Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonarthrosis)
Jest to choroba niezapalna, przewlekła i postępująca dotycząca głównie ludzi starszych. Dotyczy zaburzeń równowagi pomiędzy procesami regeneracji a degradacji chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej.
W ¾ przypadków gonartroza dotyczy kobiet.
Zmiany zwyrodnieniowe w stawach kolanowych stanowią drugą, po stawach biodrowych, lokalizację pod względem nasilenia dolegliwości. Obok samych zmian w stawach kolanowych stwierdza się często żylaki, obrzęki podudzi, przebarwienia i zmiany troficzne skóry.
Przebieg gonartrozy
W przebiegu choroby zwyrodnieniowej chrząstka stawu kolanowego traci swoją gładkośc i sprężystośc, ulega zmatowieniu i z upływem czasu zaczyna pękac. Tworzące się ubytki chrzestne odsłaniają kości budujące staw. Zanikająca chrząstka oraz luźniejsze więzadła zaburzają anatomiczną budowę oraz stabilnośc stawu.
Tkanka kostna pogrubia się i ulega sklerotyzacji. Na brzegach powierzchni stawowych tworzą się wały i wyrośla kostne (osteofity) oraz geody.
Zmiany początkowe często umiejscawiają się na tylnej powierzchni rzepki, zwłaszcza na jej części przyśrodkowej. Później obserwuje się osteofity górnej i dolnej krawędzi rzepki, zwężenie szpary pomiędzy rzepką a kością udową oraz uszkodzenia struktury rzepki.
W późnym okresie pojawiają się zmiany na powierzchni kości udowej. Chorzy skarżą się na ból w kolanie, szczególnie przy chodzeniu po schodach.
Gonartrozę możemy podzielic na:
Pierwotną- rozwijającą się samoistnie, bez wyraźnie uchwytnych przyczyn, możliwe, że rozwija się u osób predysponowanych genetycznie.
Wtórną- nakładającą się na stany chorobowe, które wcześniej uszkodziły chrząstkę stawu kolanowego. Spowodowana jest często zużyciem chrząstki stawowej, mikrourazami, nadmiernym bądź nieprawidłowym obciążeniem powierzchni stawu kolanowego.
Przyczyny:
Zmiany wynikające ze starzenia się organizmu
Urazy, mikrourazy oraz ich następstwa
Czynniki genetyczne
Otyłośc
Wrodzona dysplazja stawu kolanowego
Koslawośc i szpotawośc zarówno kolan jak i stóp
Jałowa martwica kości kkd
Nieprawidłowe obciążanie stawów kolanowych
Złamania kkd i nieprawidłowe nastawienia
Uszkodzenie więzadeł i torebek stawowych zmniejszające stabilnośc stawu kolanowego
Choroby nasad kości długich kkd
Zmiany w stawach biodrowych i ich zesztywnienia
Objawy kliniczne:
Ból będący wyrazem zajęcia tkanek wewnątrzstawowych i/lub okołostawowych (więzadła, torebki stawowe, mm.). Ból nie pochodzi z chrząstki, która nie jest unerwiona.
W okresie początkowym ból pojawia się podczas ruchu a zmniejsza się w spoczynku.
W okresie zaawansowanym może to być również ból spoczynkowy wynikający z:
1)wzrostu ciśnienia śródstawowego (powoduje to wzmożone napięcie torebki stawu kolanowego)
2)wzrostu ciśnienia śródkostnego oraz podrażnienia receptorów bólowych okostnej
Uczucie sztywności stawu kolanowego-szczególnie po dłuższym bezruchu
Ograniczenie ruchomości stawu-utrudnione poruszanie się
Niezgodnośc rzepkowo- udowa -dolegliwości pojawiające się przy zajęciu stawu rzepkowo- udowego objawiające się bólem podczas:
1)wstawania z pozycji siedzącej
2)schodzenia lub rzadziej wchodzenia na schody
3)przyklękania
Niezgodnośc udowo-piszczelowa -dolegliwości bólowe w stawie udowo- piszczelowym pojawiające się przy dłuższym obciążaniu kd.
Czasami ( w okresie zaostrzeń) pojawia się zatarcie obrysu stawu spowodowane obrzękiem oraz podwyższona ciepłota stawu będąca wynikiem zapalenia błony maziowej.
Badanie kliniczne i obraz radiologiczny
Najważniejszym badaniem jest badanie radiologiczne za pomocą, którego wykrywamy:
Zwężenie szpary stawowej, przeważnie nierównomierne, największe w osi działania sił
Osteofity w kształcie dziobiastych kostnych narośli, najczęściej w sąsiedztwie krawędzi powierzchni stawowych nasad
Zagęszczenie tkanki kostnej wzdłuż powierzchni nasad
Geody
Jamkowate ubytki pod powierzchnią nasad, zlokalizowane w osi największego obciążenia
Do innych badań zaliczamy też artroskopię diagnostyczną, scyntygrafie i rezonans magnetyczny.
Patologiczne zmiany zwyrodnieniowe w poszczególnych okresach choroby:
OKRES ZMIANY
brak zmian
wątpliwe zwężenie szpary stawowej, możliwe osteofity
wyraźne osteofity, brak lub dyskretne zwężenie szpary stawu
umiarkowana osteofitoza, wyraźne zwężenie szpary stawowej, możliwe zniekształcenie stawu
duże osteofity, znaczne zwężenie szpary stawu, obecny odczyn sklerotyzacji podchrzęstnej, zniekształcenie stawu