Gminna pieśń Greków
O języku:
Dwupostaciowość języka greckiego- diglosia- jej początki sięgają pierwszych wieków Cesarstwa rzymskiego:
mowa potoczna- zwana przez Greków językiem romejskim- wykształciła własną fonetykę, upraszczała morfologię i składnię, wzbogaciła słownictwo.
greka oficjalnego piśmiennictwa bizantyńskiego, wzorowana na autorach klasycznych- sztucznie zrekonstruowany uczony język archaiczny, którym się posługiwała jedynie wąska warstwa wykształconej elity.
Pisano w języku archaizującym, ale na co dzień wszyscy używali mowy potocznej, która rozwinęła się w sposób naturalny ze starożytnej kojne' (wspólna mowa hellenistycznych Greków). Z mowy potocznej powstała (w zasadzie przed końcem IX wieku) nowożytna greka potoczna, zwana demotykiem (dimotiki')- czyli językiem gminnym.
Warunki geograficzne Grecji- jej rozczłonkowanie, doprowadziły do zróżnicowania się mowy potocznej i do powstania szeregu dialektów.
W języku romejskim (demotyku) powstała bogata twórczość ludowa, która przez długi czas była rozpowszechniana jedynie z ust do ust, od wioski do wioski- ulegając po drodze pewnym zmianom.
Pieśń gminna (dimotiko' tragudi) :
-żywiołowa twórczość ludowa, przekazywana z ust do ust i znana na wszystkich ziemiach ludności greckiej
-jest rodzimą, grecką twórczością poetycką, najmocniej objawiającą ducha nowożytnej romiosini (greckości)
-pozostała niestety poza oficjalnym nurtem literatury i została odkryta przez obcych badaczy
-jej twórcy posługiwali się mową potoczną, swoim własnym miejscowym dialektem, językiem przez samych Greków zwanym romejskim.
- opublikowanie przez Fauriela w 1824-25 roku zbioru pieśni gminnej, wywołało w kręgach intelektualnych pokolenia romantyków duże poruszenie. Utwory te przypominały nieco poematy Homera. a) bo były to oryginalne ballady improwizowane przez anonimowych niepiśmiennych wieśniaków (jak Homer) i były przekazywane także drogą ustną.
a) materiału do antologii dostarczali żyjący w diasporze Grecy, wykształceni na Uniwersytetach zachodnich.
b) publikowane pieśni były więc świadomie poddawane różnym przeróbkom i poprawkom wprowadzano „uczone” słownictwo, czasem sztucznie wzmacniano ludowość.
c) dopiero Nikolaos Politis , twórca greckiego ludoznawstwa oparł opracowanie pieśni na naukowych podstawach.
-pieśni gminne były improwizowane i śpiewane we wsiach i miasteczkach
Rodzaje:
cykl akrytycki- akritika- przechowywały pamięć o czynach bizantyńskich obrońców granic wschodnich przed Arabami i Turkami
cykl historyczny- istorika- opowiadały o upadku greckich miast walczących z tureckim najeźdźcą
cykl kleftycki- kleftika- o wyczynach górskich kleftów, armatorów i korsarzy.
cykl okolicznościowy- lirika- towarzyszące greckim wieśniakom przy świętach i czynnościach życia codziennego pieśni miłosne, weselne, świąteczne, kołysanki; i żałobne- miroloja.
ballady- paralojes- rozwijające wątki znane z baśni i legend wszystkich ościennych ludów bałkańskich i sąsiadów wsch.
Ad. 1
Cykl akrytycki- jest najstarszym spośród znanych. Powstał w Kapadocji, na pograniczu wschodnim Ces. Bizant., na styku światów chrześc. i islamu, w wielokulturowym środowisku.
Akryci (od gr. słowa akri- granica) byli żołnierzami strzegącymi granic w zamian za działki ziemi. W VIII w. uzyskali znaczne przywileje. Nie tylko bronili granic Cesarstwa przed najazdami Persów, Arabów i Turków Seldżuckich, ale starali się też chronić ludność miejscową i utrzymywać bezpieczeństwo na szlakach. Zwalczali bandy rabusiów i polowali na dzikie zwierzęta. Utrzymywali stałe posterunki (wigle) na przełęczach górskich.
Z czasem niektóre z rodów akrytyckich zdobyły wysoką pozycję a ich przywódcy stali się na swoich terenach władcami (kilku udało się nawet zostać cesarzami- Fokasowie, Dukasowie, Komnenowie). Ziem Bizancjum strzegli aż do XIII w.
Pieśni akrytyckie uwieczniały wyczyny chrześcijańskich obrońców pogranicza i ich boje z rabusiami- apelatami
Najstarsze utwory cyklu akrytyckiego powstały ok. X w. nie w europejskiej części Grecji ale w Azji, na ziemiach Kapadocji. Tam powstały też ok. XV/XVI w. pierwsze wersje eposu Dijenis Akritas# o czynach akryty Bazylego Dijenisa, czyli Dwurodzonego- nawróconego na wiarę chrześcijańską arabskiego emira (które mogły się stać inspiracją dla wielu znanych dziś pieśni akrytyckich) oraz takie utwory cyklu akrytyckiego jak: Pieśń o Armurisie i Pieśń o synu Andronika.
#Dijenis Akritas jest częstym bohaterem cyklu akrytyckiego, w niezliczonych wariantach rozbija armie rabusiów, niewiernych Saracenów, walczy z 9-glowymi smokami, zaleca się do ukochanej córy Dukasów, buduje pałac nad brzegami Eufratu, oraz zmaga się ze śmiercią- Charosem. Oprócz Dijenisa i jego matki, dzielnej Wiotkiej, utwory te wysławiają jeszcze innych bohaterów, jak: Armuris, Andronikos, Porfiris, Teofilakt, Konstantyn, Janakis.
Ad.2
Cykl historyczny- powstawał w momencie agonii Cesarstwa Bizantyńskiego, podczas trwających walk i bitew. Wieść o jego upadku przynoszą trzy baśniowe ptaki (jak mojry) lub przybyły z mroku statek.
Twórcy sięgali zarówno do tradycji pieśni akrytyckiej, ale też do lamentu żałobnego.
Formę trenu ma choćby pieśń na wzięcie w 1669r. przez Turków stolicy Krety- Kandzi, zwanej też Kastro.
Nawet po powstaniu niepodległego państwa greckiego pieśń historyczna nie przestała dokumentować wydarzeń decydujących o losach Grecji:
-rządy pierwszego króla Greków, Otona Bawarskiego
-boje Kreteńczyków o zjednoczenie z Grecją
-walki o Macedonię
-wojny bałkańskie
-obie wojny światowe
-Wojna domowa 1945-1949, podczas której powstał cykl pieśni partyzanckich przeciw
oddziałom rządowym- andartika
Ad.3
Pieśni kleftyckie- ich ojczyzną są krainy Grecji Środkowej i Północnej- Tesalia i Epir, pokryte stromymi górami i porośnięte lasami, które od starożytności wzbudzały strach. Oprócz kreowanych przez wyobraźnie mitycznych stworów (jak satyrowie czy syleni), mieszkali w nich juz całkiem realni rabusie- zwani kleftami. Oddziały kleftów tworzyli pierwotnie zbiegowie, przestępcy i wygnańcy, ale też zbuntowani przeciwko Turkom i greckim panom- wieśniacy. Później w ich szeregi weszli także dzielni młodzieńcy skuszeni urokiem niekontrolowanego życia i posiadania broni. Przewodzili im kapetanowie, często pochodzący z rodzin miejscowych notabili i przekazujący godność kapetyna z ojca na syna.
Kleftowie żyli z rozbojów. Napadali zarówno na Greków jak i Turków. Uważa się ich jednak za bohaterów walk „za wolność i wiarę”. Cytując za prof. Borowską „w wyobraźni ludowych twórców życie klefta nabiera baśniowych cech: jeździ on na koniu podkutym srebrnymi podkowami, o rzędach kapiących od złota i klejnotów, sami żywią się prochem i łykają kule ;) a w walce rozbijają tysiące wrogów”. Giną na polu walki nie dożywając starości. Mężni, dzieli i niezłomni.
Kleftowie opanowali Pn. Macedonię, Moreę, Tesalię i Epir- powoływano tam przeciw nim oddziały milicji- czyli oddziały armatolów, w których służyli chrześcijanie (jako jedyni chrześcijanie mieli pozwolenia na noszenie broni). Mieli oni kontrolować szlaki i czuwać nad bezpieczeństwem na przełęczach. Oczywiście podlegali panowaniu sułtana.
Kleftycka pieśń gminna miała znaczenie swoistej kroniki wydarzeń dla niepiśmiennych, a ciekawych nowin wieśniaków. Podawana z ust do ust, opierała się na powtórzeniach, stałych schematach - łatwo było zapamiętać. Opiewano czyny kleftów i armatolów, krewnych i sąsiadów. Stawali się oni lokalnymi bohaterami.
Ad. 4
pieśni okolicznościowe- scalały wspólnotę wiejską, towarzyszyły codziennym czynnością, świętom, ważnym wydarzeniom jak narodziny, ślub czy śmierć. Ma charakter obrzędowy i magiczny. Wyłania się z nich obraz tradycyjnej, wiejskiej greckiej rodziny, w której kobieta, matka i gospodyni ma znacznie więcej do powiedzenia niż mężczyzna.
Liczne reprezentowane są tez treny- miroloja. Lapidarne teksty, ale odznaczające się artyzmem, bogatą symboliką i emocjami. Posiadają powtarzane fragmenty ale i improwizowane- pokazujące w przejmujący sposób uczucie straty. Pieśni często improwizowane przez zawodowe płaczki. Pieśni posiadają obraz zaświatów rodem ze starożytności, nie ma raju piekła, ani sądu nad duszami, na śmierć patrzy się od strony tego świata, stęsknionych zmarłych.
Pieśni wygnańcze- dokumentują emigrację. Mało żyznych terenów pod uprawę- zmuszało do wyjazdów. Zjawisko emigracji nasiliło się jeszcze w okresie dominacji tureckiej. Uciekali do kolonii greckich w miastach europejskich. Wielu dorobiło się na handlu morskim, zakładali faktorie na wybrzeżu Morza Śródziemnego i w głównych miastach europejskich. Ich synowie studiowali na najlepszych Uniwersytetach.
Najstarsze pieśni wygnańcze sięgają ostatnich wieków istnienia Bizancjum- uciekali w góry Epiru, Tesalii i Macedonii, potem do Mołdawii i na Wołoszczyznę. W pieśniach tych wspomina się długie podróże morskie i dalekie kraje Zachodu, przeważa jednak motyw tęsknoty i nostalgii. Centralny motyw- powrotu. Obczyzna postrzegana jako zło, związana z nieszczęściem i śmiercią, w przeciwieństwie do swojskości.
Ad. 5
Ballady- rozwijają wątki sięgające czasów starożytnych, opierają się często na baśniach i motywach archetypicznych, zawierają też fikcyjne opowieści pełne cudów i czasem makabrycznych przygód. Inspirowały one twórców renesansowej literatury kreteńskie oraz poetów romantycznych (jak Dionizos Solomos) czy współczesnych jak Seferis.
Wiersz polityczny:
Większość pieśni gminnych została ułożona w piętnastozgłoskowym wierszu, najczęściej nierymowanym, zwanym wierszem politycznym, czyli powszechnym. Wiersz ten stał się narodową miarą nowożytnej poezji greckiej, pełniąc podobną rolę jak heksametr homerycki. W nim spisano najpełniejsze redakcje poematu o dziejach Dijenisa Akritasa, Bergadis napisał Utrudzonego, tworzył w nim też Solomos i poeci jak Palamas czy Sikielianos.
Wiersz polityczny był idealny do umieszczania przysłów ludowych, miał tendencję do zamykania myśli w jednym wersie. Początkowa część wersetu przeważnie zawiera pełną myśl a dalsza jego część jest jej powtórzeniem wariantowym. Werset ma zaznaczone dwie nierówne części: ośmiozgłoskową zakończoną cenzurą i siedmiozgłoskową. Rytm jest swobodny, jambiczno- trocheiczny, zestrojony z melodią greki. Cechuje go zmienna liczba akcentów (od 2-7).
Krótka charakterystyka treści subiektywnie wybranych pieśni:
Ad. 1- cykl akrytycki
I
„Dzielna i Saracen”
Jest to pieśń wiązana z cyklem pieśni o matce Dijenisa (Wiotkiej), porwanej przez muzułmańskiego emira, który z miłości do niej zmienił wiarę.
Treść: Kobieta przebiera się za mężczyznę, udaje bohatera i walczy z Turkami i Saracenami, zabija wielu. Dostrzega jej kształty z daleka Saracen, rozpoznaje w niej kobietę... Ta więc ucieka na koniu, wpada do kościoła Św. Jerzego, prosi Świętego o pomoc i schronienie, w zamian obiecuje, że upiększy złotem i kamieniami kościół. Święty ukrywa ją w komnatach. Przybywają Saraceni, grożą Świętemu zrabowaniem i zniszczeniem Świątyni, jeśli jej nie wyda. Jerzy wpada w złość i ich atakuje--- posiekał wszystkich. (przypomnijmy- św. Jerzy patron walecznych żołnierzy)
II
„O Porfirysie”
Jest to klasyczny utwór cyklu, baśniowe przymioty bohatera pojawiają się także w innych utworach ( w tym w poemacie o Dijenisie Akritasie).
Bohater- Porfirys- bardzo szybko dojrzewa i dorasta. W pt się rodzi, w śr. Chce już gryźć orzechy;) gdy ma 5 lat włada mieczem, gdy ma 6 włócznią. W wieku 8- zuch jak się patrzy.
Młodzieńca chciał poznać król, ale się go bał. Wysłał do niego swojego sługę Mawrotrachila, w otoczeniu 5 tys. zbrojnych żołnierzy, którzy tak się go bali, że całą drogę idąc się modlili, żeby spał jak przyjdą. I się udało ;) Zastali go śpiącego, zszyli mu więc powieki, łańcuchami związali ręce i w takim stanie zawlekli do jego małżonki. Ta zaczęła mu dokuczać i się naśmiewać- weszła mu na honor. Zdenerwował się więc, oczami nici rozerwał i wyzwolił się z łańcuchów, po czym zabił 2 tys. żołnierzy. Przy zyciu pozostawił tylko Mawrotrachila (któremu odciął nos i ucho) aby mógł opowiedzieć królowi co widział ;)
III
„Charoplema- zapasy z Charosem”
Motyw zapasów Dijenisa z Charosem, czyli ze śmiercią- bardzo popularny.
Chór ptaków zapowiada Akrycie śmierć. Ten postanawia udać się na polowanie, jak uda mu się coś upolować to znaczy ,że przeżyje jak nie to nie;) Polując sobie w lesie spotyka Charosa, pyta go czemu ciągle go śledzi i wyzywa na pojedynek- jeśli wygra chce zachować zycie. Niestety to Charos wygrywa i zabiera ze sobą Dijenisa.
Ad.2- cykl historyczny
1. Cykl na upadek miast bizantyńskich:
„Aja Sofija”
Jedna z pieśni na upadek Konstantynopola- (z pn. na wt. 28/29 maja 1453)
Dotyczy ostatniej mszy w Aja Sofija, która według tradycji była prowadzona w obecności Cesarza Konstantyna XI Paleologa, który potem poległ w walce.
Treść: Trwa msza w Aja Sofija, biją dzwony, trwają śpiewy.
Nagle Archanioł mówi, żeby przerwać hymn, zgasić światło i schować św. Naczynia, bo Pan postanowił, że dziś Turcy wezmą miasto.
Mają też poprosić w kraju Franków o 3 statki. Na pierwszym umieścić św. Krzyż i zabrać, na drugim Ewangelie, a na 3 ołtarz. „By ich nie tknęły podłe psy, by nam je bezcześcić”
Matka Boska i ikony płaczą, ale wierzą, że jeszcze będzie dobrze.
2. cykl z okresu dominacji tureckiej
„Pieśń o Pani Frozynie”
Z czasów panowania Alego Paszy.
Piękna i wykształcona Frozyna, żona greckiego kupca Dimitriosa Wasiliosa w Epirze, została kochanką syna Alego Paszy- Muchtara. Podczas nieobecności Muchtara, jego zazdrosna żona poprosiła teścia (czyli Alego Paszę) o ukaranie kochanki męża. A ten skazał Frozynę i 17 innych kobiet posądzanych o niemoralność na utopienie w jeziorze- Janina.
Zostały one męczennicami. Ich ciała wypłynęły z rzeki i lud je wysławiał i podziwiał. W pieśni chór złożony z ludu opłakuje ich los i nędzę.
„Na powstanie w roku 1821”
Pieśń upamiętnia wydarzenia w klasztorze Św. Ławry w masywie Chelmos na Peloponezie.
25 marca 1821 pod historycznym platanem arcybiskup miał wziąć sztandar narodowy i wezwać Greków do powstania hasłem „wolność albo śmierć” dzień ten został przyjęty jako oficjalna data powstania.
W pieśni ksiądz zapowiada gorzką wiosnę i czarne lato, ale zachęca do walki „Naprzód, przepędźmy Turka precz lub też padnijmy w walce”.--->to zdanie kończące.
3. z okresu II wojny światowej:
„Na wojnę w Albanii w latach 1940- 1941”
Powstała w Macedonii pieśń o wojnie z Włochami w górach Północnego Epiru na wzorach starszych pieśni gminnych.
Apostrofa do kruka- czemu kracze i krzyczy? Czy chce pić ludzką krew.
Nie znajdzie wielu greckich ciał ,bo mają osobne groby, ale może znaleźć wiele włoskich ciał nad Samariną.
Ad. 3 cykl kleftycki
„Z czego jest dumny prawy kleft”
Ideałem klefta jest swobodne życie w górach, poza prawem i władzą. Sprawa, za którą warto umrzeć to wolność. Zajęcie godne klefta- dowodzenie męskości w bojach, troską- zdobywanie sławy. Kleft ceni przede wszystkim, szablę, sztylet, swego konia i zdobytą kobietę
Dopiero w cyklu suliockim pojawiają się motywy obrony własnego terytorium- tożsamości narodowej i wiary.
W wierszu kleft szczyci się swoim mieczem w krwi Turka ubroczonym.
„Żywot klefta”
Realistyczny obraz życia kleftów, ukazujący ich przymioty: wytrzymałość na trud i głód. „Być kleftem czarny to jest los i czarny żywot” - nosi łachmany, otacza go brud, ciągle się bije i czatuje;) nie śpi w pościeli i nie zna spokojnego snu. We śnie tuli strzelbę jak narzeczoną.
„Klefci co nie biją pokłonów”
Pieśń dotycząca działań Alego Paszy przeciw kleftom. Około 1783 roku powstała. Kleftowie zgadzali się na warunki Alego i szli do niego w służbę tylko po to, aby przy pierwszej okazji znowu się zaszyć w górach.
Treść opowiada o rozporządzeniu, które kazało kleftom zejść z gór i pokłonić się Alemu Paszy. 2 tylko nie pokłoniło się, wzięli szable i „klefta wybrali los”.
„Boje Suliotów”
Pod koniec XVIII w górach Epiru powstał związek 4 wsi (Suli, Samoniwa, Kiafa, Awariko) a potem nast. 7, zamieszkanych przez albańskiego pochodzenia chrzescijański lud Suliotów, który wywędrował w góry przed uciskiem tureckim. Liczyli ok 5000 osób a wraz z okoliczną ludnością 12000. Prowadzili wojny z agami i bejami, zabierając im pieniądze z pobieranych podatków.
Wielu Suliotów służyło w wojskach Alego Paszy, władcy Janin, który raz ich potrzebował i wykorzystywał a raz przeciw nim występował. wiersz opowiada o tym, jak w 1792 roku wojska Alego Paszy, które chciały spacyfikować ziemie Suliotów, poniosły klęskę. W walce wzięło udział ok. 400 uzbrojonych Suliotek pod wodzą Moscho, żony Lambrosa Dzaweli.
„Na śmierć Kitsosa Botsarisa”
Kitsos, syn Jeorjisa Botsarisa, który zbuntował się przeciw Alemu i po upadku Suli schronił się na Wyspach Jońskich. Ali zaproponował mu powrót do służby i wywabił z bezpiecznego schronienia do Arty, a potem zabił młodego Suliotę. 4 synów Kitsosa ( w tym nasz Marco) brali potem udział w powstaniu przeciwko Turkom.
Pieśń: opowiada że biednego Kitsosa postrzelono 3 razy. W bok, pierś i usta. Zbolały prosi o ucięcie mu głowy, żeby Turek na nią nie pluł i nie cieszył się na jej widok.
„Na śmierć Marka Botsarisa”
Markos Botsaris (1786-1823) syn Kitsosa i brat bohaterskiej Leno. Znalazł się w Mesolongi podczas pierwszego oblężenia (1822). Zginął nieoczekiwanie pod Karpenisi 1 1823 roku, gdy na czele 350 Suliotów wpadł do obozu Omera Wrijonisa i Mustaja, paszy Skodry w Albanii. Pochowano go w Mesologi. Okoliczności jego śmierci obrosły w legendę.
Treść: sokoły z czerwonymi pazurami i piórami mówią o potędze wroga, że jest ich 1800.
Marek rusza na wroga. Zabija tysiąc za tysiącem, jednak renegat trafia go kulą w głowę. Krew wargami płynie, ale rzecze do towarzyszy: że nic się nie stało i że lekarze go wyleczą i znowu pójdzie w bój.
Ad.4 pieśni okolicznościowe.
„Piosenki jaskółcze”
Już grecki historyk Teognis cytuje rodyjską pieśń jaskółczą śpiewaną przez dzieci. Dzieci chodziły z nią wiosna prosząc o łakocie i datki, zaczynająca się fraża Przyleciała jaskółeczka. Niemal identyczny początek z tamtą pieśnią ma śpiewana dziś 1 marca ludowa piosenka. Ma charakter magicznego „zamawiania”.
Afirmacja wiosny i lata, „zioła, ziarna, winne kiście, liście” wszystko kwitnie, pączkuje. Życzenia dla gospodarzy i ich rodziny.
Pieśni miłosne
„Mieć piękną narzeczoną”
Chłopiec prosi słońce aby szybciej zaszło, żeby mógł się wybrać do swoich przyszłych teściów i zobaczyć przyszłą narzeczoną- ma nadzieję, że będzie piękna.
Pieśń - często tam gdzie dom bogaty i chcą ugościć mężczyznę- nieatrakcyjna kobieta” suchy wiór, uschły konar”, za to gdy idzie do ubogiej wdowy, poznaje jej piękną córkę „perły blask, szczere złoto”.
Pieśni weselne
„Na odejście panny młodej”
Słowa odchodzącej z domu rodzinnego młodej żony.
Żegna wszystkich- szczególnie matkę, której pozostawia po sobie tylko gorycz „trzy słoje goryczy”.
Odchodząca z domu dziewczyna prosi członków rodziny o błogosławieństwo.
Pieśni wygnańcze
„Przekleństwo wilajetom”
Wyklinanie trzech prowincji państwa osmańskiego (wilajetów) , dokąd najczęściej udawali się Grecy szukający poprawy losu: Konstantynopola, Wołoszczyzny i Mołdawii (hospodarstw naddunajskich). Chcą obrócić w pył winiarnie, niech choroba dotknie owce, i niech wymrą wdzięczne Wlaszki, które oczarowują greckich ojców i synów.
W podobnej pieśni pojawia się ten ptak drapieżny ( sokół, pustułka, jastrząb) który symbolizuje Charosa, śmierć.
„Pogrzeb wygnańca”
Motyw zmarłego na obczyźnie emigranta, którego chowają obcy z pogwałceniem obyczajów.
„Bez kadzidła i światła świec, bez popa, bez psalmisty, daleko od kościoła bram”
Treny
„Rzeka łez”
Kobiety płaczą, bo Charos zabrał im mężów, dzieci, braci, rodziców. Ich łzy tworzą rzekę, która płynie do Hadesu.
„Rozmowa konającego z matką”
Motyw- łono matki jako skrzynia do ukrycia syna przed Charosem. Syn mówi matce, że juz jej uleciał ,że go straciła i nie może wrócić.
Charos w trenach występuje jako czarny jeździec, myśliwy , złodziej itp, jest nieustępliwy i okrutny. Pojawia się tez często jako budowniczy wieży, domu lub ogrodnik zakładający sad. Jego pomocnikami są zmarli a budulcem fragmenty ich ciał. Wyobrażany jest też jako przestępca dopuszczający się zbrodni bezprawego mordu, kłamca posługujący się oszustwem.
Ad. 5 Ballady
„O wdowie co krzywoprzysięgała”
Wdowa kłamie, że nie dolewa wody do wina i nie miesza zboża z kurzem, przysięgając na życie syna „niech wilków żerem się stanie”. Wkrótce klątwa sie wypełnia. Przychodzi wilk i zabiera syna. Chce poświęcić siebie zamiast syna, ale syn jej odpowiada ,że to przez nią wilk go pożre i niech wraca lepiej sprzedawać;)
„ O zmarłym bracie”
Bardzo piękna ballada. Matka ma 1 córkę - Ewdokię i 9 synów, w tym Konstantyna. Konstantyn wydaje rękę siostry swatowi z Babilonu. Ale obiecuje, że pojedzie po nią gdy matka będzie chora. Wszyscy synowie umierają, nie ma kto się matką opiekować. Matka płacze nad ciałem ost. syna- Konstantyna, ten powstaje z martwych i jedzie po siostrę. Ona nie wie ,że on nie żyje. Przybywają do domu, Konstantyn wraca do grobu a matka i córka „w ramiona pochwyciły się- martwe na ziemię padły.
8