Badanie FAST – pierwsze badanie obrazowe w urazach wielonarządowych, MEDYCYNA, RATOWNICTWO MEDYCZNE, BTLS+chirurgia

Zmniejszenie wielkości aparatów ultrasonograficznych oraz poprawienie ich jakości obrazowania przyczyniło się do szerszego wykorzystania ich w medycynie ratunkowej oraz diagnostyce przyłóżkowej pacjentów. Badanie FAST (focused assessment with sonography in trauma) ma na celu ocenę obecności wolnego płynu w jamie otrzewnej bądź osierdziu. Pozwala na wiarygodne uwidocznienie od 250 ml wolnego płynu w jamie otrzewnej. Ma to szczególne znaczenie u pacjentów po urazie [1]. Badanie to polega na ocenie czterech projekcji uzyskanych za pomocą standardowej głowicy typu convex o częstotliwości 3,5 do 5 MHz. W czterech projekcjach widoczne są zachyłki otrzewnej: wątrobowo-nerkowy, śledzionowo-nerkowy, pęcherzowo-odbytniczy (maciczno-odbytniczy) oraz jama osierdziowa [2]. Zaleca się, aby głowicę przykładać poprzecznie i podłużnie, gdyż zmniejsza to subiektywność oceny [1]. Średni czas badania wynosi około 3 minuty [3].
Celem tej pracy jest ocena zastosowania metody FAST w diagnostyce urazów jamy brzusznej, w oparciu o piśmiennictwo porównujące skuteczność tej metody z diagnostycznym płukaniem otrzewnej (DPO) i tomografią komputerową (TK).
W dostępnym piśmiennictwie medycznym dotyczącym metody FAST oraz postępowania w tępych urazach jamy brzusznej szczególną uwagę zwrócono na zestawienia badań radiologicznych z DPO.
Czułość i specyficzność badania FAST u pacjentów z tępym urazem jamy brzusznej w odniesieniu do badania TK wyniosła odpowiednio 42-86% i 98-99% [4, 5], u pacjentów z urazem tępym jamy brzusznej, stabilnych hemodynamicznie konieczna jest bardziej czuła metoda diagnostyczna (tomografia komputerowa), bądź seryjnie wykonywane badanie FAST [5, 6]. Pacjenci niestabilni hemodynamicznie po badaniu fizykalnym powinni zostać poddani badaniu FAST. W przypadku dodatniego wyniku FAST należy u nich wykonać laparotomię zwiadowczą, natomiast w razie negatywnego wyniku powtarzać badanie kilkukrotnie bądź wykonać TK jamy brzusznej [6, 7]. Inne algorytmy zalecają wykonanie DPO, które charakteryzuje większa czułość, ale wykazuje mniejszą swoistość niż badanie FAST. W piśmiennictwie podkreśla się spadek znaczenia DPO w diagnostyce urazów jamy brzusznej na rzecz technik radiologicznych [3, 8-10]. Autorzy kilku prac zwracają uwagę na uzupełnianie się technik diagnostycznych w opisywanej grupie pacjentów [3, 4]. Jako największe zalety badania FAST wymieniane są nieinwazyjność metody, krótki czas trwania badania, dostępność, powtarzalność, a także niski koszt [3]. Zaskakująca może wydawać się różnica w czułości między 42 a 86%, według różnych badań. Do wad opisywanej metody należy zaliczyć zależność wyniku badania od wykonującego. Ustalono, że prawdopodobieństwo błędu było podobne u wykonujących i utrzymywało się na stałym poziomie już po 10 uzyskanych projekcjach, nie zdefiniowano jednak standardowego systemu kształcenia [4, 11, 12]. Problem może stwarzać obrazowanie hemoperitoneum okolicy pęcherza moczowego w przypadku, gdy jest on pusty. Wypełnienie pęcherza moczowego poprzez założenie cewnika Folleya i podanie soli fizjologicznej poprawia czułość badania [4]. Otyłość i inne czynniki utrudniające badanie ultrasonograficzne również mogą być powodem fałszywych interpretacji uzyskanych obrazów [4, 13]. Standardowe badanie nie uwzględnia urazów płuc, złamań żeber oraz urazów kręgosłupa i OUN, o czym należy pamiętać w trakcie diagnostyki [13]. Istnieją również poszerzone wersje badania jak eFAST, które uwzględniają urazy płuc [1].
FAST jest więc metodą wstępnej oceny pacjentów po urazie jamy brzusznej, które w przypadku niestabilności hemodynamicznej pozwala na szybką decyzję o podjęciu laparotomii zwiadowczej, co jest kluczowe dla życia pacjenta [13, 14].
autor: Kwaśniewicz Piotr