Metoda Teatru Resocjalizacyjnego

Koncepcja Teatru Resocjalizacyjnego oparta jest na czterech podstawowych przesłankach.

Po pierwsze, sięga do źródeł psychologii i pedagogiki twórczości, które zakładają, że w każdym nieprzystosowanym społecznie

młodym człowieku drzemią pierwiastki twórcze, potencjały. Ich uaktywnienie i wydobycie, z jednej strony, uatrakcyjnia go społecznie, z drugiej zaś pomaga mu rozwiązywać permanentnie występujące sytuacje problemowe w innowacyjny sposób. Tworzą się w ten sposób jego parametry tożsamości społecznej.

Po drugie, podstawą oddziaływań są teoretyczne założenia twórczej resocjalizacji wraz z całym jej aparatem pojęciowo-metodycznym.

Po trzecie, Teatr Resocjalizacyjny oparty jest na metodycznie zmodyfikowanej koncepcji teatru sensu stricto, która zakłada wzajemny twórczy wpływ na siebie „świata aktorów” i „świata widzów” zarówno w trakcie wielomiesięcznych specjalnych oddziaływań „treningowych”, jak i prezentacji scenicznych. W praktyce oznacza to, że osoby dokonujące prezentacji i osoby jej towarzyszące, pozostają we wzajemnych ścisłych relacjach, zacierając często granice ról.

Po czwarte wreszcie, efektem działalności teatralnej mają być wykreowane osobowe kompetencje indywidualne i społeczne wychowanków-uczestników przedsięwzięcia. Wykreowane kompetencje współtworzą parametry tożsamości wychowanków, a w późniejszych fazach oddziaływań, przez zakorzenienie w bliższym i dalszym kręgu środowiskowym, zostają zaadaptowane

społecznie.

Istotną rolę w koncepcji Teatru Resocjalizacyjnego pełnią: autoprezentacja, słowo, wyobrażenia, emocje, motywacja, percepcja, myślenie, pamięć. Podstawy oddziaływań oparte są również o kanony teorii dramy, psychodramy i socjodramy, choć żadna z tych metod nie występuje w czystej formie, a jej elementy stanowią wyłącznie uzupełnienie formuły Teatru Resocjalizacyjnego. Metoda Teatru Resocjalizacyjnego w swoich założeniach bliska jest dramaterapii. Celem omawianej metody jest kreowanie nowych kompetencji społecznych i w ten sposób współtworzenie parametrów tożsamości nieprzystosowanych społecznie wychowanków. W metodzie Teatru Resocjalizacyjnego chodzi m.in. o bliższe poznanie siebie oraz nabycie umiejętności i ekspresji w kreowanych rolach społecznych.

Teatr Jerzego Grotowskiego.

Jerzy Grotowski, twórca opolskiego Teatru 13 Rzędów oraz wrocławskiego Teatru Laboratorium, zainspirowany metodami psychodramy, stworzył swoisty „teatr osobowości”, w którym realizowanie przedstawienia było w zasadzie twórczym aktem poznawczym. Zarówno aktorzy, jak i widzowie, dzięki odrzucaniu wewnętrznych blokad, spotykali się w umownej przestrzeni społecznej i poszukiwali odpowiedzi na pytania egzystencjalne. Procesy twórcze, zachodzące u aktorów i widzów spektakli Grotowskiego, dawały efekt katharsis oraz modelowały sylwetki osobowe. Reżyser świadomie zmuszał aktora do głębokiej autoanalizy i przewartościowywania założeń i idei scenicznych kreacji. Metoda aktorska Grotowskiego zyskała uznanie nieomal na całym świecie i do dzisiaj inspiruje wielu reżyserów i aktorów, szczególnie w wymiarach przekraczania granic własnych możliwości poznawczych oraz granic twórczości. Teatr Jerzego Grotowskiego w jakimś sensie spełniał w części założenia teatru resocjalizacyjnego. Nie obejmował swoim zasięgiem wprawdzie osób przestępczych, ale niewątpliwie w jego kręgu zainteresowań były osoby wykazujące cechy nieprzystosowania społecznego.

Podstawowe założenia Metody Teatru Resocjalizacyjnego. Przemek

Przesłanki osobowe.

Przesłanki osobowe dotyczą zarówno osób prowadzących zajęcia, jak i wychowanków-uczestników zajęć. Podstawowym założeniem metody jest jej profesjonalizm merytoryczny. Profesjonalizm ten zakłada dobre fachowe przygotowanie kadry wychowawczej organizującej i prowadzącej zajęcia. Możemy tu mówić o trzech wariantach przygotowania zawodowego:

(1) Mogą to być absolwenci studiów pedagogicznych w zakresie resocjalizacji lub dyscyplin pokrewnych oraz absolwenci studiów psychologicznych, którzy są przygotowani merytorycznie do pracy z dziećmi, młodzieżą oraz osobami dorosłymi, którzy - zgodnie ze swoimi zainteresowaniami - uzyskali umiejętności i kompetencje do organizowania zajęć teatralnych.

(2) Mogą to być absolwenci studiów teatralnych (MTR) o specjalnościach: aktorskiej, reżyserskiej, teatrologicznej. Powinni oni mieć wiedzę i umiejętności z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej lub psychologii zdobytą na odpowiednich studiach wyższych lub studiach podyplomowych.

(3) Mogą to być absolwenci innych kierunków studiów, którzy interesują się omawianą problematyką i którzy uzyskali podwójne wykształcenie dodatkowe: z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej i z zakresu umiejętności organizowania i prowadzenia działań teatralnych.

Podmiotem oddziaływań jest nieprzystosowany społecznie wychowanek. Praca resocjalizacyjno-teatralna ma wpływać na rozwój jego potencjałów i wyposażenie go w nowe umiejętności społeczne. Żadną miarą przesłanki estetyczno-artystyczne nie mogą przesłonić tego głównego celu wychowawczego.

Przesłanki organizacyjne. Michał

Formuła organizacyjna. Michał

Liczebność uczestników. Ewelina

Wiek uczestników. Ewelina

Kadra. Przemek

Czas trwania.

Mówiąc o czasie trwania przedsięwzięcia, myślimy o czasie:

• poszczególnych zajęć resocjalizacyjno-teatralnych,

• kolejnych etapów oddziaływań,

• całego cyklu metody,

• adaptacyjnym.

Czas trwania jednostki zajęciowej powinien się zawierać w przedziale od 120 do 240 minut. Czas ten powinien uwzględniać zarówno zajęcia sceniczne,

jak i przerwy oraz czas na przedyskutowanie powstałych problemów. Czas trwania etapów oddziaływań powinien wynosić od 2 tygodni do 12 tygodni. Całościowy, metodyczny cykl oddziaływań Metody Teatru Resocjalizacyjnego trwa od 6 miesięcy do 12 miesięcy. Jest to uzależnione od szeregu czynników, m.in. stopnia i poziomu nieprzystosowania społecznego uczestników, ich poziomu dojrzałości interpersonalnej, reprezentowanych typów dewiacji oraz innych czynników osobowych i pozaosobowych.

Etapy działalności.

1, 2 Ewelina

3, 4 Michał

5, 6 Przemek

7. Etap finałowy.

Związany on jest z zewnętrzną prezentacją opracowanego wspólnie przez wychowanków i aktorów-wychowawców spektaklu scenicznego. Przedstawienie finałowe może odbywać się w warunkach bardziej lub mniej kameralnych. Zawsze jednak powinny odbywać się w warunkach środowiska otwartego (poza terenem placówki) i z udziałem osób postronnych, a więc niezwiązanych bezpośrednio z resocjalizowanymi wychowankami. Założeniem jest też wzięcie udziału w prezentacji w charakterze widzów, osób związanych rodzinnie z wychowankami oraz osób z ich najbliższego środowiska wychowawczego i środowiska zamieszkania. Etap finałowy możemy podzielić na dwie części. Pierwsza jest związana z występem uczestników przedsięwzięcia i ma charakter

uroczysty i podniosły. Jest przecież ukoronowaniem ich wielomiesięcznego wysiłku. Nagroda psychologiczna, jaką za włożony trud otrzymają wychowankowie, ma charakter motywacyjny i jest w pewnym sensie utorowaniem drogi zakorzeniania ich nowej tożsamości. Druga część dotyczy

tego wszystkiego, co związane jest z przeżywaniem emocjonalnym przez wychowanków ich nowych kompetencji tożsamościowych, zaprezentowanych w skróconej i metaforycznej wersji podczas finałowej prezentacji oraz z projektowaniem ich dalszej drogi życiowej. W tej części potrzebne jest wsparcie zespołu realizacyjnego i psychologa. Powinny również być kontynuowane rozmowy na temat możliwości i umiejętności wykorzystania w warunkach środowiska otwartego nowych kompetencji, uzyskanych w trakcie wielomiesięcznej pracy. Udział, w charakterze widzów, znaczących osób z tego środowiska w finałowej prezentacji scenicznej może ułatwić należyte wykorzystanie nabytych przez wychowanków kompetencji.

8. Etap projektowania przyszłości wychowanków.

Polega on na podejmowaniu konkretnych działań administracyjnych i personalnych, których celem jest pomoc w procesie społecznej readaptacji uczestników

przedsięwzięcia. Działania te podejmują pedagodzy resocjalizacyjni. W głównej mierze ich rola polega na dotarciu do osób zajmujących znaczące pozycje społeczne w środowisku zamieszkania wychowanków i przekonanie ich o potrzebie przyjścia im z pomocą. Pomoc ta może mieć dwojaki charakter. Może być pomocą w uzyskaniu zatrudnienia, tak jak to było projektowane w ramach eksperymentu „Sceny Coda” lub pomocą o charakterze lobbingu społecznego, umożliwiającego np. kontynuowanie „kariery” amatora artysty w środowiskowych ośrodkach kultury.

1

---