TYPY RODZIN
OPISY RODZIN ZE WZGLĘDU NA CHARAKTERYSTYKĘ W FACES IV
Rodzina zrównoważona
Spójność 83, Elastyczność 80, Niezaangażowanie 27, Splątanie 38, Sztywność 35, Chaos 33
Bardzo wysokie wyniki w skalach zrównoważonych (Spójność i Elastyczność) oraz bardzo niskie i niskie wyniki w skalach niezrównoważonych. Wysoki poziom wskaźników zdrowego funkcjonowania, dużo zasobów, rodzina posiada wiele mocnych stron, co zabezpiecza ją przed zaburzeniami i pozwala na radzenie sobie z pojawiającymi się wyzwaniami. Niskie nasilenie problemów w funkcjonowaniu. Takie rodziny dobrze radzą sobie ze stresorami dnia codziennego oraz z napięciami w relacjach pojawiającymi się w związku ze zmianami, jakim rodzina podlega w czasie.
2. Rodzina spójna, ale sztywna
Spójność 72, Elastyczność 57, Niezaangażowanie 39, Splątanie 58, Sztywność 76, Chaos 38
Wysokie wyniki w skali Zrównoważonej Spójności i Sztywności, średnie wyniki w skali Splątania i Zrównoważonej Elastyczności, niskie wyniki w skali Chaosu i Niezaangażowania. W takiej rodzinie jest duże nasilenie emocjonalnej bliskości, członkowie udzielają sobie wsparcia, radzą się siebie nawzajem, w pewnym stopniu posiadają również zdolność regulowania dystansu i bliskości zależnie od sytuacji, jednakże zdarza się również wywieranie presji na bycie razem, sprawowanie emocjonalnej kontroli, wymaganie lojalności, wywoływanie poczucia winy przy próbach indywidualizacji, poszukiwania odrębności. Rodzina ta może dobrze funkcjonować ze względu na bliskość między osobami (Zrównoważona Spójność, niskie wyniki w skali Niezaangażowania), może jednak mieć trudności i problemy w dokonywaniu zmian, wymaganych w związku ze stresorami sytuacyjnymi lub rozwojowymi (wysokie wyniki w skali Sztywność i średnie wyniki w skali Zrównoważonej Elastyczności i średnie wyniki w skali Splątanie).
3. Rodzina pośrednia
Spójność 47, Elastyczność 47, Niezaangażowanie 55, Splątanie 53, Sztywność 28, Chaos 45
Średnie wyniki we wszystkich skalach (zrównoważonych i niezrównoważonych), oprócz skali Sztywności, wskazują, że rodzina ta może w miarę dobrze funkcjonować, nie przejawiając ani wysokiego poziomu nasilenia problemów i trudności (o czym mówią skale niezrównoważone), ani wysokiego poziomu zasobów, wielu mocnych stron (o czym mówią skale zrównoważone). Bardzo niski poziom Sztywności i średnie nasilenie Zrównoważonej Elastyczności wskazują na to, że rodzina posiada (w pewnym stopniu) zdolność dokonywania zmian, jeśli pojawi się taka potrzeba (jeśli jest to konieczne do poprawy funkcjonowania). Średnie wyniki w skali Zrównoważonej Spójności, Niezaangażowania i Splątania wskazują, że rodzina ma pewne trudności jeśli chodzi o ustanowienie dobrej bliskości między osobami, ale posiada również w tym zakresie pewne zasoby i umiejętności, bowiem bardzo niski poziom Sztywności i umiarkowany poziom Zrównoważonej Elastyczności sugerują, że rodzina posiada pewne umiejętności dokonywania zmian, również w odniesieniu do regulowania bliskości między osobami w celu uzyskania lepszej jakości relacji.
4. Rodzina elastyczna, ale niezrównoważona
Spójność 38, Elastyczność 68, Niezaangażowanie 76, Splątanie 44, Sztywność 74, Chaos 81
Wysokie lub nawet bardzo wysokie wyniki we wszystkich skalach oprócz skali Zrównoważonej Spójności (przeciętne nasilenie wskaźników dobrej spójności) oraz skali Splątanie (wyniki niskie). Rodzina ta ma problemy w odniesieniu do bliskości między jej członkami: można stwierdzić niedostatki dobrej bliskości (przeciętne wyniki w skali Zrównoważonej Spójności i wysokie w skali Niezaangażowanie), trudności w udzielaniu sobie nawzajem wsparcia, w okazywaniu sobie zrozumienia, w byciu razem, panuje dystans emocjonalny. Wysokie nasilenie wyników w skali Zrównoważonej Elastyczności sugeruje jednak, że rodzina może mieć zdolność zmiany poziomu nasilenia w tych skalach problemowych - daje to nadzieję na poprawę bliskości między osobami w kierunku zacieśnienia więzi i zmniejszenia dystansu. Wysokie i bardzo wysokie wyniki w skali Chaosu i Sztywności sugerują, że w rodzinie panuje autorytarny sposób zarządzania ale z częstymi i chaotycznymi zmianami osoby zarządzającej, zaś reguły i zasady obowiązujące w rodzinie nie podlegają dyskusji i nie mogą być negocjowane, ale w autorytarny sposób są często zmieniane i jednocześnie są nieefektywne, nie służą współpracy i porozumieniu dla osiągnięcia wspólnego celu. Rodzina ma więc trudności w zakresie współpracy, koordynacji i efektywności wspólnego działania, jednakże są bardzo duże szanse na zmianę w tym zakresie (wysokie nasilenie wskaźników Zrównoważonej Elastyczności).
5. Chaotyczna, pozbawiona więzi
Spójność 18, Elastyczność 24, Niezaangażowanie 81, Splątanie 44, Sztywność 28, Chaos 79
Niskie wyniki w skalach zrównoważonych (Spójność i Elastyczność) i w skali Splątanie oraz bardzo niskie wyniki w skali Sztywność, natomiast bardzo wysokie wyniki w skali Niezaangażowanie i wysokie wyniki w skali Chaosu. W tej rodzinie jest dużo problemów i trudności w sferze bliskości między osobami oraz z zorganizowaniem i strukturalizacją rodziny. Jeśli chodzi o więzi między członkami rodziny, to charakteryzuje je brak emocjonalnej bliskości, wzajemnego zainteresowania, wsparcia (wysokie wyniki w skali Niezaangażowanie i niskie w skali Zrównoważonej Spójności). Rodzina ma trudności w dokonywaniu zmian (niskie wyniki w skali Zrównoważonej Elastyczności) polegające głównie na braku kierownictwa, zarządzania w rodzinie, braku zoorganizowania, współdziałania, współpracy, umiejętności negocjowania i wspólnego podejmowania decyzji z czym wiąże się brak zainteresowania życiem rodzinnym.
6. Rodzina niezrównoważona
Spójność 18, Elastyczność 19, Niezaangażowanie 83, Splątanie 69, Sztywność 81, Chaos 75
Rodzina ta ma niskie nasilenie wyników w skalach zrównoważonych (Spójność i Elastyczność), natomiast wyniki wysokie i bardzo wysokie we wszystkich skalach niezrównoważonych (Niezaangażowanie - wynik bardzo wysoki; Splątanie, Sztywność, Chaos - wynik wysoki). Rodzina ta ma wiele problemów i trudności, natomiast bardzo niewiele zasobów i mocnych stron, które zabezpieczałyby przed trudności i pomagały w radzeniu sobie z problemami. Relacje między osobami charakteryzuje brak wzajemnego zainteresowania, zrozumienia i wsparcia (Niezaangażowanie) a jednocześnie wywieranie presji na wspólne przebywanie, wymaganie lojalności, intensywna kontrola emocjonalna, wymuszanie pewnych zachowań, manipulowanie dla uzyskania zgodności (Splątanie). Rodzina ma problemy w dokonywaniu niezbędnych zmian: reguły i zasady obowiązujące w rodzinie nie są dyskutowane, nie są negocjowane, narzucane są one w autorytarny sposób, w surowy sposób karane jest ich nieprzestrzeganie, jednakże są one często i w chaotyczny sposób zmieniane przez tego samego przywódcę lub też ma miejsce częsta zmiana osoby zarządzającej w autorytarny sposób. Sposób zarządzania rodziną (rygorystyczny, autorytarny, wykluczający negocjacje) jednocześnie jest nieefektywny (rodzina nie jest w stanie osiągać pożądanych celów) oraz nie zapewnia współpracy, nie nadaje rodzinie struktury oraz nie stanowi gwarancji pełnienia funkcji przez rodzinę.
APLIKACJA KLINICZNA FACES IV
Skład rodziny: małżonkowie (wiek 30-35 lat), trzech synów w wieku: 3 lata, 8 i 10 lat.
Problem rodziny: u dwóch starszych synów stwierdzono zaburzenia zachowania (zachowania opozycyjne, agresywne) oraz zaburzenia emocjonalne (dwubiegunowe)
FACES IV wykorzystano do oceny zasobów rodziny, jej mocnych stron oraz w celu określenia obszarów pożądanego wzrostu, co mogłoby być przedmiotem pracy z rodziną
Przed terapią:
Żona: Spójność 18, Elastyczność 54,
Niezaangażowanie 87, Splątanie 92, Sztywność 27, Chaos 99
Mąż: Spójność 27, Elastyczność 45,
Niezaangażowanie 55, Splątanie 81, Sztywność 47, Chaos 78
Zasoby rodziny, mocne strony rodziny ułatwiające jej w radzeniu sobie z trudnościami i zabezpieczające, ochraniające przed problemami:
wyniki w skali Zrównoważonej Elastyczności (żona: 54, mąż: 45) to wyniki przeciętne, co wskazuje, iż rodzina ma pewne (na przeciętnym poziomie) umiejętności dokonywania zmian w funkcjonowaniu oraz potrafi (w umiarkowanym stopniu) regulować swoje zachowanie, tak, aby niepożądane zmiany nie zachodziły.
Obszary problemowe, w których pojawiają się trudności:
niski poziom zrównoważonej spójności (żona: 18, mąż: 27)
duże nasilenie wskaźników niezrównoważonej spójności: splątania i niezaangażowania, zwłaszcza w odczuciu żony (bardzo wysoki wynik w skali Niezaangażowanie i Splątanie). Wysokie wyniki w skali Niezaangażowanie i niskie wyniki w skali Spójności Zrównoważonej wskazują na brak emocjonalnej bliskości w relacjach między członkami rodziny, co oznacza brak w rodzinie takich zasobów jak możliwość polegania na sobie w trudnych chwilach, wzajemne wspieranie się, życzliwość, zainteresowanie, możliwość poszukiwania porady, gdy trzeba radzić sobie z trudnościami dnia codziennego. W zamian za to relacje cechuje wzajemne unikanie się. Wysokie wyniki w skali Splątania to wyraz dużej ilości czasu, jaki członkowie rodziny muszą spędzać razem w związku ze sprawowaniem opieki nad chłopcami przejawiającymi trudności, to wyraz prawie stałego kontrolowania zachowania chłopców i wymuszania na nich pewnych zachowań, po to, aby poradzić sobie z problemami emocjonalnymi i w zachowaniu, jakie przejawiają. Splątanie wyraża się w naciskach, aby czas spędzać razem, w rodzinie, kontrolując życie rodzinne, ale jednocześnie, to bycie razem cechuje emocjonalny dystans, brak zainteresowania, brak wsparcia. Te braki w relacji utrudniają współpracę małżonków jako rodziców, co ma wpływ na to, że sprawowane przez nich zarządzanie rodzina jest nieefektywne (Chaos i Sztywność).
Brak emocjonalnej bliskości w relacji między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi stał się zagadnieniem klinicznym w terapii pary.
wysokie (mąż) i bardzo wysokie (żona) wyniki w skali Chaosu wskazują na
problemy w organizacji życia rodzinnego i w zarządzaniu rodziną - problemy te dotyczą relacji między małżonkami (brak współpracy, porozumienia, niejasność podziału kompetencji, ról) oraz relacji z dziećmi, które nie reagują na jakiekolwiek próby wprowadzania reguł i struktury podejmowane przez rodziców.
Po terapii
Żona: Spójność 57, Elastyczność 76,
Niezaangażowanie 13, Splątanie 69, Sztywność 55, Chaos 88
Mąż: Spójność 67, Elastyczność 65,
Niezaangażowanie 40, Splątanie 72, Sztywność 55, Chaos 72
Terapia koncentrowała się na:
pogłębienie więzi emocjonalnej między małżonkami, po to, aby uczynić ich zdolnymi do bardziej efektywnego współdziałania w ramach podsystemu rodzicielskiego,
wraz z upływem czasu, gdy relacja między małżonkami ulegała poprawie, pozwoliło to na pracę nad sposobami pełnienia ról rodzicielskich i uzyskanie pewnego sukcesu w zredukowaniu chaosu w postawie rodzicielskiej a małżonkowie wobec swoich dzieci zaczęli funkcjonować jako zespół. Rodzice zastosowali specyficzne techniki wychowawcze, które miały na celu wzrost ustrukturalizowania rodziny i stałości w domu oraz pogłębienie więzi emocjonalnych między rodzicami i dziećmi
Wyniki w FACES:
istotnie wzrosły wyniki w skali Zrównoważonej Spójności a zmalały wyniki w skali Niezaangażowanie, co wskazuje na poprawę w aspekcie bliskości emocjonalnej, w więziach emocjonalnych między członkami rodziny (więcej wzajemnego zainteresowania, wsparcia, radzenia się),
odnotowano również wzrost w zakresie Zrównoważonej Elastyczności, co odzwierciedla poprawę sposobu rozwiązywania konfliktów i w sposobie negocjowania w ramach relacji małżeńskiej oraz w odniesieniu do tego, jak rodzice radzą sobie z różnicami w swoim funkcjonowaniu jako rodzice,
obniżenie wyniku w skalach Splątanie i Chaos jest niezbyt duże. Obniżenie wyniku w skali Splątanie odzwierciedla zmniejszenie się potrzeby tak bardzo intensywnego bycia razem (jak to było do tej pory) w związku ze zmniejszeniem się nasilenia problemów emocjonalnych chłopców i przejawianych przez nich zaburzeń zachowania oraz w związku z poprawą zorganizowania rodziny i sposobu zarządzania rodziną prezentowanego przez rodziców (niższe wyniki w skali Chaosu),
niewielki wzrost w skali Sztywności (wyniki obojga małżonków) - co z reguły uważane jest za wyraz wzrostu problemów w rodzinnym funkcjonowaniu - w tym wypadku, w odniesieniu do tej rodziny, jest zjawiskiem pozytywnym, ponieważ wskazuje na poprawę dyscypliny w rodzinie i kontroli sprawowanej przez rodziców.