Inżynieria finansowa obejmuje rozwój i twórcze zastosowanie teorii finansów i instrumentów finansowych w celu zaprojektowania rozwiązań złożonych problemów finansowych oraz wykorzystania zdolności finansowych (Jack Marshall).

Inżynieria finansowa - dział finansów mający interdyscyplinarny charakter, gdzie korzysta się z analizy stochastycznej, rozwiniętej w ramach matematycznej teorii procesów stochastycznych. Dla jednych jest to zarządzanie ryzykiem finansowym, dla drugich - tworzenie instrumentów egzotycznych, specjalnie dostosowanych do indywidualnych potrzeb inwestora (A.Weron, R.Weron).

Inżynieria finansowa obejmuje problematykę projektowania, analizowania i budowania instrumentów finansowych, a także ich wyceny i prognozowania wyników złożonych strategii inwestycyjnych. Zatem dostarcza narzędzi do ilościowego zarządzania ryzykiem związanym z inwestycjami finansowymi. Inżynieria finansowa jest dziedziną, w której łączy się wiedza z zakresu finansów, zastosowań matematyki oraz metod informatyki i ekonometrii.

Rynki i instrumenty finansowe

Instrumenty finansowe - kontrakt zawarty między dwiema stronami, regulujący zależność finansową i/lub majątkową między tymi stronami.

Rynek finansowy - rynek, na którym dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi. Obok rynku dóbr i usług oraz rynku pracy, rynek finansowy jest trzecim najważniejszym segmentem gospodarki rynkowej.

Klasyfikacja instrumentów finansowych:

-Instrumenty transferu kapitału

-Instrumenty transferu ryzyka

-Instrumenty hybrydowe - to instrumenty łączące cechy co najmniej dwóch grup instrumentów finansowych.

W ramach instrumentu kapitału wyróżnia się instrumenty:

-Dłużne - uosabiają zobowiązania finansowe

-Udziałowe - uosabiają prawa majątkowe (współwłasność)

Instrument transferu ryzyka - kontrakt, w którym jedna lub obie strony kontraktu przekaują ryzyko drugiej stronie kontraktu. Głównymi instrumentami transferu ryzyka są instrumenty pochodne.

Tradycyjnie wyróżnia się następujące segmenty rynku finansowego:

-Rynek pieniężny

-Rynek kapitałowy

-Rynek walutowy

-Rynek instrumentów pochodnych.

Struktura rynku finansowego

Ze względu na horyzont czasowy poszczególnych instrumentów wyróżnia się:

-Rynek kasowy (gotówkowy, natychmiastowy, spot)

-Rynek terminowy.

Kontrakty terminowe Forward

Instrumenty pochodne - derywaty - instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od ceny innego aktywu (instrumentu bazowego).

Rynek instrumentów pochodnych jest najmłodszym i zarazem dynamicznie rozwijającym się segmentem rynku finansowego.

INSTRUMENTY POCHODNE

Kontraktem terminowym typu Forward jest umowa między dwoma podmiotami dotycząca dostawy określonej ilości towaru (waloru) w określonym terminie w przyszłości po ustalonej z góry cenie (jedna strona zobowiązuje się do sprzedania towaru, zaś druga do kupienia).

Forward jest kontraktem niestandaryzowanym (na zamówienie) i z tego powodu występuje jedynie na rynku pozagiełdowym.

Cechy charakterystyczne kontraktu:

-Zobowiązanie stron do jego realizacji niezależnie od skutków finansowych, które poniosą

-Rozliczenie rzeczywiste (fizyczna dostawa instrumentu bazowego)

-Termin dostawy określony jest jako konkretny dzień

-Zazwyczaj zawarcie kontraktu nie wymaga wniesienia depozytu zabezpieczającego

-Płatność następuje po dostawie

-Ryzyko niewykonania ponoszą obie strony transakcji

-Strony transakcji znają się wzajemnie.

FINANSOWE KONTRAKTY FORWARD

walutowe kontrakty procentowe kontrakty

forward forward (FRA)

Walutowy kontrakt Forward - jest umową, w której jedna ze stron zobowiązuje się do kupna (długa pozycja), a druga do sprzedaży (krótka pozycja) określonej ilości waluty w oznaczonym przyszłym terminie i po z góry uzgodnionym kursie.

Walutowy kontrakt Forward jest terminową umową niewystandaryzowaną (na zamówienie), a wszelkie warunki transakcji są ustalane indywidualnie w drodze negocjacji. Zazwyczaj jedynym standardowym elementem jest okres na jaki jest ona zawierana, co wynika z konieczności tzw. pokrycia operacji. Standardowe okresy transakcji na rynku terminowym wynoszą, 3-7dni; 1, 2, 3, 6, 9, 12, 18 miesięcy;

2, 3, 5 lat.

Wycena kontraktu forward na walutę:

, gdzie:

F - wartość kontraktu forward (kurs forward)

S - kurs spot waluty

r - roczna stopa wolna od ryzyka (krajowa)

T - długość okresu od terminu realizacji kontraktu

rf - roczna stopa wolna od ryzyka w kraju waluty obcej.

Przykład: Jeżeli w Polsce stopa wolna od ryzyka (np.WIBOR) wynosi 5%, a stopa procentwa wolna od ryzyka w strefie euro (np.EUROIBOR) wynosi 2%, bieżący kurs euro wynosi 4PLN, to przy 6-miesięcznym kontrakcie forward na euro zastosowany kurs terminowy wyniesie:

Procentowy kontrakt Forward (FRA)

Kontrakty FRA wywodzą się z tzw. transakcji forward - forward, w których w chwili jedna strona zobowiązuje się oddać drugiej stronie ustaloną kwotę pieniędzy w depozyt z określoną kwotą procentową na określony czas. W celu ograniczenia ryzyka niedotrzymania warunków w kontraktach FRA nie dochodzi do wypłaty kwoty nominalnej a jedynie do wymiany oprocentowania w chwili +1.

Procentowe kontrakty Forward (FRA) występują w różnych walutach, ale największy obrót nimi notowany jest w euro, dolarach amerykańskich i funtach brytyjskich. Przeciętny kontrakt FRA opiewa na 5mln funtów, 5mln euro lub 10mln dolarów.

Wycena kontraktu FRA:, gdzie

F(s,v) - wartość kontraktu FRA rozliczanego za s dni na stopę procentową za s dni dotyczą v dni

rs - stopa procentowa (spot) dot. s dni

rs + v - stopa procentowa (spot) dot. s+v dni

Przykład: Załóżmy, że kontrakt FRA rozliczony za 91 dni (3miesiące) dot. 182-dniowej stopy procentowej (6miesięcy). Stopa procentowa spot 91-dniowa wynosi 5,2%, a stopa procentowa spot 273-dniowa wynosi 5,4%. Po podstawieniu do powyższego wzoru otrzymujemy stopę kontraktu:

1.Modyfikacje forwardów walutowych dostępne na polskim rynku polegają na częściowej lub całkowitej eliminacji wad tradycyjnego kontraktu. W zasadzie standardem stało się oferowanie możliwości wyboru sposobu realizacji kontraktu. Banki oferują zarówno forwardy rzeczywiste, jak i nierzeczywiste (Non - Deliverable Forward - PDF), czyli rozliczanie na zasadach „netto” (cecha kontraktu futures). Część banków daje także możliwość przesuwania terminu realizacji kontraktu.

2.Super Forward w swojej konstrukcji ma wbudowaną opcję i polega na kupnie lub sprzedaży określonej kwoty waluty w określonym przyszłym terminie po kursie dolnym lub górnym¹ (określony jest przedział notowań). ¹ - W porównaniu z kursem forward kurs dolny jest korzystniejszy dla importera, natomiast kurs górny dla eksportera.

3.Jeżeli kurs odniesienia (kurs rynkowy) znajduje się w określonym przedziale klient nie ma obowiązku wykonywania żadnej transakcji. Ma natomiast prawo (cecha opcji) zamknięcia transakcji po preferencyjnym kursie spot z rynku międzybankowego.

Jeżeli kurs odniesienia jest równy lub niższy od kursu dolnego wówczas transakcja zamykana jest po kursie dolnym. Jeżeli natomiast kurs odniesienia jest równy bądź wyższy od kursu górnego, zamknięcie transakcji następuje po kursie górnym.

1.Forward Plus umożliwia zawarcie w przyszłym terminie transakcji kupna lub sprzedaży waluty po uzgodnionym kursie forward plus, który dla klienta jest korzystniejszy od kursu forward. Jeżeli jednak klient niewłaściwie przewidzi poziom kursu spot w przyszłości będzie musiał zapłacić za to swego rodzaju karę.

2.W przypadku umowy dotyczącej sprzedaży przez niego waluty, jeżeli kurs odniesienia będzie równy bądź wyższy od kursu forward plus będzie on musiał sprzedać podwójną ilość waluty po kursie forward plus. Jeżeli natomiast na rynku ukształtuje się kurs niższy od kursu określonego w kontrakcie, umowa zostanie wykonana zgodnie z kursem forward plus.

3.W przypadku umowy dotyczącej kupna jest na odwrót. Transakcja zostanie wykonana zgodnie z kursem forward plus, jeżeli kurs rynkowy będzie wyższy od określonego w kontrakcie, w przeciwnym razie klient będzie musiał zakupić podwójną ilość waluty po kursie forward plus.

Transakcja Forward Limited Outlook pozwala na kupno lub sprzedaż określonej ilości waluty w przyszłości po kursie terminowym lub na otrzymanie rekompensaty. W przypadku transakcji sprzedaży rekompensata (loczyn ilości waluty i różnicy między kursem limited outlook a kursem terminowym) jest wypłacana, gdy na rynku ukształtuje się kurs niższy od kursu limited outlook, a w przypadku transakcji kupna - gdy na rynku ukształtuje się kurs wyższy od kursu limited outlook. W pozostałych przypadkach transakcja jest realizowana wg kursu terminowego.

Kontrakty terminowe futures - wystandaryzowany instrument finansowy, który zobowiązuje dwie strony do zawarcia w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna/sprzedaży ustalonej ilości instrumentu podstawowego (bazowego) po ustalonej cenie. Instrumentami bazowymi mogą być m.in. akcje, obligacje, waluty, indeksy.

Cechy kontraktu:

-Standaryzacja

-Występuje w obrocie giełdowym

-Występuje depozyt zabezpieczający (działa mechanizm dźwigni finansowej)

-Rozliczany codziennie

-Rozliczany przez izbę rozliczeniową

-Rozliczany w sposób nierzeczywisty

-Możliwość zamknięcia pozycji przed terminem realizacji kontraktu.

Kontraktyn terminowe - depozyty zabezpieczające

-Ułamkowa część kontraktu wpłacana w momencie nabycia kontraktu - efekt dźwigni finansowej

-Wielkość depozytu zależna jest od giełdy, która określa jego poziom w zależności od oceny ryzyka rynku

-Wyróżnia się depozyt początkowy (wstępny) i depozyt minimalny (właściwy).

Dźwignia finansowa - wynika z faktu pobierania od inwestorów depozytów zabezpieczających a nie całości sumy jaką jest wart kontrakt terminowy. Zastosowanie mechanizmu dźwigni finansowej pozwala osiągnąć znacznie wyższe stopy zwrotu z zainwestowanej kwoty niż klasyczne inwestowanie np. w akcje.

Kontrakty terminowe - podstawowe terminy:

-Otwarcie pozycji - każdorazowe wejście na rynek

-Otwarcie pozycji długiej - zakup kontraktu

-Otwarcie pozycji krótkiej - sprzedaż kontraktu

-Zamknięcie pozycji - zajęcie pozycji przeciwstawnej od pozycji wcześniej zajętej

-Baza - różnica między ceną kontraktu a ceną instrumentu bazowego

-LOP - liczba otwartych pozycji na rynku kontraktów terminowych.

Wycena kontraktów futures

Wycena kontraktów terminowych polega na określeniu tzw. Teoretycznej ceny kontraktu terminowego. Pozwala ona odpowiedzieć na pytanie, po jakiej cenie wg teoretycznych szacunków instrument powinien być notowany na rynku.

Znajomość ceny teoretycznej jest również istotna w planowaniu niektórych strategii inwestycyjnych. Ogólnie można podać, że cena terminowa równa jest bieżącej cenie instrumentu bazowego powiększonej o koszt pieniądza. Można to wyrazić następującym wzorem: F = I * e^Rt, gdzie:

F - cena terminowa (cena futures)

I - cena instrumentu bazowego

r - poziom wolnej od ryzyka stopy procentowej

T - wyrażony w skali roku czas pozostały do wygaśnięcia (liczba dni do wygaśnięcia dzielona przez 365 dni)

e - podstawa logarytmu naturalnego.

Przykład

Jeżeli bieżący kurs akcji KGHM (I) wynosi 135,00zł, liczba dni do wygaśnięcia kontraktów (n) wynosi 65dni, a poziom stopy procentowej wolnej od ryzyka (r) wynosi 5% to kurs terminowy (teoretyczna cena futures) wyniesie:

F = 135*e^0,05*65/365=136,21PLN

Motywy inwestycji na rynku kontraktów terminowych:

-Hedging - zabezpieczenie się przed niekorzystną zmianą cen instrumentu podstawowego (np.akcji) przy użyciu kontraktów terminowych

-Spekulacja - nabywanie kontraktów terminowych w celu uzyskania ponadprzeciętnego dochodu przy jednoczesnym podjęciu nadmiernego ryzyka (wykorzystanie dźwigni finansowej)

-Arbitraż - wykorzystanie różnicy cen instrumentu na dwóch różnych rynkach w tym samym czasie np. wykorzystywanie rożnicy pomiędzy wartością teoretyczną a rynkową kontraktu terminowego.

Kontrakty terminowe futures na warszawskiej GPW:

-Kontrakty Futures na indeksy giełdowe

-Kontrakty Futures na obligacje

-Kontrakty Futures na waluty

-Kontrakty Futures na akcje największych spółek.

Kontrakty terminowe na WIG20 standard:

-Instrument bazowy WIG20

-Nazwa skrócona FXYZkr

F - rodzaj instrumentu (futures)

XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego (W20 dla indeksu WIG20)

k - kod określający miesiąc wykonania H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień

r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia

-Jednostka notowania: punkty indeksowe

-Krok notowania (określa najmniejszą zmianę kursu kontraktów): 1 punkt indeksowy

-Mnożnik 10zł - tyle jest wart 1 punkt indeksowy

-Miesiące wygaśnięcia - jednocześnie w obrocie znajdują się kontrakty wygasające w czterech terminach wygaśnięcia. Są to cztery najbliższe miesiące z tzw. Marcowego cyklu wygaśnięcia, który obejmuje miesiące: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień.

Jedna seria kontraktów pozostaje w obrocie przez 12 miesięcy.

-Dzień wygaśnięcia - trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia. W tym dniu kończy się obrót kontraktami terminowymi

-Pierwszy dzień obrotu - pierwszy dzień sesyjny po dniu wygaśnięcia poprzedniej serii kontraktów.

Spekulacja - Przykład:

1.Otwarcie pozycji długiej w kontrakcjie na WIG20

- kurs otwarcia pozycji 1400pkt

- wart.otwartej pozycji 14000zł (1400pkt x 10zł)

2.Zaangażowanie finansowe = depozyt zabezpieczający

- założenie - depozyt = 10%

- wymagana wartość depozytu 1400zł (14000zł x 10%)

W przykładzie nie uwzględniono opłat transakcyjnych.

1.Zamknięcie pozycji długiej w kontrakcie na WIG20

- kurs zamknięcia pozycji 1500pkt

- wartość zamknięcia pozycji 15000zł (1500pkt x 10zł)

2.Kwota zysku

- 1000zł (15000zł - 14000zł; wartość pozycji otwartej - wartość pozycji zamkniętej)

1.Stopa zwrotu

- 71% (1000zł/1400zł; kwota zysku/depozyt).

Kontrakty terminowe WIG20 - hedging - Przykład:

2.Zabezpieczamy portfel akcji wchodzących w skład indeksu WIG20 o wartości 500 000 zł

- oczekujemy spadków na rynku (zajmujemy krótką pozycję)

- bieżąca wartość kontraktów WIG20 14000zł (1400pkt x 10zł)

3.Wyznaczamy ilość kontraktów jaką należy nabyć w transakcji zabezpieczającej 500 000/ 1400=36

4.zaangażowanie finansowe = depozyt zabezpieczający

- założenie - depozyt = 10%

- wymagana wartość depozytu 50 400zł (14000zł x 10%x36)

5.Zakładamy że wartość portfela i wartość kontraktu spadły o 12%

6.Wynik portfela akcji:

- wartość portfela 440 000 (500 000 - 500 000 x 0,12)

- strata z portfela 60 000zł

7.wynik na kontraktach terminowych (zamknięcie pozycji krótkiej w kontrakcie na WIG20)

- kurs zamknięcia pozycji 1232 pkt (spadek o 12%)

- wartość zamknięcia pozycji 443520 zł (1232 pkt x 10%x36)

- zysk na kontraktach 60480zł (1400pkt - 1232pktx10%x36)

7.Wynik wspólny (kwota zysku) 480zł (60480zł - 60000zł)

8.Zakładamy że wartość portfela i wartość kontraktu wzrosły o 12%

9.Wynik portfela akcji:

- wartość portfela 560 000 (500 000 + 500 000 x 0,12)

- zysk z portfela 60 000zł

10.Wynik na kontraktach terminowych (zamknięcie pozycji krótkiej w kontrakcie na WIG20)

- kurs zamknięcia pozycji 1568 pkt (wzrost o 12%)

- wartość zamknięcia pozycji 564480złzł (1568 pkt x 10%x36)

- strata na kontraktach 60480zł (1400pkt - 1568pktx10%x36)

11.Wynik ogólny -480zł (60480zł - 60000zł)

OPCJE - to instrument dający jej nabywcy prawo do kupna lub sprzedaży, w przyszłym terminie, po określonej z góry cenie, zwanej cenie wykonania, określonej ilości instrumentu bazowego dla tej opcji.

Instrumentem bazowym dla opcji mogą być towary, akcje, ceny obligacji, stpy procentowe, indeksy giełdowe, waluty, futures.

Czym jest opcja	-gra w której obstawiamy kierunek zmiany wartości instrumentu bazowego Możemy obstawiać: -wzrost - kupno opcji kupna (opcji call) -spadek - kupno opcji sprzedaż (opcji put)
Ile zapłacimy	Premia opcyjna (wartość wyceniona przez rynek)
Zysk	Nieograniczony (może znacznie przewyższać kwotę zapłaconą za instrument)
Strata	Ograniczona do kosztu nabycia opcji
Druga strona transakcji	Wystawca opcji (może nim być każdy inwestor)
Czego oczekuje wystawca	Oczekuje, że prognozy kupującego opcje nie sprawdzą się
Co zarabia wystawca	Premię - płaci kupujący opcje
Koszt początkowy dla wystawcy?	Brak (pomijając prowizję maklerską) Musi utrzymywać depozyt zabezpieczający (depozyt jest zwracany po zamknięciu pozycji)

Istota transakcji opcyjnych

Opcja jest transakcją pomiędzy dwoma inwestorami:

-nabywcą opcji (inwestorem zajmującym pozycję długą)

-wystawcą opcji (inwestorem zajmującym pozycję krótką)

Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cena opcji) w zamian za premię wystawca przyjmuje zobowiązanie do:

-sprzedaży instrumentu bazowego (w przypadku opcji kupna)

-kupna instrumentu bazowego (w przypadku opcji sprzedaży) na żądanie posiadacza akcji.

Rodzaje opcji:

-opcje kupna (call) - daje właścicielowi prawo do nabycia aktywu bazowego po określonej cenie

-opcje sprzedaży (put) - daje właścicielowi prawo sprzedaży aktywu bazowego po określonej cenie.

Ze względu na termin wykonania opcje dzielimy:

-opcje amerykańskie - mogą być wykonane w dowolnym momencie do dnia wygaśnięcia

-opcje europejskie - dają prawo wykonania tylko w dniu wygaśnięcia

-opcje atlantyckie (bermudzkie) - mogą być wykonane w określonych przedziałach czasu w okresie ważności opcji.

Prawa i obowiązki stron transakcji:

NABYWCA	OPCJE KUPNA	OPCJE SPRZEDAŻY
		Prawo do kupna	Prawo do sprzedaży
WYSTAWCA	Zobowiązania do sprzedaży	Zobowiązania do kupna

---