na pod. porówn

dochodzenie epidemiologiczne?>wykrywanie przyczyn, żródeł i mechanizmów szerzenia się choroby

opracowanie epidemiologiczne?>zespół czynności zmierzających do powstrzymania procesu epidemicznego, obejmuje najczęściej epidemiologiczne dochodzenie oraz unieszkodliwienie źródeł i przecięcie dróg szerzenia się choroby

nadzór epidemiologiczny?>systematyczna obserwacja stanu zdrowia osób, które były narażone na zakażenia, w celu wczesnego rozpoznania choroby lub zakażenia

wywiad epidemiologiczny?>zbieranie informacji o czynnikach mogących mieć wpływa na wystąpienie choroby u poszczególnych osób

zwiad epidemiologiczny?>surveillance - systematyczne zbieranie i analiza informacji mogących służyć zwalczaniu danej choroby wśród ludności

epizootia?>wystąpienie zachorowań na daną chorobę wśród zwierząt na określonym terenie w liczbie wyraźnie większej niż w poprzednich latach

czynnik etiologiczny?>biologiczny, chemiczny, fizyczny lub inny czynnik wywołujący określoną chorobę; czynnikiem etiologicznym może być również nadmiar, brak lub niedobór np. składnika pożywienia lub otaczającego środowiska

eradykacja? O: wykorzenienie choroby

fumigacja?>zastosowanie środków dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych w postaci gazów, par, dymów

genius epidemicus (duch epidemii)?>zespół cech wyróżniający daną epidemię

grupa kontrolna?>odpowiednio dobrana grupa ludzi lub zwierząt, nie poddana działaniu badanego czynnika, słuzy do porównań z podobnie dobraną grupą, narażoną lub poddaną działaniu tego czynnika

historia naturalna choroby?>przebieg choroby w zbiorowości ludzkiej lub zwierzęcej uwarunkowany czynnikami osobniczymi i środowiskowymi

izolacja?>odosobnienie zakażonych lub podejrzanych o zakażenie ludzi lub zwierząt w warunkach uniemożliwiających przeniesienie zakażenia na osobniki wrażliwe

izolatorium?>wydzielone miejsce dla odosobnienia i ścisłej obserwacji osób podejrzanych o zakażenie

kalendarz szczepień?>program szczepień ochronnych, w którym podane są rodzaje szczepionek oraz kolejność w jakiej nalezy je stosować w zależności od wieku osoby podlegającej szczepieniu

konwersja serologiczna (serokonwersja)?>wzrost poziomu przeciwciał w ustroju człowieka lub zwierzęcia po wprowadzeniu antygenu

kwarantanna?>systematyczna obserwacja i ograniczenie swobody poruszania się, przez ustalony okres czasu, zdrowych osób, które miały styczność z chorobą zakaźną

leprozorium?>wydzielony teren wraz z zabudowaniami przeznaczony dla odosobnienia i leczenia chorych na trąd

nosiciel?>osobnik wydalający zarazki chorobotwórcze, które bytując w jego ustroju nie powodują objawów choroby

nosicielstwo?>wydalanie zarazków chorobotwórczych przez człowieka, w którego ustroju bytują one nie powodując objawów choroby; może wystąpić po przebyciu choroby (pochorobowe) lub po zakażeniu bezobjawowym

nosicielstwo stałe (przewlekłe)?>bytowanie w ustroju człowieka zdrowego zarazków chorobotwórczych w okresie wielu miesięcy lub lat i wydalanie ich w ustroju

nosicielstwo tymczasowe (krótkotrwałe)?>wydalanie zarazków chorobotwórczych przez krótki okres (kilka dni lub tygodni)

nośnik zarazków?>powietrze, woda, żywność, produkty biologiczne (włączając plazmę i surowicę) lub inne substancje albo przedmioty, które pośredniczą w przenoszeniu zarazków ze źródła zakażenia na osoby wrażliwe

odczyn poszczepienny?>przemijająca reakcja ustroju na wprowadzenie szczepionki; może być miejscowa lub ogólna

odporność zbiorowiskowa (stadna)?>niewrażliwość zbiorowiska ludzi lub zwierząt na szerzenie się choroby, w wyniku uodpornienia większej części osobników

ognisko epidemiczne (epizootyczne)?>chory człowiek lub zwierzę wraz z jego otoczeniem, w którym istnieją warunki do przenoszenia czynnika chorobotwórczego na osobniki wrażliwe

ognisko przyrodnicze?>obszar występowania zakażenia w przyrodzie, gdzie zarazek krąży wśród zwierząt przez długie lata

okres izolacji?>okres odosobnienia człowieka zakażonego w czasie jego zaraźliwości

okres wylęgania choroby?>czas od wniknięcia do organizmu biologicznego czynnika chorobotwórczego do wystąpienia pierwszych objawów choroby

okres zaraźliwości?>okres, w którym osobnik zakażony (człowiek lub zwierzę) może być źródłem zakażenia

okresowość epidemii?>występowanie epidemii niektórych chorób w charakterystycznych odstępach czasu

oświata zdrowotna?>działalność informacyjno-wychowawcza polegająca na upowszechnianiu wiedzy o zdrowiu i zasad higieny w celu zapobiegania chorobom

pandemia?>epidemia obejmująca klika krajów lub kontynentów

Państwowa Inspekcja Sanitarna (P.I.S.)?>organ administracji państwowej powołany dekretem z dn. 14.8.54 dla nadzoruw zakresie kształtowania zdrowotnych warunków środowiska, zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych, zawodowych i innych oraz organizacji oświaty zdrowotnej;

powikłanie poszczepienne?>choroba lub zespół nadmeirnych objawów klinicznych, przyczynowo związane ze szczepieniem

próba losowa?>część populacji wybrana wg zasad doboru losowego

przenosiciel?>stawonogi (muchy, komary, pchły, kleszcze i inne), które przenoszą zarazki bądź ze źródła zakażenia bezpośredniego na osobnika wrażliwego, bądź pośrednio zakażając żywność lub inne przedmioty, z którymi ma kontakt wrażliwy osobnik

przensiciel bierny?>stawonogi przenoszące zarazki chorobotwórcze ze źródła zakażenia na odnóżach, powłokach ciała lub w przewodzie pokarmowym, w których ustroju zarazki się nie rozmnażają

przensiciel czynny?>przenosiciel, w organiźmie którego rozmnażają się zarazki

przepisy kwarantannowe?>międzynarodowy akt prawny ustalający postępowanie z chorym, podejrzanym o zachorowanie, osobą zakażoną, podejrzaną o zakażenie, a także przedmiotami zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie cholerą, dżumą, ospą, żółtą febrą

repelent?>preparat chemiczny lub inny środek odstraszający owady i inne stawonogi

rewakcynacja?>szczepienie przypominające krowianką; termin używany również dla określenia szczepienia przypominającego innymi szczepionkami

rezerwuar zarazka?>gatunek (człowiek, zwierzę, roslina) lub wyjątkowo inne środowisko, np. gleba, w której latami zyje i rozmnaża się zarazek

sezonowość chorób?>regularne zwiększanie się i zmniejszanie liczby zachorowań na daną chorobę w określonych porach roku

skażenie?>wniknięcie bądź pokrycie szkodliwą substancją chemiczną luib promieniotwórczą powierzchni organizmów żywych, przedmiotów lub terenu

służba sanitarno-epidemiologiczna?>dział służby zdrowia powołany do zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych, zawodowych i innych, do nadzoru nad stanem sanitarnym kraju oraz do organizacji oświaty zdrowotnej

stacja sanitarno-epidemiologiczna?>zakład społecznej służby zdrowia, fachowy organ P.I.S. powołany do zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych, zawodowych i innych, nadzoru nad stanem sanitarnum oraz do organizacji oświaty zdrowotnej, na określonym terenie (powiatu, miasta, woj.)

stan epidemiczny?>sytuacja, w której na danym terenie zachodzi konieczność podjęcia specjalnych środków przeciwepidemicznych przez służbę zdrowia w oparciu o właściwe przepisy

stan zagrożenia epidemicznego?>stan zwiększonego prawdoporobieństwa powstania epidemii lub zawlczenia choroby szczególnie niebezpiecznej

styczność (kontakt) bezpośredni?>bezpośrednie zetknięcie się człowieka z zakażonym osobnikiem (żródłem zakażenia)

styczność (kotakt pośredni)?>zestknięcie się człowieka z przedmiotem zakażonym przez osobnika będącego źródłem zakażenia

szczepienie?>zastosowanie szczepionki w celach zapobiegawczych (sz. ochronne) lub leczniczych

jak dzielimy szczepienia?>w zależności od stopnia uodpornienia osób poddawanych szczepieniu:

- pierwotne - podstawowe - przypominające

szczepienie pierwotne?>podanie osobom nieodpornym pierwszych dwóch lub trzech dawek szczepionki zabitej, powodujące krótkotrwałą odporność

szczepienie podstawowe?>stosowane u osób nieodpornych w celu zapewnienia długotrwałej (kilkuletniej) odporności; może obejmować jednorazowe szczepienie lub cykl szczepień składający się ze szczepienia pierwotnego i podanej w kilka miesięcy później jednej dawki wspomagając

szczepienie przypominające?>podanie osobom poprzednio uodpornionym jednej dawki szczepionki w kilka lat po szczepieniu podstawowym (lub ostatnim przypominającym) w celu podwyższenia i przedłużenia odporności na następne kilka lat

szczyt epidemii?>okres wystąpienia najwyższej liczby zachorowań w czasie epidemii

szpital epidemiczny?>szpital dla zakaźnie chorych uruchamiany w czasie epidemii lub stanu epidemicznego

próba ślepa?>metoda stosowana w badaniach kontrolowanych, polegająca na tym, że badana osoba nie wie, który z badanych czynników (np. leków, szczepionek) został w jej przypadku użyty; jeżeli nie wiedzą tego również obserwatorzy to mówimy o podwójnej ślepej próbi

śmiertelność?>liczba zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby chorych na tę chorobę przeważnie określana w odsetkach

teren skażony?>obszar pokryty szkodliwą substancją chemiczną lub promieniotwórczą

teren zagrożony?>obszar, na którym istnieje - stan zagrożenia epidemiologicznego

teren zakażony?>>obszar, na którym występiło ognisko epidemiczne, określony przez administrację służby zdrowia (P.I.S)

umieralność ogólna?>liczba zgonów w stosunku do ogólnej liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym przedziale czasu, wyrażona współczynnikiem;

umieralność szczegółowa lub specyficzna?>umieralność dotycząca części populacji, np. grup płci i wieku lub określonej choroby

wakcynacja?>szczepienie podstawowe krowianką (szczepionką przeciw ospie prawdziwej)

wrażliwość na zakażenie?>stan organizmu sprzyjający rozwojowi w nim określonych drobnoustrojów

wrota zakażenia?>miejsce wniknięcia drobnoustroju do organizmu człowieka lub zwierzęcia

wykorzenienie choroby (eradykacja)?> zlikwidowanie choroby zakaźnej na określonym obszarze w wyniku wyeliminowania czynnika chrorobo

zachorowania sporadyczne?>nieliczne, niepowiązane ze soba zachorowania na określoną chorobę

zachorowania wtórne?>zachorowanie na określoną chorobę zakaźną u osób, które były w bezpośredniej lub pośredniej styczności z pierwszym zachorowaniem w danym środowisku (w znaczeniu klinicznym dodatkowe zakażenie innym drobnoustrojem)

zakażenie?>wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego w organiźmie żywym; termin odnosi się również do zanieczyszczenia drobnoustrojami powierzchni ciała, przedmiotów, wody, żywności i powietrza

zakażenie wodne?>zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi znajdującymi sie w wodzie np. drogą pokarmową, przez spojówki lub skórę

zapadalność?>liczba nowych zachorowań na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym przedziale czasu (miesiąc, rok), wyrażona współczynnikiem;

zapadalność szczegółowa lub specyficzna?>zachorowalność dotycząca części populacji np. grup płci i wieku

zarazek?>drobnoustrój chorobotwórczy zaliczany do roślin lub stojący na ich pograniczu (np. wirus, bakteria, riketsja)

zarażenie?>przeniesienie czynnika chorobotwórczego od osobnika zakażonego (człowiek, zwierzę) na osobe lub zwierzę wrażliwe

zraźliwość?>zdolność przenoszenia się określonej choroby z jednego osobnika na drugiego

zjadliwość (wirulencja)?>zdolność drobnoustroju chorobotwórczego do wniknięcia, rozmnażania się i wywołania objawów chorobowych w zakażonym ustroju

zoonoza?>choroba zakaźna zwierząt, która może przenosić się na ludzi

źródło zakażenia?>człowiek, zwierze, roślina lub materia nieożywiona, z której zarazek lub inny biologiczny czynnik chorobotwórczy został przeniesiony na osobę wrażliwą

zakażenie bezobjawowe (utajone)?>zakazenie człowieka lub zwierzecia przebiegające bez widocznych objawów choroby

zakażenie przez styczność (kontaktowe)?> zakażenie wrażliwego osobnika w wyniku bezpośredniej lub pośredniej styczności z zakażonym człowiekiem lub zwierzęciem

zakażenie kropelkowe?>zakażenie wskutek wdychania powietrza wraz z kropelkami śliny lub śluzu, wydalanymi przez zakażonego człowieka podczas mówienia, kaszlu lub kichania

zakażenie mieszane?>jednoczesne zakażenie człowieka lub zwierzęcia różnymi drobnoustrojami

zakażenie pokarmowe?>zakażenie przez przewód pokarmowy drobnoustrojami chorobotwórczymi znajdującymi się w żywności lub wodzie

zakażenie poronne/>zakażenie o łagodnym, nietypowym i przeważnie krótkim przebiegu

zakażenie powietrzne?>zakażenie wskutek wdychania powietrza, zawierającego drobne cząstki pyłu lub wysuszone kropelki obarczone zarazkami

zakażenie pyłowe?>zakażenie powietrzne pyłem zawierającym zarazki

zakażenie wewnątrzzakładowe?>wystąpienie zachorowań na daną chorobę wśród ludzi, którzy przebywali lub przebywają w zakładzie, w którym ulegli zakażeniu (szpital. zakłady dziecięce, internat, szkoła, zakład pracy)

---