System nauczania w Wielkiej Brytanii
Wielka Brytania podzielona jest na cztery niezależne państwa: Anglię, Szkocję, Walię i Irlandię Północną; system edukacji w tych państwach różni się nieznacznie, mimo to różnice te nie są aż tak wielkie, aby nie można ich było uogólnić. Wszystkie przepisy dotyczące oświaty w Wielkiej Brytanii tworzone są przez rząd centralny Wielkiej Brytanii, a odpowiedzialność za ich stosowanie i sposób interpretacji pozostawiony jest lokalnym władzom LEA - Local Education Authorities lub w przypadku Irlandii Północnej pięciu zarządom do spraw edukacji i bibliotek ELB - Education and Library Boards.
W Wielkiej Brytanii obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku od lat 5 do 16. Szkoły publiczne są bezpłatne, chyba, że rodzice zadecydują inaczej i zechcą posłać swoje dziecko do jednej ze szkół prywatnych. Rodzice odgrywają bardzo ważną rolę w Wielkiej Brytanii, ponieważ to oni mają obowiązek upewnić się, czy ich dziecko pobiera skuteczną, w pełnym zakresie edukację, odpowiednią dla swojego wieku, możliwości i uzdolnień, jak również ewentualnych szczególnych potrzeb edukacyjnych, w formie regularnego uczęszczania do szkoły.
Wszystkie szkoły w Wielkiej Brytanii zapewniają swoim wychowankom lekcje religii oraz lekcje wychowania seksualnego, które nie są obowiązkowe, podobnie zresztą jak w Polsce i jeżeli rodzice zdecydują, że ich dziecko nie będzie uczęszczało na takie lekcje mogą je z nich zabrać. Wszystkie szkoły w Wielkiej Brytanii mają obowiązek zapewnić swoim podopiecznym edukację w kilku podstawowych przedmiotach i według ich programu nauczania. Obowiązkowe przedmioty nauczania w Zjednoczonym Królestwie to: matematyka, język angielski, nauka (fizyka i chemia), historia, geografia, technologia, muzyka, sztuka, wychowanie fizyczne oraz w szkołach średnich język obcy.
Rodzaje szkół
Najwięcej jest na Wyspach szkół państwowych (state schools) - uczęszcza do nich 90 procent dzieci. Te szkoły są bezpłatne. Są trzy rodzaje szkół państwowych:
- szkoły kontrolowane przez władze lokalne, realizujące ich politykę i etos,
- szkoły kontrolowane przez członków zarządu szkoły, mające bardziej indywidualny charakter,
- szkoły finansowane przez prywatnych darczyńców.
Wśród darczyńców finansujących szkoły państwowe znajdują się kościoły, również kościół rzymskokatolicki. W tych szkołach, w nauczaniu i kulturze, można spodziewać się nacisku na wiarę.
Oprócz szkół państwowych w Wielkiej Brytanii istnieją również szkoły prywatne, w których rodzice opłacają czesne. Zdolnym uczniom pochodzącym z gorzej sytuowanych rodzin szkoły oferują stypendia.
W brytyjskich szkołach obowiązują mundurki. Można je kupić w samej szkole lub w wyznaczonych przez szkołę sklepach, takich jak Asda, Tesco, Woolworths. Podręczniki, zeszyty i wszystkie przybory potrzebne dziecku do nauki zapewnia szkoła.
System oświaty w Wielkiej Brytanii wygląda następująco:
szkolnictwo dzieli się na pięć stopni:
pre-school - przedszkole 3-5 lat
primary school - szkoła podstawowa 5-11 lat
secondary school - średnia 12-16 lat
further education - kształcenie pomaturalne 16-18 lat
higher education - kształcenie wyższe 18+
Dzieci powinny zacząć szkołę w pierwszym trymestrze, który zaczyna się po ich 5 urodzinach, czyli 31 sierpnia, 31 grudnia lub 31 marca. Muszą pozostać w szkole do ostatniego piątku czerwca roku, w którym skończą 16 lat.
Placówki edukacji przedszkolnej, gdzie dzieci uczęszczają tu na zasadzie dobrowolności, decyzja o wysłaniu dziecka do przedszkola zależy od rodziców.
Nauka w Primary school trwa 6 lat i obejmuje dwa etapy:
(infant schools) szkoła małego dziecka - dla uczniów od 5 do 8 lat,
(junior schools) szkoła dla dzieci starszych - dla uczniów od 8 do 11 lat.
Szkoła podstawowa, dzieci w Wielkiej Brytanii zaczynają chodzić już w wieku 5 lat i kończą ja w wieku lat 11. Szkoła podstawowa w Zjednoczonym królestwie jest podzielona na dwie części: nauczanie początkowe - trwa trzy lata i właściwą szkołę podstawową, która trwa również trzy lata. W Irlandii Północnej dzieci zaczynają chodzić do szkoły już w wieku lat 4. Szkoła podstawowa w Wielkiej Brytanii ma ocenę opisową. Ocena opisowa wskazuje uczniowi jego mocne i słabe strony, jest ona równocześnie raportem przedstawianym obowiązkowo przez szkołę dla rodziców. Szkoła podstawowa w Wielkiej Brytanii kończy się egzaminem państwowym zwanym potocznie Sas, który jest jednocześnie egzaminem wstępnym do szkoły średniej.
Szkoły średnie w Wielkiej Brytanii może być podzielona nawet na trzy etapy:
Od 11 do 14 roku życia dzieci obowiązkowo uczęszczają do szkoły średniej, którą można przyrównać do polskiego gimnazjum. W tego typie szkoły dzieci oswajają się z ocenami, warto zaznaczyć, że obowiązuje tam system liter od A - najwyższa ocena do F - najniższa ocena. Etap ten można powiedzieć, że kończy się obowiązkowym egzaminem SATs, który jest potwierdzeniem zakończenia lub nie trzeciego szczebla nauki, tak zwanego KS1, KS2, KS3.
Liceum, czyli właściwa szkoła średnia jest ostatnim obowiązkowym etapem, jaki musi przebyć już prawie dorosły Brytyjczyk. Liceum trwa kolejne trzy lata, oznacza to, że kończąc je uczeń ma już skończone 16 lat. Takie 3-letnie liceum kończy się egzaminem zwanym, GCSE - General Certificate of Secondary Education, który można przyrównać do polskiego egzaminu maturalnego.
Szkoła średnia II stopnia, czyli kolegium dzieli się albo na profil zawodowy - techniczny lub profil akademicki przygotowujący do podjęcia studiów wyższych. Szkoły średnie zawodowe przygotowują ucznia do podjęcia pracy w wybranym przez siebie zawodzie. Szkoły o profilu akademickim kończą się egzaminem A LEVEL - Advanced Level, który jest jednocześnie egzaminem wstępnym na studia.
Szkoły wyższe podzielone są na dwa rodzaje: uniwersytety i politechniki. Minimalny czas studiów to 3 lata, maksymalny to nawet 7 lat. Warto zauważyć, że w Wielkiej Brytanii obowiązuje system punktowy. Oznacza to, że każdy student może rozłożyć swoje studia na dłuższy okres, bądź wybrać formułę studiów w niepełnym wymiarze. W Wielkiej Brytanii, student pomyślnie kończący studia otrzymuje tytuł MASTER.
Brytyjskie szkolnictwo wyższe słynie z bogatych tradycji, a wiele spośród tamtejszych uczelni zyskało na przestrzeni wieków światową renomę. W Wielkiej Brytanii istnieje ponad 180 szkół wyższych, które można podzielić na trzy kategorie: uniwersytety, kolegia uniwersyteckie oraz kolegia edukacji dalszej i wyższej. Wśród uniwersytetów istnieje gradacja na stare i nowe. Pierwsze z nich szczycą się ogromnymi tradycjami i nie kształcą na poziomie zawodowym. Do najstarszych i najbardziej prestiżowych uniwersytetów brytyjskich bez wątpienia należą Oxford i Cambridge, które sięgają swymi korzeniami do XII i XIII wieku. Natomiast, mianem \"nowych\" określa się uniwersytety powstałe po 1992r. na mocy uchwalonej wówczas ustawy o edukacji dalszej i wyższej.
Swoistym kuriozum brytyjskiego systemu szkolnictwa wyższego jest możliwość kształcenia na poziomie poniżej pierwszego stopnia akademickiego. Nauka wówczas trwa tylko rok, a po jej ukończeniu nie otrzymuje się żadnego tytułu tylko odpowiednie zaświadczenie.
Studia prowadzące do uzyskania pierwszego stopnia akademickiego BACHELOR trwają zwykle 3 lata, ale w niektórych dziedzinach np. w naukach medycznych czy weterynaryjnych może to trwać dłużej. W przypadku kierunku językowego, aby otrzymać najniższy stopień akademicki dodatkowo wymagany jest jeszcze roczny pobyt w kraju, gdzie dany język uchodzi za oficjalny. Posiadaczom stopnia bachelor oferowane są specjalistyczne lub zawodowe studia podyplomowe, trwające zwykle rok. Na poziomie postgraduate przyznawane są w Wielkiej Brytanii dwa rodzaje stopni: master i doktor.
Stopień MASTER - odpowiadający polskiemu magistrowi - wymaga minimum roku studiów stacjonarnych. Najczęściej jednak studia tego typu są to dwuletnie. Stopnie doktorskie nadawane są za obszerne opracowanie naukowe z danego obszaru badań. Studenci mogą się ubiegać o trzyletnie stypendium umożliwiające im pracę nad doktoratem.
Studia w Wielkiej Brytanii nie są bezpłatne. Mimo, że uczelnie w znacznej mierze otrzymują środki z budżetu państwa, to studenci muszą dodatkowo płacić za swoją naukę czesne, którego wysokość ustala dana uczelnia.
Edukacja domowa
W Wielkiej Brytanii dość popularne jest uczenie dzieci w domu. Żeby edukować dziecko domowo nie trzeba być wykwalifikowanym nauczycielem. Dziecko nie musi realizować narodowego programu nauczania ani uczestniczyć w żadnych testach, ale rodzice są zobligowani przez prawo do zapewnienia swoim dzieciom edukacji w pełnym wymiarze godzin, odpowiedniej dla ich wieku, zdolności i umiejętności.
Żeby zająć się edukacją twojego dziecka w domu nie potrzebujesz specjalnego zezwolenia ze szkoły lub od lokalnych władz, ale musisz poinformować szkołę na piśmie, że zabierasz dziecko z placówki.
MUNDURKI
Szkoły kształcące młodzież powyżej 16. roku życia nie wymagają od uczniów noszenia mundurków.
Typowo noszonym w brytyjskich szkołach średnich mundurkiem jest ubiór mogący składać się z następujących elementów:
Blezer szkolny z naszytą tarczą placówki
Biała koszula wpuszczona w spodnie, z zapiętym górnym guzikiem
Krawat szkolny
Czarne, granatowe, szare lub kasztanowe spodnie lub spódnica
Szare lub czarne skarpetki dla chłopców, białe skarpetki dla dziewcząt
Rajstopy lub samonośne pończochy dla dziewcząt - w okresie zimy i chłodniejsze dni
Czarne buty
Czarny lub granatowy pulower z dekoltem w szpic lub czarny pulower z tarczą/logo szkoły
Okrycie zewnętrzne o odpowiednio spokojnym kroju
Ubranie noszone podczas lekcji wychowania fizycznego to:
Szkolna koszulka polo z tarczą lub logo placówki, wpuszczona w dres, szorty lub sukienkę
Niebieskie, czarne, czerwone, zielone lub białe szorty, (kolor zależny od koloru podstawowego mundurka szkolnego), czasami z tarczą lub logo szkoły
Buty sportowe w przypadku dzieci każdego wieku. Czasami młodsze dzieci noszą czółenka.
Spódniczka sportowa lub szorty z logo szkoły (dziewczęta)
Szorty sportowe (dziewczęta)
Kostium gimnastyczny (dziewczęta)
Białe lub czarne skarpetki
Dodatkowo niektóre szkoły - zarówno publiczne jak i prywatne - wprowadziły średnio zaostrzone zasady dotyczące noszenia makijażu, biżuterii i "modnych" ubrań. Należy wspomnieć, że w przypadku większości szkół brytyjskich nie istnieje problem bycia wykluczonym poza nawias społeczności klasowej z powodu noszenia "niemodnych" ubrań, co jest zjawiskiem dość częstym w krajach, w których mniejszy odsetek szkół żąda od uczniów noszenia konkretnych ubrań. Wykluczeniu przez społeczność klasową podlegają tylko uczniowie, których mundurki są tanie lub utrzymane w kiepskim stanie.
W ostatnich latach w szkołach brytyjskich pojawiła się tendencja do noszenia utrzymanych w kolorach szkoły swetrów, koszulek polo i t-shirtów oraz odzieży jeszcze mniej zobowiązującej - utrzymanych w ciemnych kolorach spodni wykonanych z dżinsu, spodni roboczych, czy spodni dresowych. Trend ten postrzegany jest jako próba unowocześnienia szkolnego ubioru jak też umożliwienie odpowiedniego ubrania uczniów w tych rodzinach, które ze względu na sytuację materialną nie mogą zakupić blezerów
W wielu szkołach średnich dziewczęta noszą zamiast spódnic spodnie, lecz sytuacja ta zależy od danej placówki. Szczególnie w szóstym roku nauki, szkoły zezwalają uczennicom na noszenie w miesiącach letnich odpowiednio skrojonych szortów, modnych w Wielkiej Brytanii. Odwrotnie niż w Stanach Zjednoczonych, szkoły brytyjskie nie forsują takich samych mundurków dla chłopców i dziewcząt. Konsekwencją tego podejścia, szczególnie w szkołach, które mają prywatne źródło finansowania, uczennice znacznie różnią się ubiorem od uczniów.
W obszarach, w których mieszka większa liczba obywateli wyznania muzułmańskiego, wiele szkół zezwala uczennicom na noszenie ubrań podkreślających ich wyznanie, bardzo często jednak wymagając, by były to ubrania w kolorach szkoły. W zależności od stopnia religijności danego ucznia oraz od gotowości szkoły na poczynienie ustępstw w stosunku do przedstawicieli mniejszości religijnych, sytuacja może być niewygodna dla niektórych uczniów.
Różnice w systemie edukacyjnym między Polską i Wielką Brytanią
Polska |
Wielka Brytania |
Obowiązek szkolny obejmuje dzieci od 6 do 18 roku życia. |
Obowiązkowa nauka dotyczy dzieci w wieku od 5 do 16 lat. |
Dzieci zaczynają naukę w szkole podstawowej w wieku 6 lat. |
Nauka w podstawówce zaczyna się o rok wcześniej niż w Polsce - kiedy dzieci mają 5 lat. |
Rok szkolny dzieli się na dwa semestry. |
Na Wyspach są trzy trymestry: jesienny, wiosenny i letni. |
Nauka w szkole podstawowej trwa sześć lat - kończy się, gdy dzieci są w wieku 12 lat. |
Nauka w podstawówce również trwa sześć lat i kończy się w wieku 11 lat. |
Po skończeniu szkoły podstawowej, wszystkie dzieci idą na trzy lata do gimnazjum, które kończą w wieku 15 lat. |
Z primary school dzieci idą do secondary school, którą kończą w wieku 16 lat i na tym kończy się obowiązkowa edukacja na Wyspach. |
Po gimnazjum dzieci w Polsce muszą uczyć się dalej, do skończenia 18 roku życia. Mają do wyboru naukę w: 1) szkole zawodowej (2 lub 3 lata nauki, certyfikat przygotowania do zawodu), 2) liceum ogólnokształcącym (3 lata nauki zakończone egzaminem dojrzałości), 3) liceum profilowanym (3 lata nauki, matura i certyfikat zawodowy), 4) technikum (4 lata nauki, dyplom zawodowy i matura). |
Po ukończeniu secondary school brytyjskie nastolatki mogą, ale nie muszą kontynuować naukę w college'u. Po trzech latach zdają egzamin A Levels, będący odpowiednikiem polskiej matury |
Bibliografia:
Dziewulak D. Systemy szkolne Unii Europejskiej. Wydawnictwo „Żak”. Warszawa 1997
Kwieciński, Z. „Dynamika Funkcjonowania szkoły. Studium empiryczne z socjologii edukacji”, Warszawa 1990;
Polny R. Systemy szkolnictwa w wybranych krajach kapitalistycznych i socjalistycznych. Wydawnictwo „Książka i Wiedza”. Warszawa 1973
Wiloch T. Ustrój szkolny. PWN. Warszawa 1973
Gazeta.pl artykuł Magdaleny Gignal ,,szkoła w Wielkiej Brytanii”
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mundurek_szkolny#Wielka_Brytania