RZS

Metody leczenia:

- kompleksowa rehabilitacja

- farmakoterapia

- leczenie chirurgiczne

- działanie izotopowe na błony maziowe

Kompleksowa rehabilitacja powinna obejmować nie tylko fizjoterapię ale również rehabilitację psychologiczną, społeczną i zawodową.

Specyfika rehabilitacji związana jest z przebiegiem choroby oraz z towarzyszącymi zapaleniu dolegliwościami bólowymi i zaburzeniami funkcji wielu stawów i zanikami mięśniowymi.

Celem rehabilitacji leczniczej jest zapobieganie następstwom choroby i zwalczanie dysfunkcji w postaci osłabienia siły mięśniowej i ograniczeń ruchomości stawów oraz zmian strukturalnych w postaci deformacji w obrębie narządu ruchu.

Błędne koło RZS: ból pochodzenia stawowego- zwiększone napięcie mięśni- zwieranie uszkodzonych powierzchni stawowych- nasilanie bólu. Przerwanie koła: działanie przeciwbólowe, rozluźniające, prowadzone niezależnie od podstawowego leczenia farmakologicznego.

Główna metoda leczenia: ruch

Ułatwianie usprawniania i utrwalanie wyników: fizykoterapia i leczenie farmakologiczne

Zapobieganie przykurczą powstałym na skutek:

- niezrównoważonego ciągu mięśniowego na staw

- zmian patologicznych zachodzących w obrębie miękkich elementów stawowych

- zmian patologicznych w obrębie elementów kostnych i chrzęstnych stawów

- zmiany warunków statycznych, które utrwalają względnie pogarszając istniejącą deformację

Na powstawanie niepełnosprawności wpływają:

- destrukcyjność procesu chorobowego

- uogólniona bolesność

- przybieranie nawykowych pozycji

- bezruch i bierność wynikające z choroby i poddanie się losowi

Program postępowania usprawniającego:

- reumatolog, ortopeda, fizjoterapeuta, psycholog, asystent społeczny

Najważniejsze elementy programu:

1. Ocena bólu- należy określić czy ból dotyczy stawów, mięśni, ich przyczepów, więzadeł oraz czy ból jest pochodzenia zapalnego czy statycznego.

2. Ocena bilansu mięśniowego. Należy zbadać jaką siłą mięśni dysponuje chory oraz wskazać sposoby poprawienia ich siły i masy- mięśnie zdrowe i chore.

3. Zagadnienie stosowania ruchu lub bezruchu:

-długość trwania bezruchu oraz sposoby uruchamiania chorego z wykorzystaniem zabiegów fizykalnych i farmakoterapii

-dawkowanie ruchu oraz to czy i jaki rodzaj bezruchu stosować po ćwiczeniach

Cele leczenia okres ostry:

-pacjenci z wysiękami, podwyższoną ciepłotą ciała, bez widocznych deformacji z powodu dolegliwości bólowych leżą

- zapobieganie powstawaniu deformacji

- zachowania pełnego zakresu ruchów w stawach

- niedopuszczenia do wystąpienia zaników mm.

Fizjoterapia okres ostry:

- chory zostaje w łóżku, leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym

- pacjent nie wykonuje ruchów w chorym stawie, staw powinien zostać unieruchomiony, stosuje się zimne okłady lub krioterapię

- zapobieganie wadliwemu ułożeniu kończyn oraz jak najszybsze zwalczanie powstających zniekształceń

- po osiągnięciu poprawy ćwiczenia rozluźniające, bierne, izometryczne, samowspomagane, następnie czynne

- w okresie pozostawania w łóżku ćwiczenia oddechowe i kinezyterapia w stawach zdrowych

Cele leczenia okres przewlekły:

- zapobieganie deformacją

- leczenie istniejących deformacji

- skoncentrowanie się w początkowym okresie na najistotniejszym dla chorego miejscu dysfunkcji

- wyrobienie i utrwalenie prawidłowych funkcji zastępczych w przypadku trwałej dysfunkcji

- przywrócenie max sprawności narządu ruchu

Fizjoterapia okres przewlekły:

- ćwiczenia redresyjne

- redresja ułożeniowa

- wyciągi pośrednie

- ćwiczenia czynne

- ćwiczenia bierne

- krioterapia działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo

- zaopatrzenie ortopedyczne: aparaty stabilizujące, korygujące i odciążające

Fizjoterapia w okresie podostrym:

- wzmacnianie słabych mm i utrzymywanie pełnego zakresu ruchów w stawach lub zwiększenie go w przypadku istniejących przykurczów

- przygotowanie chorego do pionizacji i chodzenia przy użyciu przedmiotów zaopatrzenia ortopedycznego

- ćwiczenia lecznicze o stopniowym obciążeniu niepowodujące bólu

- delikatny masaż napiętych mm za pomocą ruchów głaskających, rozcierających i wibracyjnych

Fizjoterapia w okresie remisji:

- przewaga ćwiczeń w odciążeniu z oporem w stawach chorych, natomiast ćwiczenia czynne wolne w pozostałych stawach powinny być wykonywane w pozycjach izolowanych

- wykonywanie w miarę potrzeby ćwiczeń autoredrysyjnych i izometrycznych oraz ćwiczeń oddechowych

- prowadzenie terapii zajęciowej

- ostrożne stosowanie fizykoterapii: diatermii krótkofalowej, prądów diadynamicznych, krioterapii i masażu

- ograniczenie leżenia w łóżku do niezbędnego min

- unikanie bodźców silnie obciążających organizm w leczeniu balneologicznym np. leczenia borowiną

Psychoterapia: zaufanie chorego, przekonanie go o słuszności prowadzonego postępowania terapeutycznego oraz zachęcanie do aktywnej współpracy z zespołem leczącym. Prawidłowa relacja między chorym a zespołem leczącym stwarza większą szansę leczenia bólu i zaburzeń czynności układu ruchu. Ważne jest dostosowanie potrzeb fiz chorego do jego aktualnych możliwości.

Reh społeczna: utrwalenie efektów wcześniejszego leczenia i wymaga nie tylko zaangażowania chorego, ale też najbliższego otoczenia i edukację ich.

ZZSK

Cele leczenia:

- zmniejszenie bólu i sztywności

- przywrócenie prawidłowej ruchomości kręgosłupa, bioder i klatki piersiowej

- utrzymanie prawidłowej postawy

- ograniczenie rozwoju niepełnosprawności

- zapobieganie i odpowiednie leczenie powikłań

Leczenie:

- aktywność ruchowa

- fizjoterapia

- nauczenie pacjenta zestawów ćwiczeń, utrzymujących prawidłową postawę ciała i pełny zakres ruchów w stawach biodrowych i kręgosłupie

- ćwiczenia powinny być wykonywane regularnie- przez całe życie

- ćwiczenia mają na celu większe wzmacnianie mięśni prostowników grzbietu niż mm brzucha oraz mm cofających barki, które muszą być silniejsze niż mm wysuwające barki do przodu

- zaleca się czytanie w pozycji leżącej i prostowanie szyi- zachowanie większej ruchomości kręgosłupa

- ćwiczenia we wczesnym okresie pomagają w utrzymaniu pełnej ruchomości kręgosłupa, stawów kończyn, klatki piersiowej i wzmocnienia mm

- ćwiczenia oddechowe- prawidłowe oddychanie, zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przywrócenie żebrowego toru oddychania

- ćwiczenia u młodych powinny być intensywne ale nie mogą powodować silnych wstrząsów ciała, u starszych powinny być mniej intensywne ze względu na ewentualne zaburzenia wentylacji płuc i zmiany w układzie sercowo- naczyniowym

Okres ostry:

- chory powinien przebywać w łóżku leżąc na plecach z twardym wałeczkiem pod częścią lędźwiowa kręgosłupa

- 2-3 razy dziennie przez 20- 30 min chory powinien leżeć na brzuchu

- ćwiczenia oddechowe, izometryczne, proste ćwiczenia czynne w leżeniu i zapobiegające przykurczom

- delikatny masaż napiętych mm przykręgosłupowych, krioterapia i farmakoterapia niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i lekami przeciwbólowymi

Okres podostry i remisji:

- ćwiczenia w całkowitym podwieszeniu tyłem lub bokiem

- ćwiczenia w basenie

- ćwiczenia czynne wolne prawie wszystkich ruchów kręgosłupa i stawów kończyn

- ćwiczenia oddechowe

- ultradźwięki, jonoforeza, prądy diadynamiczne, zabiegi rozgrzewające- gorące kąpiele, okłady borowinowe i parafinowe

Edukacja chorych:

- utrzymanie prawidłowej ruchomości klatki i kręgosłupa zależy od chorego, który musi regularnie wykonywać zalecane ćwiczenia w domu

- w czasie ćwiczeń pacjent nie może obciążać stawów i musi utrzymywać jak największy zakres ruchów kręgosłupa, aby zapobiec jego sztywności

- chory nie może przez długi czas przebywać w nieprawidłowej pozycji, zwłaszcza z głową skierowaną ku dołowi, powinien też unikać przygięcia szyi i usztywnienia kręgosłupa szyjnego w nienormalnym zgięciu

Łuszczycowe zapalnie stawów

Leczenie:

- intensywna kinezyterapia w postaci ćwiczeń wzmacniających mm

- fizykoterapia może przyczynić się do ustępowania wysięku stawowego i zmniejszenia odczynu zapalnego- zachowanie ruchomości stawu

- fizjoterapia jest podobna do stosowanej w ZZSK, a osoby z zapaleniem nielicznych stawów i postacią wielostawową choroby są leczeni tak jak pacjenci z RZS

Farmakoterapia:

- niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki modyfikujące przebieg choroby oraz fotochemioterapię z zastosowaniem metoksalenu oraz długofalowego światła ultrafioletowego A z psolarenem

Leczenia operacyjne:

- dla chorych za znacznym zniszczeniem stawów, deformacjami i upośledzeniem ruchowym. Chirurgiczne leczenie rekonstrukcyjne kolan i bioder daje lepsze wyniki niż leczenie operacyjne stawów KKG

Edukacja pacjenta: informujemy pacjenta o przebiegu klinicznym choroby, podkreślając istotność utrzymania ruchomości stawów. Znajomość czynników wpływających na zaostrzenie choroby, unikanie stresów, urazów, zakażeń i niektórych leków.

Reaktywne zapalenie stawów- zespół Reitera

Cele leczenia ostrej postaci choroby:
- zahamowanie procesu zapalnego w stawach za pomocą leków przeciwzapalnych

- leczenie pozastawowych objawów choroby

- wdrążenie fizjoterapii, aby złagodzić objawy i zapobiec lub zminimalizować upośledzenie czynnościowe

Fizjoterapia:

- okres ostry- nieruchomienie stawu za pomocą szyny

- zapalenie stawów przodostopia oraz stawu skokowego górnego lub dolnego- wykonanie prostego stabilizatora- redukcja bólu, zachowanie zdolności chodzenia

- stan poprawia się po wypoczynku w łóżku, należy jednak wprowadzić program ćwiczeń biernych w celu uniknięcia przykurczów w stawach i zaników mm

- krioterapia pomaga w złagodzeniu bólu stawowego lub okołostawowego

- po ustąpieniu stanu zapalnego chory powinien rozpocząć ćwiczenia czynnych ruchów

Farmakoterapia:

- niesteroidowe leki przeciwzapalne

- niekiedy dostawowo i okołostawowo stosuje się glikokortykosteroidy

- w przypadku przewlekłego zapalenia stawów podaje się , podobnie jak w RZS leki modyfikujące przebieg choroby

- u chorych z zakażeniem Chlamydia trachomatis stosowane są tetracykliny

Reumatyzm tkanek miękkich

Zespół bolesnego barku:

- okres ostry: unieruchomienie kg na szynie, niesteroidowe leki przeciwzapalne i kortykosteroidy, zimne okłady, ostrożnie dawkowana kineza

- okres podostry i przewlekły: ćwiczenia zwiększające zakres ruchów w stawie barkowym, niesteroidowe leki przeciwzapalne, sollux, diatermia krótkofalowa, prądy DD, UD, krio i masaż

Zapalenie okołostawowe łokcia:

- unieruchomienie stawu łokciowego na 2-3 dni; leki przeciwbólowe i przeciwzapalne; prądy DD, UD; ćwiczenia izometryczne i bierne, ćw w odciążeniu, samo wspomagane, czynne wolne

Choroba de Quervaina:

W leczeniu: zmniejszenie aktywności i zastosowanie szyny:

- prądy DD, jonoforeza z histaminy, masaż klasyczny

Przykurcz Dupuytrena:

- kinezyterapia; masaż klasyczny i podwodny; UD przykręgowo i miejscowo, jonoforeza; jonoforeza

Choroba Mortona:

- zmiana obuwia, usunięcie chirurgiczne nerwiaka

Dna moczanowa

Cel leczenia: przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe

Postać ostra: miejscowe okłady chłodzące co 1-2 godz

Postać przewlekła: promienie UV; prądy interferencyjne, prądy DD; UD; masaż tkanki łącznej; kapiele lecznicze; leczenie uzdrowiskowe

Cel kinezy: poprawa przemiany materii i utrzymanie sprawności ruchowej stawów:

- ćwiczenia ogólno kondycyjne; jazda rowerem; ćwiczenia czynne; ćwiczenia bierne

Farmakoterapia: likwidacja objawów ostrego zapalenia przez niesteroidowe leki; zapobieganie wystąpienia kolejnych napadów przez kolchicynę; ograniczenie odkładania się moczanów; unikanie stosowania leków moczopędnych

Dieta: ubogo purynowa.

Gorączka reumatyczna

Cel rehabilitacji: szybkie wygaszenie procesu zapalnego w czasie pierwszego i kolejnych nawrotów; leczenie uszkodzeń serca; zapobieganie dalszym nawrotom gorączki reum; usprawnianie pacjenta przed i po zabiegu kardiochirurgicznym.

Ostry okres: pozostanie w łóżku, lekkostrawna dieta.

Cel kinezy: usunięcie następstw długotrwałego pozostania w łóżku:

- wysiłek dostosowany do aktualnego stanu wydolności układu krążenia

Farmakoterapia: niesteroidowe leki przeciwzapalne i antybiotyki

Infekcyjne zapalenie stawów

Leczenie: farmakoterapia w postaci antybiotykoterapii; aspiracja wewnątrzstawowego płynu ropnego, płukanie przepływowe stawu oraz płukanie artroskopowi; artrotomia w celu opracowania chirurgicznego stawu; fizjoterapia

Cel rehabilitacji: opanowanie bólu i zachowanie prawidłowej ruchomości stawu i siły mięśniowej.

- zaraz po ustąpieniu ostrego staniu ćw bierne, później czynne, nie przekracza się granicy bólu (zapobieganie przykurczom, zakrzepom i zatorowości)

- w przypadku KKD - nie obciążać kończyn do czasu ustąpienia wszystkich objawów zapalenia

Osteoporoza:

Cele rehabilitacji: zniesienie bólu; utrzymanie prawidłowej postawy ciała; odtworzenie siły mięśniowej; zachowanie pełnego zakresu ruchów; zwiększenie codziennej aktywności ruchowej która będzie stymulowała układ kostny

Okres I wczesny:

- ćw czynne indywidualne i grupowe; nauka prawidłowej postawy; ćwiczenia w odciążeniu w basenie; elektroterapia - DD; pola magnetyczne; TENS; termoterapia; niesteroidowe leki przeciwzapalne, rozluźniające, antydepresyjne

Okres II - zaawansowany:

- ćwiczenia w odciążeniu; fizyko takie samo; nauka prawidłowej postawy; spacer trwający co najmniej godzinę; kule, laski, balkoniki - zapobieganie upadkom; gorset Jewetta - złamania trzonów kręgów; ćwiczenia izometryczne mm tułowia,

Okres III - późny:

- zmniejszenie bólu przez regulację napięcia mięśni i odciążenie; kineza - ćw oddechowe, rozluźniające, izometryczne mm kkg, kkd i tułowia; fizyko - elektroterapia, pole magnetyczne, termoterapia z dużym ograniczeniem; niezbędne zaopatrzenie ortopedyczne

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Cel leczenia: łagodzenie objawów choroby i umożliwienie wprowadzenia ćwiczeń usprawniających zanim nastąpi upośledzenie sprawności

Kineza: ćwiczenia izometryczne, izotoniczne, izokinetyczne, ćwiczenia postawy ciała - podtrzymują dobry stan chrząstki i zakres ruchu, ćwiczenia w odciążeniu

Cele leczenia fizjoterapeutycznego: zminimalizowanie bólu; przeciwdziałanie ograniczeniu ruchomości; ograniczenie występowania przykurczów mięsni i osłabienia siły mięśniowej

Leczenie przeciwbólowe powinno uwzględniać: zmniejszenie bólu tkankowego-somatycznego; czynnik sugestywny; placebo

Fizyko przeciw bólowi somatycznemu: elektroterapia, termoterapia, laseroterapia, magnetoterapia

---