Psychologiczne ujęcie konformizmu.
Na podstawie Matsumo, D., Juang, L. (2007). Psychologia międzykulturowa, s.508-513
Konformizm to poddawanie się rzeczywistym lub wyobrażonym naciskom społecznym.
Istotnymi elementami codzienności są również uległość oraz posłuszeństwo, wiążą się one również z konformizmem.
Uległość - jednostka pod wpływem presji społecznej modyfikuje swoje zachowanie publiczne, mimo że jej prywatne przekonania pozostają niezmienione.
Posłuszeństwo - forma uległości, wykonywanie bezpośrednich poleceń wydawanych zazwyczaj przez osoby mające władze.
[Różnice kulturowe pod względem konformizmu. Przedstawiciele niektórych kultur spostrzegają konformizm, uległość i posłuszeństwo inaczej niż np. mieszkańcy USA. ]
Na podstawie Aronson E. , Wilson T. D., Akert R. M. (2006). Psychologia społeczna. Serce i umysł, roz. 8
Konformizm - zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi. Konformizm nie jest sam w sobie ani dobry, ani zły.
Dwa główne powody, dla których ludzie zachowują się konformistycznie:
informacyjny wpływ społeczny
normatywny wpływ społeczny
Ad. a)
Informacyjny wpływ społeczny pojawia się wtedy, gdy ludzie nie wiedzą, co zrobić albo co powiedzieć, aby ich zachowanie było poprawne (lub najlepsze). Taka reakcja zwykle następuje w nowych, zaskakujących albo kryzysowych sytuacjach, a więc wówczas, kiedy definicja sytuacji nie jest jasna. Ludzie patrzą na zachowanie innych jak na ważne źródło informacji i wykorzystują je do wybierania właściwych kierunków swojego działania. Informacyjny wpływ społeczny kończy się zwykle prywatną akceptacją, gdy ludzie prawdziwie wierzą w to, co inni mówią i robią.
Prywatna akceptacja - dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawdziwego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią jest słuszne.
Istnieje większa skłonność do wykorzystywania drugiego człowieka jako źródła informacji wtedy, gdy sytuacja (a więc i to, co należy robić) jest niejasna. W takim przypadku jesteśmy bardziej otwarci na wpływ innych osób. Specjalnym typem niejasnej sytuacji jest kryzys. Strach, zakłopotanie i panika zwiększają naszą wiarę w to, że inni pomogą nam rozstrzygnąć, jak postąpić. Wykorzystywanie innych jako źródła informacji może się jednak nie powieść. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy ludzie popadają w panikę dlatego, że inni poddają się panice.
Indukowanie - może pojawić się wtedy, gdy emocje i zachowania szybko rozprzestrzeniają się w dużej grupie. Przykładem jest zjawisko psychozy tłumu. Możesz najlepiej się uchronić przed niewłaściwym wykorzystaniem innych jako źródła informacji poprzez sprawdzanie, czy informacje, które od nich otrzymujesz, nie są sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem i twoimi zasadami moralnymi.
Ad. b)
Normatywny wpływ społeczny wynika z różnych przyczyn. Zmieniamy swoje zachowanie, by dorównać innym, nie dlatego, że zdają się wiedzieć lepiej, co się wokół dzieje, ale dlatego, że chcemy zostać członkiem grupy i chcemy nadal czerpać korzyści wynikające z uczestnictwa w niej albo też pragniemy uniknąć ośmieszenia czy odrzucenia.
Normatywny wpływ społeczny może pojawić się nawet w jednoznacznych sytuacjach. Ludzie będą podporządkowywać się innym z powodów normatywnych nawet wtedy, gdy wiedzą, że to, co robią, jest niewłaściwe. Normatywny wpływ społeczny zwykle kończy się publicznym konformizmem, lecz nigdy prywatną akceptacją idei czy zachowań innych ludzi.
Publiczny konformizm - dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy.
Specjalnym typem konformizmu jest bezrefleksyjne podporządkowanie się.
Bezrefleksyjny konformizm - posłuszne zinternalizowanie norm społecznych, bez zastanowienia się nad ich działaniem.
Teoria wpływu społecznego - jesteśmy najbardziej skłonni zachować się konformistycznie, gdy zależy nam na grupie, gdy członkowie grupy są jednomyślni w swoich przekonaniach i zachowaniach i gdy grupa liczy co najmniej trzy osoby albo więcej osób.
Wpływ mniejszości - mniejszość członków grupy wpływa na przekonania i zachowanie
większości.
Niektórzy ludzie są typami konformistycznymi, inni są odporni na naciski normatywne. Osoby o niskiej samoocenie mogą być w szczególnym stopniu konformistyczne, ponieważ boją się odrzucenia albo ukarania przez grupę. ( Solomon Asch 1956r.)
Ludzie zachowują się konformistycznie ponieważ :
Inni ludzie są dla nas użytecznym źródłem informacji (informacyjny wpływ społeczny)
Z powodu nacisków na podporządkowywanie się normom (normatywny wpływ społeczny)
Posiadamy zinternalizowane normy społeczne i bezrefleksyjnie się im podporządkowujemy.
Przyjąć za własne narzucane z zewnątrz postawy, poglądy, normy i wartości.