Agnieszka Sobolewska
Grupa III, Administracja, studia niestacjonarne
Socjologia humanistyczna
Socjologia humanistyczna to nurt w socjologii ukształtowany (początek XX wieku) w opozycji do pozytywizmu. Jest określana także mianem socjologii rozumiejącej. Jest to socjologia antynaturalistyczna, co oznacza, iż odrzuca pogląd, iż rzeczywistość społeczna jest częścią przyrody, uznaje ją jako samą w sobie , ale powinna być jednak poddawana analizie.
Socjologia humanistyczna jest to określenie związków miedzy jednostką, społeczeństwem i kultura. Jest to nauka o społecznej interakcji. O humanizmie socjologicznym mówimy w ujęciu swego przedmiotu i metodach, kulturze jako specyficznej ludzkiej rzeczywistości stanowiącej podstawę związków jakie socjologia opisuje. Dla socjologii humanistycznej ważne jest takie ujęcie kulturowe jak: historia jako wyraz woli i działań człowieka oraz wiedzy o nim, obejmuje językoznawstwo, filozofię i retorykę. W socjologii humanistycznej społeczeństwo jaki i jednostka stają się dopiero w toku interakcji społecznej inaczej mówiąc zachodzi ludzkie oddziaływanie wzajemne. Ludzkie oddziaływanie wzajemne zachodzi wtedy gdy oddziałowujące na siebie jednostki uwzględniają w swych działaniach działania innych i starają się na nie wpływać. Wzajemne oddziaływanie nie jest następstwem bodźców i reakcji a odbywa się ona w sferze znaczeń, a nie instynktów czy odruchów. Nie interesowała się wszelkimi wzajemnymi oddziaływaniami jednostek lecz jedynie takimi w których uczestniczą one jako podmioty świadome. Ponieważ cała uwaga tejże socjologii skierowana jest na interakcje społeczne wykluczone jest poznanie zachowania się jednostek od zewnątrz. Obejmuje ona także cele jakie jednostki sobie stawiają i jak działające jednostki przedstawiają sobie sytuacje, w których owe zachowania mają miejsce. Badacz nie może ograniczać się do powierzchownych faktów, obserwowalnych zmysłowo, lecz musi sięgać głębiej, do ukrytych właśnie, nieobserwowalnych znaczeń czy wartości wiązanych z faktami przez ludzi, a te ujawnić może dopiero rozumowa interpretacja.
Wszystkie koncepcje socjologii humanistycznej nawiązują do koncepcji klasycznych takich twórców jak : A. Comte i H. Spencer, G. Simmel, M. Weber i E. Durkheim, położyli oni fundament pod socjologiczna teorie społeczeństwa jako systemu kulturowego. Jej przedstawiciele nie zaczynają od założenia że społeczeństwo jest zintegrowaną wewnętrznie całością a odwołuje się do cech należących do całości jednostek. U Conta najważniejsza jest solidarność jednostek połączonych więzami kulturowymi, politycznymi, obyczajowymi, językowymi, religijnymi, organizacyjnymi oraz ekonomicznymi. Natomiast Durkheim uznał że wszystkie zjawiska kultury są społeczne a Weber twierdził ze idealne typy kulturowe są społeczne jeżeli są zorientowane według działań innych a jednostka kieruje się subiektywnym znaczeniem przepełnionym kulturową treścią motywów.
Ojcem akademickiej socjologii w Polsce był F. Znaniecki. Podkreśla on, że wszelkie fakty społeczne, w odróżnieniu od przyrodniczych, są zawsze związane z działalnością jakichś ludzi, są faktami "czyimiś, a nie niczyimi", mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jakichś jednostek lub zbiorowości, które się z nimi stykają, postrzegają, doznają, przeżywają, interpretują, oceniają. Badać je można tylko z perspektywy tych ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu, patrząc na świat ich oczami, rozszyfrowując ich hierarchie wartości, systemy reguł jakimi się kierują, a nie w drodze jakiejś oderwanej, zewnętrznej obserwacji. Znaniecki był twórcą koncepcji współczynnika humanistycznego. Współczynnik humanistyczny zakłada, że zjawiska kulturowe dane są badaczowi zawsze jako uprzednio interpretowane dlatego należy badać je tak jak pojawiają się w świadomości ludzi których dotyczy. Dążymy do odkrycia w przedmiotach kulturowych takiego sensu jaki nadali im ludzie używający tych przedmiotów. Inaczej-trzeba zawsze badać społeczeństwo z uwzględnieniem tego "współczynnika". Konkretnym wyrazem takiego stanowiska metodologicznego było oparcie się przez W. Thomasa i F. Znanieckiego w ich monumentalnym dziele o emigrantach polskich Pt.: "Chłop polski w Europie i Ameryce", na szczególnym typie źródeł. Sięgnęli mianowicie do listów i pamiętników, czyli, jak to nazwali, "dokumentów osobistych". W ten sposób mogli dotrzeć do autentycznego punktu widzenia emigrantów rzuconych w nowe i obce środowisko społeczne i kulturowe, zrozumieć "od środka" ich problemy i dramaty.
Socjologia humanistyczna czy też "rozumiejąca" to jedynie ogólna nazwa wielu różnych koncepcji, jakie wyrosły z krytyki socjologii pozytywistycznej, a nie jednolita formacja teoretyczna. Metodologiczny program socjologii humanistycznej jest programem antypozytywistycznym. Powstał on jako wyraz antypozytywistycznej opozycji w metodologii humanistyki i ten opozycyjny charakter zachował się do dziś pomimo zmian, jakim uległ pozytywizm. Kierunek ten broni w pewnym tylko sensie naukowego charakteru pewnych procedur badawczych humanistyki, procedur nie mających swych odpowiedników w przyrodoznawstwie.
Bibliografia :
1. „Socjologia”; A. Giddens; Warszawa 2006
2. „Historia myśli socjologicznej”; J. Szacki; Warszawa 1983
3. „Założenia socjologii humanistycznej”; E. Mokrzycki,