6.10 zobowiazanie, swiadczenie
Ustawodawca zdefiniował zobowiązanie w art. 353: Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Jest to Konstrukcja prawna stosunku zobowiązaniowego.
Świadczenie: 1)pieniezne- dluznik ma obowiązek zaplaty za rzecz wierzyciela oznaczonej sumy pienieznej. Art. 358- swiadczenie w euro można wykonać w zlotowkach. Dluznik zazwyczaj może wybrać w której walucie ma zaplacic. Klauzula efektywna zaplaty w walucie obcej- wtedy dluznik musi placic w walucie obcej.
Zobowiązanie jest to rodzaj stosunku cywilnoprawnego o swoistych cechach wskazanych w odpowiednich normach prawa zobowiązań. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Podmiot uprawniony-wierzyciel np. obdarowany ,potrącony przez samochód, pożyczkodawca; podmiot zobowiązany-dłużnik.
Świadczenie-przedmiot zobowiązania-wskazane treścią zobowiązania zachowanie się dłużnika na rzecz wierzyciela Osoby stosunku nie muszą być znane już w chwili powstania zobowiązania choć najczęściej tak jest. W zobowiązaniach wynikających z umów wzajemnych strony najczęściej występują w 2 rolach, jako wierzyciel i dłużnik zarazem np. sprzedaż. Wierzytelność- prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi, służy ono podmiotowi do zaspokojenia jego interesów, nie mogą być one sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Wierzytelność jest prawem podmiotowym względnym. Kieruje się ona bowiem przeciwko indywidualnie oznaczonej osobie jaką jest dłużnik i tylko przez niego może być naruszona .
Roszczenie-jeżeli podmiot zobowiązany, został już w momencie powstania zobowiązania zindywidualizowany a należne świadczenie jest już od samego początku dostatecznie ściśle oznaczone, wówczas wierzytelność przyjmuje postać roszczenia (uprawnienia podmiotowo i przedmiotowo skonkretyzowanego). Każda wierzytelność prowadzi do powstania roszczenia, najpóźniej w chwili świadczenia. Wierzyciel posiada uprawnienia kształtujące na mocy których ma on kompetencje do zniesienia lub zakończenia lub zmiany stosunku zobowiązaniowego przez jednostronną czynność prawną. Np.672,491,365.Obok nich wierzyciel posiada uprawnienia główne i uboczne. Uprawnienia główne służą realizacji podstawowego interesu wierzyciela i polegają na wykonaniu pierwotnego świadczenia lub na spełnieniu świadczenia odszkodowawczego, a uprawnienia uboczne przygotowują lub uzupełniają świadczenie główne i nie mogą istnieć bez uprawnienia głównego np. odsetki, prawo zatrzymania.
Termin wymagalnosci- gdy uplynie czas wplaty- np. 2 tygodnie ma czyli 15 dnia jest termin wymagalnosci. Wtedy bierze się kurs NBP, wierzyciel może wybrac czy wybierze kurs z dnia wymagalnosci czy z dnia faktycznej zaplaty- gdy dluznik nie zaplacil w terminie - art. 358
Zasada nominalizmu- dluznik ma zaplacic kwote(sume nominalna) która była zawarta w umowie bez względu na inflacje itd.
Nominalizm-u nas to zasada-zasada ta polega na tym iż zobowiązania pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej na jaką opiewał dług w chwili jego powstania. Wychodzi tu mylne założenie niezmiennej wartości pieniądza. Tylko przy zobowiązaniach pieniężnych. Nie odnosi się do zobowiązań ze świadczeniem pieniężnym, czyli niepieniężnych. Tu pieniądz nie występuje w roli pierwotnego przedmiotu świadczenia, wyrażonego jako określona suma pieniężna. Np. odszkodowania pieniężne, pieniężne wyrównanie bezpodstawnego wzbogacenia, alimenty. Zasada ta prowadzi do pokrzywdzenia wierzyciela w razie deprecjacji pieniądza w czasie trwania zobowiązania.
ZASADA NOMINALIZMU art. 358¹ §1.
Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Zasada ta odnosi się tylko do zobowiązań pieniężnych sensu stricto, nie działa w odniesieniu do zobowiązań niepieniężnych ze świadczeniem pieniężnym. Suma nominalna to suma, na którą opiewało świadczenie w chwili powstania zob. Zasada nominalizmu nie uwzględnia zatem zmian siły nabywczej pieniądza. Jednostka pieniężna ma bowiem różne wartości kursowe (względem innych walut) oraz różną w czasie wartość nabywczą - ilość dóbr i usług, które można nabyć za jednostkę pieniężną. Póki różnice w wartości jedn.pien. z chwili powstania zob. i spełnienia św. są niewielkie można je pominąć. Jeżeli występują jednak gwałtowne procesy inflacyjne lub deflacyjne, zasada nominalizmu jest sprzeczna z poczuciem sprawiedliwości.
Zasada nominalizmu, udziela odpowiedzi na pytanie w jakiej wysokości powinno być świadczone zobowiązanie pieniężne. Wyraża ona regułę, iż zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, jaką opiewał dług w chwili jego powstania. Zasada ta opiera się na założeniu, że jednostki pieniężne mają pewną stałą wartość określoną przez państwo, która wyrażona jest w znakach pieniężnych, tzw. wartość nominalna pieniądza. Odnosi się ona do zobowiązań, których przedmiotem "od chwili powstania" jest suma pieniężna, są to zobowiązania pieniężne sensu stricto. Zasada ta jednak nie odnosi się do zobowiązań w istocie niepieniężnych, ale ze świadczeniem pieniężnym. Pieniądz nie występuje w roli pierwotnego przedmiotu świadczenia wyrażonego jako określona suma pieniężna. Rozmiar świadczenia pieniężnego zależy tu od wartości tego dobra lub usługi, której surogatem jest pieniądz. Jego rola jest wtórna, polega tylko na tym, że jest środkiem zwolnienia się z zobowiązania (np. odszkodowanie pieniężne za szkodę).
Waloryzacja to wyjątek- polega na dostarczeniu takiej samej wartości ekonomicznej jaką reprezentowała wierzytelność pieniężna w chwili jej powstania. Świadczenia pieniężne mogą być waloryzowane na podstawie umowy albo orzeczenia sądowego -258(1).2-4. Są jednak nad to wyjątki np. waloryzacja kaucji mieszkaniowych.
-Waloryzacja umowna-358(1). § 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.-Zastrzeżenia tego rodzaju nazywane są klauzulami waloryzacyjnymi. Sens tych klauzul polega na tym że wskazują one ile pieniędzy trzeba zapłacić aby zobowiązanie zostało umorzone. Zostaje wskazany ów miernik wartości, według którego ustalić należy wysokość świadczenia pieniężnego. Miernikiem tym mogą być waluty obce - klauzula walutowa; klauzula towarowa- za miernik wartości przyjmuje się ceny określonego towaru; wartość wskaźnika- inflacja, giełda itp. ; klauzula złota ; klauzula uposażenia- miernikiem jest minimalna lub średnia płaca w całej gospodarce, sektorze lub zawodzie.
-Waloryzacja sądowa-358(1) § 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Konstytutywne orzeczenie sądu. Przy waloryzacji ustawowej orzeczenie sądu ma charakter tylko deklaratywny. Waloryzacji sądowej podlegają jedynie zobowiązania pieniężne. Waloryzacji podlega suma pieniężna pozyskana na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia (SN) ponadto przedmiotem waloryzacji w umowie ubezpieczenia dzieci jest świadczenie pieniężne ubezpieczyciela będące przedmiotem jego zobowiązania od chwili zawarcia umowy- bez względu na określony umową termin spełnienia tego świadczenia(SN) . Do świadczeń opiewających na walutę obcą także stosuje się waloryzacje sądową. Ważną przesłanką jest żądanie strony stosunku zobowiązaniowego. Sąd nie może orzekać tych sprawach z urzędu. . Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Nie jest dopuszczana sądowa waloryzacja świadczeń na podstawie 358.3 gdy strony zawarły w umowie klauzulę waloryzacyjną(SN). Nie jest tutaj miarodajny społeczno gospodarczy cel umowy (SN). Sens sądowej waloryzacji polega na tym że zmiana treści świadczenia może nastąpić na żądanie jednej strony a wbrew woli drugiej.
Waloryzacja polega na odpowiednim przeliczeniu sumy jednostek pieniężnych (świadczenia pieniężnego) według określonego kryterium. Ustawodawca dopuszcza waloryzację w dwóch postaciach:
1. 1. waloryzacja umowna - art. 358¹ §2 Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz
miernika wartości. Strony, zakładając że pewien miernik będzie miał bardziej stabilną wartość od pieniądza, wprowadzają do umowy postanowienie, że zapłata nastąpi po przeliczeniu świadczenia. W zależności jaki miernik wartości został przyjęty za kryterium przeliczenia mówimy o odpowiedniej klauzuli waloryzacyjnej:
a) a) klauzula towarowa - gdy zwrot następuje po przeliczeniu wg wartości
towaru (np. zboże);
b) b) klauzula walutowa - odnosi się do wartości waluty obcej lub koszyka walut.
Zastrzeżenia w doktrynie, czy klauzula ta jest dopuszczalna ze względu na zasadę
walutowości, jest to pogląd wątpliwy, bo czym innym jest wyrażenie zobowiązań
pieniężnych, a czym innym ustalenie wskaźnika waloryzacji;
c) c) klauzula złota - wartość złota;
d) d) klauzule indeksowe - odnoszą się do wskaźnika kosztów (wynagrodzenia, m² mieszkania, kosztów utrzymania itp.).
2. 2. waloryzacja sądowa - 358¹ §3 W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesu stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Przepis ten daje zatem sądowi - ius modificandi - kompetencje, do zmiany treści zobowiązania, na wniosek jednej ze stron (jest to wyjątek od cywilnoprawnej zasady, że strony związane są tym co ustaliły w umowie). Waloryzacja sądowa ma charakter jednorazowy, jeżeli jest kolejna zmiana siły nabywczej pieniądza to musi być kolejna waloryzacja tego samego.
Przesłanki :
a) a) istotna zmiana siły nabywczej pieniądza (zwykła, nieistotna nie daje sądowi
prawa); sąd decyduje czy sprawa była istotna;
b) b) zmiana ta musi nastąpić podczas trwania zobowiązania - po powstaniu i
przed wygaśnięciem. Niedopuszczalna jest walor. zob. wykonanych i wygasłych.
Pojawia się problem czy przyjęcie świadczenia pieniężnego przez wierz. w
wysokości zaproponowanej przez dł. zawsze wyłącza możliwość żądania walor.
Przyjmuje się, że jeżeli wierz. przyjmuje sumę z zastrzeżeniem, że nie uznaje tego
za spełnienie całego św. i żąda waloryzacji, to nie powoduje to wygaśnięcia
zobowiązania (bo 356§2 i 450).
c) c) wniosek strony - co to za żądanie? Nie jest to roszczenie, bo nie jest
skierowane do 2 strony, jest raczej bliższe p.p.kształtującemu (Szpunar) - 1str.
czynność prawna zmierzająca do zmiany treści stosunku prawnego, z tym
zastrzeżeniem, że ostatecznie waloryzacji dokonuje sąd
Sąd może zmienić wysokość świadczenia lub sposób jego spełnienia (np. dokona tylko
rozłożenia na raty), spójnik „lub” wskazuje, że może dokonać jednego i drugiego. Ma
przy tym uwzględnić interesy stron i zasady współżycia społecznego - może obciążyć
skutkami inflacji obie strony. Powinien bowiem uwzględnić indywidualną sytuację
każdej ze stron. Zgodnie przyjmuje się, że świadczenie zasądzone wyrokiem sądowym
może ulec (ponownej) waloryzacji, jeżeli dł. opóźniał się w spełnieniu św.
Ustawodawca wprowadza zastrzeżenie - art. 358¹ §4 Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
Klauzula waloryzacyjna- wyjątek od nominalizmu; wprowadzana do umowy- inny miernik wartości niż pieniadz- umowna waloryzacja świadczenia pienieznego. Strony odwoluja się do pewnego przeliczenia- na jakies dobro. Np. jak pożyczam kase i przeliczam kwote pozyczki na cene zlota. Dluznik ma oddac tyle hajsu aby można za to kupic tyle gramow zlota ile wcześniej.
Waloryzacja świadczeń pieniężnych ma na celu dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała wierzytelność pieniężna w chwili jego powstania. Problem waloryzacji, odnosi się tylko do takich stosunków zobowiązaniowych, w których mija jakiś okres między powstaniem a wykonaniem zobowiązania. Ponieważ podstawową przesłanką waloryzacji jest czas między powstaniem a zgaśnięciem zobowiązania. Tak jak i nominalizm, odnosi się wyłącznie do zobowiązań opiewających wyłącznie na świadczenia pieniężne. Stosowanie waloryzacji następuje tylko w przypadku gdy przepisy szczególne tak stanowią. Czyli dopuszczona jest tylko jako wyjątek. Świadczenia takie mogą być waloryzowane na podstawie umowy lub orzeczenia sądowego. Niedopuszczalna jest waloryzacja świadczeń których wysokość została już uregulowana w przepisach wyrażających normy bezwzględnie wiążące.
• Waloryzacja umowna Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona wg innego niż pieniądz miernika wartości. Zastrzeżenie to nazywa się klauzulą waloryzacyjną. Przedmiotem świiadczenia wciąż jest pieniądz; sens klauzul polega na tym, że określają one (wskazany przez strony miernik wartości) - ile pieniędzy należy zapłacić, aby zobowiązania zostało umorzone. Typowymi klauzulami waloryzacyjnymi są:
1) klauzule walutowe, miernikiem jest inna waluta, niż ta na którą opiewa zobowiązanie,
2) klauzule towarowe, miernikiem wartości jest cena określonego towaru (np. klauzula
ropy naftowej, zbożowa)
3) klauzule indeksowe, miernikiem jest wartość powszechnie znanego wskaźnika np.
wskaźnika inflacji, indeksu giełdowego.
4) klauzula złota, wskazuje, że dłużnik ma zapłacić tyle pieniędzy, ile w dniu wymagalności wynosi cena określonej ilości złota,
5) klauzula uposażenia, uznaje za miernik wartości minimalną lub średnią płacę w całej gospodarce, określonym sektorze lub zawodzie.
• Waloryzacja sądowa Dokonywane przez sąd, gdy zajdą określone w przepisach przesłanki. Dokonuje się ona na podstawie konstytuwnego orzeczenia sądu, które jest zdarzeniem cywilnoprawnym, gdyż zmienia treść stosunku zobowiązaniowego. Waloryzacja sądowa obejmuje nie tylko zobowiązania wynikające z czynności prawnych, ale z innych zdarzeń. Wymagane przesłanki:
a) nastąpi istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, o tym czym jest to istotna zamiana
decyduje sąd, nieskrępowany żadnymi szczegółami. Liczy się tylko ta zmiana, która nastąpiła po powstaniu zobowiązania, czyli chodzi o zmiany dokonujące się w czasie trwania danego stosunku.
b) Musi występować żądanie strony stosunku zobowiązaniowego skierowane do sądu.
Aczkolwiek, z tym żądaniem nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pieniężne pozostaje w związkuz prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Sąd może wydać ponowne orzeczenie o waloryzacji, w przypadku gdy po zasądzeniu świadczenia, dłużnik opóźnia się z zapłatą. Zakres kompetencji sądu, odnosi się do tego iż zmiany mogą dotyczyć wysokości świadczenia lub sposobu świadczenia (może to być jedna zmiana lub łącznie). Sąd musi brać pod uwagę interes stron, oraz ZWS. Wybór miernika waloryzacji, pozostawiony został do wyboru dla sądu po wszechstronnemu rozważeniu sprawy. Aczkolwiek jeżeli przepis szczególny określa sposób waloryzacji, wówczas niedopuszczalna jest waloryzacja sądowa wedlug innych mierników.
Klauzula indeksowa- swiadczenie pieniezne zosranie zwaloryzowane o wartość rzeczywistej inflacji
Sądowa waloryzacja świadczenia pienieznego- wyjątek od nominalizmu- wierzyciel może zglosic się z wnioskiem aby sad dokonal waloryzacji świadczenia (w praktyce- wierzyciel chce więcej pieniędzy od dluznika, niż to wynika z zasady nominalizmu) warunki: a) istotna zmiana sily nabywczej pieniądze po powstaniu zobowiązania b) nie mogą z tego korzystać osoby prowadzące dzialanosc gospodarcza c)sad musi rozwazyc interesy obu stron zgodnie z zasadami wspolzycia społecznego
Odsetki- niezbedna jest podstawa prawna do nich, nie zawsze się one naleza np. umowa przewiduje platnosc odsetek, przepisy ustawy, orzecznie sadu, jeśli umowa nie okreslila wysokości odsetek należy placic odsetki ustawowe ustalane przez Rade Minitrow obecnie 13 % w stosunku rocznym. Odsetki maksymalne nie mogą przekraczać czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP (ok. 16%)
2)niepieniezne- innego rodzaju zachowania się dluznika np. wydanie rzeczy(ruchomej i nieruchomej), udostenienie rzeczy do czasowego uzywania, swiadczenie uslug, wykonanie dziela.
Odsetki są świadczeniem ubocznym, związanym ze świadczeniem głównym i stanowiącym wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału. Ich wysokość jest ustalana według stopy procentowej przemnożonej przez czas korzystania ze świadczenia głównego czyli z tego kapitału. W obrocie przeważnie mamy do czynienia z odsetkami ze świadczeń pieniężnych. Mogą być też zastrzeżone przy świadczeniach gatunkowych np. ktoś ma wykorzystać tonę węgla a później ma ją zwrócić i jeszcze 100 kg. tytułem odsetek. Jeżeli świadczenie główne było wyrażone w walucie obcej to również odsetki powinny być w walucie obcej. Świadczenie odsetek to świadczenie uboczne, ale zachowuje też pewną samodzielność. Związek świadczenia odsetek ze świadczeniem głównym jest ścisły, ale mają one pewną samodzielność np. inaczej określa się termin przedawnienia. Świadczenie odsetek jest zawsze świadczeniem okresowym tzn. należą się one określonych odstępach czasu i są związane z upływem czasu, od którego zależy rozmiar świadczenia odsetek. Na ogół są należne w regularnych odstępach czasu ale czasem może być tak, że są zastrzeżone i płatne jednorazowo za cały okres korzystania z cudzego kapitału. Wtedy jest wątpliwość czy są świadczeniem okresowym czy jednorazowym.
Według Radwańskiego odsetki zawsze są świadczeniem okresowym nawet jeżeli mają być zapłacone jednorazowo, a Dybowski w takiej sytuacji kwestionuje okresowy charakter odsetek, uważa że wtedy jest to świadczenie jednorazowe. Trzeba przyjąć, że rację ma Radwański.
Funkcje odsetek: wynagrodzenie za korzystanie z kapitału; funkcja odszkodowawcza w przypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia głównego (481); Odsetki mają też funkcję waloryzacyjną tzn. jeśli jest inflacja a wierzyciel ma zastrzeżone odsetki to spadek siły nabywczej pieniądza jest w pewnym stopniu kompensowany przez należność z tytułu odsetek, zwłaszcza jeśli odsetki są zastrzegane wedle stopy bliskiej stopie przewidywanej inflacji. (Sąd dokonując waloryzacji powinien uwzględnić czy od św. były przewidziane odsetki); Mogą mieć też pełnić funkcję quasi - represyjną ze względu na wysokość w naszym kraju.
Źródła odsetek.Nie ma ogólnej zasady, że odsetki należą się za korzystanie z cudzego kapitału - obowiązek ten musi mieć wyraźnie oznaczone źródło Art. 359 §1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. A contrario jeżeli obowiązek płacenia odsetek nie wynika z w/w to nie ma obowiązku płacenia odsetek. Sam fakt korzystania z czyjegoś kapitału sam w sobie nie rodzi obowiązku płacenia odsetek i nie daje drugiej stronie prawa żądania odsetek. Jednostronne oświadczenie nie rodzi obowiązku zapłaty odsetek, chyba że to wynika z ustawy. Banki często zmieniają stopę procentową odsetek poprzez jednostronne oświadczenie woli, ale ma to swoją podstawę prawną jaką jest regulamin bankowy, który staje się częścią umowy stron. Jednym z przepisów przewidujących ustawowy obowiązek zapłaty odsetek jest art. 481
Wysokość odsetek. Jeżeli wynikają z czynn.pr. to określa ją treść tej czynn. (dawniej max. odsetki umowne: 12% w skali rocznej). Zbyt wygórowane odsetki mogą być uznane za sprzeczne z z.w.s. Art. 359. §2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. §3. Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia, wysokość odsetek ustawowych, kierując się koniecznością zapewnienia dyscypliny płatniczej i sprawnego przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego.
Odsetki-są świadczeniem ubocznym akcesoryjnym, realizowanym z reguły w takich samych przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej według stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym. Odsetki są zawsze w takiej walucie w jakiej jest świadczenie którego dotyczą. Dopuszczalne jest określenie odsetek na jakiś przedmiotach zamiennych Np. pszenica. Odsetki zawsze przybierają postać świadczeń okresowych. Dlatego też podobne są do rent oraz rat amortyzacyjnych, jednak odsetki są świadczeniami ubocznymi. Zapłata odsetek ani nie redukuje ani nie umarza długu głównego, od którego oblicza się naliczane odsetki. Są związane z świadczeniem głównym. Jednak mają swoistą samodzielność albowiem istnieją mimo przedawnienia lub wygaśnięcia roszczenia. Odsetki mogą być za opóźnienie, możliwość korzystania, o funkcji waloryzacyjnej (ich wysokość oscyluje wokół wskaźnika inflacji).Art. 359. § 1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jednostronne dodanie do umowy dodatkowe postanowienia określające obowiązek płacenia odsetek w oznaczonej wysokości nie jest wiążące. W transakcjach handlowych przy umowach zawieranych w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową (w sektorze odpłatnego dostarczania towaru lub świadczenia usług). Wierzyciel może żądać od dłużnika zapłaty odsetek ustawowych z okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego aż do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Ponadto jeżeli dłużnik nie dokona zapłaty w terminie określonym w umowie, a gdy go nie ma to w terminie wskazanym do zapłaty np. na fakturze, wówczas wierzycielowi przysługują odsetki w wysokości odsetek za zwlokę ustalonych pry zobowiązaniach podatkowych , chyba że strony ustanowiły wyższe odsetki. Ograniczenie albo wyłączenie tych uprawnień wierzyciela drogą czynności prawnej jest nieważne. 359. § 2. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). O wysokości odsetek decyduje treść czynności prawnej lub odpowiedniego orzeczenia lub decyzji. § 22. (148) Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.§ 23. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy. Ustawa o kredycie konsumenckim- ograniczenia w łącznej kwocie wszystkich opłat prowizji i innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki nie mogą przekraczać 5% kwoty udzielonego kredytu. Podmiotom pobierającym lub zastrzegającym sobie pobieranie korzyści majątkowych przewyższających wysokość odsetek maksymalnych grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo 2 lat pozbawienia wolności(lichwa). Odsetki maksymalne nie są stosowane do odsetek z 481 albowiem one nie wynikają z czynności prawnych tylko z opóźnienia w świadczeniu. Zakaz anatocyzmu- czyli pobierania odsetek od odsetek, wyjątkiem jest Art. 482. § 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. Termin-Art. 360. W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek, są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.
Świadczenie- zachowanie się dluznika, którego może od niego zadac wierzyciel zgodne z trescia zobowiazania. Swiadczenie to dzialanie lub zaniechanie. Dzialanie- czynność aktywna np. wydanie rzeczy, uslugi doradcze. Zaniechanie- zachowanie bierne, brak pewnej aktywnosci np. nie puszczza glosnej muzyki po 22 ale lokal normalnie funkcjonuje; pracownik po rozwiazaniu umowy nie będzie wykorzystywać danych nabytych w pracy u konkurencji.
Świadczenie to zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela. Nie musi być połączone z wolą człowieka, nie musi być intencji. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. W momencie powstania zobowiązania treść świadczenia albo powinna być już określona, albo co najmniej powinny być ustalone niezawodne sposoby pozwalające treść tą ustalić art. 56. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Metody ustalania podstaw do określenia przyszłych świadczeń- obiektywna, zobiektywizowana, subiektywna. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.
Świadczenie to takie zachowanie dłużnika, które ma zaspokoić określony interes wierzyciela. Problem dotyczy niewykonania zobowiązania - czy jest ono niewykonane wtedy, gdy dłużnik nie spełni świadczenia, czy gdy wierzyciel nie uzyskuje zaspokojenia np. dłużnik zapłacił pieniądze pod wskazany adres i osobie, która nazywa się tak samo jak wierzyciel, ale wierzycielem nie jest. Problem czy świadczenie jest spełnione? Żeby nastąpiło spełnienie świadczenia: - - dłużnik musi zrealizować wynikające z treści zob. zachowanie oraz - - musi uzyskać zaspokojenie określonego interesu wierzyciela.
Teorie przejawu woli przy wykonaniu zobowiązania: a) Świadczenie zawsze jest przejawem woli dłużnika, mającej na celu wykonanie ciążącego na nim obowiązku prawnego, i stanowi w związku z tym czynność prawną.\ b) Świadczenie może mieć, w zależności od jego rodzaju, zarówno postać czynność prawnej jak i czynności faktycznej. Jednakże, powinno być wykonywane zawsze z zamiarem wywiązania się z zobowiązania./c) Pogląd trzeci, przeważający w polskiej nauce, nie stawia ogólnego wymagania, aby za świadczenie uznać wyłącznie zachowanie człowieka skierowane intencjonalnie na spełnienie określonego zobowiązania lub aby zawsze przybierało ono postać czynności prawnej. Kwalifikacja zachowania dłużnika powinna być dokonywana wg kryteriów ogólnych, a nie determinowana faktem, że spełnia on świadczenie.
13.10 przedmiot stosunku zobowiazaniowego(swiadczenie), tresc- uprawnienia wierzyciela i obowiazki dluznika
WIERZYTELNOŚĆ to - prawo wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia. To jego prawo podmiotowe, na które składa się przede wszystkim roszczenie - możność żądania od drugiej strony, dłużnika, określonego świadczenia. Rzadko w tej wiązce będzie występowało tylko jedno roszcz. (np. kupujący ma roszczenie o przeniesienie własności i o wydanie rzeczy). Tych roszczeń może być wiele w jednym zobowiązaniu - obok roszcz. głównych mogą np. występować roszczenia poboczne mające zabezpieczyć interes wierzyciela np. obowiązek poinformowania o wadach rzeczy). Nieraz oprócz roszczeń mogą występować funkcjonalnie z nimi związane prawa kształtujące np. prawo odstąpienia od umowy. Wierzytelność to funkcjonalna wiązka różnego rodzaju praw przede wszystkim roszczeń a także funkcjonalnie związanych pra
Wierzytelność- prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi, służy ono podmiotowi do zaspokojenia jego interesów, nie mogą być one sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Wierzytelność jest prawem podmiotowym względnym. Kieruje się ona bowiem przeciwko indywidualnie oznaczonej osobie jaką jest dłużnik i tylko przez niego może być naruszona .
WIERZYTELNOŚĆ to - prawo wierzyciela do żądania spełnienia świadczenia. To jego prawo podmiotowe, na które składa się przede wszystkim roszczenie - możność żądania od drugiej strony, dłużnika, określonego świadczenia. Rzadko w tej wiązce będzie występowało tylko jedno roszcz. (np. kupujący ma roszczenie o przeniesienie własności i o wydanie rzeczy). Tych roszczeń może być wiele w jednym zobowiązaniu - obok roszcz. głównych mogą np. występować roszczenia poboczne mające zabezpieczyć interes wierzyciela np. obowiązek poinformowania o wadach rzeczy). Nieraz oprócz roszczeń mogą występować funkcjonalnie z nimi związane prawa kształtujące np. prawo odstąpienia od umowy. Wierzytelność to funkcjonalna wiązka różnego rodzaju praw przede wszystkim roszczeń a także funkcjonalnie związanych praw kształtujących.
WIERZYTELNOŚĆ to prawo podmiotowe względne skuteczne inter partes czyli między stronami - wierz. i dł. powinni być zatem w stos. zob. oznaczeni. Wierzyciel może kierować skuteczne prawnie żądanie tylko wobec dł. Dawniej podkreślano, że jest to stosunek osobisty. Obecnie dopuszczono obrót wierzytelnościami - osobisty charakter zob. ulega zatarciu (może dojść do zmiany dł. lub wierz.). Ponadto są syt, w których porządek prawny w drodze wyjątku przyznaje prawom wierzyciela rozszerzoną skuteczność (np. 690). Uprawnienia wierzyciela są powiązane funkcjonalnie i określane jako wierzytelność. Są to uprawnienia o charakterze prawnym i podlegają ochronie prawnej. Jeżeli wierzyciel nie zostanie zaspokojony dobrowolnie przez dłużnika, to wierzyciel ma prawo wystąpić o ochronę prawną i może zwrócić się do sądu, żądając by sąd zasądził należne świadczenie, którego dłużnik dobrowolnie nie spełnił. Jeżeli sąd wyda prawomocne orzeczenie zasądzające spełnienie świadczenia z klauzulą wykonalności to można wszcząć egzekucję. Pojawia się komornik i ściąga tę należność - przeprowadza egzekucję z majątku dłużnika. Problem dotyczy sytuacji gdy dłużnik jest niewypłacalny (bankrut) lub ukrył rzecz. Jest to ryzyko wierzyciela. Trudno jest wyegzekwować rzecz, chyba że jest to nieruchomość, a także określoną czynność. Można zastosować tylko przymus pośredni. Jeśli świadczenie ma czysto osobisty charakter (dokonanie jakiejś czynności) to nikt nie zmusi do tego dłużnika. Prawa wierzyciela mogą się okazać dość złudne w praktyce.
Roszczenie-jeżeli podmiot zobowiązany, został już w momencie powstania zobowiązania zindywidualizowany a należne świadczenie jest już od samego początku dostatecznie ściśle oznaczone, wówczas wierzytelność przyjmuje postać roszczenia (uprawnienia podmiotowo i przedmiotowo skonkretyzowanego). Każda wierzytelność prowadzi do powstania roszczenia, najpóźniej w chwili świadczenia.w kształtujących.
WIERZYTELNOŚĆ to prawo podmiotowe względne skuteczne inter partes czyli między stronami.
Roszczenie- w ramach tego samego stosunku zobowiazaniowego wierzycielowi może przyslugiwac kilka roszczen- domaganie się od innej osoby konkretnego zachowania. Np. gdy palil w mieszkaniu przysluguje mu roszczenie o naprawienie szkody.
Dlug- obowiazek spelnienia siwadczenia(pieniezne i niepieniezne)
dług rozumiany jako zespół obowiązków dłużnika. Zobowiązanie gaśnie gdy wierzyciel został zaspokojony nie tylko przez dłużnika ale przez osobę trzecią, albo gdy spośród kilku dłużników zobowiązanych z różnych lub tych samych tytułów prawnych, jeden wykonał świadczenie. Rozszerzenie skuteczności wierzytelności poza ścisły stosunek względy łączący wierzyciela z dłużnikiem. Ochrona interesów wierzyciela: 1. Skarga paulińska-ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika 527-534; 2.Instytucja art. 59; 3.Rozszerzona ochrona wierzyciela na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych Np. 415; 4.Zobowiązania realne i niektóre sprzężone z wierzytelnością prawa bezwzględne. Zobowiązania realne to tylko te które przewiduje ustawa, np. najem , dzierżawa, odkup, pierwokup, dożywocie, timesharing, roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości i inne roszczenia określone w ustawie.
Dług a odpowiedzialność
Dług polega na powinności spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Odpowiedzialność to dopuszczalność stosowania przymusu, sankcji realizowanego przez organy państwowe na podstawie orzeczenia sądowego lub innego organu. Dłużnik ponosi odpowiedzialność w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania . Wierzyciel może żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. System prawny jak wiemy przewiduje rozmaite sposoby przymusowego zaspokojenia interesu wierzyciela. 1)Odpowiedzialność osobista-co do zasady dłużnik i tylko dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem jaki ma w chwili prowadzenia egzekucji.
DŁUG to powinność, odpowiadający wierzytelności obowiązek dłużnika spełnienia świadczenia. Ciąży tylko na dłużniku i tylko wobec wierzyciela. Zespół zachowań mający doprowadzić do zaspokojenia interesów wierzyciela. Dłużnik ma obowiązek świadczenie spełnić. Świadczeń może być więcej niż jedno np. sprzedaż to wydanie rzeczy i przeniesienie własności, (obowiązki główne) poinformowanie kupującego o cechach rzeczy, zagrożeniach (obow. poboczne). Tym obowiązkom odpowiadają roszczenia wierzyciela.
Odpowiedzialnosc dluznika na jego dlugi- mozeliwosc przymusowego wyegzekwowania swiadczenia od dluznika Zespół funkcjonalnie powiązanych obow. to dług, to co innego niż odpowiedzialność dł. za dług. Dług to powinność spełnienia świadczenia a odpowiedzialność dłużnika za dług to podległość jego majątku egzekucji jaką wierzyciel może prowadzić aby uzyskać spełnienie świadczenia (możliwość prawnego i
skutecznego wyegzekwowania świadczenia). Dłużnik odpowiada majątkiem za dług. Majątek dłużnika jest gotowy pod poddanie go egzekucji.
Odpowiedzialnosc nieograniczona- dluznik za dany dlug odpowiada calym swoim majatkiem bez zadnych ograniczen. Wyjatki: art. 1030 (spadek) do chwili przyjecia odpowiedzialnosc za dlugi jest ograniczona- odpowiada za dlugi spadkowe tylko majatkiem spadkowym, po przyjeciu spadku odpowiada calym majatkiem; art. 1031- odpowiada swoim majatkiem ale do pewnej sumy (do wartosci nabytych aktywow spadkowych)
Zobowiazania niezupelne(naturalne)- istnieje slug ale dluznik nie ponosi odpowiedzialnosci za dlug. Dalej jest zobowiazany do swiadczenia ale nie można go egzekwowac. Wierzyciel nie może zwrócić się do sądu lub innego organu o wydanie orzeczenia nakazującego dłużnikowi wykonanie świadczenia lub egzekucji.
Zobowiazania przemienne- kilka swiadczen alternatywnych- wystarczy ze dluznik wykona jedno z tych swiadczen. Wybor swiadczenia należy do dluznika (zazwyczaj)
20.10 rodzaje odpowiedzialnosci
źródło obowiązku naprawienia szkody( jedno z trzech) Istniejące uprzednio zobowiązanie (odpowiedzialność ex contractu) - między stronami - a więc poszkodowanym a sprawcą szkody - istniał uprzednio stosunek zobowiązaniowy i szkoda pojawia się w związku z tym, że dłużnik nie wykonuje swojego zobowiązania albo wykonuje je nienależycie(odpowiedzialnosc kontraktowa). Szkoda wynika z naruszenia istniejącego już między stronami zobowiązania. Świadczenie odszkodowawcze jest tu zawsze świadczeniem wtórnym, które może zastąpić świadczenie pierwotne (np. w przypadku zniszczenia obrazu) które było treścią zobowiazania.
Odpowiedzialnosc deliktowa- zrodlem szkody jest tzn czyn niedozwolony. Swiadczenie ma charakter pierwotny- jest to glowna tresc stosunku zobowiazaniowego. Czyn niedozwolony to termin techniczno-prawny, szerszy od potocznego rozumienia.. Chodzi nie tylko o czyny zabronione przez prawo, ale o wszystkie przypadki, gdy ustawa łączy z wyrządzeniem szkody powstanie stosunku zobowiązaniowego - sam fakt wyrządzenia szkody jest zatem samodzielnym źródłem obowiązku odszkodowawczego, który powstaje niezależnie od istniejącego wcześniej między stronami stosunku prawnego. Ustawa przewiduje, że razie wyrządzenie szkody w pewnych okolicznościach, z którymi ustawa wiąże obowiązek jej naprawienia mówimy o odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego. Mogą to być sytuacje, które nie mają nic wspólnego ani z czynem (zachowaniem ludzkim) ani z zakazami prawnymi np. jeśli nastąpi oberwanie balkonu, który spadają wyrządzi szkodę, to ta sytuacja nie jest zachowaniem ludzkim i nie jest zakazana bo jest to zdarzenie faktyczne, ale prawo łączy z nim obowiązek naprawienia szkody. Sam fakt wyrządzenia szkody powoduje, że pomiędzy stronami zawiązuje się stosunek zobowiązaniowy polegający na obowiązku naprawienia szkody. np 415 -czyny niedozwolone, różne stany faktyczne , spólną cecha jest obowiązek naprawienia szkody, nie muszą być obarczone winą. Szkoda zawsze musi zostać wyrządzona legalnie. obowiązek odszkodowawczy związany jest z zawinionym wyrządzeniem szkody, a więc na delikcie. Obowiązek ten, ma charakter pierwotny.
Odpowiedzialność kontraktowa - obowiązek odszkodowawczy związany jest z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem istniejącego uprzednio zobowiązania. Nie ma znaczenia czy zobowiązanie powstało z umowy czy innego zdarzenia prawnego. kodeks zawiera zwarty zespół przepisów łączących obowiązek odszkodowawczy z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem istniejącego uprzednio zobowiązania np. 471 , nie jest tu jednak istotne czy owe zobowiązanie powstało z umowy czy innego zdarzeni prawnego.
Szkoda- wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych których poszkodowany doznał wbrew własnej woli. To ostatnie odróżnia szkodę od uszczerbków. Uszczerbek typu niemajątkowego- krzywda. Suma przeznaczona na zadośćuczynienie krzywdy-zadośćuczynienie-445 ;( 24.2 i 448)- mówią o szkodzie majątkowej, tak więc będzie też szkoda niemajątkowa- 445-poszkodowany- odnosi się do osób które doznały krzywdy. Szkodą objęte są uszczerbki typu majątkowego i niemajątkowego. Analogicznie funkcję instytucji krzywdy i zadośćuczynienia (szkoda niemajątkowa) stosuje się do szkody i odszkodowania (szkoda majątkowa) 445 i 448 jurydykatura stosuje bezpośrednio także do szkody niemajątkowej.
Naruszone dobra prawne mogą mieć charakter dóbr osobistych lub majątkowych, wobec czego możemy wyróżnić szkodę majątkową (szkoda sensu stricto) i szkodę niemajątkową (krzywdę). Szkoda majątkowa to uszczerbek w dobrach i interesach, które mają wartość ekonomiczną i dają się wyrazić w pieniądzu. Polega zatem na, dającym się oszacować w pieniądzu, uszczupleniu majątku poszkodowanego. Wynika najczęściej z naruszenia praw majątkowych poszkodowanego lub jego stanu posiadania, ale może także być konsekwencją naruszenia dóbr osobistych (szkoda na osobie). Szkoda niemajątkowa polega na ujemnych konsekwencjach jakie wynikają z naruszenia ciała, rozstroju zdrowia, naruszenia dóbr osobistych dla poszkodowanego w sferze niemajątkowej, osobistej i wyrażają się w bólu i cierpieniach psychicznych i fizycznych. Szkoda niemajątkowa zwana jest inaczej krzywdą. Przy szkodzie na osobie możemy mieć z jednej strony konsekwencje majątkowe (szkoda majątkowa), z drugiej strony konsekwencją naruszenia dóbr osobistych jest cierpienie, krzywda.
Wielosc dluznikow i wierzycieli
SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW (bierna) - art. 366
Art. 366. § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.Solidarność dłużników jest często wprowadzana przepisem ustawy (żaden przepis nie wprowadza ex lege solid. wierzycieli), gdyż tylko ta forma ma określony cel gospodarczy - służy ochronie wierzyciela przed niewypłacalnością poszczególnych dłużników. Ryzyko niewypłacalności jednego z dłużników spada na pozostałych dłużników.Np solidarna odpowiedzialnosc sprawcow szkody wyrzadzonej czynem niedozwolonym; solidarna odpowiedzialnosc za zobowiazania spolki
Solidarność dłużników (bierna)- jest to jedna z dwóch postaci zobowiązań solidarnych Art. 366. Wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia , po stronie długu występuje kilka podmiotów, wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Solidarność bierna wzmacnia pozycje wierzyciela. Solidarność bierna powstaje tylko wtedy gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej np. w umowie stron 369, gdy kilka osób zaciąga zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia 370, oraz ex lege... np. 441.1; .Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom. Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników. Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników. Odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa. Zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek także względem współdłużników. Każdy z dłużników może być zobowiązany w sposób odmienny, jednak nie może polegać na różnym przedmiocie świadczenia. Dłużnikom służą względem wierzyciela w razie sporu dwojakiego typu zarzuty. Pierwszy typ to zarzuty osobiste, przysługujące wyłącznie określonemu dłużnikowi wobec wierzyciela- właściwości lub działania dłużnika wpływające na ważność zobowiązania solidarnego np. brak zdolności do czynności prawnych, wady oświadczenia woli, brak podpisu, oraz dokonane przez dłużnika z wierzycielem czynności prawne które uwalniają go ze zobowiązania wobec wierzyciela lub korzystnie modyfikują jego treść. np zwolnienie z długu, rozłożenie go na raty itp. Drugi typ zarzutów to te które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom. Np. 375 § 2. Wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne.
Źródła - solidarność bierna powstaje tylko wtedy gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej, tj.: a) odpowiednie postanowienie cztnności prawnej - z reguły zawarte w umowie, nie domniemywa się solidarności. b) przepisy prawne łączą powstanie odpowiedzialności solidarnej z określonymi umowami; największa doniosłość ma względnie wiążąca norma art. 370, wg której solidarność
bierna powstaje gdy kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dot. ich wspólnego mienia. c) przepisy przwidują powstanie solidarności biernej w razie ziszczenia się zdarzeń prawnych innych niż umowy. Czyli zobowiązań solidarnych powstających z ustawy (ex lege, art. 369). Są to normy bezwzględnie wiążące, największe znaczenie ma art. 441§1, który łączy powstanie solidarności z faktem, że kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę spowodowaną czynem niedozwolonym.
SOLIDARNOŚĆ WIERZYCIELI (czynna)
Art. 367. § 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarnośćwierzycieli). § 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk. Dłużnikowi przysługuje swobodny wybór, któremu wierzycielowi będzie świadczył. Swoboda trwa do czasu wytoczenia powództwa przez 1 z wierz. - dł. ma odtąd obowiązek spełnić świadczenie temu, który wytoczył powództwo (koncentracja zobowiązania solidarnego).
Po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów, jednakże dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego świadczenia i może je spełnić do rąk któregokolwiek z nich. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli solidarnych umarza dług względem reszty. Solidarność czynna może powstać wyłącznie na skutek czynności prawnej. Dłużnik może być zobowiązany w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli. Między współwierzycielami występuje zasada wzajemnej współreprezentacji na ich korzyść względem dłużnika. Zwłoka dłużnika względem wierzyciela odnosi skutek względem pozostałych. Natomiast zdarzenia pogarszające położenie jednego z wierzycieli solidarnych np. korzystna dla dłużnika ugoda zawarta z jednym z wierzycieli nie wpływają na położenie prawne pozostałych wierzycieli.
Solidarność wierzycielie (czynna) Charakteryzuje się tym: 1) po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów, 2) dłużnik zobowiązany jest do jednego świadczenia, 3) może je spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Dopiero gdy jeden z wierzycieli wystąpi przeciwko dłużnikowi, jest on zobowiązany do spełnienia świadczenia do jego rąk. Zaspokojenie jednego z wierzycieli, umarza dług wobec pozostałych.
27.10 umowa przedstępna, umowne prawo odstąpienia od umowy
Umowa przedwstepna- strony umawiaja się ze zawieraja umowe przyrzeczona(art. 389). Można zadac odszkodowania od strony uchylonej gdy umowa nie dojdzie do skutku. Niezbedna jest gdy sa przeszkody prawne lub faktyczne niedogodne dla stron, a obie strony chca zapewnic sobie zawarcie umowy w przyszlosci. Zawarcie umowy przyrzeczonej jest swiadczeniem(art. 353 zasada swobody umow)
Umowa przedwstępna- pactum de contrahendo- jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy, którą ustawa określa mianem umowy przyrzeczonej 389.Zawarcie umowy przyrzeczonej jest świadczeniem. Może mieć charakter jednostronnie lub dwustronnie zobowiązujący. Przyjęcie przez sprzedawcę przedpłaty na przyczepę kampingową w wysokości odpowiadającej jej cenie stanowi zawarcie definitywnej umowy sprzedaży, a nie tylko umowy przedwstępnej (SN)
Jedna lub dwie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy, którą ustawa określa mianem umowy przyrzeczonej. Zawarcie takiej umowy jest świadczeniem, wynika z zniej nie tylko zawarcie w przyszłości umowy, ale ponadto intrumentalnie przyporządkowanemu mu obowiązku dokonania działań koniecznych do spełnienia świadczenia głównego. Umowa przedwstępna może mieć charakter albo jednostronnie, albo dwustronnie zobowiązujący. W pierwszym wypadku tylko jednej stronie przysługuje żądanie by druga strona zawarła umowę. W drugim wypadku, uprawnienie takie ma każde ze stron względem drugiej strony. Umowę przedwstępna należy odróżnić od umowy definitywnej, która została zawarta pod warunkiem lub zastrzeżeniem z terminu. Umowa przedwstępna zawsze zobowiązuje tylko do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej. Natomiast umowa definitywna wyznacza powinne zachowanie stron realizujące zamierzony przez nie cel gospodarczy. Dyrektywa intepretacyjna przemawia raczej za uznaniem umowy jako definitywną niż przedwstępną - aktualna jest wtedy gdy zostaną spełnione przesłanki konieczne do dojścia do skutku umowy definitywnej lub gdu okoliczności towarzyszące zawarciu nie wskazują na to, że storny mają jakieś szczególne powody powstrzynujące je przed związaniem się umową definitywną. Na podstawie umowy przedwstępnej nie można domagać się spełnienia świadczenia, do których strony mają się zobowiązać w umowie przyrzeczonej. Czasem jednak, strony w umowie przedwstępnej zobowiązują się do dokonania pewnych czynności (np. przygotownaie placu budowy). Gdy umowa przyrzeczona dojdzie do skutku, zalicza się to na poczet świadczeń określonych w umowie definitywnej. Gdy jednak nie zostanie ona zawarta, a określone czynności zostaną przedsięwzięte - stronie której ich dokonała służy roszczenie z tytułu niezależnego świadczenia. Strony jednak mogą to uregulować odrębnie. Od umowy przedwstępnej należy też odróżnic umowę ramową (twór praktyki gospodarczej, nieuregulowana w przepisach prawnych). W której zwykle ustanawia się sposób zawierania umów wykonawczych, pewne elementy ich treści, ale nie na tyle dookreślone, aby można było uznaćm iż jest to umowa przedwstępna.
• Przesłanki ważności
By umowa ta była ważna, musi określać postanowienia umowy przyrzeczonej - należy
wskazakć co najmniej minimalną treść umowy definitywnej (essentialia negotii).
Do oceny jej zgodności z normami bezwględnie wiążącymi lub ZWS trzeba mieć na względzie treść zamierzonej umowy definitywnej. Do zawarcia umowy przedwstępnej ustawa nie wymaga zachowania formy szczególne.
• Termin zawarcia umowy przyrzeczonej
Oznaczenie terminu zawarcia umowy przyrzeczonej nie stanowi przesłanki ważności umowy przedwstępnej, ale jest to pożądane ponieważ jasno wskazuje termin spełnienia świadczenia. W przypadku gdy umowa nie określa terminu zawarcia, strona może w ciągu roku wyznaczyć odpowiedni termin zawarcia. Może to przysługiwać jednej, lub dwóm stronom. Gdy przysługuje dwóm, wiążacy dla stron jest termin wyznaczony wcześniej. Jeżeli w ciągu roku, termin nie zostanie wyznaczony - zobowiązanie wygasa.
• Skutki niezawarcia umowy przedwstepnej
a) skutek słabszy - wyraża się w obowiązku naprawienia szkody w granicach
negatywnego interesu umownego, jaką osoba uprawniona poniosła przez to, że liczyła zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogę uregulować to inaczej. Mogą zastrzeżyć karę umowną, ale i określić za jakie następstwa niezawarcia umowy definitywnej dłużnik będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą.
b) skutek silniejszy - polega na obowiązku zawarciu umowy przyrzeczonej. Jeżeli strona uchyla się od tego obowiązku, to prawomocne orzeczenie sądu zastępuje jej oświadczenie woli. Skutek ten jest dopuszczalny, gdy umowa przedwstępna spełnia jeszcze pewne dodatkowe przesłanki, a mianowicie gdy czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej. Np. zachowanie formy aktu notarialnego umowy przedwstępne o przeniesienie własności nieruchoości. W razie gdyby umowa definitywna nie mogła zostać zawarta z powodu przeszkody natury faktycznej lub prawnej - pojawia się problem odpowiedzialności dłużnika za niemożliwość wykonania świadczenia. Jeże strona skorzysta ze skutko silniejszego, nie może domagać się odszkodowania - czyli skutku słabszego.
• Przedawnienie - roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej lub o naprawienie szkody przedawniają sie z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Wyjątek, dot. sytuacji gdy sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej. W przypadku takim w/w roszczenie przedawniają się rok od upływu dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
Zadatek- art. 394- pewn suma pieniezna lub rzecz dana przy zawarciu umowy. Zadatek to swoisty element czynnosci prawnej o charakterze realnym. Jeśli jedna strona wycofala się z umowy, druga bierze zadatek dla siebie a jeżeli sama go dala może zazadac sumy dwukrotnie wyzszej. Jeżeli umowa zostanie wykonana zadatek jest zaliczony na strone która go dala. Zwracamy zadatek gdy: 1)strony rozwiazaly umowe 2) dwie strony ponosza odpowiedzialnosc niewykonania umowy 3) gdy niewykonanie umowy nastapilo wskutek okolicznosci za które strony nie ponosza odpowiedzialnosci. Zaliczka nie przepada nawet jeśli umowa nie zostala wykonana(zawsze jest zwracana).
Przez zadatek rozumie się pewna sumie pieniężną lub rzecz dana przy zawarciu umowy. Konsekwencje prawne wręczania zadatku mogą być jednak różne. Wyznaczają je przede wszystkim postanowienia umowy lub zwyczaj (art 394§1). Jeżeli jednak na tej podstawie nie da się ustalić następstw prawnych, należy stosować szczególną regule interpretacyjna (394). Zadatek to swoisty, element czynności prawnej (zastrzeżenie) o charakterze realnym, który wywołuje zespól określonych w artykule 394 następstw prawnych. Zastrzeżenie zadatku przewyższającego wartość należnego świadczenia można uznać za sprzeczne z natura tego zobowiązania (właściwościami stosunku) i tym samym niedopuszczalne na podstawie art 58 KC. Natomiast zadatek wysokości niższej lub równej wartości świadczenia nie narusza granic, wyznaczonych jego funkcja. Skutki: Szczególna rola zadatku ujawnia się w razie niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W przypadku takim wierzyciel może bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli go sam dal, może żądać sumy dwukrotnie wyższej (394§1), i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości. Przedawnienie - 10 lat. Dany zadatek pełni tu funkcje surogatu odszkodowania za niewykonane umowy i dlatego wierzyciel nie może domagać się uzupełniającego odszkodowania na zasadach ogólnych. Wierzyciel może obstawać przy umowie domagając się wykonania według reguł ogólnych. Dłużnikowi nie przysługuje prawo do zwolnienia się z zobowiązania przez rezygnacje z przedmiotów danych tytułem zadatku. Zastrzeżenie to umacnia sytuacje prawna wierzyciela. Jeśli dłużnik spełni świadczenie, zaostrzenie zadatku nie odgrywa roli. Pieniądze lub rzeczy dane tytułem zadatku zalicza się wówczas na poczet świadczenia tej strony która je dala. Jest to jednak możliwe wtedy gdy są one tego samego rodzaju co przedmiot świadczenia. W przeciwnym razie ulęgają zwrotowi (394§2) i nie uwzględnia się ich przy dalszych rozliczeniach miedzy stronami. Rozwiązanie umowy na skutek zgodnego oświadczenia woli stron albo mocą orzeczenia sadu powoduje zgaśniecie zastrzeżenia zadatku ze względu na to ze stanowi on integralna jej część. W związku z tym art 394§3 karze w takim przypadku zwrócić zadatek. Taki sam obowiązek zwrotu zadatku przewiduje art 394§3 w razie niewykonania umowy wskutek okoliczności za które zadana ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Umowne prawo odstapienia od umowy -art. 395- można w okreslonym terminie odstapic od umowy, odstapic można przez oswiadczenie zlozone drugiej strony. W razie odstapienia umowa jest niewazna. Ustawa zezwala na zastrzeżenie prawa odstąpienia (art 395). Prawo to polega na tym ze stosownie do treści dokonanego zastrzeżenia - jedna albo każda ze stron umowy może od niej odstąpić bez konieczności uzasadnienia tej decyzji (395§1). Art 395§1 wymaga by w zastrzeżeniu o umownym prawie odstąpienia podany był termin, w ciągu którego uprawniony może odstąpić od umowy. . Skutki: W razie wykonania prawa do odstąpienia od umowy umowie uważa się za niezawarta (skutek ex tunc). Uprawniony może od umowy odstąpić również po całkowitym lub częściowym jej wykonaniu, jeżeli nie minął zastrzeżony termin. Art 395§2 rozwiązuje ten problem w ten sposób ze nakazuje stronom zwrócić to wszystko co sobie świadczyły i to w stanie niezmienionym, chyba ze zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Ponadto za korzystanie z rzeczy należy się odpowiednie wynagrodzenie. Art 396. W zastrzeżeniu tym strony uzależniają prawo do odstąpienia od zapłaty określonej sumy pieniężnej. Oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy gdy zostało złożone jednocześnie z zaplata odstępnego (396).
3.11 ustawa o prawach konsumenta
art. 22 Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Ochronny reżim konsumenta jest sprzężony z obowiązkami przedsiębiorcy, który występuje w roli drugiej strony stosunku cywilnoprawnego. Chodzi tu o zrekompensowanie mniejszej wiedzy konsumenta o przedmiocie zobowiązania i jego treści w porównaniu z profesjonalistą jakim jest zawsze przedsiębiorca oraz o zniwelowanie skutków zaskoczenia wywołanych nieoczekiwaną często przez konsumenta w danym miejscu i czasie propozycją przedsiębiorcy do zawarcia umowy.
Umowy zawarte na odleglosc
Brak fizycznej obecnosci stron- glownie za pomoca internetu i telefonu
Art.66.2-KC zna tą problematykę a rozwija ją właśnie ta ustawa Art. 6. 1. Umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, w szczególności drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia nie zaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204), są umowami na odległość, jeżeli kontrahentem konsumenta jest przedsiębiorca, który w taki sposób zorganizował swoją działalność. Wyłączeniu podlegają umowy: zawierane z wykorzystaniem automatów, rent, zawarte z operatorami telekomunikacyjnymi przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych, dotyczące nieruchomości( z wyłączeniem najmu), sprzedaży z licytacji.
Reżim ochronny ustawy stosuje się tyko częściowo z wyłączeniem art. 9 dotyczącego informacji wstępnej art. 7 o odstąpieniu od umowy i art. 12 regulującego termin wykonania umowy w stosunku do 1) sprzedaży artykułów spożywczych dostarczanych okresowo przez sprzedawcę do mieszkania lub miejsca pracy konsumenta, 2) świadczenia, w ściśle oznaczonym okresie, usług w zakresie zakwaterowania, transportu, rozrywek, gastronomii; w wypadku rozrywek na świeżym powietrzu przedsiębiorca może zastrzec także wyłączenie obowiązku zawiadomienia o niemożności spełnienia świadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 2, jednak tylko we wskazanych w umowie okolicznościach.
Posłużenie się telefonem, wizjofonem, telefaksem, pocztą elektroniczną, automatycznym urządzeniem wywołującym lub innym środkiem komunikacji elektronicznej w celu złożenia propozycji zawarcia umowy może nastąpić wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta. Propozycja zawarcia umowy w postaci oferty, zaproszenia do składania ofert lub zamówień albo do podjęcia rokowań powinna jednoznacznie i w sposób zrozumiały informować o zamiarze zawarcia umowy przez tego, kto ją składa. Posłużenie się środkami porozumiewania się na odległość w celu złożenia propozycji zawarcia umowy nie może odbywać się na koszt konsumenta. Postanowienia umowy mogą regulować sytuację konsumenta tylko korzystniej od regulacji ustawowej, natomiast nie gorzej. Umowę zawartą na czas dłuższy niż rok poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony.
Art. 11. 1. Umowa nie może nakładać na konsumenta obowiązku zapłaty ceny lub wynagrodzenia przed otrzymaniem świadczenia. 2. Umowa powinna określać miejsce i sposób składania reklamacji, niepowodujące nadmiernych trudności lub kosztów po stronie konsumenta.
Art., 12. 1. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, przedsiębiorca powinien wykonać umowę zawartą na odległość najpóźniej w terminie trzydziestu dni po złożeniu przez konsumenta oświadczenia woli o zawarciu umowy.
2.(odstąpienie), Jeżeli przedsiębiorca nie może spełnić świadczenia z tego powodu, że przedmiot świadczenia nie jest dostępny, powinien niezwłocznie, najpóźniej jednak w terminie trzydziestu dni od zawarcia umowy, zawiadomić o tym konsumenta i zwrócić całą otrzymaną od niego sumę pieniężną. Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej. 3. W wypadku, gdy przedsiębiorca nie może wykonać zobowiązania z powodu choćby przejściowej niemożności spełnienia świadczenia o właściwościach zamówionych przez konsumenta, przedsiębiorca może, jeżeli zawarto takie zastrzeżenie w umowie, zwolnić się z zobowiązania przez spełnienie świadczenia zastępczego, odpowiadającego tej samej jakości i przeznaczeniu oraz za tę samą cenę lub wynagrodzenie, informując zarazem konsumenta na piśmie o jego prawie nie przyjęcia tego świadczenia i odstąpienia od umowy, ze zwrotem rzeczy na koszt przedsiębiorcy. 4. W wypadku, o którym mowa w ust. 3, konsument ma prawo odstąpić od umowy w sposób i na zasadach określonych w art. 7. Zwrot rzeczy następuje w takim wypadku na koszt przedsiębiorcy. Konsument może żądać unieważnienia, na koszt przedsiębiorcy, zapłaty dokonanej kartą płatniczą w razie niewłaściwego wykorzystania tej karty w wykonaniu umowy zawartej na odległość. Nie uchyla to obowiązku naprawienia konsumentowi poniesionej przez niego szkody.
Umowy zawarte poza lokalem przedsiebiorcy
Dwie strony obecne faktycznie, ale poza lokalem
Prawo odstapienia od umowy- konsument ma 14 dni na odstapienie bez podania przyczyn i bez ponoszenia kosztow - od momentu odebrania tej rzeczy od konsumenta.
Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa: Zespół ten odnosi się do zawierania umów różnych typów. Normy te są poza kodeksem, a jednak są normami części ogólnej! Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności wyrządzonej przez produkt niebezpieczny. Regulacja ta ma na celu 1)ochronę życia prywatnego człowieka przed agresywnymi i bezwzględnymi sposobami oferowania usług lub dóbr przez przedsiębiorców.2)Ochronę konsumenta przed zaskoczeniem go ofertą przedsiębiorcy w sytuacji, gdy nie ma właściwych przesłanek, aby konsument mógł podjąć decyzję o zawarciu umowy po dojrzałym czasie.3) Zapewnienie konsumentowi identyfikacji przedsiębiorcy działającego poza swoim lokalem. Ustawa ta odnosi się tylko do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Jeśli bowiem konsument zawrze umowę w lokalu przedsiębiorstwa to należy przyjąć, że jest do tego przygotowany. Przepisy te nie odnoszą się do umów zawieranych przez Internet. Przepisów o umowach zawieranych z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa nie stosuje się do umów: 1) o charakterze ciągłym lub okresowym, zawieranych na podstawie oferty sprzedaży lub przez odwołanie się do ogłoszeń, reklam, cenników i innych informacji skierowanych do ogółu albo do poszczególnych osób, jeżeli konsument mógł uprzednio zapoznać się z treścią otrzymanej oferty lub informacji pod nieobecność drugiej strony umowy, a zarazem w tej ofercie lub informacji, jak i w umowie zastrzeżono prawo konsumenta do odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni od dnia jej zawarcia, 2) sprzedaży artykułów spożywczych dostarczanych okresowo przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania konsumenta, 3) powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, o wartości przedmiotu umowy do równowartości 10 EURO, 4) o prace budowlane, 5) dotyczących nieruchomości, z wyłączeniem usług remontowych, 6) ubezpieczenia, w tym o członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych, oraz reasekuracji, 7) dotyczących papierów wartościowych oraz jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych i inwestycyjnych (usługi inwestycyjne). Jest to katalog wyczerpujący
Art. 1. 1. Przedsiębiorca, który proponuje konsumentowi zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, okazuje przed zawarciem umowy dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokument tożsamości. W razie zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy zawierający umowę okazuje ponadto dokument potwierdzający swoje umocowanie.
Przedsiębiorca powinien przed zawarciem umowy poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy we właściwym terminie, i wręczyć wzór oświadczenia o odstąpieniu, z oznaczeniem swojego imienia i nazwiska (nazwy) oraz adresem zamieszkania (siedziby); obowiązany jest także wręczyć konsumentowi pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, stwierdzające jej datę i rodzaj oraz przedmiot świadczenia i cenę.
Art. 2. 1. Konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. 2. Nie jest dopuszczalne zastrzeżenie, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne). Jeżeli konsument nie został poinformowany na piśmie o prawie odstąpienia od umowy, bieg terminu, 10 dni nie rozpoczyna się. W takim wypadku konsument może odstąpić od umowy w terminie dziesięciu dni od uzyskania informacji o prawie odstąpienia. Konsument nie może jednak z tego powodu odstąpić od umowy po upływie trzech miesięcy od jej wykonania. W razie odstąpienia od umowy umowa jest uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba, że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni. Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, należą się od nich odsetki ustawowe od daty dokonania przedpłaty.
Klauzule abuzywne - sprzeczne z dobrymi obyczajami, niezgodne z indywidualnie z konsumentem. Najczesciej sa one w regulaminach. Klauzula ta nas nie wiaze(niedozwolone postanowienie umowne), ale umowa w pozostalym zakresie nas obowiazuje.
Klauzule niedozwolone to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy. Warunkami niezbędnymi uznania danego postanowienia umowy za niedozwolone są dodatkowo brak indywidualnego uzgodnienia takiego zapisu z konsumentem oraz wymóg, aby postanowienie to nie określało jednoznacznie głównych świadczeń stron umowy. Klauzule niedozwolone możemy najczęściej spotkać w regulaminie sklepu internetowego, umowach pośrednictwa, czy też ogólnych warunkach umowy stosowanych np. przez biura podróży, czy banki.
17.11 Zmiana wierzyciela i dłużnika
Zmiana dłużnika - art. 519- 525 umowne przejęcie długu art. 519 1)umowe zawiera wierzyciel z osoba trzecia (przejemca dlugu-ten co ma przejac dlug) za zgoda dluznika
2) umowe zawiera dlużnik z osobą trzecią za zgodą wierzyciela
Forma pisemna jest bezwzględnie wymagana
Wcześniejszy dłużnik jest całkowicie zwolniony z odpowiedzialności, gdy przejemca przejmie dług.
Jeżeli wierzyciel nie wiedział o niewypłacalności przejemcy, to nawet jeśli udzieli zgody przejęcia, to tego przejęcia nie ma bo został wprowadzony w błąd.
Gdy nie ma zgody- art. 521- umowę umaża się za niezawartą.
Jeżeli było poręczenie to po przejęciu długu poręczenie (poręczyciel ręczył za konkretnego dłużnika, nie może on ręczyć za innego dłużnika) to po przejęciu długu poręczenie wygasa z chwilą przejęcia długu(art. 525)
Pojecie- w myśl Art 518§1 przejecie długu znamionują następujące 3 cechy: 1) singularna sukcesja osoby trzeciej (przejemcy długu) w dług określonego dłużnika w następstwie czego dług staje się długiem własnym przejemcy 2) zwolnienie z długu dotychczasowego dłużnika - w przeciwieństwie do kumulatywnego przystąpienia do długu 3) zachowanie tożsamości przejmowanego długu a w konsekwencji utrzymanie się treści dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego.
Forma - Oświadczenia woli stron umowy o przejecie długu powinny być pod sankcja nieważności złożone na piśmie (522 zd1). Art 522 zd2 KC zastrzega formę pisemną pod sankcja nieważności dla zgody wierzyciela. Forma ta nie została zastrzeżona dla wyrażenia zgody przez dłużnika.
Zmiana wierzyciela
Cesja- cedent(wierzyciel) z osobą trzecią (cesjonariuszem) zawiera umowę. Umowa powoduje przejście wierzytelności na osobę trzecią(cesjonariusza) czyli zmienia się wierzyciel. Zgoda dłużnika nie jest potrzebna, ale powinien być poinformaowany o cesji.Cesja może być pisemna do celów dowodowych, nie ma nakazu pisemnej cesji(jednak jest to praktyczne)
Wierzytelność z punktu widzienia wierzyciela należy do jego aktywów.
Cedent odpoweiada za wypłacalność dłużnika u cesjonariusza(art. 516) jeżeli był taki zapis w umowie; jeśli nie było- cedent nie odpowiada względem cesjonariusza.
Zabezpieczenie wierzytelności przy przelewie- art. 509 § 2 poręczenie i zabezpieczenie nie wygasają po przelewie, tylko są przy nowym wierzycielu(cesjonariuszu) i są to jego prawa.
Przelew wierzytelności (cesja) - umowa zawierana przez dotychczasowego wierzyciela (cedenta) z osoba trzecia (cesjonariuszem), na mocy której cesjonariusz nabywa od cedenta przysługująca mu wierzytelność. Cesja należy do czynności prawnych rozporządzających. Przelew wierzytelności może jednak przybrać dwojaką postać: 1) umowy o podwójnym skutku (zobowiązująco-rozporządzającym) : przelew w pierwszej postaci polega na umowie zobowiązującej w wykonaniu której następuje przeniesienie wierzytelności 2) czystej umowy rozporządzającej: polega na realizacji tylko jego skutków rozporządzających
Konstrukcja przeniesienia wierzytelności - jako czynności rozporządzającej - została wiec oparta na tych samych zasadach, co przeniesienie własności.
Umowa przelewu ma poza tym charakter czynności prawnej konsensualnej i nieformalnej (ad probationem). Do przeniesienia wierzytelności w drodze przelewu zbędna jest zgoda dłużnika (509§1)
2. Dopuszczalność
Wierzycielowi przysługuje prawo (kompetencja) do przeniesienia w drodze przelewu każdej wierzytelności z wyjątkami (509§1):
1) gdy przelewu zakazują szczególne normy prawne
2) gdy przelew sprzeciwia się właściwości zobowiązania, chociaż nie był zakazany przepisem. Charakter taki maja wierzytelności typu akcesoryjnego a także wierzytelności osobiste.
3) gdy przelew sprzeczny jest z odpowiednim zastrzeżeniem (tzn. pactum de non cedendo) zawartym w umowie miedzy wierzycielem a dłużnikiem. Strony mogą na podst. art. 509 KC wyłączyć dopuszczalność przelewu lub ja ograniczyć uzależniając skuteczność cesji od spełnienia określonych przesłanek.
4) przeniesienia wierzytelności związanej z dokumentem na okaziciela lub z dokumentem zbywalnym przez indos dokonuje się w odmienny sposób (517)
Można dokonywać cesji nie tylko wierzytelności juz istniejących ale i przyszłych, byleby treść ich została w umowie przelewu określona.
3. Skutek wobec wierzyciela
Przelew powoduje ten skutek ze cedent przestaje być wierzycielem a staje się nim cesjonariusz. Nabywa on wierzytelność w takim stanie w jaki znajdowała się ona w chwili dokonania przelewu. Wraz z wierzytelnością przechodzą na cesjonariusza wszelkie związane z nią prawa (509§2)
Jeżeli cedent przelał wierzytelność która mu nie przysługuje lub przysługuje w mniejszym zakresie ponosi za to odpowiedzialność wobec cesjonariusza (516 zd 1). Chodzi tu o odpowiedzialność za wady prawne cedowanej wierzytelności.
W razie odplatanej cesji sięgać powinno się do modelu odpowiedzialności za wady prawne skonstruowanego w przepisach o umowie sprzedaży; natomiast gdy nieodpłatnie - w ramach umowy darowizny.
Cedent nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, chyba ze ja na siebie przejął (516 zd2)
4. Skutek wobec dłużnika
Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie w następstwie cesji, z zastrzeżeniem ze powinien świadczyć cesjonariuszowi jako swojemu aktualnemu wierzycielowi. Dobra wiara dłużnika jest chroniona w przypadku gdy dłużnik świadczył cesjonariuszowi który jednak nie stal się wierzycielem, ponieważ przelew okazał się nieważny. Dłużnik może wówczas skutecznie bronić się przed roszczeniem cedenta jeżeli otrzymał od niego zawiadomienie na piśmie o dokonanym przelewie.
Dłużnikowi przysługują wobec cesjonariusza wszelkie zarzuty, które miał dłużnik przeciwko cedentowi w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.
24.11 bezpodstawne wzbogacenie
Art. 405 bez podstawy prawnej- bez umowy, orzeczenia sądu, przepisu prawnego
Np. pracownik dostał za dużą pensję, był to błąd pracodawcy; sąsiad kradnie prąd (!)
Świadczenie nienależne- art. 410. Odwolanie darowizny- odpadla podstawa prawna, musi wzrocic darowany przedmiot albo jego rownoważność
Ten kto się wzbogacil- dluznik; osoba zubożona- wierzyciel
Jeśli ktos nie wiedzial, ze wzbogacil się bez podstawy prawnej i zuzyl dana rzecz, nie musi tego oddawac - było to bezpodstawne wzbogacenie w dobrej wierze(np. pracownik dostał 100zł za duzo pensji a ze pensja zmienia się co miesiac to nie wiedzial do konca ile da dostac); jeżeli w złej wierze- powiniem liczyc się z obowiazkiem zwrotu - zuzyl rzecz, to obowiazek zwrotu nie wygasa (np. pracownik dostał 10. W mc pensje a potem 12stego dostal pensje drugi raz- pracownik wie ze nie powinien dostac drugi raz pensji wiec jest zobowiazany je oddac)
jeżeli czynność prawna jest nieważna to wszystkie świadczenia są nienależne i każda ze stron może zażądać wszystkiego co dawal podczas tej czynnosci prawnej ale są wyjątki: świadczenie niegodziwe(art. 412)- tez wynika z niewaznej czynnosci prawnej. Gdy jest swiadczenie niegodziwe- sad może uznac ze swiadczenie ma isc do Skarbu Panstwa. Są to głównie świadczenia spełnione w zamian za popelnienie czynu zabronionego(wykorzeczenie lub przestępstwo).
Art. 413(gry i zakłady) 1) gry prowadzone na podstawie zezwolenia- tylko wtedy można domagac się rozszczen 2) gry czysto prywatne (nie potrzeba zezwolenia) 3) gry i zakłady zakazane lub nierzetelna- może zadac zwrotu
Bezpodstawne wzbogacenie
A). Art. 405. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Przesłanki-wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek między wzbogaceniem a zubożeniem, bezpodstawność wzbogacenia. Wzbogacenie- może polegać nie tylko na powiększeniu aktywów majątku, ale także na zmniejszeniu jego pasywów lub oszczędzeniu wydatków. Dominuje pogląd że także posiadanie w dobrej wierze może być traktowane jako nabycie wartości majątkowych. Wiedza ani wola osoby wzbogaconej nie mają znaczenia. Zubożenie-podobnie jak wzbogacenie musi przybrać postać majątkową, może ono polegać także na nieodpłatnym świadczeniu usług przez zubożonego lub naruszeniu przysługujących mu praw. Może polegać na wykonaniu cudzego zobowiązania, jeżeli zubożały działa w błędnym przeświadczeniu że spełnia własne zobowiązanie. Gdyby bowiem działał w świadomie w cudzym interesie to stosowalibyśmy przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Do zdarzeń powodujących z jednej strony zubożenie a z drugiej strony wzbogacenie należą w szczególności:1)działanie samego zubożonego-budowa na cudzym gruncie z własnych materiałów 2)działanie wzbogaconego-budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów; 3)działanie osoby trzeciej-Sprzedaż przez komornika rzeczy nienależącej do dłużnika, zapłata cudzego długu (SN) ; 4)zdarzenie niebędące działaniem ludzkim-nurt rzeki przesuwa część gruntu między sąsiadami. Nie jest bezpodstawnie wzbogaconym ten kto nabył własność rzeczy przez zasiedzenie lub Skarb Państwa który uzyskał własność przez wywłaszczenie, oraz użytkownik budynku przez niego odbudowanego którego zakres uprawnień z tego tytułu został ustawą określony. Nie jest bezpodstawnie wzbogaconym także niesolidny dłużnik , przeciwko któremu roszczenie wierzyciela się przedawniło. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
nienależne świadczenie-składniki-
1)brak zobowiązania(condictio indebiti ) Chodzi tu o sytuację gdy świadczący w chwili spełnienia świadczenia nie był względem odbiorcy w ogóle zobowiązany, albo świadczył ponad swoje zobowiązanie. Był przy tym w błędzie sądząc że spełnione świadczenie się należy Np. Pomyłkowa wpłata na rachunek bankowy podmiotu, który nie był wierzycielem; świadczenie spadkobiercy w błędnym przekonaniu że spadkodawca, po którym odziedziczył spadek nie zapłacił długu; jeżeli bezpodstawnie ustalona została wysokość kosztów eksploatacji oraz remontów domów gdy zapłacono powyżej ustalonej ceny lub należnych odsetek (SN)
2)odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia (condictio causa finta)-Świadczenie jest nienależne także wówczas, gdy w chwili jego spełnienia miało podstawę prawną, która później odpadła. Np. W razie uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli-84-88; odwołania darowizny-898; rozwiązania umowy przez sąd-901,913;spełnienia się warunku rozwiązującego lub nadejścia terminu końcowego- po dokonaniu świadczenia
3) nie osiągnięcie celu świadczenia (condictio causa data causa non secuta )-np.-świadczenie na poczet przyszłego zobowiązania umownego, które jednak nie powstało, ponieważ umowa nie została zawarta; dłużnik wykorzystał kredyt bankowy niezgodnie z jego przeznaczeniem (SN);wpłata za mieszkanie spółdzielcze w razie odmowy uzyskania członkowstwa.
4)nieważność czynności prawnej (condictio sine causa)-chodzi o bezwzględną nieważność Np. Sprzeczność z ustawą i zasadami współżycia społecznego-58; wady oświadczenia woli -82;83;87; brak formy-73; świadczenie niemożliwe-387.
Roszczenie o zwrot -roszczenie o zwrot mierzone jest zawsze wartością mniejszą, zubożony nie może więc żądać więcej, niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego (SN)
Jeżeli A zniszczył należący do B przedmiot to gdy uczynił to ze swojej winy B może żądać od A odszkodowania na podstawie odpowiedzialności B z czynu niedozwolonego. Natomiast B nic by nie uzyskał od A na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia, ponieważ zniszczenie należącego do B przedmiotu wprawdzie go zubożyło ale nie wzbogaciło A .
Zwrot korzyści powinien nastąpić w naturze. Art. 408. § 1. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.§ 2. Kto czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.§ 3. (166)Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić.
Obowiązek wydania korzyści wygasa, jeżeli wzbogacony zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Obowiązek wydania korzyści obejmuje wyłącznie aktualne wzbogacenie. Wyjątek 409 chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Zobowiązanym do zwrotu jest co do zasady bezpodstawnie wzbogacony, wyjątek to Art. 407. Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.
• Roszczenie o wydanie wzbogacenia
zubożony może żądać zwrotu korzyści. Roszczenie o zwrot mierzone jest zawsze wartością mniejszą; zubożony nie może żądać więcej , niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego. Zwrot powinien z reguły nastąpić w naturze, a jeżeli przedmiot wzbogacenia został zbytym utracony, lub uszkodzony, powinien on zwrócić wszystko co uzyskał w zamian za ten przedmiot.
Natomiast gdyby zwrot w naturze nie był możliwy, należy zwrócić wartość korzyści wyrażonej w pieniądzach. Wzbogacony może żądać nakładów koniecznych, o ilenie znalazły one pokrycia w użytku, który z niego osiągnął. Innych nakładów może żądać gdy zwiększą wartość korzyści. Obowiązek wydania korzyści wygasa, jeżeli wzbogacony zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Obowiązek zwrotu obejmuje tylko aktualne wzbogacenie.
Aczkolwiek wzbogacony obowiązany jest zwrócić całą uzyskaną korzyść zawsze wtedy, gdy wyzywając jej lub zużywając ją "powinien liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu".
Świadczenia w pieniądzu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie są sensu stricto świadczeniami pieniężnymi i dlatego nie odnosi się do nich zasada nominalizmu. Podmiotem zobowiązanym do zwrotu jest bezpodstawnie wzbogacony lub jego następcy pod tytułem ogólnym - w szczególności spadkobiercy. Wyjątkiem jest, gdy wzbogacony bezpłatnie rozporządził uzyskaną korzyścią na rzecz osoby trzeciej - w takim przypadku obowiązek zwrotu ex lege przechodzi na tę osobę.
Roszczenie o zwrot, przedawnia się wg zasad ogólnych, a więc po upływie 10 lat, lub 3 lat jeżeli roszczenie związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej. Termin ten liczy się od dnia spełnienia wszystkich przesłanek. Np. roszczenie z tytułu nienależytego świadczenia , które ma taki charakter już w chwili jego spełnienia, staje się wymagalne od tej chwili.
• Wzbogacenie nie podlegające zwrotowi
W określonych przypadkach bezpodstawne wzbogacenie uzyskane w postaci nienależnego świadczenia nie podlega zwrotowi:
a) Świadomość braku zobowiązania - nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli
spełniający wiedział że nie był do niego zobowiązany. Spełniający świadczenia może żądać zwrotu, wiedząc że ono się nie należy, jeżeli świadczył:
1) z zastrzeżeniem zwrotu (np. dlatego że nie dysponował dowodami, że
świadczenia się nie nalezy)
2) w celu uniknięcia przymusu - świadczenie spełnione pod naciskiem okoliczności, np. pod wpływem groźby, w razie udzielenia łapówki dla lekarza.
3) w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.
b) Zgodność świadczenia z ZWS - przemawiają za tym względy moralne, które
spełniający powinien uznać nawet wtedy, gdy działał w błędnym przekonaniu że ciąży na nim obowiązek. Np. pomoc udzielona dalszym krewnym, których nie obejmuje obowiązek alimentacyjny.
c) Zadośćuczynienie przedawnionemu roszczeniu oraz roszczeniu z gier i zakładów -
zobowiązanie naturalne, oraz np. gdy ktoś przegrał na przyjęciu określoną sumę pieniężną w brydża i myślał iż jest to dług zaskarżalny - zapłacił ją, to nie może żądać jej zwrotu.
d) Spełnienie niewymagalnego świadczenia - jeżeli ktoś spełnił świadczenie, zanim stało się ono wymagalne, nie może żądać jego zwrotu, chociażby błędnie sądził, że termin wymagalność już nadszedł.
• Przepadek świadczenia
Istnieją sytuację w których rzeczą niesłuszną byłoby odzyskanie świadczenia przez
zubożonego albo, zatrzymanie go przez wzbogaconego. Powinna ona wtedy przypaść Skarbowi Państwa. Może to nastąpić w przypadku:
a) czynu zabronionego - można przyjąć iż chodzi tu o czyny zagrożone sankcjami karnymi. Ustawa wymaga, aby świadczenie zostało spełnione świadomie w zamian za dokonanie czynu.
b) celu niegodziwego - czyn taki nie musi być zabroniony, natomiast w dalszym skutku prowadzi do realizacje celu niegodziwego. Przez cel ten, należy rozumieć stan rzeczy, który narusza powszechnie akceptowane normy moralne albo porządek społeczny. Realizacje takie stanu, musi być zamierzona co najmniej przez świadczącego i znana drugiej stronie. Np. najem mieszkania na siedzibę domu publicznego. Skutki - sąd może orzec konstytuwne orzeczenie o przepadku na rzecz Skarbu Państwa, przedmiotu spełnionego świadczenia. Gdyby został on utracony lub zużyty - przepadkowi podlega jego wartość. Jeżeli sąd nie orzeknie przepadku, zastosowanie wówczas znajdą postanowienia dot. nienależytego świadczenia, które z wyjątkiem art. 411 KC - pozwalają świadczącemu zwrotu. świadczenia. Roszczenie SP o wydanie przedmiotu ulega przedawnieniu po 10 latach.
29