Współczesne kierunki w pedagogice

Wykład 1

TWORZENIE MAPY KATEGORIALNEJ W NAUKACH; BUDOWANIE TEORII NAUKOWEJ; PARADYGMATY SPOŁECZNE

Nauka

Społecznie zorganizowana działalność nastawiona na wytwarzanie informacji (badania naukowe) oraz rezultaty tej działalności (teorie)

Teoria

Tekst naukowy

Funkcje nauki

1. Funkcja deskryptywna (opisująca)

-cel: diagnoza i analiza zjawisk

2. Funkcja eksplanacyjna (badawcza, wyjaśniająca)

-szuka odpowiedzi na pytania: „dlaczego tak jest” „co jest skutkiem czego” „z jakiego powodu” „ co z czego wynika”

3. Funkcja prognostyczna (przewidująca)

-na podstawie myślenia holistycznego (całościowego)

-przewiduje rozwój zjawisk

4. Funkcja instrumentalna

-szuka odpowiedzi na pytania: „co należy zrobić , żeby tak było” oraz „jak działać, żeby coś zmienić”

5. Funkcja kształtowania świadomości społecznej

-jest to podejście filozoficzne (hermeneutyczne)

-szuka odpowiedzi na pytania: „jaki jest związek między istniejącymi osiągnięciami naukowymi a stanem różnych form świadomości społecznej”

Wiedza (rodzaje wiedzy)

1. wiedza filozoficzna (tworzona jest przez filozofów)

2. wiedza naukowa (propagowana przez nauki, które oderwały się od filozofii)

3. wiedza potoczna czyli światopogląd (wiedza taka, jaką posiada człowiek przez badanie świata zmysłami; jest ona zależna od; wieku, doświadczenia życiowego, religii oraz filozofii życiowej)

5 poziomów teorii pedagogicznej

1. teoria pedagogiczna w ścisłym znaczeniu (obejmuje ona całą dziedzinę nauki np. pedagogika ogólna)

2. teorie średniego szczebla (czyli teoria tradycyjnych dyscyplin pedagogicznych np. teoria wychowania, dydaktyka, pedagogika społeczna)

3. teorie niższego szczebla (czyli teorie wąskich dyscyplin pedagogicznych np. wychowanie estetyczne)

4. uogólnienia, wyjaśnienia i prawidłowości (opisują one przyczyny określonych zjawisk społecznych)

5. metateoria (teoria opisująca w sposób syntetyczny lub krytyczny istniejące teorie)

Poziomy abstrakcji teorii

1. META-WARSTWA (zbiór definicji, teoria na której budujemy badania)

2. WARSTWA HIPOTETYCZNA

3. WARSTWA OPISOWA

Meta-warstwa składa się z twierdzeń filozoficznych:

1. twierdzenia epistemologiczne (epistemologia to teoria poznania)

1. empiryzm (poznawanie rzeczywistości przez doświadczenia i zmysły)

2. racjonalizm (poznawanie rzeczywistości przez rozum)

3. intuicjonizm (intuicjonizm twierdzi, że rzeczywistość jest ukryta w ludziach; intuicjonizm odrzuca empiryzm i racjonalizm czyli możliwość poznanian przed doświadczenie i zmysły oraz poznania przez rozum)

Co ma wpływ na to, jaki rodzaj epistemologii wybiera badacz?

-predyspozycje lub zainteresowania

-identyfikowanie się z pewnym środowiskiem epistemologicznym

2. twierdzenia ontologiczne (ontologia to teoria bytu)

1. kryterium oparte na pytaniu „jak istnieje rzeczywistość?”

2 poglądy: nominalizm i realizm

Nominalizm zakłada, że rzeczywistość istnieje tylko w postaci subiektywnej (nazw)

Realizm zakłada, że świat istnieje obiektywnie (niezależnie od tego, jak go interpretują ludzie

2. kryterium oparte na pytaniu „jak się ten świat rozwija, w jakim kierunku”

2 poglądy: determinizm i woluntaryzm

Determinizm zakłada, że ludzie nie mają wpływu na zmieniającą się rzeczywistość. Jeżeli da się określić związek między dwoma zjawiskami to będzie to związek przyczynowo-skutkowy. Celem badań i tworzenia teorii jest wykazanie związków i zależności istniejących w świecie.

Woluntaryzm - istota rozwoju świata zależy od woli człowieka. Siłą sprawczą zmian w świecie jest działanie woli. Kierunki zmian w świecie są według woluntarystów nieprzewidywalne.

nominalizm

determinizm woluntaryzm

realizm

PARADYGMATY SPOŁECZNE

Paradygmat

Jest to przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie (wzorzec, model)

inaczej:

Jest to zbiór ogólnych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjęty w społeczności uczonych, a następnie upowszechniony w społeczeństwie.

Mapa paradygmatyczna

HUMANIZM RADYKALNA ZMIANA STRUKTURALIZM

SUBIEKTYWIZM OBIEKTYWIZM

(NOMINALIZM (REALIZM

WOLUNTARYZM) DETERMINIZM)

INTERPRETATYWIZM STOPNIOWA REGULACJA FUNKCJONALIZM

Paradygmaty

• strukturalizm (najstarszy)

• funkcjonalizm

• humanizm

• interpretatywizm

Charakterystyka paradygmatów

Strukturalizm

Strukturalizm = determinizm + realizm + radykalna zmiana

• zakłada, że istnieją obiektywne struktury, w których przebiega życie.

• każda jednostka zajmuje określone miejsce w strukturze społecznej i poddana jest działaniu obiektywnych sił kształtujących jej los

• jeżeli wprowadzi się człowieka w pewne tryby społeczno-kulturowe to on się im podda

• kultura determinuje np. role płciowe

• według strukturalistów procesy edukacyjne polegają na manipulacji bodźcem (behawioryzm)

• radykalna zmiana ujęta jet tu w kategorii konfliktu pomiędzy organizacjami społecznymi (grupami) walczącymi o dominację nad społeczną dystrybucją dóbr

Teorie pedagogiczne oparte na strukturalizmie:

-pedagogika wychowania tradycyjnego (Herbarta)

-pedagogika pozytywistyczna

-pedagogika marksistowska (socjalistyczna)

W teoriach tych dominuje funktor „musi być”

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm = determinizm + nominalizm + stopniowa regulacja

• świat społeczny ujmuje jako byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostek

• ale rzeczywistość jest taka, jak ją człowiek postrzega, sam musi nadać jej sens i włączyć się w tryby jej rozwoju

• chociaż inaczej postrzegamy świat i tak przechodzimy te same etapy (mechanizmy) rozwoju

• świat się zmienia powoli, zmiany są stopniowe

• każdy z nas ma ważną rolę do spełnienia w społeczeństwie, którą musi zaakceptować, aby nie zachwiać równowagi

Teorie pedagogiczne oparte na funkcjonalizmie:

-progresywizm

W teoriach tych dominuje funktor „powinien”

Humanizm

Humanizm = woluntaryzm + nominalizm + radykalna zmiana

• teoretycy wywodzący się z tej tradycji zajmują krytyczne stanowisko w stosunku do kultury, która jest przemocą narzucana jednostkom

• człowiek przychodzi na świat z pewnym potencjałem, który ta kultura niszczy

• należy stworzyć takie warunki rozwoju, żeby potencjał człowieka się rozwinął

• człowiek rodzi się dobry, ale pod wpływem kultury ulega zmianie

• radykalna zmiana - należy badać konflikty społeczne i krytykować wszelkie formy dominacji nad jednostką

Teorie pedagogiczne oparte na humaniźmie:

-pedagogika humanistyczna

-pedagogika krytyczna

-pedagogika emancypacyjna

-antypedagogika

W teoriach tych dominuje funktor „może być”

Interpretatywizm

Interpretatywizm = woluntaryzm + realizm + stopniowa regulacja

• istnieje obiektywna rzeczywistość edukacyjna, ale człowiek nadaje jej subiektywne znaczenie i dlatego ma wpływ na tę rzeczywistość

• w obrębie tego paradygmatu bada się, jak ludzie sobie radzą w obiektywnych strukturach społecznych

• dla edukacji ważne jest to, jak podmioty edukacyjne konstruują bodźce

• koncentracja na pojedynczych ludziach a nie grupach ludzi

Teorie pedagogiczne oparte na interpretatywiźmie:

-konstruktywizm

-psychologiczna teoria atrybucji

W teoriach tych dominuje funktor „zdarza się”

-TEORIA HERBARTA

-PED.POZYTYWISTYCZNA

-PED. MARKSISTOWSKA

---