Temat: „Grupa społeczna”
1. Definicje
2. Wzór społeczny i role społeczne członka grupy
3. Funkcje grupy
4. Więź społeczna w grupie
5. Spójność grupy
6. Typy grup
Pierwotne i wtórne
Genetyczne
Terytorialne
Religijne
Kulturalne
Ekstrapunitywne, Intrapunitywne, Niepunitywne
Małe i duże
Celowe
Definicje grupy społecznej
Wg. Rybackiego: „grupa społeczna to taka zbiorowość społeczna, która charakteryzuje się świadomą odrębnością, więzią społeczną i składa się z osób”.
Wg. Szczurkiewicza: „Grupy społeczne są podstawą istnienia zbiorowości społecznych. Są to takie „zbiory ludzi”, w których pomiędzy poszczególnymi ludźmi, należącymi do tych zbiorowości zachodzą jakieś wzajemne oddziaływania ze względu na przynależność tych ludzi do nich”. Dodaje również, że grupy są podłożem występowania zjawisk i procesów społecznych a istnienie zbiorowości społecznych stanowi konstytutywny element grupy społecznej.
Wg. Merton'a: „Grupa społeczna to pewna grupa ludzi, między którymi zachodzą interakcje według ustalonych wzorów bądź jako określoną liczbę osób, pozostającą w ustalonych stosunkach społecznych”. Podaje również czynniki warunkujące istnienie grupy:
- trwałe, normatywnie ustalone formy społecznej interakcji
- samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupy
- takie samo jej określenie przez innych
Wg. Znanieckiego: „grupa społeczna to każde zrzeszenie ludzi, które w ich świadomości tworzy odrębną całość, odosobniony układ. Interpretuje to jako odosobnienie społeczne, polegające na braku świadomego porozumienia i wzajemnego oddziaływania w pewnym zakresie z innymi grupami.” Zdaniem Znanieckiego, grupa społeczna to najbardziej złożony układ społeczny, którego nie można rozłożyć i zredukować do czynności społecznych. Jest ona powiązana stosunkami społecznymi członków wokół wspólnych wartości, do których dążą oni jako całość.
Wg. Szczepańskiego: „grupę społeczną tworzą najmniej trzy osoby i dodaje - powiązanie „systemu stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności”. Podkreśla również: „że dla istnienia grupy istotne są: zasada odrębności, organizacja wewnętrzna, świadomość „my” i własnych wartości. Te elementy wyróżniają grupę społeczną od innych zbiorowości.
Wzór społeczny i role społeczne członka grupy
Każda grupa społeczna określa wzór społeczny, który winien przejawiać jej członek. Wzór jest zespołem norm określających te właściwości, które członek winien wykazywać i te zachowania, które ma przejawiać osoba należąca do grupy społecznej. Wyróżniamy następujące wzory:
* ogólne - obowiązujące wszystkich członków grupy (niezależnie od płci, pochodzenia społecznego, wieku itd.)
* szczegółowe - obowiązujące pewne kategorie członków, np. tylko lekarzy
Wymienione wzory, dzieli się na trzy rodzaje:
* przeciętny - obejmujący zespół norm, na ogół wyraźnie nie uświadamianych przez jednostkę, określających minimum właściwości, które winna ona posiadać i zachowań, które ma przejawiać wobec członków grupy społecznej, grupy jako całości i jej wartości.
* idealny pozytywny - składa się z zespołu norm, wyraźnie wyartykułowanych, wyznaczających właściwości i zachowania, które winien demonstrować członek danej grupy, jeśli chce uzyskać miano wzorowego jej uczestnika. Wzór kształtuje się wg: refleksji społecznej dotyczącej koniecznych warunków dla realizacji celów i zadań przez członków danej grupy społecznej oraz idealizowania cech tych członków grupy, którzy wyróżniają się w wypełnianiu obowiązków.
* negatywny - obejmujący zespół norm określających właściwości i zachowania, którymi ma charakteryzować się członek grupy społecznej, jeśli nie chce wyróżniać się i doświadczać sankcji rozsianych.
Można jeszcze wspomnieć o innej typologii zaproponowanej przez Szczurkiewicza i Szczepańskiego. Wyróżniają oni dwa wzory:
* fizyczny - obejmujący cechy fizyczne i zewnętrzne elementy takie jak: ubiór, specjalne rekwizyty, wyrażanie przeżyć poprzez zachowania niewerbalne. Wzór ten winien służyć, m.in. do identyfikacji jednostki jako członka grupy społecznej i jej wyodrębniania się od członków innych grup.
* moralny - składający się z zespołu cech moralnych, które winien uwzględniać członek grupy społecznej podczas demonstrowania zachowań.
Powyższe wzory możemy uzupełnić o kolejne:
* wzór stopy życiowej - obejmujący normy określające, jakie potrzeby winien żywić członek grupy i w jaki sposób je zaspokajać oraz na co i w jaki sposób wydawać swoje dochody.
* wzór zainteresowań kulturalnych - zawierający zespół norm określających typ udziały (aktywny lub bierny) w korzystaniu z literatury, muzyki, sztuki oraz poziom wiedzy, którą powinien posiadać członek danej grupy.
* wzór obyczajowy - obejmujący zespół norm wyznaczających wzajemne relacje członków grupy i odniesienia każdego z nich do jej wartości.
* wzór wykonywania funkcji zawodowych - zawierający zespół norm określających, jak należy wykonywać funkcje zawodowe, np. nadzoru specjalnego, finansisty, prawnika, dystrybutora produktów czy usług.
Wymienione wzory społeczne mogą ulec zmianie, jednak dla istnienia grupy społecznej niezbędne są wzory bardziej trwałe i ogólne. Wzory wymagające niezmiennych zachowań a jedynie uzupełnień są nazywane retrospektywnymi, natomiast takie, które są antycypują zmiany rozwojowe grupy i wymagają tych zmian - wzorami prospektywnymi.
Funkcje grupy
To kolejny ważny element konstytutywny grupy społecznej. Oznacza co grupa społeczna wykonuje na rzecz swoich członków i innych grup. Merton pojęcie funkcji grupy, wiąże ze stwierdzeniem obserwowalnych rezultatów działania grupy. Wyróżnia też kilka typów funkcji grupy:
* Intencjonalne
* Nieitencjonalne
* Jawne
* Ukryte
* Przypisane
* Rzeczywiste
Wyróżnienie owych funkcji pozwala na badanie i refleksję nad tym, jak funkcjonuje grupa, jakie są rezultaty zachowań jej członków.
Więź społeczna w grupie
Wg. Szczepańskiego: „Więź społeczna to zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiającej jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju”. Wspomniany autor podkreśla również, że istnienie i rozwój zbiorowości wymaga, by posiadała ona więź wyznaczającą wewnętrzną spójność, sprzyjającą zaspokajaniu indywidualnych i zbiorowych potrzeb.
Więź społeczna oznacza, więź grupową i nie istnieje ze swojej istoty poza grupą. Dotyczy ona trwania grupy a jej jakość warunkuje integrację grupy. Więź społeczna w ujęciu psychospołecznym jest rozumiana jako świadomość grupowa, poczucie łączności jednostki z grupą czy też utożsamianie się z nią.
W koncepcji strukturalnej, jak twierdzi Szczepański, więź społeczna jest pojmowana jako „ogół stosunków zachodzących między jej członkami podporządkowanymi jednemu stosunkowi dominującemu”. Stosunkiem społecznym jest natomiast „pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów, jakiś łącznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, dalej pewien układ powinności i obowiązków, czyli normowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać”
Biorąc za przykład naszą bajkę, możemy stwierdzić że: platformą stosunku społecznego dla bohaterek jest wspólna walka ze złem, gdzie zachowują postawę nieugiętych i nieustraszonych bez względu na to czy będą musiały pokonać zło (próbujące zdominować świat), czy tylko przyjść na ratunek kociakowi, który zaplątał się w gałęzie drzew. A wszystko to w interesie zarówno własnego bezpieczieństwa, jak i bezpieczeństwa (rodzinnego miasta) - Townsville i jego mieszkańców. |
Spójność grupy
Spójność grupy jest stan jej wewnętrznej, szeroko rozumianej unifikacji. Członkowie takiej grupy na ogół charakteryzują się podobnymi cechami osobowościowymi, celami, zainteresowaniami, wyobrażeniami o metodach działania w określonych sytuacjach. Charakterystyka ta umożliwia przewidywanie konsekwencji spójności, m.in. takich jak: pojawienie się syndromu myślenia grupowego.
Do powstawanie spójności grupowej mogą przyczyniać się procesy i zjawiska inne niż więzi przyjaźni czy podobieństwo wartości. Wysoka spójność grupy, wzmacnia siłę grupy.
Spójność to stan unifikacji pola grupowego, będącej wynikiem zarówno procesów atrakcyjności personalnej, jak też satysfakcji, jaką jednostki czerpią z uczestnictwa w życiu grupowym.
Zdaniem Kellermana, każda grupa społeczna dąży do stałego przedłużania swojej egzystencji. Wskazuje na to że spójność grupy jest następstwem zaspokajania potrzeb afiliacyjnych swych członków, typu przywództwa i działania procesu grupowego, a w szczególności wpływu grupy jako całości na jednostkę. Wspomnianą spójność jest także wyznaczona jej kulturą. Generuje spójność, oraz strukturę punitywną która jest równocześnie kulturą grupy.
Przedmiotem spójności grupy atomówek jest posiadanie przez każdą z nich nadludzkiej siły którą wykorzystują zarówno podczas walki jak i codziennych zajęć. Wspólne sukcesy jak i drobne porażki w walce ze złem, stanowią bezpośrednie przyczyny umacniania się wspomnianej spójności w ich grupie. Wszakże Atomówki świadome są faktu, że porozumienie w ich grupie są gwarancją wzmocnienia ich siły. |
Typy grup
Istnieje wiele różnych systematyzacji grup społecznych, stąd trudno o przejrzystą i kompletną ich klasyfikację. Najczęściej wyróżnia się następujące rodzaje grup:
* Pierwotne - to takie które odznaczają się „ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste (face-to-face) i współpracą. Są to grupy oparte na stosunkach pokrewieństwa (rodzinne), przyjaźni (rówieśnicze), towarzyskie czy sąsiedzkie (społeczności lokalne). Więź w tych grupach oparta jest, na stycznościach osobistych. Cechuje je na ogół homogeniczność członków pod względem wartości, norm, wzorów życia i osobowości oraz wysoki poziom ich identyfikacji z grupą. Najistotniejszą cechą grupy, jest jej odrębność od innych grup.
* Wtórne - zwane też celowymi, to takie które powstają na podstawie umownych porozumień między jednostkami. Szczepański uważa, że grupy wtórne oparte są na więzi wynikającej ze styczności rzeczowych i opartej na interesach.
* Genetyczne - to takie grupy które wyodrębniają się na zasadzie rzeczywistej bądź domniemanej wspólności pochodzenia. Wśród nich wyróżnia się cztery odmiany: rodzinę, ród, plemię i związek rasowy.
* Terytorialne - to takie których odrębność wyznaczona jest przez granice terytorialne ich zamieszkania i których członkowie zamieszkują na danym terytorium. Grupą terytorialną jest zarówno państwo, jak i gminy wiejskie, miejskie czy prowincje.
* Religijne - to grupy w których odrębność oparta jest na wspólności kultu i związanych z nim wierzeń.
* Kulturalne - typ grupy tworzący się na podstawie wspólnych wartości kulturalnych czy stosunku do kultury. Wartościami tymi mogą być: mowa, literatura, sztuka, wierzenia, mity, prawa, narzędzia oraz metody działalności technicznej.
* Ekstrapunitywne, Intrapunitywne i Niepunitywne - grupy ekstrapunitywne rozładowują swoje wewnętrzne konflikty poprzez poszukiwanie „kozła ofiarnego”. Utrzymują optymalny poziom spójności, stosując metodę owego kozła ofiarnego, kierując się ekstrapunitywną kulturą grupową. Grupy intrapunitywne - charakteryzują się orientacją do wewnątrz i również swoje problemy rozwiązują metodą „kozła ofiarnego”. Są jednak mniej agresywne niż grupy ekstrapunitywne. Stosunki w tych grupach są też hierarchiczne i antagonistyczne. Kształtują one wysoką spójność. Grupy niepunitywne - cechują się brakiem dążeń członków do stosowania systematycznego nacisku wobec siebie. Jednostki takich grup dążą do wyrażania swych motywów i uczuć. Cechują się niższym stopniem spójności wewnętrznej niż grupy ekstrapunitywne i intrapunitywne.
* Małe i duże - Grupy małe to takie, które mają prostą strukturę, tzn. tworzą je wyłącznie członkowie i nie ma w nich podgrup. Członkowie takich grup mają bezpośrednie, osobiste styczności i stosunki społeczne. Mogą istnieć tylko w obszarze życia, działania makrostruktury społecznej. Grupy duże natomiast cechują się złożoną strukturą, nie wchodzą „jako części składowe do jeszcze większych grup w ścisłym tego słowa znaczeniu, chociaż mogą wchodzić w skład większych zbiorowości innych typów”. W grupach takich członkowie nie mogą wchodzić w bezpośrednie, osobiste styczności i stosunki społeczne, ale porozumiewają się za pośrednictwem mediów, pism czy zebrań.
* Grupy celowe - istnieją w świadomości członków specjalnie celem urzeczywistnienia wspólnych działań. Grupa jako całość chce coś osiągnąć przy pomocy swoich członków, ale nie każdy jej członek chce zrealizować swoje potrzeby przy pomocy grupy. Wśród grup takich wyróżnić możemy: dobrowolne i przymusowe.
W odniesieniu do prezentowanych bohaterek, możemy stwierdzić że: - Atomówki stanowią grupę pierwotną, małą - gdyż grupa ich oparta jest na stosunkach pokrewieństwa (powstały na drodze eksperymentu profesora Atomusa, który stworzył je za sprawą mikstury: cukru, przypraw, i innych składników oraz tajemniczego związku X). Atomówki stanowią również grupę terytorialną, bo wszystkie trzy mieszkają w Townsville gdzie chodzą do przedszkola i stawiają czoło niebezpieczeństwom. Ich grupa powstała spontanicznie, można ją też uznać za celową gdyż ich cele są wspólne, ukształtowane intencjonalnie. |