ZAGADNIENIA OPRACOWANE NA PODSTAWIE KSIĄŻKI (TYLKO)
Podstawowe pojęcia antropologii
Kultura w sensie filozoficznym - przez kulturę rozumie się wszystko, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz powstaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem celowej refleksji i działalności ludzkiej.
Słownik socjologiczny - w najszerszym znaczeniu definiuje kulturę jako ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka i wszystko to, co nie powstało na drodze naturalnej, ale jest rezultatem działania ludzi.
Rozumienie kultury - kultura to zespół zjawisk, których wzajemne powiązania, uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane, lecz nigdy nie wartościowane.
Cechy zjawisk kulturowych :
czasowy wymiar kultury - zjawiska kultury są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Żadne pokolenie nie tworzy kultury od nowa
przestrzenny wymiar kultury - w toku rozwoju człowieka kultura rozprzestrzeniała się. Poszczególne kultury określonych zbiorowości wyodrębniały się m.in. dlatego, że zajmowała ona określony obszar
kultura jako system - kultura w rozumieniu dystrybutywnym, jak i atrybutywnym jest zjawiskiem złożonym z wielu elementów. Zachodzące związki między jej elementami i proces ich integracji dowodzi, że kultura nie jest zbiorem „czegoś, lecz systemem” \
prawidłowość kultury - kultura trwa i zmienia się według określonych, pewnych praw i regularności. Takie założenie umożliwia analizowanie zjawisk kulturowych i historyczne podejście do badań nad kulturą
kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka - kultura jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka, a poszczególne kultury stanowią sposób adaptacji określonych grup ludzkich do konkretnego środowiska
Płaszczyzna zjawisk kulturowych:
materialna - człowiek będąc istotą materialną, posługuje się przedmiotami materialnymi do osiągnięcia określonych celów
behawioralna - zjawiska kultury łączą się z zachowaniami motorycznymi i werbalnymi, zachowania wyrażają postawy i przeżycia. Niektórzy twierdzą że właśnie zachowania są istotą kultury (np. sztuka)
psychologiczna - sedno stanowi przekazanie iż przedmioty materialne nabierają określonego znaczenia wtedy, gdy mają określony wymiar psychiczny, bo uzyskują wtedy określone znaczenie.
TREŚĆ - oznacza sens, istotę i znaczenie, które w sposób bezpośredni dane jest tylko samym uczestnikom kultury
FORMA - to konkretna, łatwo dostępna dla obserwatora, powierzchniowa strona zjawisk kulturowych
CECHA KULTUROWA - to jedno z najistotniejszych pojęć, do dzielenia kultury na jednostki podstawowe
TEMAT KULTUROWY - dotyczy kultury ( wszystkich kultur) w których występują wspólne tematy kulturowe, a poszczególne kultury różnią się stopniem ich rozbudowania
WZÓR KULTUROWY - pojęcie służące do podziału kultury na analityczne cząstki badawcze
INSTYTUCJE - sieć społecznych i zarazem kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i decydujących o jej specyfice.
WZÓR KULTURY - koncepcja wzoru kultury w znaczeniu tego terminu poszukuje sposobu opisu całości kulturowych w ich wewnętrznej organizacji.
KRĘGIEM KULTUROWYM - nazywa się zbiór kultur albo spokrewnionych ze sobą genetycznie i historycznie, albo wykazujących wspólnotę zasadniczych cech.
2. Historyczny rozwój człowieka
HOMINIDAE - wyodrębniła się około 14 mln lat temu
RAMAPITHECUS - około 14 mln lat temu; Kenia, Pendżaba; pożywienie to twarde nasiona traw, mięso pochodzące z upolowanych lub padłych zwierząt, brak kłów - zęby ułożone jak u człowieka, twarz krótka i dość prosta, od czasu do czasu przyjmował wyprostowaną postawę ale w zasadzie był czworonogiem
AUSTRALOPITHECUS - od około 5 lub 3,5 mln lat temu do około 1,5 mln lat temu Afryka południowa, środkowa i wschodnia. Ciało od pasa w dół przypominało ciało człowieka a od pasa w górę - ciało małpy. Budowa tułowia, miednicy oraz długiej kości uda świadczy o tym że często przyjmował postawę pionową. Szczęka masywna - twarde roślinne pożywienie, czaszka pionowa, silnie rozwinięte wały czołowe, dłoń mało chwytna, pojemność czaszki jak u szympansa.
Wędrowali, w poszukiwaniu pożywienia, zakładali obozowiska, używali prostych naczyń, nie umiał nosić wody, był w zasadzie bezbronny - rzucał kijkami, kamieniami; polował na małe zwierzynę;
Dodatkowo wyróżnia się formy :
AUSTRALOPITHECUS ARFICAN - od 115 do 125 cm, waga 28-35 kg, wały czołowe, puszka czołowa jest wypukła - pojemność od 450 do 460 cm3 ; silna szczeka dolna, zęby - siekacze i kły nieduże; poruszał się w postawie wyprostowanej na dwóch nogach
AUSTRALOPITHECUS ROBUSTUS wyższy i mocniej zbudowany; 135-160cm; waga - 45-60 kg; czaszka masywna z dobrze rozwiniętymi kośćmi policzkowymi, silne zęby i szczęka, siekacze i kły małe; pojemność czaszki około 550 cm3, stosował proste narzędzia,
HOMO HABILIS - człowiek człekokształtny - około 2,5 - 1,5 mln lat temu; zupełnie wyprostowana postawa, podwójnie wysklepiona stopa umożliwiająca długotrwały chód dwunożny, bardziej chwytna dłoń, większy mózg; 125- 135 cm, waga 30 do 42 kg, pojemność czaszki 650 cm3, twarz wysunięta do przodu, zęby zbliżone do zębów człowieka, był wszystkożerny, polował na mniejsze zwierzęta;
HOMO ERECTUS - człowiek wyprostowany - około 200 tys lat temu, polował na duże zwierzęta, potrafił też posługiwać się ogniem, zarówno do obróbki termicznej żywności jak i do ogrzewania ciała
Twarz - niskie czoło, brak bródki, silnie zarysowane wały nadczołowe, masywna dolna szczęka, duże zęby
Mózg - pojemność około 850 cm3
Wzrost - 160 cm
HOMO SAPIENS - około 400 tys lat temu, mózg - 1400cm3,
Pomiędzy 250 a 40 tys lat temu (Azja) dominacja człowieka neandertalskiego - silnie rozwinięty układ kostno - mięśniowy, był znacznie wyższy i silniejszy, bardzo duży nos,
HOMO SAPIENS SAPIENS - (południowa Afryka) 100 tys lat temu, wąski nos, szerokie i wysokie czoło, duży mózg, małe łuki brwiowe, niskie oczodoły, urozmaicona dieta, bardziej skomplikowane narzędzia, człowiek zaczął panować na swoim środowiskiem
PROCES HOMINIZACJI rozpoczął się około 14 mln lat temu, polegał na natężeniu się, zaostrzaniu i kolejnym rozkwicie poszczególnych cech typowo ludzkich.
Rozwój ma charakter progresywny, jeżeli w jego wyniku powstaje nowa, wyższa jakość.
Rozwój naczelnych to ewolucja, czyli nieodwracalny i ukierunkowany proces rozwoju organizmu, którego efektem jest olbrzymia różnorodność całego świata żywego.
Charakterystyczne cechy naczelnych:
- pionowa postawa
- rozwój mózgowia, czaszki
- obecność obojczyka w pasie barkowym
- budowa oczodołów
- przy chodzeniu opierają się na całej stopie
- chwytność dłoni