Rozdział 8 „STAROŚĆ”

-czasy dzisiejsze- osłabienie i zdeprecjonowanie wartości ludzi starych dla rozwoju naszego gatunku,

- Lista zadań rozwojowych starości:

a) podjęcie nowych ról i zajęć związanych z emeryturą,

b) włączenie się do grupy rówieśników,

c) utrzymanie zainteresowań światem,

d) przystosowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych,

e) przystosowanie się do straty bliskich osób

f) wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci.

- badania wykazują, że ludzie starzy:

a) nie przeżywają silnego lęku przed śmiercią,

b) nie są mniej zadowoleni z życia i szczęśliwi niż ludzie w wieku młodzieńczym i średnim,

-te wyniki znajdują potwierdzenie np. w badaniach W. Gromskiego (1983)- badania wykazały, ze ocena swojej aktualnej osoby była najniższa w grupie najmłodszej, a nie jak podpowiada zdrowy rozsądek w najstarszej,

- B.L. Neugarten- wyróżniła 8 trwałych typów starzenia się powiązanych z czterema typami osobowości, np.:

* Typ osobowości biernie zależnej-2 sposoby starzenia się:

a) apatyczny- redukcja kontaktów z ludźmi i ograniczanie całej aktywności,

b) szukający wsparcia- silna potrzeba zależności i kontaktu z jedną lub dwoma osobami, które byłyby dla niej podporą,

* Osobowość zintegrowana (bogate życie wewnętrzne, sprawny umysł, otwarty na nowe bodźce)

a) przeorganizowanie swej aktywności w związku z przejściem na emeryturę, w taki sposób, że zerwane kontakty z miejscem pracy zostają zastąpione przez wieloraą aktywność w róznych organizacjach,

b) koncentracja na wąskiej dziedzinie nowej aktywności (np. gotowanie, zajęcia w ogrodzie)

c) świadome wyłączenie się z kontaktów społecznych, preferowanie trybu życia nie angażującego w żadną rolę społeczną.

- D. B. Bromley- podział na okres przedemerytalny (60-65), emerytalny (65-70) i starczy (po 70 roku),

- Z. Falicki- wiek podeszły (60-74), starczy (75-89) i długowieczność (powyżej 90 roku).

-starcza inwolucja- przewaga procesów katabolicznych nad anabolicznymi (niszczenia nad odnową), w wyniku czego spada aktywność poszczególnych układów, następuje upośledzenie zdolności przystosowawczych. Istotny jest też tryb życia i oddziaływania środowiska.

- utrata celów życiowych oraz bierność pociąga za sobą przyspieszoną inwolucję psychiczną i fizyczną.

-D. L. Gutmann- podkreśla rolę aktywności i woli życia w warunkach skrajnie niekorzystnych (np. obozy koncentracyjne). Największe szanse przeżycia mieli ludzie ideowi, nastawieni na opór i aktywne działanie.

-cztery podstawowe typy doświadczeń z przejściem na emeryturę:

a) emerytura odbierana jest jako wejście w ostatnią fazę życia- smutny koniec, schodzenie w dół,

b) e. witana jest z radością, jako początek nowego okresu, fazy wolności, satysfakcji i nowych planów,

c) przejście na e. nie powoduje żadnych istotnych zmian w dotychczasowej strukturze życia,

d) e. oznacza utratę niezwykle ważnej dziedziny aktywności. Jest to strata bolesna i trudna.

-teoria wyłączania się- E. Cumming i W.E. Henry- w miarę przechodzenia z wieku średniego w starczy:

a) maleje zakres interakcji społecznych jednostki,

b) jest dobrowolne przystosowanie się do tej sytuacji, nabranie dystansu wobec ceniionych wcześniej interakcji zapewnia dobre samopoczucie i satysfakcję.

- w miarę postępującej inwolucji organizmu działania kompensujące są coraz bardziej selektywne, opis tego procesu nazwany został „selektywną optymalizacja”. Jej przejawem jest zachowanie mimo zaawansowanego wieku wysokiej sprawności w pewnych wyspecjalizowanych dla nich dziedzinach.

-5 faz wyróżnionych jako reakcja na wiadomo co postawionej diagnozie śmiertelnej choroby:

a) faza odrzucenia. Pacjent nie daje wiary diagnozie, uważa ją za pomyłkę,

b) faza gniewu. Gniew za niesprawiedliwość losu.

c) faza „przetargów” z lekarzami, chorobą, Bogiem. Chory mówi, że musi dożyć jeszcze do określonego momentu i zapewnia, ze gdy to się uda, jego stan ulega poprawie.

d) depresja,

e) akceptacja. Faza prawie pozbawiona przeżyć emocjonalnych.

- bilans życia- starość stanowi okres refleksji nad życiem jako całością. Przynosi ona cenne owoce w postaci autobiografii, wspomnień itd.

- Erikson- starość to czas osiągnięcia pełnej dojrzałości, mądrości i integracji wewnętrznej. Zadanie rozwojowe tego okresu to akceptacja ludzkiej osobowości i własnego życia.

- często dopiero w tym okresie ludziom zaczyna być dostępna aktywność twórcza i adaptacyjna. Często wtedy następuje rozwój zawodowy.

Rozdział 9 „ROZWÓJ I REGRES A PRZEBIEG WCZEŚNIEJSZYCH FAZ ŻYCIA”

Zależności interstadialne:

-Zależności interstadialne-Wolański:

* niedożywienie w niemowlęctwie może powodować nieodwracalne zaburzenia w rozwoju umysłowym; przekarmianie- predyspozycje do otyłości w późniejszym okresie życia,

* związek między czasem, w jakim niektóre cechy osiągają szczyt rozwoju a przebiegiem ich regresu; cechy dojrzewające wcześniej szybciej ulegają regresji niż cechy osiągające pełny rozwój później,

* gdy pod wpływem warunków ekologicznych wydolność robocza człowieka osiągnie maksimum nie w 20 roku życia, lecz później, będzie dłużej utrzymywać się na wysokim poziomie,

* kobiety wcześniej dojrzewające płciowo przekwitają nie wcześniej lecz później od kobiet dojrzewających wolniej,

* hipokinezja (wyjaśnione co to jest w rozdziale 3…) przyspiesza zmiany starcze; w drugiej połowie życia wiek fizjologiczny tych ludzi jest bardziej zaawansowany od ich wieku chronologicznego.

Wiedza psychologiczna o zależnościach interstadialnych:

-Florian Znaniecki- wskazał wyraźnie zależności interstadialne-wystąpił ze stwierdzeniem, ze biografia społeczna człowieka w pierwszej części jego życia wpływa decydująco na późniejsze dzieje jego osobowości społecznej w tej mierze, w jakiej postępowanie zależy od niego samego…(brzmi trochę niezrozumiale… )

- Zaniecki 3 podstawowe typy społeczne ludzi z uwagi na przebieg ich dzieciństwa:

a) ludzie pracy, którzy uczyli się mało i wcześnie zaczęli pracować,

b) ludzie dobrze wychowani, otrzymali staranne wykształcenie i w wieku dorosłym korzystają z tego,

c) ludzie zabawy ( czyli chyba my :P ), czyli tacy, w których młodości szczególnie silny wpływ formujący wywarły bogate kontakty z kręgami rówieśników,

- wiedza psychologiczna na temat zależności interstadialnych pochodzi z 2 źródeł:

a) z trudnych i kosztownych badań podłużnych,

b) z obserwacji klinicznych

-najbardziej inspirujących danych klinicznych i hipotez na temat zależności interstadialnych dostarczyła psychoanaliza- uznała ona dzieciństwo za decydujący okres formowania osobowości, dający klucz do zrozumienia normalnych i zaburzonych zachowań człowieka dorosłego,

-Bowlby- opracował teorię przywiązania, która przypisuje szczególny wpływ na rozwój psychiczny dziecka (a w konsekwencji i dorosłego) stałości i jakości jego kontaktów emocjonalnych z matka w pierwszych latach życia. Przywiązanie dziecka do matki rozumiane jako specyficzna więź uczuciowa, zapewniająca bezpieczeństwo, nie jest wyuczoną reakcją, lecz potrzebą pierwotną. Bowlby uważa, ze istnieje zależność przyczynowa między doświadczeniami wyniesionymi w dzieciństwie z kontaktów z rodzicami a późniejszą zdolnością wchodzenia w związki emocjonalne z innymi ludźmi.

-Erikson- znaczenie, jakie ma rozwój u dziecka w pierwszym roku życia poczucia podstawowego zaufania. Gdy z jakiś powodów rodzice nie zapewnią wytworzenia takiego zaufania, dziecko może okazać się w pzryszłosci istotą lękliwą, nadmiernie zależną, niedojrzałą emocjonalnie,

-badania G.E. Vaillanta- ludzie, którzy mieli szczęśliwe dzieciństwo byli na ogół:

a) bardziej optymistyczni i pewni siebie,

b)częściej mięli przyjaciół,

c) cieszyli się lepszym zdrowiem,

d) cztery razy rzadziej zapadali na choroby psychiczne,

e) częściej uprawiali sporty i gry rywalizacyjne,

f) częściej mieli pełne, radosne wakacje

- badania Kagana i Mossa- najbardziej prognostyczne dla zachowań dorosłych były zachowania dzieci miedzy 6 a 10 rokiem; siedem charakterystyk wykazało umiarkowaną wartość prognostyczną dla zachowań tych samych osób w wieku około 24 lat:

a) zainteresowania intelektualne

b) bierne wycofywanie się z sytuacji trudnych, stresujących,

c) zależność od rodziny (tylko u dziewcząt)

d) łatwość wpadania w gniew,

e) lęk wobec kontaktów społecznych,

f)identyfikacja z własną płcią,

g) intensywność zainteresowań druga płcią.

Rozdział 10 „SZCZEGÓLNY RODZAJ KOMPETENCJI”

- ludzie nie wstepują w wiek średni już w pełni uformowani, wchodzenie w ten wiek wiąże się z radykalną zmianą czynników rozwoju,

- człowiek dorosły staje się coraz lepiej znającym się na rzeczy współtwórcą własnej drogi życiowej i własnego rozwoju, zyskuje coraz większą kompetencję biograficzna,

-kierowanie własnym rozwojem przez człowieka dorosłego jest zadaniem podporządkowanym czemuś znacznie trudniejszemu i nie zawsze osiągalnemu-kierowaniu życiem,

- umiejętność kierowania rozwojem jest to integralna część czegoś tak niejasnego i niepewnego jak kierowanie życiem,

-mądrosć- składają się na nią dwie podstawowe właściwości podstawowe:

a) posiadanie dużej wiedzy- przede wszystkim wiedzy praktycznej,

b) umiejętność trafnej oceny i trafnego rozwiązywania praktycznych problemów życiowych i zawodowych

-podstawowe składniki kompetencji biograficznej:

1. wiedza autokreacyjna, wspomagająca rozwój i kierowanie życiem:

a) społeczna, w formie wiedzy zarówno naukowej jak i potocznej, przechodzącej z rodziców na dzieci itp.,

b) indywidualna, w postaci spostrzeżeń i uogólnień czynionych przez każdego na podstawie własnych doświadczeń

2. Myślenie biograficzne, podporządkowane problematyce kierowania życiem i rozwojem.

- kompetencja biograficzna wyraża się w myśleniu oraz działaniu mającym przymioty przypisywane mądrości.

4

---